You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>JAARGANG</strong> <strong>28</strong><br />
2/2006
2<br />
i n h o u d<br />
Inhoudsopgave 2<br />
Even bijpraten 2<br />
Advertentie <strong>Vrienden</strong>winkel 2<br />
Algemene ledenvergadering 2006 3<br />
Nieuws uit <strong>Blijdorp</strong><br />
Exclusieve rondleiding door<br />
4<br />
de directeur! 7<br />
Het ijsberenverblijf weer een<br />
stapje dichterbij! 7<br />
Botanisch <strong>Blijdorp</strong>: Orchideeën<br />
Koud Bloed:<br />
8<br />
Galapagosreuzenschildpadden 10<br />
Chuluugi tijdelijk terug in <strong>Blijdorp</strong><br />
Te land, ter zee en …in de bush<br />
12<br />
- najaarsexcursie naar Burgers' 14<br />
Extra reis naar NaturZoo Rheine 15<br />
Lijn 13: Sportvissen 16<br />
Oplossing <strong>Blijdorp</strong>cryptogram 17<br />
Bush-woud tijgers?<br />
Vogelwijzer: Nederlandse<br />
18<br />
weidevogels IV - De Wulp 20<br />
Zoo'n Boek: Verborgen Veluwe<br />
Mutaties in de Diergaarde<br />
21<br />
(25 januari - 30 april 2006) 23<br />
Achterpagina:<br />
Agenda<br />
Colofon<br />
Heeft u nog guldens?<br />
Swiftvosjes - foto: Peter <strong>van</strong> Norde<br />
e v e n b i j p r a t e n<br />
Beste Vriendinnen en <strong>Vrienden</strong>,<br />
De <strong>Vrienden</strong> die de ALV <strong>van</strong> afgelopen 29 april hebben bijgewoond hebben alvast een<br />
eerste idee gekregen <strong>van</strong> het nieuwe Artica gebied tegenover restaurant De Lepelaar.<br />
Het wordt een boeiend geheel met aan elkaar gekoppelde verblijven voor onder meer<br />
poolvossen, lemmingen, sneeuwuilen en …. ijsberen.<br />
De aanwezigen hebben ook begrepen dat een en ander niet kan worden gerealiseerd met<br />
de toegezegde 1 miljoen euro. Om vast te kunnen houden aan de hoge kwaliteitseisen<br />
moet er simpelweg geld bij. <strong>Blijdorp</strong> heeft een traditie hoog te houden, half werk is niet<br />
acceptabel. Om die reden is de Diergaarde hard op zoek gegaan naar extra middelen.<br />
Ook het <strong>Vrienden</strong>bestuur werd gevraagd om creatief mee te denken.<br />
Om een lang verhaal kort te maken: het bestuur heeft besloten om 200.000 euro extra<br />
beschikbaar te stellen! <strong>Blijdorp</strong> bestaat maar één keer 150 jaar, en het moet gewoon een<br />
uitstekend ijsberenverblijf worden. De maquettes zien er geweldig uit. Met een beetje<br />
geluk, vergunningen, gunstig gestemde weergoden, etc. heeft <strong>Blijdorp</strong> eind volgend jaar<br />
een ijsberenverblijf waar we allemaal trots op kunnen zijn!<br />
Het kan natuurlijk niet zonder uw steun. Het bestuur is er <strong>van</strong> uit gegaan dat u onze<br />
mening deelt en houdt er rekening mee dat u, als u daartoe in staat bent, bereid bent om<br />
kleine extra bijdrage over te maken voor ons jubileumcadeau. Alvast hartelijk dank!<br />
Verder in dit nummer de laatste nieuwtjes en achtergrondinformatie over de vogels, de<br />
planten en de koudbloedigen in onze geliefde Diergaarde. Alex Schouten en Angeline<br />
Peters geven u weer inkijk in de meer beleidsmatige aspecten <strong>van</strong> een dierentuin.<br />
Deze keer staan ze stil bij de EAZA-campagnes. Ook staan we even stil bij 'onze' Chuluugi.<br />
Weet u nog dat we hem zijn eerste echte verblijf schonken? Heeft u de puzzel uit het<br />
vorige nummer proberen op te lossen? In dit nummer vindt u de antwoorden.<br />
Ook 'reisbureau' <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> is weer actief. De voorjaarsreizen zitten er net op<br />
(heeft u ook zo genoten <strong>van</strong> het mooie weer in Paradisio en de verrassingen <strong>van</strong> Tsjechië?)<br />
en de nieuwe reizen dienen zich alweer aan. Dit jaar heeft Peter Biesta voor het eerst een<br />
zomerreis gepland. Leuk samen naar Rheine om 'onze' tijgerin Kim te bekijken! Boek snel,<br />
anders bent u wellicht te laat.<br />
Kortom, weer genoeg te lezen!<br />
Tot ziens in de tuin, of misschien bij een <strong>van</strong> de komende <strong>Vrienden</strong>reizen.<br />
Marcel Kreuger, hoofdredacteur<br />
Advertentie<br />
Wie?<br />
komt ons<br />
promotieteam<br />
versterken?<br />
Heeft u een dagje over, kunt u 1 +<br />
1 bij elkaar tellen<br />
en leuk met klanten omgaan?<br />
Kom dan ons promotieteam versterken.<br />
Voor inlichtingen kunt u bellen<br />
naar: 010-4663682.<br />
Een briefje is ook welkom:<br />
H. Gerritse, Sourystraat 1d,<br />
3039 SR Rotterdam.
v r i e n d e n<br />
Verslag Algemene Ledenvergadering 2006<br />
Ondanks Koninginnedag waren ruim 160 leden aanwezig op de<br />
algemene ledenvergadering <strong>van</strong> 29 april 2006. Diergaarde <strong>Blijdorp</strong><br />
zorgde voor een echt 'oranje-gevoel': alle aanwezige <strong>Vrienden</strong><br />
werden getrakteerd op koffie met een oranje tompouce.<br />
Na de opening, met een speciaal woord<br />
<strong>van</strong> welkom voor de heren Klapwijk (hoofd<br />
PR en Marketing), Visser (lid ontwerpteam<br />
Diergaarde <strong>Blijdorp</strong>) en de aanwezige ereleden,<br />
volgde een korte terugblik op enkele<br />
bijzondere gebeurtenissen in 2005.<br />
Stilgestaan wordt onder andere bij het<br />
voorgenomen besluit <strong>van</strong> de Gemeente<br />
Rotterdam om de subsidie <strong>van</strong> Diergaarde<br />
<strong>Blijdorp</strong> drastisch te beperken. Diverse<br />
protesten, waaronder de door de <strong>Vrienden</strong><br />
gehouden handtekeningenactie, hebben het<br />
gewenste resultaat. De subsidie blijft tot en<br />
met 2009 op hetzelfde niveau gehandhaafd.<br />
Andere highlights in 2005 waren de opening<br />
<strong>van</strong> het tijgerverblijf en onze actie<br />
voor een nieuw ijsberenverblijf. De bijdrage<br />
<strong>van</strong> onze Vereniging is inmiddels verhoogd<br />
<strong>van</strong> 1 naar 1,2 miljoen euro. Daarmee<br />
wordt dit het grootste project dat ooit<br />
door de <strong>Vrienden</strong> is gesponsord.<br />
Maar de <strong>Vrienden</strong> hebben nog meer projecten<br />
'onder handen'.<br />
Al enige tijd staat er geld gereed voor een<br />
nieuw servalverblijf. Er is nog altijd geen<br />
bouwvergunning afgegeven. Het is dan ook<br />
nog niet bekend wanneer dit verblijf<br />
gebouwd zal worden. Voorts is er 25.000<br />
euro toegezegd voor een nieuw poedoe/caviaverblijf<br />
aan de Oceaniumzijde. De<br />
oplevering <strong>van</strong> dit verblijf staat gepland<br />
vóór de zomervakantie. In de Victoriaserre<br />
wordt een botanisch project gefinancierd.<br />
Wij hebben een bedrag <strong>van</strong> 20.000 euro<br />
toegezegd.<br />
Ter gelegenheid <strong>van</strong> het 150-jarig bestaan<br />
<strong>van</strong> de Diergaarde in 2007 hoopt het<br />
bestuur het aantal leden te maximeren.<br />
Daartoe wil men de actie '<strong>Vrienden</strong> werven<br />
<strong>Vrienden</strong>' opstarten. Om de leden te<br />
enthousiasmeren wordt er een loterij<br />
aan gekoppeld. Ieder nieuw lid dat wordt<br />
aangebracht, telt mee voor de loterij.<br />
Er worden vijf prijswinnaars gekozen die<br />
een persoonlijke rondleiding achter de<br />
schermen door <strong>Blijdorp</strong> directeur<br />
Ton Dorresteijn krijgen aangeboden.<br />
Het formele gedeelte <strong>van</strong> de vergadering<br />
verloopt vlot. Er zijn enkele vragen <strong>van</strong>uit<br />
de zaal die naar tevredenheid worden<br />
beantwoord door het bestuur.<br />
Gevraagd wordt of de begrote contributie<br />
<strong>van</strong> 250.000 euro niet erg fors is. Dit is<br />
echter te verklaren doordat de contributie<br />
omhoog is gegaan en door werving <strong>van</strong><br />
nieuwe leden.<br />
Namens de kascommissie doet de heer<br />
Scholten verslag. De boeken zijn gecontroleerd<br />
en akkoord bevonden. De vergadering<br />
verleent het bestuur - en in het bijzonder<br />
de penningmeester - decharge voor<br />
het gevoerde financiële beleid.<br />
De voorzitter bedankt namens het bestuur<br />
alle leden <strong>van</strong> het promotieteam en het<br />
redactieteam voor hun belangeloze inzet<br />
gedurende het afgelopen jaar.<br />
Daarna geeft zij het woord aan Greet<br />
Gerritse om verslag te doen <strong>van</strong> alle<br />
Tekst: Monique <strong>van</strong> Leeuwen-Maat<br />
Met dank aan: Sylvia Noordijk<br />
Foto’s: Koos <strong>van</strong> Leeuwen<br />
promotiewerkzaamheden. Het afgelopen<br />
jaar was ook bij de <strong>Vrienden</strong>winkels de<br />
recessie merkbaar. Ondanks de grote inzet<br />
<strong>van</strong> het team bleven de klanten weg.<br />
De weergoden waren hier mede voor<br />
verantwoordelijk.<br />
Greet eindigde haar praatje gelukkig positief:<br />
"Op Goede Vrijdag was gepland artikelen<br />
voor de grabbelton in te pakken. Het<br />
werd echter zeer druk en daarom werden<br />
de winkels open gedaan en extra vrijwilligers<br />
opgeroepen. Tijdens de Paasdagen<br />
stroomde de grabbelton leeg, en de kassa<br />
liep vol!" Nu maar hopen dat de rest <strong>van</strong><br />
2006 net zo positief zal uitvallen….<br />
Twee bestuursleden waren aftredend: de<br />
heren Bos en Kreuger. Beide heren werden<br />
herkozen. Ook in 2007 blijft de minimum<br />
contributie 33 euro.<br />
Na afloop <strong>van</strong> de vergadering bedankt Jan<br />
Klapwijk namens <strong>Blijdorp</strong> de <strong>Vrienden</strong>.<br />
"Het is niet <strong>van</strong>zelfsprekend dat <strong>Blijdorp</strong><br />
zo'n <strong>Vrienden</strong>club heeft. Het is bijzonder<br />
wat de <strong>Vrienden</strong> voor de Diergaarde<br />
doen".<br />
Aansluitend geeft Gerard Visser een uitgebreide<br />
lezing over Arctica. Aan de hand <strong>van</strong><br />
plattegronden en schetsen neemt hij ons<br />
mee naar het nieuw te bouwen ijsberenverblijf.<br />
Maar dat is nog niet alles; ook<br />
andere, nieuwe projecten in <strong>Blijdorp</strong><br />
komen uitgebreid aan de orde. Genoeg stof<br />
om in de komende nummers <strong>van</strong> <strong>Vrienden</strong>nieuws<br />
uitgebreid op terug te komen!<br />
3
4<br />
<strong>Blijdorp</strong><br />
Giraffes - foto: Loes Kool<br />
Bokito versus Dango<br />
In <strong>Blijdorp</strong> zijn momenteel twee gorilla<br />
mannetjes aanwezig, zilverrug Dango en<br />
puber Bokito. Beide heren hebben al een<br />
harem tot hun beschikking staan. Eén <strong>van</strong><br />
beide mannen zal, te zijner tijd volgens<br />
afspraak, naar de dierentuin <strong>van</strong> Sjanghai<br />
verhuizen. De keuze wordt moeilijker<br />
omdat de jonge Bokito drie vrouwtjes<br />
heeft bezwangerd. Hij is dus nu een bewezen<br />
fokman. Op dit moment is de voorkeur<br />
om Dango naar Sjanghai te laten vertrekken,<br />
omdat hij in de groep vrouwtjes<br />
zit die in ieder geval naar Sjanghai zullen<br />
vertrekken. Overigens is het niet alleen<br />
<strong>Blijdorp</strong> die hierover beslist. Dat gebeurt<br />
samen met de coördinator <strong>van</strong> het Europese<br />
fokprogramma (sinds kort is dat Apenheul)<br />
<strong>van</strong> gorilla's.<br />
Gorillaman Bokito uit <strong>Blijdorp</strong> kan overigens<br />
zijn geluk niet op! Sinds hij zijn eerste<br />
stappen op het gorilla-eiland heeft gezet, is<br />
n i e u w s<br />
De komende tijd is voor ons altijd de mooiste tijd in <strong>Blijdorp</strong>.<br />
Alles wordt weer groen en komt in bloei, maar vooral is het toch<br />
de tijd <strong>van</strong> de jonge dieren en vogels in de dierentuin en die<br />
bruist dan ook letterlijk helemaal <strong>van</strong> het leven. Alle reden dus<br />
om binnenkort weer eens naar <strong>Blijdorp</strong> te gaan. Maar ook de<br />
afgelopen tijd is er weer het nodige gebeurd, voor en achter de<br />
schermen en daarover willen we u bijpraten.<br />
er voor hem een nieuwe wereld opengegaan.<br />
's Winters verbleef hij in de binnenverblijven,<br />
om de introductie in zijn nieuwe<br />
familiegroep controleerbaar te laten verlopen.<br />
Nu zijn groep prima functioneert en<br />
de eerste lentezon zich aandient, kan zijn<br />
horizon zonder problemen worden verbreed.<br />
Hij geniet zichtbaar <strong>van</strong> dit nieuwe<br />
buitenleven, temidden <strong>van</strong> zijn harem. Hij<br />
banjert met mooi weer dagelijks over het<br />
eiland, speelt met de kleine Thomas, zoon<br />
<strong>van</strong> Tamani, vrijt een beetje met zijn<br />
vrouwtjes en vleit zich op bepaalde tijden<br />
in een <strong>van</strong> de verwarmde shelters om een<br />
uiltje te knappen. Tja, wat heeft een gorillaman<br />
eigenlijk nog meer voor wensen....<br />
Geen wonder dus dat hij 's morgens als<br />
eerste het eiland op gaat en 's avonds met<br />
moeite naar binnen te lokken is. Nu zal<br />
Bokito's leventje in de loop <strong>van</strong> het jaar<br />
een stuk drukker worden, omdat drie <strong>van</strong><br />
zijn vier vrouwen drachtig zijn. In de herfst<br />
worden de jongen verwacht. Omdat Boki-<br />
Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp<br />
Hosman<br />
Met dank aan: berichten <strong>van</strong> Diergaarde<br />
<strong>Blijdorp</strong> en de Nieuwsbrief<br />
<strong>van</strong> de Rondleiders in <strong>Blijdorp</strong>.<br />
to zich heel sociaal opstelt ten opzichte <strong>van</strong><br />
de kleine Thomas, is de verwachting dat hij<br />
een goede vader zal worden.<br />
Witte neuzen<br />
Op het ernaast gelegen schiereiland is sinds<br />
kort ook een heel andere apensoort te<br />
zien: grote witneusmeerkatten. Ook zij<br />
profiteren <strong>van</strong> de lentezon door dagelijks<br />
buiten te spelen. Het groepje bestaat uit<br />
vier actieve vrouwtjes die via tjilpgeluidjes<br />
met elkaar communiceren. Over niet al te<br />
lange tijd zullen zij worden voorgesteld<br />
aan een mannetje uit Duisburg in de hoop<br />
dat dit tot nakomelingen zal leiden. Grote<br />
witneusmeerkatten zijn in dierentuinen<br />
zeker geen veel voorkomende diersoort.<br />
De vier vrouwtjes zijn geboren in twee<br />
Franse dierentuinen. Ze heten Edith,<br />
Michelle, Yvette en Renee. Zij danken hun<br />
naam aan een hartvormige spierwitte vlek<br />
op hun snuit.<br />
>
Francoislangoer - foto: Rob Doolaard<br />
Voorlopig geen<br />
goudapen<br />
In ruil voor de gorilla's zouden wij<br />
uit Sjanghai een groep zeer zeldzame<br />
goudapen krijgen. Dit gaat<br />
helaas voorlopig nog niet door. De<br />
overheid in Peking heeft namelijk<br />
geen toestemming hiervoor gegeven.<br />
Geen goudapen naar de Rotterdamse<br />
Diergaarde dus.<br />
n i e u w s<br />
Oranje boven<br />
Er is meer apennieuws uit de tuin.<br />
Moeder Nanpi en vader Andre<br />
hebben begin dit jaar een jong<br />
geheel oranje gekleurd Francoislangoertje<br />
op de wereld gezet.<br />
In1992 kreeg <strong>Blijdorp</strong> uit Sjanghai<br />
vier Francoislangoeren en vijf<br />
maanden later werd het eerste<br />
jong geboren in de dierentuin:<br />
Nanpi. Zij is dus nu al weer de<br />
tweede generatie die in <strong>Blijdorp</strong> is<br />
geboren. Overigens werd korte<br />
tijd later, eerder dan verwacht, nog<br />
een tweede jong geboren. Moeder<br />
Shibi beviel <strong>van</strong> een dochter. En<br />
omdat Nanpi een dochter is <strong>van</strong><br />
Shibi is zij dus niet alleen moeder<br />
geworden maar heeft ze er ook<br />
een zusje bijgekregen. Ook bij de franjeapen<br />
zijn twee jongen geboren, die overigens<br />
bij de geboorte helemaal wit zijn.<br />
Sofie<br />
Neushoornjong Sofie liet zich in het<br />
begin <strong>van</strong> haar jonge leventje maar<br />
weinig zien. Zij durfde niet goed de<br />
trap af. Ook lekkere hapjes op de trap,<br />
vastendagen en dergelijke konden<br />
moeder en dochter niet verleiden de<br />
trap af te gaan. En dan blijkt maar<br />
weer eens hoe de wereld <strong>van</strong> toevalligheden<br />
aan elkaar hangt. Het geluid<br />
<strong>van</strong> de rolmaat <strong>van</strong> een <strong>van</strong> de verzorgers<br />
liet haar zo schrikken dat ze in<br />
sneltreinvaart de trap afliep! En sindsdien<br />
loopt ze trap alsof het de<br />
gewoonste zaak <strong>van</strong> de wereld is en is<br />
ze ook voor het publiek live te zien!<br />
Vogels<br />
In <strong>Blijdorp</strong> zijn eind januari bijna alle<br />
buitenvogels gevaccineerd. Het ging<br />
daarbij o.a. om de flamingo's, pinguïns,<br />
eenden, ibissen, pelikanen, kraanvogels<br />
en aalscholvers. Alleen vogels die binnenkort<br />
worden vervoerd zijn niet<br />
gevaccineerd, voor hen gelden speciale<br />
regels.<br />
De vogels werden gevaccineerd met<br />
een entstof tegen H5N2. Dit is dus<br />
een andere variant dan het nu rondwarende<br />
H5N1 virus, maar beschermt de<br />
vogels hier wel tegen. Groot voordeel is<br />
dat zo bij de vogels te zien blijft of ze<br />
besmet zijn geraakt met het H5N1 type.<br />
Ook in de dierentuinwereld is wel of niet<br />
vaccineren nog steeds een probleem. Hoewel<br />
meer landen nu gaan vaccineren (zoals<br />
Zwitserland en Spanje) zijn er ook nog landen<br />
waar gevaccineerde vogels niet binnenkomen!<br />
Echt verdwenen uit <strong>Blijdorp</strong> zijn de elf koereigers<br />
uit de grote vrije vluchtvolière. Ooit<br />
in Diergaarde binnengekomen om de olifanten<br />
te vergezellen in Taman Indah bleek<br />
deze hal de vogels niet binnen te kunnen<br />
houden. Dus werden ze in de grote vliegkooi<br />
geplaatst. Daar<strong>van</strong>daan verhuisden ze<br />
naar de volière <strong>van</strong> de Brahmaanse wouwen,<br />
omdat ze kruisten met de zilverreigers,<br />
een doodzonde in een dierentuin.<br />
Deze volière is echter bestemd voor de<br />
Europese zeearend en dus zijn ze nu helemaal<br />
uit de zoo verbannen. Jammer, hoewel<br />
de kans om deze vogels gewoon in de<br />
Nederlandse natuur tegen te komen steeds<br />
groter wordt.<br />
Bij de witnekkraanvogels in het Aziatisch<br />
moerasgedeelte zijn inmiddels twee kuikens<br />
te zien. In vergelijking met de rijzige<br />
ouders zijn de kuikentjes echt piepklein.<br />
Dit paartje kraanvogels is elk jaar succesvol<br />
met het grootbrengen <strong>van</strong> de jongen.<br />
En ze zijn ook ieder jaar de eerste 'buiten'<br />
vogels die aan het broeden slaan.<br />
Rust in de tent<br />
Dat was er bepaald niet toen zebraman<br />
Dennis op het zebraperk heerste. Deze<br />
Franse man had de leiding en beet zijn<br />
dames regelmatig. Dit kon zo niet doorgaan<br />
en dus werd besloten tot een ruil met<br />
Marwell. Hun man Loro naar <strong>Blijdorp</strong> en<br />
Dennis naar Marwell. Hoe het in Marwell<br />
gaat vertelt het verhaal niet, maar in<br />
Rotterdam is de rust volledig weergekeerd.<br />
Misschien zelfs wel een beetje te rustig.<br />
Loro staat vaak alleen voor de stal ten<br />
teken dat hij naar binnen wil. De dames<br />
willen ondertussen ook niets <strong>van</strong> hem<br />
weten. Maar dat zou nog kunnen zijn<br />
omdat de dames misschien nog wel net<br />
voor zijn vertrek zijn bezwangerd door<br />
Dennis. De tijd zal het leren.<br />
Ook in het verblijf <strong>van</strong> de gibbons is het<br />
een rustige boel. Saar en Nico zijn ondertussen<br />
een hoogbejaard stel geworden en<br />
Saar is bovendien al jaren vrijwel blind. Saar<br />
krijgt daarom het voer dagelijks op dezelfde<br />
plek in het verblijf aangereikt. Ze zijn dus<br />
ook veel minder vaak te zien voor publiek<br />
in hun verblijf. De civetkatten in het verblijf<br />
onder dat <strong>van</strong> Nico en Saar zijn de afgelopen<br />
tijd juist wat meer te zien geweest. De<br />
twee jongen zorgen voor veel extra activiteit<br />
(maar zijn ondertussen al wel weer bij<br />
de ouderdieren weggehaald). Rond schemertijd<br />
werden de civetkatten actief en<br />
scharrelden rond in het verblijf op zoek<br />
naar eten: muizen. Zo blijven de verblijven<br />
<strong>van</strong> civetkatten en gibbons mooi muisarm.<br />
><br />
5
6<br />
Verhuisberichten<br />
De Argusfazanten laten u weten dat ze<br />
voortaan te zien zullen zijn in de volière bij<br />
het Long House. Hun oude verblijf is<br />
geschikt gemaakt voor twee goudkatten die<br />
uit Wassenaar komen. Wassenaar? Ja, daar<br />
is als een soort nastart <strong>van</strong> de voormalige<br />
dierentuin een Wildlife breeding centre<br />
opgezet door de familie Louman. En omdat<br />
nu ook dit fokcentrum zijn deuren gaat sluiten<br />
kan <strong>Blijdorp</strong> een koppel goudkatten<br />
overnemen.<br />
Ook lopen ondertussen de eerste onagermerries<br />
weer op de Mongoolse vlakte. Ze<br />
zijn <strong>van</strong>uit de quarantaineverblijven naar de<br />
vlakte verhuisd. Er zullen dit jaar nog meer<br />
onagers volgen. Contact met de kamelen<br />
zal er in eerste instantie niet zijn. Better<br />
safe then sorry.<br />
Ook de jaguarundi's zijn verhuisd. Zij zijn<br />
<strong>van</strong>uit het Oceanium verplaatst naar de<br />
kattengalerij waar ze hun oude dag mogen<br />
slijten. Voor de kater, ruim 20 jaar oud,<br />
hield het al op. Zoveel orgaanfuncties<br />
vielen uit dat het noodzakelijk was hem in<br />
te laten slapen. De verzorgers vragen zich<br />
bangelijk af hoe lang het vrouwtje het nu in<br />
haar eenzaamheid gaat volhouden; ook zij<br />
is al hoogbejaard.<br />
Wie ook helemaal op was is Prinses: de<br />
19 jarige oryx. Kort nadat het mannetje<br />
was gestorven dat vorig jaar februari was<br />
geboren stierf ook zij. Gelukkig is er ook<br />
goed nieuws <strong>van</strong> de post want Qualibah zal<br />
ondertussen een jong hebben gekregen,<br />
evenals misschien ook wel Quaranta en<br />
Queenie. Overigens zullen alle oryxen de<br />
dierentuin gaan verlaten. Op hun veld<br />
komen te zijner tijd de giraffen.<br />
Komodo blijft single<br />
Helaas is er op het laatst iets mis gegaan<br />
om onze komodoman aan een partner te<br />
helpen. Twee dagen voor het geplande vertrek<br />
naar <strong>Blijdorp</strong> is zijn aanstaande overleden,<br />
naar bij sectie bleek tengevolge <strong>van</strong><br />
drie eieren die waren blijven steken in het<br />
geboortekanaal en daar een infectie veroorzaakten.<br />
Erg jammer, want binnen<br />
Europa zijn er voor onze man nu geen<br />
geschikte dames meer. Omdat de Diergaarde<br />
er wel de ruimte voor heeft ondersteunt<br />
men nu de aanvraag <strong>van</strong> een andere<br />
dierentuin voor twee vrouwtjes uit Surabaya<br />
Zoo, hopende dat dan een <strong>van</strong> die<br />
vrouwtjes naar Rotterdam kan komen.<br />
Afwachten dus (maar weer).<br />
Primeur<br />
Bijzonder is de geboorteprimeur (in Nederland)<br />
<strong>van</strong> vier swiftvosjes in het woestijngedeelte<br />
<strong>van</strong> het Oceanium. De puppy's<br />
zijn geboren in een oude holle boomstam<br />
in het buitenverblijf. Met mooi weer zijn ze<br />
regelmatig voor het publiek te zien. De nog<br />
Jonge neushoorn Sofie - foto: Theo <strong>van</strong> de Velde<br />
pluizige puppy's rollebollen als jonge honden<br />
in het zand, glijden koddig langs de<br />
zandheuveltjes naar beneden maar bijten<br />
ook al <strong>van</strong> zich af als zij dit nodig achten.<br />
De kleintjes worden gedurende tien weken<br />
gezoogd. Dan gaan ze over op vast voedsel.<br />
In dierentuinen komen swiftvosjes niet<br />
vaak voor. In Amerikaanse dierentuinen<br />
worden ze nog wel eens gesignaleerd. In<br />
Europa zijn ze verder alleen te vinden in<br />
Burgers' Zoo. In het wild leven ze in de<br />
woestijngebieden <strong>van</strong> Noordamerika waar<br />
ze erg trouw zijn aan hun tamelijk kleine<br />
territorium. Vanwege hun grote oorschelpen<br />
worden de swiftvossen in Amerika ook<br />
wel 'grootoorvossen' genoemd. De Engelse<br />
naam swiftvos heeft weer te maken met<br />
hun snelheid die vooral benut wordt bij<br />
gevaar. Een vluchtende swiftvos rent scherp<br />
zigzaggend weg en wendt zo snel dat het<br />
menselijk oog hem nauwelijks kan volgen.<br />
Ouders getemd?<br />
De familie vosmangoest is sinds enkele<br />
dagen weer te zien voor het publiek. Met<br />
gezinsuitbreiding, want er zijn twee puppy's<br />
geboren. Vosmangoesten zijn kleine aantrekkelijke<br />
roofdiertjes uit Zuid-Afrika die<br />
nauw verwant zijn aan de stokstaartjes. Ze<br />
lijken niet alleen op de stokstaartjes maar<br />
vertonen ook vergelijkbaar 'grensoverschrijdend'<br />
gedrag. Het mannetje heeft al<br />
meerdere malen kans gezien om het verblijf<br />
uit te springen en een razendsnelle<br />
ontdekkingsreis te ondernemen. Hierbij<br />
werd hij op de voet gevolgd door verzorgers<br />
met schepnetten, uiteraard tot vermaak<br />
<strong>van</strong> het publiek.<br />
Om verdere ontsnappingen te verijdelen,<br />
zijn de vosmangoesten enige tijd aan het<br />
oog <strong>van</strong> het publiek onttrokken achter de<br />
schermen, terwijl het verblijf aan deze uitbrekers<br />
werd aangepast. Ook is het verblijf<br />
voorzien <strong>van</strong> een nagemaakte termietenheuvel<br />
met vloerverwarming. Door een<br />
glazen wand kunnen de bezoekers de die-<br />
ren ook zien als ze binnen zijn. Met de<br />
stokstaartjes hebben de mangoesten ook<br />
nog gemeen dat ze voor dezelfde leefomgeving<br />
kiezen, hetzelfde voedsel eten en<br />
regelmatig met elkaar optrekken. Ze<br />
bewonen hun burcht in de natuur vaak<br />
samen met stokstaartjes of grondeekhoorns,<br />
al houden ze er onder de grond<br />
vaak hun eigen afdeling op na. Van beide<br />
soorten staan de dieren buiten op wacht,<br />
zo hoog mogelijk uitgestrekt op hun achterpootjes.<br />
De kleintjes proberen dit al snel<br />
na te bootsen maar verliezen hierbij vaak<br />
hun evenwicht.<br />
Giraffebaby Marco die begin april werd<br />
geboren is nu regelmatig buiten te zien<br />
samen met zijn vader, moeder en andere<br />
familieleden. Hij drinkt goed en groeit als<br />
kool.<br />
Bouwen!<br />
Dankzij zeer geslaagde fondsenwerving<br />
wordt er de komende periode flink<br />
gebouwd in <strong>Blijdorp</strong>. De <strong>Vrienden</strong> zorgen<br />
voor een nieuw ijsberenverblijf. Een toezegging<br />
<strong>van</strong> het VSB fonds maakt het<br />
mogelijk dat er gebouwd gaat worden aan<br />
de volière voor weidevogels, een sa<strong>van</strong>nehuis<br />
(voor o.m. giraffen en krokodillen), de<br />
bijeneter-kas en aanvullingen rond het ijsberenverblijf<br />
in het nieuwe Artica-gebied.<br />
Geld <strong>van</strong> het Fonds Schiedam-Vlaardingen<br />
wordt gebruikt voor de in aanbouw zijnde<br />
volière voor ara's en ibissen en het nieuwe<br />
verblijf voor franjeapen. De Louisa <strong>van</strong> der<br />
Velden Stichting schenkt € 900.000,- voor<br />
het sa<strong>van</strong>nehuis. Tenslotte zijn de contracten<br />
met ENECO en Unilever verlengd en<br />
zal waarschijnlijk ook het sponsorcontract<br />
met de Rabobank worden verlengd. U ziet,<br />
we zijn in goed gezelschap!<br />
We zullen u de komende tijd weer uitvoerig<br />
informeren over de ontwikkelingen.
Exclusieve rondleiding<br />
door de<br />
directeur<br />
Ledenactie 150<br />
jaar <strong>Blijdorp</strong><br />
In 2007 bestaat de Diergaarde 150 jaar.<br />
Er wordt <strong>van</strong> alles georganiseerd. Als<br />
<strong>Vrienden</strong> zullen we ons ook laten gelden:<br />
als alles meezit heeft <strong>Blijdorp</strong> eind volgend<br />
jaar een prachtig nieuw ijsberenverblijf!<br />
In 2007 willen wij graag een jubileumaantal<br />
leden. U kunt daar bij helpen! En een hele<br />
bijzondere prijs winnen! Iedereen die een<br />
nieuw lid maakt heeft kans op een exclusieve<br />
rondleiding achter de schermen door<br />
<strong>Blijdorp</strong>-directeur Ton Dorresteijn.<br />
Hoe werkt het? In het <strong>Vrienden</strong>nieuws<br />
vindt u een aanmeldkaart. Deze kaart kunt<br />
u gebruiken om een nieuw lid aan te melden.<br />
Uw kaart stoppen wij dan in een<br />
grote doos. Tijdens de nieuwjaarslezing<br />
2007 trekt dhr. Dorresteijn vijf winnaars.<br />
Deze mensen gaan samen met hem op pad<br />
door <strong>Blijdorp</strong>. Brengt u tien nieuwe leden<br />
aan, dan stuurt u tien kaarten (of kopieën)<br />
op. Dan maakt u dus tien keer kans.<br />
Voor alle duidelijkheid: iedere aanmelder<br />
<strong>van</strong> een nieuw lid maakt dus kans op de<br />
exclusieve rondleiding!<br />
Maar er is nog meer. De nieuwe lidmaatschappen<br />
gaan officieel in per 1 januari<br />
2007. Maar, omdat het een jubileumactiviteit<br />
is, ont<strong>van</strong>gen de nieuwe leden<br />
ook een <strong>Vrienden</strong>pas voor 2006. Ze kunnen<br />
dus al meedoen aan alle resterende<br />
<strong>Vrienden</strong>activiteiten <strong>van</strong> 2006. Kortom<br />
redenen genoeg om mee te doen!<br />
Om mee te dingen naar deze bijzondere<br />
prijs kunt u tot en met 31 december 2006<br />
nieuwe leden aanmelden.<br />
Laten we samen zorgen voor een<br />
jubileumaantal leden in 2007!<br />
Het ijsberenverblijf weer<br />
een stapje dichterbij!<br />
In <strong>Blijdorp</strong> bestaat er nogal eens een verschil tussen wat we willen en wat we kunnen en<br />
vooral wat we kunnen betalen. Dat is allemaal op zich niet zo erg, problemen zijn er om<br />
opgelost te worden, maar in het geval <strong>van</strong> het nieuwe ijsberenverblijf dreigde er toch wel<br />
iets heel erg fout te gaan lopen. En met fout lopen bedoel ik dat we òf Arctica als geheel<br />
zouden moeten vergeten en wellicht slechts alleen nog een mooi ijsberenverblijf zouden<br />
bouwen òf een Arctica zouden realiseren waar de noodzakelijke bezuinigingen voor iedere<br />
bezoeker in de vormgeving zichtbaar zouden zijn. Beide varianten waren en zijn voor ons<br />
in <strong>Blijdorp</strong> niet acceptabel, het gaat uiteindelijk om één <strong>van</strong> de twee grote projecten die<br />
ons jubileum in 2007 luister bij moeten zetten.<br />
Met heel veel creativiteit is er de afgelopen maanden aan gewerkt om een goedkopere,<br />
maar nog steeds qua vormgeving fraaie variant <strong>van</strong> Arctica te ontwikkelen; een variant<br />
waarin alle noodzakelijke uitgangspunten voor een goed dierenwelzijn en een optimaal<br />
dierenmanagement nog steeds gelden, maar waarin ook de bedachte 'hoogstandjes' voor<br />
de bezoeker nog steeds zitten.<br />
Dat is gelukt. Alleen kost Arctica dan nog steeds € 2,4 miljoen. Op het beschikbare budget<br />
<strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> levert dat een tekort <strong>van</strong> € 400.000 op. En uitgangspunt voor ons is: hebben<br />
we de zaak financieel niet rond, dan wordt er niet gebouwd! Met passen en meten moet<br />
er naar mijn idee buiten de € 1 miljoen die <strong>Blijdorp</strong> zelf aan dit project bijdraagt, nog ca.<br />
€ 200.000 bij onszelf te vinden zijn.<br />
Overleg over dit probleem met het bestuur <strong>van</strong> uw vereniging leverde een fantastische<br />
reactie op: “Wij dragen niet € 1 miljoen, maar € 1,2 miljoen bij aan het ijsberenverblijf!”<br />
Hartverwarmend (hoewel dat voor Arctica wellicht niet de juiste woordkeuze is) en een<br />
belangrijke hobbel genomen. Inmiddels hebt u kunnen zien dat onmiddellijk na het bekend<br />
worden <strong>van</strong> een en ander, we met de realisatie <strong>van</strong> Arctica zijn gestart. De bodem moet<br />
een half jaar worden 'voorbelast' voordat met de eigenlijke bouwwerkzaamheden kan<br />
worden begonnen en daarmee is men gestart.<br />
Ongetwijfeld zullen we nog de nodige discussies met onze 'goede vrienden' <strong>van</strong> de Welstandscommissie<br />
gaan krijgen (over de kleur <strong>van</strong> het ijs, de hoogte <strong>van</strong> de te maken beverdam<br />
en de grootte <strong>van</strong> de noodzakelijke zwembandjes voor de ijsberen), maar daar komen<br />
we wel uit. Ergens volgend jaar oktober staan u en ik ongetwijfeld feestelijk het glas te heffen<br />
op weer een fantastisch project in <strong>Blijdorp</strong> dat door de <strong>Vrienden</strong> mogelijk is gemaakt.<br />
Ton Dorresteijn<br />
7
8<br />
b o t a n i s c h b l i j d o r p<br />
Orchideeën<br />
In de vlinderkas was in het voorjaar een bijzondere tentoonstelling<br />
te vinden: orchi-daten. Doel <strong>van</strong> deze tentoonstelling was<br />
om de verleidingskunsten <strong>van</strong> orchideeën aan het publiek te<br />
laten zien. In eerste instantie zou de tentoonstelling maar twee<br />
weken duren. De vormgeving was echter zó fraai en indrukwekkend,<br />
dat al in de eerste week werd besloten om dit te verlengen<br />
tot na Pasen. Zo konden veel meer mensen <strong>van</strong> deze mooie en<br />
informatieve tentoonstelling genieten.<br />
Orchideeën vormen de grootste bloeiende<br />
plantenfamilie ter wereld. Er zijn ongeveer<br />
27.000 soorten; 10 % <strong>van</strong> alle bloeiende<br />
planten behoort tot de orde <strong>van</strong> de orchideeën.<br />
Ze komen in heel veel continenten en klimaatzones<br />
voor, <strong>van</strong> Groenland tot het<br />
uiterste puntje <strong>van</strong> Zuid-Amerika. Het<br />
uiterlijk <strong>van</strong> de planten is dan ook heel<br />
divers.<br />
Of een plant tot de orchideeënfamilie<br />
behoort hangt met name af <strong>van</strong> de bouw<br />
<strong>van</strong> de bloem. De bloem heeft zes blaadjes,<br />
drie buitenste blaadjes (kelkbladen) en drie<br />
binnenste blaadjes (kroonbladen). Van de<br />
kroonbladen is er één vaak groter, mooier<br />
en anders <strong>van</strong> vorm. Deze zogenaamde 'lip'<br />
dient als landingsbaan voor insecten. Zo<br />
kunnen zij gemakkelijk bij de nectar en de<br />
bloem bestuiven. Bij sommige soorten,<br />
zoals het Venusschoentje, zijn twee bladeren<br />
vergroeid waardoor het lijkt of ze maar<br />
vijf bloemblaadjes hebben.<br />
Mysterieuze planten<br />
De naam orchidee is omstreeks 370 voor<br />
Christus voor het eerst gebruikt door de<br />
Griek Theophrastus. Het woord 'orchis'<br />
betekent testikel, wat op het eerste gezicht<br />
weinig te maken lijkt te hebben met de<br />
fraaie bloemen. Hij noemde de plant echter<br />
zo omdat een aantal op de grond levende<br />
soorten twee wortelknolletjes heeft die<br />
toch wel erg veel op teelballen lijken. Men<br />
dacht dan ook dat de orchidee vruchtbaarheid<br />
en mannelijkheid zou bevorderen.<br />
Slechts een klein deel <strong>van</strong> de orchideeënsoorten<br />
leeft met hun wortels in de aarde<br />
(terrestrisch). Het grootste deel <strong>van</strong> de<br />
soorten leeft epifytisch. De planten hechten<br />
zich met een deel <strong>van</strong> hun wortels vast aan<br />
bomen of rotsen. Het zijn geen parasieten,<br />
ze hechten zich alleen vast. Ogenschijnlijk<br />
leven ze <strong>van</strong> de lucht maar schijn bedriegt.<br />
Voedsel halen ze uit regenwater dat <strong>van</strong> de<br />
bladeren of stam <strong>van</strong> de boom of struik<br />
stroomt. Regenwater bevat niet genoeg<br />
voedingsstoffen, maar bomen en struiken<br />
'zweten' hun teveel aan voedingsstoffen uit<br />
en dat komt in het regenwater terecht.<br />
Bloemen <strong>van</strong> orchideeën hebben vaak een<br />
opvallend uiterlijk en sommige soorten<br />
hebben een uitgesproken geur. Bij<br />
gekweekte soorten worden deze eigenschappen<br />
nog eens versterkt. Maar de oorspronkelijke<br />
oftewel botanische soorten<br />
hebben deze eigenschappen niet ontwikkeld<br />
om de mens te behagen. Zij hebben<br />
zulke fraaie vormen, kleuren en geuren om<br />
bestuivers te lokken.<br />
Met man en macht opbouwen - foto: Juul <strong>van</strong> Dam<br />
Verleidingskunsten…<br />
Orchideeën hebben een exclusieve relatie<br />
met hun bestuivers: vaak kan maar één<br />
bepaald soort insect of vogel de bloem<br />
bestuiven. Bij sommige soorten zit de nectar<br />
heel diep onder in de bloem. Alleen een<br />
bepaald soort vlinder met een hele lange<br />
tong kan erbij. De bloemen <strong>van</strong> deze soort<br />
kunnen alleen maar door die bepaalde vlindersoort<br />
bestoven worden. Omgekeerd is<br />
de vlinder voor haar voedsel afhankelijk <strong>van</strong><br />
de orchidee. Ze kunnen niet voortbestaan<br />
zonder elkaar. Er zijn nog meer mooie<br />
voorbeelden <strong>van</strong> de manier waarop orchideeën<br />
hun bestuivers verleiden. Enkele<br />
soorten die bestoven worden door bijen<br />
kunnen de geur waarmee een vrouwtjesbij<br />
een mannetje lokt om te paren precies imiteren.<br />
De bloemen <strong>van</strong> deze orchidee worden<br />
dan ook echt 'met liefde' bestoven.<br />
Tekst: Monique <strong>van</strong> Leeuwen-Maat<br />
Met dank aan: Martin de Zeeuw,<br />
Hans Huyzers en Juul <strong>van</strong> Dam<br />
(<strong>Blijdorp</strong>)<br />
Ook vermomming is een middel dat orchideeën<br />
niet schuwen! Zo is er een bloem<br />
die precies lijkt op een bijenkoningin, waardoor<br />
alle bijenmannetjes met haar willen<br />
paren. Zodra een mannetje dat probeert<br />
blijft er stuifmeel aan zijn poten hangen. De<br />
bij, ook niet gek, heeft door dat hij gefopt<br />
wordt en vliegt weg. Om vervolgens door<br />
een bloem <strong>van</strong> dezelfde soort een eindje<br />
verderop opnieuw in de maling te worden<br />
genomen…<br />
Er zijn zelfs soorten die hun bestuivers<br />
bedwelmen. Zij produceren een olieachtige<br />
substantie waar een bij dronken <strong>van</strong> wordt,<br />
waarna hij op de bloembodem valt om zijn<br />
roes uit te slapen. Eenmaal uitgeslapen<br />
neemt hij stuifmeel mee waarmee hij vervolgens<br />
een ander exemplaar kan bestuiven.<br />
Orchidaten<br />
Als u de tentoonstelling hebt bezocht, heeft<br />
u kunnen genieten <strong>van</strong> de prachtige vormen,<br />
kleuren en geuren <strong>van</strong> de orchideeën.<br />
Maar ongetwijfeld was u ook onder de<br />
indruk <strong>van</strong> de manier waarop de planten<br />
werden tentoongesteld. In de kas, aangrenzend<br />
aan de vlinderkas, was een heuse<br />
ruïne <strong>van</strong> een tempel nagebouwd. De<br />
bezoeker kon zich met enige fantasie even<br />
in Amerika wanen, de bakermat <strong>van</strong> Azteken,<br />
Maya's en Inca's. Amerika is het continent<br />
met het grootste regenwoud, het<br />
Amazonegebied en de langste bergketen<br />
ter wereld: de Andes in het Zuiden en de<br />
Rocky Mountains in het Noorden.<br />
De zuidpunt <strong>van</strong> dit werelddeel nadert de<br />
Zuidpool en het Noorden ligt ruimschoots<br />
binnen de Noordpoolcirkel. In Amerika<br />
groeien enorm veel verschillende soorten<br />
orchideeën. Alleen de Azteken kenden er<br />
al 800! En hoewel hun tempels al lang vervallen<br />
zijn, zijn de ruines vaak begroeid met<br />
vele soorten orchideeën.<br />
In de vlinderkas zorgden diverse elementen<br />
zoals een bamboehut voor een Aziatisch<br />
'junglegevoel'. Hier konden de Aziatische<br />
orchideeën zich <strong>van</strong> hun mooiste kant laten<br />
zien.<br />
Stille krachten<br />
De aankleding <strong>van</strong> de tentoonstelling was<br />
echt buitengewoon origineel en fraai, compleet<br />
met Maya-schilderingen en zeer veel<br />
details. Hoogste tijd om eens kennis te<br />
maken met twee medewerkers <strong>van</strong> de<br />
>
otanische afdeling die hier een groot aandeel<br />
in hadden:<br />
Martin de Zeeuw en Hans Huyzers. Beide<br />
heren werken meestal achter de schermen,<br />
in de kassen <strong>van</strong> de Diergaarde. Naast de<br />
verzorging <strong>van</strong> planten (met name orchideeën)<br />
en het doen <strong>van</strong> allerlei klussen en<br />
reparaties, hebben zij regelmatig een groot<br />
aandeel in het bedenken en uitvoeren <strong>van</strong><br />
tentoonstellingen. Deze keer was de link<br />
met de Azteken snel gelegd: Midden-Amerika<br />
is een rijk gebied wat orchideeën<br />
betreft. Ook Azië moest een plekje krijgen<br />
<strong>van</strong>wege de uitgebreide collectie orchideeën<br />
die daar <strong>van</strong>daan komt.<br />
Hans en Martin gaan eerst samen brainstormen<br />
over wat je zou kunnen laten zien en<br />
hoe je dingen zou kunnen maken. Daarbij is<br />
niets gek; het is een creatief proces en<br />
daarbij stimuleren ze elkaar. Martin duikt in<br />
allerlei boeken en maakt schetsen en ontwerpen:<br />
"Je bent er dag en nacht mee<br />
bezig. Het is druk, maar het maakt het<br />
werk zoveel leuker!"<br />
Hans is juist de bedenker <strong>van</strong> hoe je een<br />
constructie kunt maken en welk materiaal<br />
je moet gebruiken: "Ik lig er 's nachts wel<br />
eens wakker <strong>van</strong>. Dan ben ik maar aan het<br />
denken en krijg opeens een idee". Beide<br />
benadrukken dat zonder de hulp <strong>van</strong> hun<br />
enthousiaste collega's zo'n project niet <strong>van</strong><br />
de grond komt: "Bij de uitvoering krijgen<br />
we veel hulp <strong>van</strong> onze collega's, dat is echt<br />
fantastisch. Zonder hen zou het niet lukken!"<br />
In de praktijk worden de ideeën regelmatig<br />
aangepast, omdat iets niet blijkt te werken<br />
of omdat het budget nu eenmaal beperkt<br />
is. Gaandeweg ontstaan dan leuke, betaalbare<br />
oplossingen.<br />
In de weken voorafgaand aan de tentoonstelling<br />
was het in de kassen een drukte <strong>van</strong><br />
belang. Meestal is het in de wintertijd wat<br />
leger en rustiger, maar nu stond er op ieder<br />
vrij plekje wel een deel <strong>van</strong> iets dat in eerste<br />
instantie op een ijspaleis leek. Grote<br />
blokken <strong>van</strong> piepschuim werden gezaagd<br />
en bewerkt met brandwerend materiaal.<br />
Daarna werden de delen met aardkleuren<br />
geverfd en bewerkt met zand. In stappen<br />
veranderde het ijspaleis <strong>van</strong> piepschuim in<br />
een 'haast niet <strong>van</strong> echt' te onderscheiden<br />
tempelruïne.<br />
Foto: Koos <strong>van</strong> Leeuwen<br />
Voor de vlinderkas werd met bamboe<br />
gewerkt om iets <strong>van</strong> de sfeer <strong>van</strong> Azië te<br />
tonen. Een bamboehutje, een hangbrug en<br />
het geluid <strong>van</strong> stromend water in combinatie<br />
met de weelderige beplanting zorgden<br />
ervoor dat de bezoeker zich in een tropisch<br />
regenwoud kon wanen. Originele<br />
Thaise potten voor de orchideeën zorgden<br />
voor de 'finishing touch'.<br />
Dat de tentoonstelling een succes was is<br />
wel duidelijk; niet voor niets werd deze<br />
dan ook verlengd <strong>van</strong> twee weken naar<br />
negen weken! Venusschoentje - foto: Koos <strong>van</strong> Leeuwen
10<br />
k o u d b l o e d<br />
Galapagosreuzenschildpadden<br />
Je dagen bestaan uit een rustige wandeling, wat eten en wat zonnen.<br />
Je sjouwt ruim honderd kilogram mee en weet dat dat in de<br />
komende jaren nog wel zal verdubbelen. Je doet dit al een jaar<br />
of vijftig, met het vooruitzicht dat, dat nog wel verdrievoudigd<br />
zal worden, want je bent net puber-af. Zoals Henk Zwartepoorte<br />
<strong>van</strong> de reptielenpost <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> het zegt: :"Echt spannende dieren<br />
zijn het niet, maar ze zijn wel erg mooi." En inderdaad, met<br />
zijn markante kop, de krachtige poten en het indrukwekkende<br />
schild is het een wandelend stuk geschiedenis, een nog levend<br />
fossiel: De Galapagosreuzenschildpad.<br />
'Galapago' is Spaans voor schildpad. Toen de<br />
Spanjaarden als eerste Europeanen op de<br />
Galapagoseilanden kwamen, waren daar<br />
zoveel <strong>van</strong> deze schildpadden dat ze over<br />
de schilden de eilanden rond konden lopen<br />
zonder de grond te raken. Zij gaven de<br />
eilanden toen dus de huidige naam. De<br />
wetenschappelijke naam <strong>van</strong> deze dieren is<br />
Geochelone nigra. Er zijn 13 ondersoorten,<br />
waar<strong>van</strong> er twee uitgestorven zijn. Eén<br />
soort, G. nigra abingdonii, is biologisch uitgestorven.<br />
Hier<strong>van</strong> is nog 1 exemplaar in<br />
leven. Het mannetje heeft de trieste naam<br />
'Lonesome George' gekregen.<br />
Paren is bij de Galapagosreuzenschildpad<br />
pas mogelijk <strong>van</strong>af 40 jaar. Het mannetje<br />
probeert een vrouwtje te verleiden. Hij<br />
moet daarvoor zichzelf bewijzen door een<br />
ander mannetje te verslaan. Dit gevecht<br />
bestaat vooral uit het stoten met hun pantsers<br />
tegen elkaar tot de verliezer er <strong>van</strong>door<br />
gaat. De winnaar 'rent' vervolgens<br />
achter het vrouwtje aan om te paren. In<br />
een kuil legt het vrouwtje 2 tot 16 eieren<br />
zo groot als tennisballen. Daarna maakt ze<br />
de kuil weer dicht en stampt de grond wat<br />
aan. Na ongeveer 130 dagen komen de<br />
eieren uit. Het jong moet direct voor zichzelf<br />
zorgen. Net uit het ei weegt het schildpadje<br />
80 gram, maar na 2 jaar weegt hij al<br />
een kilogram.<br />
De reuzenschildpadden hebben een schild<br />
<strong>van</strong> beenplaten en hoornschilden. Het is<br />
glad en bultig. Normaal gesproken zijn de<br />
Galapagosschildpadden - foto: Henk Zwartepoorte<br />
Tekst: Jan Breedijk,<br />
m.m.v. Henk Zwartepoorte<br />
(reptielenpost <strong>Blijdorp</strong>)<br />
dieren grijs <strong>van</strong> kleur, maar afhankelijk <strong>van</strong><br />
de omgeving kan het schild begroeid zijn<br />
met korstmossen. Die kunnen hem dan een<br />
ander uiterlijk geven.. De poten hebben<br />
grove, ietwat uitstekende schubben en de<br />
huid is erg dik met weinig aderen. De kop<br />
<strong>van</strong> de reuzenschildpad is relatief klein,<br />
maar de nek is juist weer vrij lang om beter<br />
bij het voedsel te kunnen.<br />
De schildpadden worden zo'n 120 cm lang<br />
en kunnen een gewicht bereiken <strong>van</strong><br />
boven de 200 kg. De reuzenschildpad kan<br />
een leeftijd bereiken <strong>van</strong> meer dan 150 jaar.<br />
De oudste, nog levende Galapagosschildpad,<br />
heet Harriët en zij leeft in de Australia<br />
Zoo. Mogelijk is Harriët als 5-jarig schildpadje<br />
meegenomen door Charles Darwin in >
1835. DNA-onderzoek heeft uitgewezen<br />
dat Harriët in ieder geval al 175 jaar op<br />
deze wereld rondwandelt.<br />
Het leven op de eilanden<br />
De Galapagoseilanden vormen een vulkanisch<br />
gebied op 970 km <strong>van</strong> de westkust<br />
<strong>van</strong> Equador in Zuid-Amerika. De temperaturen<br />
kunnen uiteen lopen <strong>van</strong> 18 tot <strong>28</strong><br />
°C. Er heerst een droog klimaat met af en<br />
toe een tropische bui. De eilanden zijn<br />
bedekt met veel (schijf)cactussen, grassen<br />
en struiken. Elk eiland heeft zijn eigen<br />
ondersoort.<br />
Reuzenschildpadden leven in groepen en<br />
houden erg <strong>van</strong> regelmaat. De dieren hebben<br />
een vaste rustplaats en een dagindeling<br />
die samenhangt met de stand <strong>van</strong> de zon. 's<br />
Morgens gaan ze op een vaste volgorde op<br />
zoek naar een plekje om energie op te<br />
doen in het zonnetje. Het leven <strong>van</strong> een<br />
Galapagosschildpad gaat dan wel niet zo<br />
snel, ze zijn wel de hele dag bezig. Alleen<br />
op het heetst <strong>van</strong> de dag wordt de schaduw<br />
opgezocht. 's Nachts liggen ze graag in<br />
een modderpoel, waardoor het schild<br />
warm blijft.<br />
Men vermoedt dat er ooit zo'n 250.000<br />
exemplaren <strong>van</strong> deze diersoort zijn<br />
geweest, waar<strong>van</strong> er nu nog enkele duizenden<br />
over zijn. De eerste bedreiging kwam<br />
toen de Europeanen in de 17e eeuw de<br />
Galapagoseilanden ontdekten. De zeelui<br />
namen in die tijd honderden dieren per<br />
keer mee in hun schip om te dienen als<br />
voedsel. Later gingen er ook mensen op de<br />
eilanden wonen die huisdieren meenamen.<br />
Verwilderde honden doden de kleinere<br />
schildpadden of vreten de eieren aan, net<br />
als ratten en varkens. Ezels, koeien en<br />
paarden vertrappen de nesten en eten<br />
bovendien, evenals geiten, hetzelfde voedsel<br />
als de schildpadden. Een hele verandering<br />
voor dieren die eigenlijk geen natuurlijke<br />
vijand hadden. Inmiddels zijn er wetten<br />
die de reuzenschildpadden beschermen en<br />
er zijn fokprogramma's. Eieren worden nu<br />
verzameld, waarna de jonge schildpadden<br />
weer teruggebracht worden naar hun vindplaats.<br />
Voedsel<br />
De Galapagosreuzenschildpadden hebben<br />
een looptempo <strong>van</strong> 200 meter per uur.<br />
Daarmee kun je niet op jacht en ze zijn dan<br />
ook vegetarisch. Het grootste deel <strong>van</strong> de<br />
dag zijn ze aan het eten. In hun natuurlijke<br />
omgeving eten de dieren grassen, struiken,<br />
kruiden, mossen, vruchten, bloemen en<br />
zelfs schijfcactussen. De stekels schijnen<br />
hen niet te deren. In onze Diergaarde worden<br />
de reuzenschildpadden gehouden op<br />
een voedseladvies uit de dierentuin <strong>van</strong><br />
Zürich. Ze krijgen andijvie, sla en witlof,<br />
maar ook uien en kwark. Belangrijk zijn<br />
ook de Heucobs-korrels. Heucobs bestaat<br />
uit zo'n 20 gedroogde wilde plantensoorten<br />
en komt uit Duitsland.<br />
De schildpadden krijgen drie keer per<br />
week eten. Als de dieren buiten zijn eten<br />
ze ook <strong>van</strong> het gras. Er is een voedingsonderzoek<br />
aan de gang in <strong>Blijdorp</strong> en de dierentuinen<br />
<strong>van</strong> Zürich en de Canarische<br />
eilanden. De eerste twee houden hun dieren<br />
in een gematigd klimaat en hierdoor<br />
zijn de dieren veel binnen met UV-licht. Op<br />
de Canarische eilanden zitten de schildpadden<br />
overwegend buiten in het zonnetje.<br />
Het voedingsonderzoek richt zich op deze<br />
verschillen in relatie tot de groei. Elk kwartaal<br />
werden de dieren gewogen en gemeten.<br />
Nu lukt dat wegen niet meer omdat<br />
de dieren te zwaar worden: de dames<br />
waren bij de laatste weging rond de 60 kg<br />
en de heren ruim boven de 100 kg. Overigens<br />
kunnen de Galapagosschildpadden<br />
meer dan 1,5 jaar zonder eten. Dit maakte<br />
de dieren zo interessant voor de zeevaarders<br />
in de 17e eeuw die op wereldreis<br />
waren. Ze hoefden niet gevoerd te worden,<br />
maar na meer dan een jaar had je nog<br />
vers vlees aan boord. Bovendien kunnen<br />
deze dieren flinke hoeveelheden water<br />
opslaan, wat betekent dat ze ook nog eens<br />
een maand door kunnen zonder te drinken.<br />
Galapagosschildpad - foto: Jenny Cockshull<br />
De reuzenschildpadden <strong>van</strong><br />
<strong>Blijdorp</strong><br />
In de jaren '30 en/of '40 waren er al reuzenschildpadden<br />
in <strong>Blijdorp</strong>. De eerste die<br />
Henk Zwartepoorte zich kan herinneren is<br />
een tweetal in het jaar 1978. Oorspronkelijk<br />
bestond de groep uit vier dieren, maar<br />
de andere twee waren inmiddels al overleden.<br />
Rond 1980 stierf de laatste <strong>van</strong> deze<br />
groep. Van dit dier is het schild nog te<br />
bekijken in het Haagse Museon. Vanaf hun<br />
eerste verblijf, in de Victoriaserre, werden<br />
de dieren op mooie dagen met steekkarretjes<br />
naar hun buitenverblijf gereden. 's<br />
Avonds moesten de dieren op dezelfde<br />
manier terug.<br />
Later zaten er dieren op een stukje terrein<br />
<strong>van</strong> 6 tot 8 vierkante meter bij het huidige<br />
giraffengebouw. De ruimte voor de dieren<br />
was te klein, te koud en te vochtig en de<br />
dieren wilden dan ook, vooral 's winters,<br />
lange perioden niet eten. Er was onvoldoende<br />
kennis omtrent de soort. Nu is de<br />
kennis er wel o.a. door de informatie-uitwisseling<br />
met de dierentuin <strong>van</strong> Zürich.<br />
De huidige groep dieren kwam gedeeltelijk<br />
in 1997 naar <strong>Blijdorp</strong> <strong>van</strong>uit Zürich. Er<br />
kwamen 10 reuzenschildpadden die daar in<br />
1995 waren geboren. Ze kwamen eerst in<br />
het voormalige stokstaartjesverblijf, op de<br />
plek waar nu het buitenverblijf <strong>van</strong> de gorilla's<br />
is. Vervolgens verhuisden ze naar het<br />
verblijf waar nu de sporenschildpadden zitten<br />
bij de Kiboko. Ze waren toen nog maar<br />
15 à 20 cm groot en bleken achteraf allemaal<br />
vrouwtjes te zijn. Drie daar<strong>van</strong> verhuisden<br />
in 2003 naar Kopenhagen. In 2004<br />
kwamen er twee mannen <strong>van</strong> 45 en 55 jaar<br />
uit Stuttgart.<br />
Galapagosschildpad - foto: Lisette de Roo<br />
Het is niet de bedoeling <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> om de<br />
reuzenschildpadden te kweken. Dit komt<br />
doordat de herkomst <strong>van</strong> de uit Zürich<br />
afkomstige vrouwtjes niet duidelijk is. Men<br />
wil zeker weten dat er geen verschillende<br />
ondersoorten gekruist worden. Het plan<br />
voor een DNA-onderzoek naar de oorsprong<br />
<strong>van</strong> de dieren is er wel, maar dan<br />
moet er worden vergeleken met de dieren<br />
die nog in het wild leven. De uitvoering <strong>van</strong><br />
het plan laat helaas nog op zich wachten.<br />
Mocht er gekweekt mogen worden dan<br />
komt er een tweede probleem: wat doe je<br />
met tientallen jonge schildpadden die dergelijke<br />
afmetingen kunnen bereiken? Dit is<br />
echter zorg voor later, want voorlopig zijn<br />
de <strong>Blijdorp</strong>se dames nog maar meisjes in de<br />
Galapagosschildpad-kleuterleeftijd <strong>van</strong> 10<br />
jaar. De twee mannen zijn dan ook (nog)<br />
niet in hen geïnteresseerd. Zij proberen<br />
voorlopig af en toe met elkaar te paren.<br />
Een jaar na het afkomen <strong>van</strong> het Oceanium<br />
konden deze dieren hun huidige optrekje<br />
gaan bevolken. Ze hebben een ruim buitenveld,<br />
een riant binnengedeelte en een bassin<br />
waar drie Galapagosschildpadden tegelijkertijd<br />
in kunnen baden. Deze waterpoel<br />
moet dan ook wel elke dag worden<br />
schoongemaakt. Per dag wordt bekeken of<br />
de dieren naar buiten mogen. Als de temperatuur<br />
's ochtends al tegen de 20°C loopt<br />
mogen ze het echte zonnetje in. Als de<br />
temperatuur 's nachts boven de 15°C blijft<br />
mogen ze buiten blijven. Vaak gaan ze dan<br />
toch zelf weer naar binnen. Dieren die niet<br />
naar binnen gaan als het wel moet, zullen<br />
gelokt moeten worden. Dat kan met peen.<br />
Het moet een leuk gezicht zijn; een verzorger<br />
die achteruit door het poortje kruipt<br />
met een wortel in zijn handen en een rij<br />
schildpadden achter hem aan. Zullen die<br />
schildpadden daar eigenlijk nog wel zo'n<br />
100 jaar intrappen?<br />
11
12<br />
Chuluugi was tijdelijk terug in <strong>Blijdorp</strong><br />
De oplettende <strong>Blijdorp</strong>bezoeker heeft opgemerkt dat een oude<br />
bewoner <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> tijdelijk terug was: de zeeotter Chuluugi.<br />
De naam Chuluugi betekent 'danst met de zeemeeuwen'. Eind<br />
1995 arriveerde Chuluugi in <strong>Blijdorp</strong>. Hij is voor de kust <strong>van</strong><br />
Alaska gevonden, waarschijnlijk had hij zijn moeder verloren.<br />
<strong>Blijdorp</strong> wilde dit weesje graag helpen door hem een plek in de<br />
dierentuin te geven, in eerste instantie om hem te redden, maar<br />
zeker ook met de wens om in het Oceanium een zeeottergroep<br />
te huisvesten.<br />
In 1996 kwam er nog een weesje naar<br />
<strong>Blijdorp</strong>, Eyak. <strong>Blijdorp</strong> had nu twee mannetjes,<br />
maar om voor nageslacht te kunnen<br />
zorgen, is er natuurlijk ook een vrouwtje<br />
nodig. Zo kwam Micas <strong>van</strong>uit Lissabon naar<br />
<strong>Blijdorp</strong>. Eyak en Micas bleven in <strong>Blijdorp</strong><br />
en Chuluugi verhuisde naar de Zoo in<br />
Antwerpen, om daar Maree, ook een<br />
vrouw, gezelschap te houden.<br />
Zo waren er twee stellen gevormd. Helaas<br />
mocht het niet zo zijn, want Eyak stierf in<br />
maart 2005 en Micas bleef alleen in <strong>Blijdorp</strong><br />
achter. Zeeottervrouwen hebben behoefte<br />
aan sociaal contact en gezelschap. De mannen<br />
leven in het wild solitair. Daarom is de<br />
keus gemaakt om Maree <strong>van</strong>uit Antwerpen<br />
naar Rotterdam te halen en Chuluugi in<br />
Antwerpen te laten. Micas en Maree kunnen<br />
het erg goed vinden samen en genieten<br />
<strong>van</strong> elkaars gezelschap.<br />
Het is heel bijzonder dat de bezoekers in<br />
<strong>Blijdorp</strong> deze zeeotters kunnen bewonderen,<br />
want in heel Europa wonen er maar<br />
vijf. Naast Micas, Maree (Rotterdam) en<br />
Chuluugi (Antwerpen) wonen er nog twee<br />
in Lissabon.<br />
Chuluugi - foto: Rob Doolaard<br />
In het wild kwamen de otters oorspronkelijk<br />
voor in de kustgebieden <strong>van</strong> de hele<br />
noordelijke Stille Oceaan; <strong>van</strong> Noord-Japan<br />
in het westen tot de eilanden <strong>van</strong> Californië<br />
in het oosten.<br />
Halverwege de achttiende eeuw begon de<br />
intensieve jacht op de dieren <strong>van</strong>wege hun<br />
mooie en warme pels. Resultaat was dat er<br />
begin 1900 wereldwijd nog maar zo'n<br />
tweeduizend otters leefden. Gelukkig hebben<br />
de zeeotterpopulaties zich langzaam<br />
kunnen herstellen. Volgens recente schattingen<br />
leven er weer 150.000 otters in het<br />
wild.<br />
De zeeotter brengt zijn hele leven in zee<br />
door en ze zijn goed aangepast aan het<br />
leven in het water. Om gemakkelijk in het<br />
water te kunnen bewegen, hebben ze een<br />
zeer flexibel lichaam. Aan hun korte voorpoten<br />
hebben ze vijf vingers met scherpe,<br />
intrekbare klauwtjes. Hiermee kunnen ze<br />
dingen als voedsel goed vastpakken. Hun<br />
achterpoten zijn lang en voorzien <strong>van</strong><br />
zwemvliezen.<br />
De zeeotter heeft de dikste pels <strong>van</strong> alle<br />
dieren, met wel 100.000 haartjes per vierkante<br />
centimeter. Omdat otters geen isolerende<br />
vetlaag hebben, die andere zeezoog-<br />
Tekst: Trix Vermeulen<br />
Met dank aan Martin <strong>van</strong><br />
Wees (<strong>Blijdorp</strong>)<br />
dieren wel hebben, beschermt alleen deze<br />
dikke vacht hen tegen de kou. De pels<br />
bestaat uit twee lagen; de bovenste laag<br />
met lange haren zorgt dat de onderste laag<br />
droog blijft. Een laag kleine luchtbelletjes in<br />
de onderpels zorgt voor de isolatie tegen<br />
de kou. Als een otter in het water duikt,<br />
zie je een spoor <strong>van</strong> luchtbelletjes uit zijn<br />
pels ontsnappen. Een otter moet zijn vacht<br />
in optimale conditie houden. Dankzij de<br />
ruime huid en een grote soepelheid <strong>van</strong> de<br />
ruggengraat, kan de otter ieder plekje <strong>van</strong><br />
zijn vacht bereiken om te verzorgen.<br />
Een otter is een groot deel <strong>van</strong> zijn tijd<br />
bezig met het zoeken naar voedsel, want<br />
otters zijn grote eters. Per dag eten ze wel<br />
een kwart <strong>van</strong> hun eigen lichaamsgewicht.<br />
Dit maakt de dieren in dierentuinen dure<br />
gasten, helemaal door wat er op het menu<br />
<strong>van</strong> de otter staat: schelpdieren, zee-egels,<br />
inktvis, vis, krabben en andere schaaldieren.<br />
Iedere otter heeft zijn eigen lievelingseten,<br />
waar hij als eerste naar op jacht gaat.<br />
Om voedsel te vinden, duiken ze naar de<br />
zeebodem en zoeken daar naar eten. Een<br />
gewone duik duurt één à twee minuten op<br />
een diepte tot 20 meter. Als het water<br />
helder is, jagen ze op zicht. Als het water<br />
>
troebel is, gebruiken de otters hun gevoelige<br />
snorharen om de prooi te vinden.<br />
De zeeotter gaat terug naar het oppervlak<br />
om zijn voedsel op te eten. De otter drijft<br />
op zijn rug en gebruikt zijn borst als tafel.<br />
Hij is een <strong>van</strong> de weinige zoogdieren die<br />
een werktuig gebruikt. Met een steen kan<br />
hij de harde schalen <strong>van</strong> prooidieren openbreken.<br />
Dit gedrag gebeurt voor een groot<br />
deel instinctmatig, maar wordt ook aangeleerd<br />
door de moeder. Daarom was het<br />
voor Chuluugi, toen hij nog klein was, niet<br />
meteen duidelijk hoe hij de steen moest<br />
gebruiken. Hij legde wel een steen op zijn<br />
buik, maar sloeg daar dan met een andere<br />
steen op zonder er voedsel tussen te leggen.<br />
Hij vond zelf uit dat hij een krab ook<br />
kon kraken door hem tegen de rotsen te<br />
slaan. Dit gedrag is ook in het wild gezien.<br />
Een zeeotter kan tijdens een duik voedsel<br />
wegstoppen in een huidplooi onder de<br />
oksels. Deze plek wordt ook gebruikt om<br />
de steen voor het openen <strong>van</strong> het voedsel<br />
in mee te nemen tijdens de duik. Dezelfde<br />
steen wordt meerdere keren gebruikt.<br />
Mannen willen nog wel eens eten stelen<br />
<strong>van</strong> de vrouwen. Daarom jagen vrouwen<br />
vaak in aparte gebieden.<br />
In het wild leven zeeotters vaak in gebieden<br />
met veel kelp, een reusachtig zeewier.<br />
Als ze rusten of slapen, drijven ze op hun<br />
rug en draaien ze zichzelf in het wier om te<br />
voorkomen dat ze wegdrijven. Zeeotters<br />
spelen ook een rol in het behoud <strong>van</strong> deze<br />
'kelpwouden'. In kelpgebieden waar geen<br />
otters leven, overheersen de zee-egels op<br />
den duur en verdwijnt de kelp. In kelpgebieden<br />
waar wel otters leven, zorgen de<br />
otters dat de populatie zee-egels niet te<br />
groot wordt. In <strong>Blijdorp</strong> is met kunstkelp<br />
gewerkt, zodat de otters ook daar een<br />
slaapnest kunnen bouwen.<br />
Zeeotters kunnen het hele jaar door jongen<br />
krijgen, maar er bestaan wel pieken in de<br />
voortplanting. Gemiddeld krijgen de vrouwen<br />
één keer per jaar één jong. In de uitzonderingsgevallen<br />
dat een otter bevalt <strong>van</strong><br />
twee jongen, kan er toch altijd maar één<br />
overleven. Alle zorg voor het jong wordt<br />
gedaan door de moeder. De eerste twee<br />
maanden blijft het jong aan de oppervlakte<br />
als zijn moeder op zoek gaat naar voedsel.<br />
Na twee maanden duikt het jong mee. Hij<br />
leert <strong>van</strong> zijn moeder hoe hij moet jagen,<br />
welk voedsel hij moet zoeken, maar ook<br />
hoe hij moet zwemmen en zijn vacht verzorgen.<br />
In <strong>Blijdorp</strong> bestaat nog steeds de wens te<br />
komen tot een zeeottergroep en daar zijn<br />
jonge otters voor nodig. Om dit te realiseren<br />
is er contact met Amerika om een<br />
ervaren fokmannetje <strong>van</strong>uit Seattle naar<br />
<strong>Blijdorp</strong> te verhuizen. Naast vergunningen<br />
die hiervoor geregeld moeten worden,<br />
stelt de Amerikaanse organisatie Fish and<br />
Wildlife Service (de organisatie die de<br />
inlandse flora en fauna beschermt) ook<br />
eisen aan het plaatsen <strong>van</strong> de zeeotter in<br />
Nederland. Een <strong>van</strong> de eisen die zij stelt is<br />
het doen <strong>van</strong> onderzoek. Om aan deze eis<br />
te voldoen, doet <strong>Blijdorp</strong> aan hormoonbepaling<br />
in de mest <strong>van</strong> de otters. Met dit<br />
onderzoek wordt het progesterongehalte<br />
in de mest bepaald. Zo wordt er inzicht<br />
verkregen in de vruchtbaarheidscyclus <strong>van</strong><br />
de vrouwtjes.<br />
Maar er gebeurde nog iets anders: in juni<br />
2005 kreeg <strong>Blijdorp</strong> het verzoek <strong>van</strong> Antwerpen<br />
om tijdelijk onderdak aan Chuluugi<br />
te bieden, omdat er onderhoud aan zijn<br />
verblijf gedaan moest worden. Tijdens deze<br />
korte visite <strong>van</strong> Chuluugi werd een verhoogd<br />
progesterongehalte in de mest <strong>van</strong><br />
Maree en Micas geconstateerd. Dit betekent<br />
dat de dieren op elkaar reageren.<br />
Chuluugi - foto: Rob Doolaard Chuluugi - foto: Rob Doolaard<br />
Nu is er niet zoveel vertrouwen in de<br />
voortplantingstechniek <strong>van</strong> Chuluugi. Dit<br />
komt omdat hij met de hand is grootgebracht.<br />
Hij heeft het paargedrag dus niet in<br />
het wild gezien of geleerd.<br />
Maar omdat het, door het eerst moeten<br />
rond krijgen <strong>van</strong> vergunningen, nog wel<br />
even kan duren voordat het mannetje via<br />
Seattle komt, is het plan opgevat Chuluugi<br />
tijdelijk terug in <strong>Blijdorp</strong> te krijgen. Misschien<br />
zou hij (een <strong>van</strong>) de vrouwtjes<br />
zwanger kunnen maken. De Antwerpse<br />
dierentuin stemde met het plan in, zeker<br />
omdat er nog maar vijf zeeotters in Europa<br />
zijn. En zo was de terugkeer <strong>van</strong> Chuluugi<br />
een feit.<br />
De uitslagen <strong>van</strong> het mestonderzoek voorspelden<br />
dat er begin april een eisprong zou<br />
plaatsvinden bij de vrouwtjes. Vrijwilligers<br />
hebben het gedrag <strong>van</strong> drie otters in<br />
<strong>Blijdorp</strong> geobserveerd. Hiervoor gebruikten<br />
zij een formulier waarop de locatie <strong>van</strong><br />
de otters en het gedrag iedere vijf minuten<br />
werd genoteerd. Voor het gedrag kon<br />
gekozen worden uit de volgende mogelijkheden:<br />
zwemmen, grooming (verzorgen<br />
<strong>van</strong> de vacht), rusten, duiken, duiken/voedsel<br />
zoeken en neusbijten. Vooral<br />
dit laatste, neusbijten, is interessant, omdat<br />
dit deel uitmaakt <strong>van</strong> het paargedrag. Tijdens<br />
het paren houdt de man het hoofd of<br />
de neus <strong>van</strong> het vrouwtje met zijn bek vast.<br />
De littekens <strong>van</strong> de vrouwen zijn daar het<br />
bewijs <strong>van</strong>.<br />
Het is duidelijk dat Chuluugi reageert op de<br />
geuren <strong>van</strong> de vrouwen. Er is ook in de<br />
neus gebeten, maar een echte paring is niet<br />
gezien. Chuluugi is inmiddels weer terug<br />
naar Antwerpen, dus het is nu afwachten of<br />
er inderdaad een vrouwtje zwanger is<br />
geraakt. En als het niet zo is, en daar lijkt<br />
het op, dan is er nog steeds de hoop op<br />
een ervaren fokman via Seattle.<br />
13
14<br />
v r i e n d e n<br />
Op zaterdag 23 september 2006<br />
organiseert de Vereniging <strong>Vrienden</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> de najaarsexcursie<br />
naar Burgers' Zoo in Arnhem.<br />
Als lid kunt u hier aan deelnemen.<br />
Burgers' Zoo<br />
Goede wijn behoeft geen krans! Wie kent<br />
Burgers' Zoo niet? Vaak in één adem<br />
genoemd met Burgers' Bush. En terecht!<br />
Dit mega ecodisplay is vaak in het klein<br />
gekopieerd, maar het heeft 15 jaar geduurd<br />
voordat in Zürich de Masoalahal geopend<br />
werd. Alleen deze tropenhal kan Burgers'<br />
Bush evenaren.<br />
Na het overweldigende succes <strong>van</strong> de Bush<br />
volgden met enige regelmaat meerdere<br />
mega ecodisplays. Zo ontstond in 1994<br />
Burgers' Desert gevolgd door Burgers'<br />
Ocean in 1999. Bij ons laatste bezoek in<br />
1998 was de Ocean nog in aanbouw. Ook<br />
is er een enorme bouwput. Burgers' Safari<br />
wordt omgebouwd tot de vierde mega<br />
ecodisplay Burgers' Sa<strong>van</strong>ne. Dit grote project<br />
wordt gefaseerd aangelegd. Zo is de<br />
eerste fase, de stallen en wel 80 stuks(!)<br />
voor de sa<strong>van</strong>ne dieren, al opgeleverd en<br />
<strong>van</strong>uit de Bush toegankelijk. Wie weet hoever<br />
de tweede fase al gereed is bij ons<br />
bezoek.<br />
Ondanks dat het een landschappelijk mooie<br />
tuin is, zijn de hoogtepunten allemaal binnen<br />
te vinden of overdekt. Een overzicht…<br />
Toppers in Burgers:<br />
◗ Burgers'Bush;<br />
◗ Burgers'Desert;<br />
◗ Burgers'Ocean;<br />
◗ Burgers'Mangrove;<br />
◗ De Safari;<br />
◗ Mensapen (orang-oetangs, chimpansees<br />
en gorilla's).<br />
Burgers’ Zoo - foto: Peter Biesta Burgers’ Zoo - foto: Peter Biesta<br />
Najaarsexcursie<br />
Te land, ter zee en…in de bush…op zaterdag 23 september 2006<br />
Burgers' Zoo Arnhem. Een najaarsklassieker!<br />
Nu hopen wij natuurlijk altijd op mooi<br />
weer, maar een regenachtige dag?<br />
Het maakt in Burgers' Zoo niet uit.<br />
Er is zoveel moois overdekt te zien.<br />
Kortom, wie gaat er mee?<br />
De volgende punten zijn voor u <strong>van</strong> belang<br />
Maximaal aantal deelnemers is 50/100 (bij<br />
70 of meer deelnemers gaat een tweede<br />
bus rijden). Wacht daarom niet te lang met<br />
opgeven want vol is vol. Zoals altijd geldt in<br />
de bus een rookverbod. De bestemming is<br />
niet heel ver. Er wordt geen stop op de<br />
heen- en terugweg gemaakt. Wel wordt u<br />
in Burgers' Zoo koffie met lekkers aangeboden.<br />
Vertrek: 9.00 uur <strong>van</strong>af het Kruisplein halte<br />
OO of PP te Rotterdam (tussen de Doelen<br />
en het Weena Point ca. 150 meter voor het<br />
centraal station).<br />
Aankomsttijd in Burgers' Zoo ca. 10.30 uur.<br />
Geplande aankomsttijd in Rotterdam<br />
ca. 18.30 uur.<br />
Kosten voor leden bedragen: € 27,50.<br />
Per lid kan er één introducé meegaan.<br />
Kosten voor introducés bedragen € 30,00<br />
Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering<br />
dient u zelf af te sluiten.<br />
Burgers heeft een keur aan goede (thema-)<br />
restaurants. Brood <strong>van</strong> thuis meenemen<br />
kan natuurlijk ook.<br />
In de reissom zijn inbegrepen:<br />
◗ De busreis Rotterdam - Burgers' Zoo<br />
Arnhem v.v.;<br />
◗ Toegang tot de dierentuin;<br />
◗ Een vrijblijvende korte rondleiding<br />
(onder voorbehoud);<br />
◗ Koffie met gebak in Burgers;<br />
◗ Fooi voor de chauffeur.<br />
Aanmelden voor deze reis<br />
Het verschuldigde bedrag dient u over te<br />
maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.<br />
Vereniging <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong>, Vroesenlaan<br />
<strong>28</strong>-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding<br />
<strong>van</strong> ‘Burgers’ + telefoonnummer<br />
en lidnummer. De overschrijvingen dienen<br />
uiterlijk 1 september 2006 te zijn ont<strong>van</strong>gen.<br />
Denkt u aan de tijd die nodig is voor<br />
verwerking door de Postbank. Uw overschrijving<br />
is uw bewijs <strong>van</strong> deelname.<br />
U ont<strong>van</strong>gt geen verdere bescheiden of<br />
mededelingen, tenzij de bus vol is. Hier<strong>van</strong><br />
krijgt u dan zo snel mogelijk bericht en het<br />
volledige bedrag wordt teruggestort.<br />
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag<br />
te restitueren voor afmeldingen die na<br />
1 september worden ont<strong>van</strong>gen.<br />
Eventuele restituties vinden plaats onder<br />
inhouding <strong>van</strong> € 2,50 administratiekosten.
v r i e n d e n<br />
Op zaterdag 22 juli 2006 organiseert<br />
de Vereniging <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong><br />
<strong>Blijdorp</strong> een zomerexcursie naar de<br />
dierentuin <strong>van</strong> Rheine in Duitsland.<br />
Als lid kunt u hieraan deelnemen.<br />
Deze nieuwe reis heeft<br />
wat extra's. Het wordt een hele<br />
complete dagtocht!<br />
NaturZoo Rheine<br />
Op de grens <strong>van</strong> Nordrhein-Westfalen en<br />
Nieder-Saksen ligt, net buiten de stad, de<br />
kleine mooie tuin <strong>van</strong> Rheine. Bij kenners<br />
staat deze tuin hoog aangeschreven. Niet dat<br />
er zulke spectaculaire attracties zijn, integendeel.<br />
Er zijn geen miljoenen verslindende<br />
projecten in Rheine, wel ruime en mooie<br />
natuurlijke verblijven. U zult de dieren niet<br />
horen klagen! De laatste jaren is de tuin<br />
behoorlijk uitgebreid en met het nieuwe<br />
zeehonden/pinguïnverblijf heeft Rheine zichzelf<br />
overtroffen. En zal <strong>Blijdorp</strong> niet een<br />
beetje naar Rheine gekeken hebben bij<br />
het ontwerp <strong>van</strong> het prairiehondjesverblijf?<br />
Niet alleen de tuin maakt een zeer verzorgde<br />
indruk, dat geldt ook voor daarbuiten.<br />
De hele omgeving rondom de tuin ligt in het<br />
recreatiegebied Bentlage met vele idyllische<br />
wandelpaden door bos en weide. Naast de<br />
tuin liggen zelfs enkele historische bouwsels<br />
waarmee men vroeger zout won.<br />
Hoogtepunten in Rheine:<br />
◗ Geladabavianen, twee mooie verblijven<br />
waar<strong>van</strong> één gecombineerd met Manenschapen.<br />
Rheine bezit de grootste groep<br />
gelada's in Europa in twee grote groepen.<br />
◗ Berberapenbos, een doorloopgebied met<br />
berberapen in een eikenbos. Door het<br />
aantal apen op ongeveer 25 te houden is<br />
een juiste balans ontstaan en blijven de<br />
bomen mooi groen.<br />
NaturZoo Rheine - foto: Peter Biesta NaturZoo Rheine - foto: Peter Biesta<br />
Extra reis!<br />
Zomerexcursie<br />
Puur natuur op zaterdag 22 juli 2006…NaturZoo Rheine…<br />
◗ Ooievaarreservaat, een moeraslandschap<br />
met 50 ooievaars waar<strong>van</strong> de helft vrij<br />
kan vliegen maar niet meer wil vertrekken.<br />
◗ Het vogelhuis, een uitgekiend ontwerp<br />
met toegankelijke binnenverblijven<br />
gecombineerd met doorloopbuitenverblijven.<br />
Zo is er een doorloopvolière met de<br />
grootste textor weverkolonie in Europa.<br />
◗ De nieuwe trots, een combiverblijf voor<br />
zeehonden en pinguïns met onderwater<br />
panorama's.<br />
◗ Onze tijgerin Kim! In het EAZA tijgerjaar<br />
heeft zij haar eerste jong gekregen (flessenkind),<br />
gevolgd door een tweede nestje,<br />
nu wel liefdevol door haar grootgebracht.<br />
Onze Kim gaf de EAZA tijgercampagne<br />
in Rheine elan.<br />
Meer info: http://www.naturzoo.de/<br />
Dit is een speciale reis naar een zomerse<br />
bestemming en wordt bijna geheel inclusief<br />
aangeboden. Wij maken op de heenweg een<br />
stop bij het restaurant Bosgoed te Wilp voor<br />
koffie met gebak! Op de terugweg staat in<br />
hetzelfde restaurant een 3-gangen diner<br />
(fricandeau) voor u klaar.<br />
De volgende punten zijn voor u <strong>van</strong> belang<br />
Maximaal aantal deelnemers is beperkt tot<br />
50/100 (bij 70 of meer deelnemers gaat een<br />
tweede bus rijden). Wacht daarom niet te<br />
lang met opgeven want vol is vol. Zoals altijd<br />
geldt in de bus een rookverbod. Op de<br />
heenreis zal een koffiestop gehouden worden<br />
(inclusief). Op de terugweg is er een<br />
stop met een gezamenlijk diner.<br />
Vertrek: 8.00 uur <strong>van</strong>af het Kruisplein halte<br />
OO of PP te Rotterdam (tussen de Doelen<br />
en het Weena Point ca. 150 meter voor het<br />
centraal station).<br />
Aankomsttijd in NaturZoo Rheine ca. 12.15<br />
uur. Geplande aankomsttijd in Rotterdam<br />
ca. 22.00 uur.<br />
Kosten voor leden bedragen: € 50,00. Per<br />
lid kan er één introducé meegaan. Kosten<br />
voor introducés bedragen € 52,50<br />
Een eventuele reisverzekering / annuleringsverzekering<br />
dient u zelf af te sluiten. Natur-<br />
Zoo Rheine heeft een nieuw en goed parkrestaurant.<br />
Of u daar nog veel gebruik <strong>van</strong><br />
zal maken valt te betwijfelen.<br />
In de reissom zijn inbegrepen:<br />
◗ De busreis Rotterdam -<br />
NaturZoo Rheine v.v.;<br />
◗ Toegang tot de dierentuin;<br />
◗ Een vrijblijvende rondleiding <strong>van</strong> 1½ uur<br />
(toegezegd maar onder voorbehoud);<br />
◗ Koffie met gebak in restaurant Bosgoed<br />
te Wilp;<br />
◗ Een 3-gangen diner (fricandeau) eveneens<br />
in restaurant Bosgoed te Wilp;<br />
◗ Fooi voor de chauffeur.<br />
Aanmelden voor deze reis<br />
Het verschuldigde bedrag dient u over te<br />
maken naar girorekening 20.71.059 t.n.v.<br />
Vereniging <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong>, Vroesenlaan<br />
<strong>28</strong>-A, 3039 DV Rotterdam onder vermelding<br />
<strong>van</strong> ‘Rheine’ + telefoonnummer en<br />
lidnummer. De overschrijvingen dienen uiterlijk<br />
1 juli 2006 te zijn ont<strong>van</strong>gen. Denkt u aan<br />
de tijd die nodig is voor verwerking door de<br />
Postbank. Uw overschrijving is uw bewijs <strong>van</strong><br />
deelname. U ont<strong>van</strong>gt geen verdere bescheiden<br />
of mededelingen, tenzij de bus vol is.<br />
Hier<strong>van</strong> krijgt u dan zo snel mogelijk bericht<br />
en het volledige bedrag wordt teruggestort.<br />
Het is niet mogelijk het betaalde bedrag te<br />
restitueren voor afmeldingen die na 1 juli<br />
worden ont<strong>van</strong>gen. Eventuele restituties<br />
vinden plaats onder inhouding <strong>van</strong> € 2,50<br />
administratiekosten.<br />
15
16<br />
LIJN 13 Sportvissen<br />
Zaterdag 3 juni 1967. Twee dagen eerder brachten<br />
The Beatles hun Sgt.Pepper's Lonely Hearts Club<br />
Band uit, provo's lieten veelvuldig <strong>van</strong> zich horen<br />
en mijn wereld bestond uit het feit dat zojuist het<br />
visseizoen was begonnen. Eigenlijk had ik op donderdag<br />
al voor schooltijd willen gaan, maar de belofte<br />
dat mijn vader een bootje zou huren, maakte veel goed.<br />
Ik was net 10 jaar en al dagen bezig om mijn tuigjes, die ik het<br />
jaar ervoor in een doos had gegooid, te ontwarren. De datum had<br />
iets magisch. Vanaf nu mocht het weer; vissen! Destijds was het<br />
verboden om in de maanden dat de vissen paaiden te vissen.<br />
Meestal was het dan toch te koud, maar het feit dat je tot 1 juni<br />
niet mocht hengelen, maakte de aandrang dubbel zo sterk. Vanaf<br />
april begon het te kriebelen. De rondrobuuste Opel Record reed<br />
ons naar de Rottemeren. Bij het uitstappen werd de lucht <strong>van</strong><br />
skai en benzine ver<strong>van</strong>gen door de zachte geur <strong>van</strong> gras, modder<br />
en weideplanten. Veel te laat eigenlijk om daar pas om half zes<br />
aan te komen! Ik had toch nauwelijks geslapen. We laadden de<br />
roeiboot vol en door een loyaliteitsbesef dat even voorrang kreeg<br />
op mijn gevoel voor humor voorkwam ik bij het afzetten <strong>van</strong> de<br />
kant dat mijn vader zijn evenwicht verloor.<br />
Nooit zal ik dat gelukzalige gevoel vergeten. Het ritmische<br />
geklots tegen de stalen boot, de lage zomerzon en de stroom <strong>van</strong><br />
aanwijzingen <strong>van</strong> mijn vader. "Houd die hengel dáár, je steekt me<br />
bijna een oog uit!" En niet te vergeten: "Zit nou eens stil…" In de<br />
rietkraag plukten kleine vogeltjes aan de pluimen, insecten zoemden<br />
en hoog in de lucht hoorde je glashelder een nachtegaaltje<br />
(althans dat werd me verteld). Ik denk dat hier mijn liefde en<br />
diepere interesse voor de natuur geboren is.<br />
Ongeveer een half uurtje later dan bij mijn vader lag<br />
mijn dobbertje in het water. "Let op Theo, nu begint<br />
het, brasems zwemmen altijd in groepjes. Houd die<br />
luchtbelletjes in de gaten!" Het had iets mysterieus<br />
die ondoorgrondelijke groene vlakte waaronder een<br />
hele onzichtbare wereld schuil ging. Alleen je dobber<br />
kondigt aan als er iets staat te gebeuren. Een lichte<br />
trilling… Langzaam trekt mijn dobber één kant op.<br />
"Wacht Theo, wacht tot je een opsteker krijgt. Dan moet je aanslaan…"<br />
Van de zenuwen schopte ik een limonadefles om in de<br />
stalen boot. Die waren toen nog <strong>van</strong> glas. Het rollende geluid<br />
moest tot voorbij de molens te horen zijn geweest. Het duurde<br />
nog een uur voor een eerste moedig voorntje zich meldde.<br />
Met één oog keek het diertje me glazig aan. Het haakje zat keurig<br />
in de lip. "Maak eerst je handen nat dan beschadig je hem niet.<br />
Let op het weerhaakje, voorzichtig terug duwen." Dertien centimeter!<br />
Na het terugzetten bleef het diertje even versuft drijven<br />
sloeg met zijn staartje en verdween in het groene water. "Is dat<br />
nou niet zielig, pa," vroeg ik onzeker. Ik wilde natuurlijk geen<br />
watje lijken. "Nee hoor, vissen voelen niks, ze zijn koudbloedig!"<br />
In die dagen twijfelde ik niet aan zijn biologische kennis, maar<br />
overtuigd was ik niet.<br />
Later werd ik een veel fanatiekere sportvisser, hoewel weinig succesrijk.<br />
De combinatie <strong>van</strong> alertheid, observatie <strong>van</strong> de waterkant,<br />
spanning voor wat elk moment kon gebeuren en de rust <strong>van</strong> het<br />
bijna meditatieve… Zoals iedere goede sportvisser zette ik onbeschadigde<br />
vis onmiddellijk terug. Vissen die door het <strong>van</strong>gen<br />
gekwetst werden, waren voor mijn kat. Deze vissen doodde ik<br />
direct en die hadden dus minder te lijden dan soortgenoten die<br />
via de beroepsvisserij in de blikjes kattenvoer terecht komen.<br />
Ook heb ik wel vissen meegenomen die voor eigen consumptie<br />
geschikt waren. Toch is altijd de vraag of vissen bewust lijden mij<br />
blijven achtervolgen.<br />
Er is best veel onderzoek naar gedaan, maar ondanks alles blijven<br />
de meningen <strong>van</strong> zowel de Dierenbescherming als visverenigingen<br />
haaks op elkaar staan. Hier volgen enkele hardnekkige foute<br />
beweringen:<br />
Vissen voelen geen pijn. Flauwekul, vissen hebben een zenuwstelsel<br />
en voelen derhalve pijnprikkels. Dat vissen pijn anders<br />
ervaren blijkt uit het feit dat het zelfs mogelijk is om een vis zonder<br />
verdoving te opereren. Als de ingreep slaagt, zal de vis nadat<br />
de stress weg is, direct kunnen eten. Het is meermalen geconstateerd<br />
dat dezelfde vissen twee maal in korte tijd werden ge<strong>van</strong>gen.<br />
Vissen hebben een hard gehemelte waar geen zenuwen in zitten.<br />
Vermoedelijk waar, maar… rond de mond en lippen zitten bij<br />
veel soorten zelfs voeldraden. Een vishaakje zit nooit alleen in<br />
het harde verhemelte. Een gehaakte vis zwemt tegen de kracht<br />
<strong>van</strong> de lijn in. Bij pijn zou dat andersom moeten zijn. Met het<br />
zelfde recht kun je beweren dat het wegzwemmen, ondanks de<br />
pijnprikkel, juist een bewijs <strong>van</strong> paniek is.<br />
Vissen hebben geen geheugen. Dit is een veelvuldig onderzocht<br />
aspect. Het geheugen <strong>van</strong> een vis is werkelijk miniem, waardoor<br />
pijnprikkels na minuten vergeten zijn. Hoewel een vis nauwelijks<br />
is te reconditioneren, herkent een vis toch verschillende typen<br />
voedsel. Geef een vis een vreemde korrel en hij zal er pas per<br />
ongeluk of bij gebrek aan beter in happen. Blijkt het<br />
goed voedsel te zijn dan zal hij na enkele malen aan<br />
het nieuwe voer de voorkeur geven. Zowel dierenbeschermers<br />
als vissers (voor zover niet dezelfde<br />
personen) ontlenen hier hun theorieën aan.<br />
Vissers zijn dierenbeulen. Onzin! Vissers zijn er niet<br />
op uit om dieren pijn te doen. De meeste vissers<br />
gaan omzichtig met de ge<strong>van</strong>gen dieren om, zijn geen druktemakers<br />
en doen de natuur meer goed dan kwaad.<br />
Vissers zijn geen natuurliefhebbers. Het tegendeel is waar. Sportvissers<br />
genieten <strong>van</strong> de natuur. De meeste sportvissers ruimen<br />
hun afval op en laten hun stek schoon achter. In tegenstelling tot<br />
andere watersporters dragen vissers met hun vergunning bij tot<br />
het behoud en beheer <strong>van</strong> het water. Ook dienen observaties <strong>van</strong><br />
vissers tot verbeteringen. Zij signaleren vaak als eerste het verdwijnen<br />
of weer verschijnen <strong>van</strong> soorten. Ik durf te beweren dat<br />
een sportvisser meer voor de natuur doet dan een waterrecreant<br />
<strong>van</strong>af zijn boot met dieselmotor.<br />
Ik vis niet meer!<br />
Laat een vis die lekker zijn insectje zoekt of zijn korreltje <strong>van</strong> de<br />
bodem pakt lekker scharrelen! Ook al doet het haakje niet zoveel<br />
kwaad, waarom zou ik nog langer voor mijn plezier het beestje<br />
uit zijn element slepen? Bestuderen doe ik ze wel in het Oceanium.<br />
Maar laat iemand die geniet aan de waterkant ook in zijn<br />
waarde. Ik heb mijn dierenliefde voor een belangrijk deel daar<br />
opgedaan.
Verslag voorjaarsexcursie 22 april 2006<br />
naar Parc Paradisio in België<br />
Zaterdagochtend om 08.00 uur stonden<br />
ongeveer 75 mensen gereed om in twee<br />
bussen te vertrekken naar Parc Paradisio in<br />
België. De reis verliep voorspoedig en het<br />
laatste stuk <strong>van</strong> de reis werd met behulp<br />
<strong>van</strong> een navigatiesysteem afgelegd over<br />
zeer smalle binnenwegen. Deze wegen<br />
waren duidelijk niet bedoeld voor onze b<br />
ussen, maar we kregen wel een indruk <strong>van</strong><br />
het fraaie platteland in dit deel <strong>van</strong> België.<br />
Aangekomen bij de entree <strong>van</strong> het park<br />
brak de zon door en werd het stralend<br />
weer. Het dierenpark ligt op het gebied<br />
<strong>van</strong> een oude abdij, waarop later ook<br />
een kasteeltje is gebouwd.<br />
Het park is gestart als vogelpark en dit is<br />
nog duidelijk te merken in de collectie. Er<br />
zijn veel papegaaien, fazanten en watervogels<br />
te zien. Gelukkig wel in ruime verblijven<br />
en vaak in combinatie <strong>van</strong> meerdere<br />
soorten. Daarnaast is er nog een enorme<br />
doorloopvolière met vele soorten eenden,<br />
ooievaars, ibissen en nog veel meer.<br />
Onder de restanten <strong>van</strong> de oude abdijkerktoren<br />
is nu een doorloopvleermuisgrot<br />
gemaakt, waarin nijlrozetten en vliegende<br />
honden aanwezig zijn. Het geheel is echter<br />
zo donker dat je nauwelijks iets kan zien.<br />
Verder is er nog een verblijf met vampiers.<br />
Na de vleermuizen loopt men door in een<br />
thematentoonstelling over giftige dieren.<br />
Naast een uitgebreide collectie giftige dieren<br />
als cobra’s, copperhead’s, pofadders,<br />
roggen, schorpioenen en korsthagedissen<br />
wordt veel informatie gegeven over gevaar<br />
en functie <strong>van</strong> gif in het dierenrijk. Hierbij<br />
wordt uitgebreid stil gestaan bij slangenbeten,<br />
giftige inktvissen en schelpen.<br />
De collectie hoefdieren is niet groot en<br />
weinig aantrekkelijk gehuisvest op grasvelden<br />
met een hek eromheen. Gezien de<br />
ruimte in het park kan hier meer mee<br />
gedaan worden. Te zien zijn o.a. giraffen,<br />
zebra’s, gnoes. Andere zoogdieren zijn de<br />
nijlpaarden, enkele halfapen, doodshoofdaapjes<br />
en enkele wallaby’s. De nijlpaarden<br />
dobberen in een afgezet deel <strong>van</strong> een<br />
waterpartij op het landgoed, waarbij zij ook<br />
Foto’s: Koos <strong>van</strong> Leeuwen<br />
nog de beschikking hebben over een zandstrandje.<br />
De halfapen, zwartwitte en bruine<br />
vari’s en ringstaartmaki’s, lopen vrij rond<br />
op eilandjes waar je langs of over kunt<br />
lopen. Op een ander eiland leeft een<br />
groep doodshoofdaapjes, waar je langs<br />
loopt in direct contact met deze dieren.<br />
Opvallend zijn verder de Oasis: een grote<br />
tropenhal, waarbij je op verschillende<br />
niveaus kunt rondlopen langs verblijven met<br />
vogels (o.a. roodkeelbijeneters en neushoornvogels),<br />
krokodillen en schildpadden.<br />
In dit gebouw is een uitgebreide catering<br />
aanwezig, waar je kunt zitten en genieten<br />
<strong>van</strong> het uitzicht over het hele gebouw.<br />
Het aquarium in de kelders <strong>van</strong> het kasteel<br />
vertelt het verhaal <strong>van</strong> kapitein Nemo en de<br />
Nautilus en leidt langs verschillende aquaria<br />
met vissen <strong>van</strong> over de hele wereld. Hier is<br />
ook een tunnel onder een haaienverblijf<br />
maar die is niet zo groot en fraai als we in<br />
Rotterdam gewend zijn. De Afrikaanse pelsrobben<br />
en de zwartvoetpinguins zitten vlak<br />
naast elkaar in verblijven, waar de dieren<br />
ook onder water te zien zijn.<br />
Midden op het terrein staat ook nog een<br />
gebouw in de vorm <strong>van</strong> een schip. In dit<br />
schip wordt aandacht geschonken aan de<br />
bedreigingen <strong>van</strong> de natuur door de mens.<br />
Daarnaast zijn in dit schip veel reptielen te<br />
zien. Niet onvermeld mag blijven dat naast<br />
dit gebouw vrij onopvallend een tweetal<br />
schoenbekooievaars staat. Toch een bijzonderheid<br />
in Europese dierentuinen.<br />
De Chinese tuin is helaas op dit moment<br />
nog in aanleg. De delen die al zichtbaar zijn<br />
beloven veel goeds en zijn samen met het<br />
verder prachtige park met zijn afwisseling<br />
<strong>van</strong> gazons, bloemen, gebouwen, waterpartijen,<br />
fonteinen en bomen zeker een reden<br />
om naar dit park terug te keren. Kortom,<br />
dit was weer een goede keuze <strong>van</strong> de reisorganisator<br />
en vol spanning kijken we<br />
alweer uit naar volgende reizen.<br />
Gerhard Tijssen<br />
Oplossing<br />
crypto<br />
<strong>Vrienden</strong>nieuws 1<br />
Horizontaal<br />
2.Insect haalt de oogst binnen<br />
(9)Hooiwagen* 5.Trilt als hij knutselt<br />
(5)Bever 6.Dat is sterk! (4)Beer<br />
8.Gepantserd, steeds vaker loopt hij<br />
erin (13)Harnasmeerval 10.Machtig<br />
dier op de keerkring (15)Grotebeerkreeft<br />
16.Was hij eerst? (2)Ei 17.Aan<br />
het eind vindt de poes haar bestemming<br />
(6)Ocelot 19.Sneer (3)Kat 21.In<br />
de klok zit je er veilig voor (4)Wolf<br />
23.Verkeerde kijkers (4)Gnoe 25.<br />
Houten uiteinde (12)Stokstaartje 26.<br />
Zwemmer op de tweede plaats<br />
(9)Zilvervisje 29. Rijdier houdt meer<br />
<strong>van</strong> water (8)Nijlpaard 31.Meer(t) uw<br />
boot af! (7)Leguaan 33.Slome stripper!<br />
(9)Naaktslak 36. Niet meer<br />
(3)Zee 38. Vogel maakt India's brood<br />
(6)Nandoe 39. Het meisje achter de<br />
omroep (6)Varaan 40. Laatdunkend<br />
dier (9)Neerkijker 41. Maria kon één<br />
<strong>van</strong> de twee niet missen! (2)Os.<br />
Verticaal<br />
1. Waterkoning (8)Zeeleeuw 3. Roep!<br />
als je zijn naam niet weet (5)Oehoe 4.<br />
Eerste spel in het engels (5)Agame 5.<br />
Gevederde klimmer (8)Bergeend 7.<br />
Vis zit in uw bruine brood (3)Rog<br />
9. Lange noot met bruine ogen (3)Ree<br />
11. Stelende vlieger (9)Roofvogel 12.<br />
Omgekeerd trapt deze gast veel lol<br />
(4)Teek 13. Hoe steelt deze jongen (in<br />
<strong>Blijdorp</strong>)? (9)Ravesteijn 14. Wat er uit<br />
komt past er nooit meer in (2)Ei 15.<br />
Komt geen loot 'uit' (5)Takin 18.<br />
Maakt boven perfecte cirkels<br />
(8)Oppasser 20. Vruchteneter, symbool<br />
voor een roofvogel (6)Toekan<br />
22. Ruziemaker staat vroeg op<br />
(8)Kemphaan 23. Voor eten als de<br />
dood! (4)Gier 24. Angsthaas (5)Wezel<br />
27. Deze vogel eet hier niet, wij wel!<br />
(8)Lepelaar <strong>28</strong>. Jongen <strong>van</strong>gt vis in<br />
duikvlucht (8)Visarend 30. Geen chagrijnige<br />
stad (7)<strong>Blijdorp</strong> 32. Warmtebron<br />
houdt <strong>van</strong> twee kanten (5)Bizon<br />
34. In dit insect schuilt een slim dier<br />
(6)Krekel 35. Onnozel? (4)Gans 37.<br />
Tweemaal dezelfde steen (4)Ezel<br />
* Sorry, een hooiwagen is geen insect,<br />
maar een spin!<br />
Wie wil weten wat de redenatie is achter<br />
de oplossingen kan mailen naar<br />
th.velde@tiscali.nl<br />
17
18<br />
Bush-woud tijgers?<br />
Als je de gemiddelde bezoeker <strong>van</strong> een Nederlandse dierentuin<br />
vraagt wat bushmeat, regenwoud, tijgers, schildpadden en neushoorns<br />
met elkaar te maken hebben zal er waarschijnlijk niet<br />
direct een antwoord komen. Toch is over deze onderwerpen<br />
afgelopen jaren veel te doen geweest in Diergaarde <strong>Blijdorp</strong> en<br />
andere Europese dierentuinen. Ze maakten namelijk onderdeel<br />
uit <strong>van</strong> de jaarlijkse EAZA- campagnes. In dit eerste artikel wordt<br />
verteld waarom deze EAZA-campagnes nodig zijn en wat de eerste<br />
drie campagnes inhielden. Bovendien bekijken we welke<br />
effecten ze hebben gehad en welke bijdrage <strong>Blijdorp</strong> heeft geleverd.<br />
In het volgende <strong>Vrienden</strong>nieuws worden de andere campagnes<br />
behandeld waaronder die <strong>van</strong> 2006: 'Red de neushoorn'.<br />
Gorilla Bongo Bushmeat (Apenheul)<br />
Door: Angeline Peters en Alex Schouten<br />
Informatiebronnen: websites <strong>van</strong> de NVD,<br />
EAZA en <strong>Blijdorp</strong><br />
Met dank aan: NVD en Apenheul<br />
Wat is de EAZA?<br />
De EAZA is de European Association of<br />
Zoos and Aquaria, oftewel een Europese<br />
vereniging waar dierentuinen en aquaria lid<br />
<strong>van</strong> kunnen zijn. De organisatie is in 1988<br />
opgericht en heeft inmiddels 297 leden in<br />
34 landen. Sommige leden komen zelfs uit<br />
landen die grenzen aan Europa zoals Israël,<br />
Turkije, Koeweit en de Verenigde Arabische<br />
Emiraten. De EAZA heeft standaards opgesteld<br />
over de huisvesting en verzorging <strong>van</strong><br />
dieren en verwacht dat de leden deze naleven.<br />
Ook zijn allerlei ethische vraagstukken<br />
in de 'Code of Ethics' vastgelegd.<br />
Eén <strong>van</strong> de doelen <strong>van</strong> de EAZA is het<br />
bevorderen <strong>van</strong> samenwerking tussen de<br />
leden in het kader <strong>van</strong> collectieplanning en<br />
het opzetten <strong>van</strong> fokprogramma's voor de<br />
instandhouding <strong>van</strong> bedreigde diersoorten.<br />
De EEP-programma's vallen hier bijvoorbeeld<br />
onder. Een tweede doel is het bevorderen<br />
<strong>van</strong> voorlichting, in het bijzonder<br />
over natuurbescherming. Daarnaast speelt<br />
de EAZA een adviserende rol bij overleg<br />
met internationale organisaties zoals de<br />
Verenigde Naties en de EG als het gaat<br />
over dierenhandel en natuurbescherming.<br />
Waarom EAZA-campagnes?<br />
Veel diersoorten die in dierentuinen leven,<br />
worden in het wild bedreigd. Door bezoekers<br />
<strong>van</strong> een dierentuin te laten zien hoe<br />
bijzonder de dieren zijn, zullen zij zich meer<br />
betrokken gaan voelen bij de dieren in het<br />
wild waardoor zij ook bij willen dragen aan<br />
de bescherming <strong>van</strong> deze dieren. Zo zijn de<br />
dierentuindieren echte ambassadeurs voor<br />
hun wilde soortgenoten. Dit educatieve<br />
effect is vele malen groter als in dierentuinen<br />
in heel Europa tegelijkertijd de aandacht<br />
wordt gevestigd op één bepaald knelpunt<br />
voor de natuur. De EAZA is daarbij<br />
uiteraard de aangewezen organisatie om<br />
dergelijke campagnes op te zetten.<br />
Bushmeat-campagne<br />
Bushmeat, ofwel het illegaal stropen en verhandelen<br />
<strong>van</strong> vlees <strong>van</strong> wilde dieren, is een<br />
groot probleem. Alleen al in Afrika wordt<br />
geschat dat jaarlijks 1 miljoen ton vlees <strong>van</strong><br />
wilde dieren illegaal wordt gestroopt en<br />
verhandeld. Het gaat dan om vlees afkomstig<br />
<strong>van</strong> bijvoorbeeld gorilla's, chimpansees,<br />
olifanten en vele andere bedreigde soorten.<br />
Een groot deel <strong>van</strong> dit vlees wordt niet<br />
door de lokale bevolking gegeten maar<br />
wereldwijd illegaal getransporteerd naar<br />
grote steden waar het als delicatesse veel<br />
geld opbrengt. Het is moeilijk voor te stellen<br />
om hoeveel dieren het hierbij gaat. >
Om deze handel onder de aandacht te<br />
brengen besloot de EAZA in 2000 een<br />
voorlichtingscampagne in Europese dierentuinen<br />
te starten en was de eerste EAZAcampagne<br />
geboren. Er werd een petitie<br />
opgesteld waarin aan Afrikaanse en Europese<br />
regeringsleiders werd gevraagd stappen<br />
te ondernemen om de handel in bushmeat<br />
te stoppen. Met speciaal ontworpen<br />
informatiepanelen werden dierentuinbezoekers<br />
geïnformeerd over de campagne<br />
en werd hen gevraagd een petitie te ondertekenen.<br />
In totaal zetten 341.943 bezoekers<br />
<strong>van</strong> de Nederlandse dierentuinen hun<br />
handtekening.<br />
Uiteindelijk werden in de 149 deelnemende<br />
Europese dierentuinen maar liefst 1,9<br />
miljoen handtekeningen opgehaald!<br />
De Nederlandse handtekeningen werden<br />
overhandigd aan de toenmalige minister<br />
Herfkens <strong>van</strong> Ontwikkelingssamenwerking.<br />
Eind 2001 en begin 2002 werden alle handtekeningen<br />
aangeboden aan het Europees<br />
Parlement en de Europese ministers <strong>van</strong><br />
Ontwikkelingssamenwerking. Er was zelfs<br />
een speciale hoorzitting over de bushmeat<br />
problematiek waar uitleg werd gegeven.<br />
De EAZA en het IFAW (International Fund<br />
for Animal Welfare) hadden inmiddels hun<br />
plannen verwoord in een voorstel: er<br />
moest een importverbod komen voor producten<br />
<strong>van</strong> bedrijven die betrokken zijn bij<br />
de jacht, handel en transport <strong>van</strong> bushmeat.<br />
In 2004 stemde het Europese Parlement<br />
met deze plannen in. Om te zorgen dat er<br />
ook daadwerkelijk stappen ondernomen<br />
gaan worden om de bushmeathandel te<br />
stoppen is het samenwerkingsverband tussen<br />
de EAZA en het IFAW uitgebreid met<br />
andere organisaties. Gezamenlijk zullen zij<br />
acties blijven voeren om de handel in bushmeat<br />
onder de aandacht te houden.<br />
Mata Atlantica (Apenheul)<br />
Mata Atlantica<br />
De Mata Atlantica-campagne die in 2001<br />
startte had een geheel andere opzet. Doel<br />
was publieke bewustwording <strong>van</strong> het feit<br />
dat de kustregenwouden aan de Atlantische<br />
kust <strong>van</strong> Zuid-Amerika ernstig bedreigd<br />
worden. Destijds was er nog maar 7,5%<br />
over <strong>van</strong> de oorspronkelijke kustregenwouden.<br />
Met name de nabijheid <strong>van</strong> grote steden<br />
die steeds verder uitbreiden is een<br />
enorme bedreiging. De overheid <strong>van</strong> Brazilië<br />
had al eerder maatregelen genomen<br />
waardoor het leefgebied <strong>van</strong> bijvoorbeeld<br />
de leeuwaapjes beschermd werd. Maar<br />
deze gebieden waren sterk versnipperd.<br />
Vandaar dat de Mata Atlantica nog een<br />
tweede doel had: fondsenwerving. Met<br />
deze fondsen moest het mogelijk worden<br />
land aan te kopen tussen de nog resterende<br />
stukken regenwoud. Door deze stukjes<br />
land aan te planten ontstaan groene corridors<br />
waardoor dieren makkelijker <strong>van</strong> het<br />
ene stuk regenwoud naar het andere stuk<br />
regenwoud kunnen trekken.<br />
In diverse dierentuinen werd dit ludiek uitgebeeld<br />
door op grote panelen aan te<br />
geven hoeveel land er al aangekocht en<br />
beplant kon worden. Maar liefst 97 dierentuinen<br />
en aquaria in 20 landen namen deel<br />
aan deze EAZA campagne. De uiteindelijke<br />
opbrengst was € <strong>28</strong>7.471,-. <strong>Blijdorp</strong> heeft<br />
hier € <strong>28</strong>47,- aan bijgedragen.<br />
Door de actie is er tevens een betere<br />
samenwerking gekomen tussen de dierentuinen<br />
en in situ-projecten, zoals de leeuwaapjesprojecten<br />
in Brazilië. In samenwerking<br />
met het Braziliaanse Instituut voor<br />
Natuurbehoud (IBAMA) is een gezamenlijk<br />
fonds opgericht om het behoud <strong>van</strong> het<br />
Atlantische regenwoud te kunnen blijven<br />
ondersteunen.<br />
Tijgercampagne <strong>Blijdorp</strong> (NVD)<br />
Tijgercampagne<br />
Van de acht tijgerondersoorten die nog in<br />
historische tijd voorkwamen, zijn er inmiddels<br />
al drie uitgestorven en drie zijn uiterst<br />
zeldzaam. Belangrijkste redenen voor deze<br />
sterke achteruitgang is stroperij en illegale<br />
handel in tijgerdelen, alsmede de vernietiging<br />
<strong>van</strong> de natuurlijke leefomgeving <strong>van</strong> de<br />
tijger. Om de status <strong>van</strong> de tijger in het wild<br />
onder de aandacht te brengen lanceerde de<br />
EAZA in 2002 de tijgercampagne 'Tijgers<br />
voor tijgers' die tot 2004 liep.<br />
Vooral gedurende de zomermaanden<br />
waren de Nederlandse dierentuinen actief<br />
in het voorlichten <strong>van</strong> bezoekers over de<br />
bedreigingen <strong>van</strong> de tijgers in het wild en<br />
over wat er gedaan kan worden om deze<br />
dieren voor uitsterven te behoeden. Dit<br />
gebeurde ondermeer middels educatieve<br />
panelen, maar ook door het organiseren<br />
<strong>van</strong> allerlei activiteiten. In Diergaarde <strong>Blijdorp</strong><br />
konden bezoekers een wens voor de<br />
tijgers doen. Al deze wensen werden op<br />
speciale wensvlaggen opgehangen in de<br />
tuin. Daarnaast was er een informatiekar<br />
ingericht over tijgers.<br />
Om natuurbeschermingsprojecten ook<br />
financieel te kunnen steunen werd er geld<br />
ingezameld. <strong>Blijdorp</strong> wist maar liefst<br />
€ <strong>28</strong>.362,90 in te zamelen. De 126 deelnemende<br />
dierentuinen wisten in totaal zelfs<br />
meer dan € 750.000 in te zamelen. Met dit<br />
geld zijn verschillende natuurbeschermingsprojecten<br />
ten behoeve <strong>van</strong> de tijger in<br />
Thailand, Indonesië en Rusland ondersteund.<br />
In Thailand is het accent gelegd op<br />
het ondersteunen <strong>van</strong> een trainingcentrum<br />
voor rangers. In Rusland is een campagne<br />
tegen het stropen en illegaal verhandelen<br />
<strong>van</strong> tijgers betaald met als doel de lokale<br />
bevolking bewust te maken <strong>van</strong> de bedreigingen<br />
<strong>van</strong> de tijger. Ook zijn er speciale<br />
eenheden opgezet die problemen tussen<br />
tijgers en lokale boeren proberen te voorkomen<br />
of op te lossen. Tot slot zijn er in<br />
Rusland brandpreventie-eenheden opgericht<br />
om het leefgebied <strong>van</strong> de tijger te<br />
beschermen. In India is door het aankopen<br />
<strong>van</strong> land een groter deel <strong>van</strong> het leefgebied<br />
<strong>van</strong> de tijger beschermt. Bovendien is de<br />
uitrusting <strong>van</strong> rangers die de gebieden<br />
moeten beschermen gemoderniseerd.<br />
Vervolg<br />
In de afgelopen jaren hebben steeds meer<br />
dierentuinen zich ingezet voor de EAZAcampagnes.<br />
Hierdoor wordt de problematiek<br />
rondom natuurbescherming op een<br />
vaak ludieke maar indringende manier duidelijk<br />
gemaakt. Door de acties en fondsenwerving<br />
is het echter ook mogelijk een<br />
stukje <strong>van</strong> de oplossing aan te bieden door<br />
natuurbeschermingsprojecten in woord en<br />
daad te ondersteunen.<br />
Ook dit voorjaar is er weer een EAZAcampagne<br />
gestart. Maar daar kunt u meer<br />
over lezen in het volgende nummer <strong>van</strong><br />
<strong>Vrienden</strong>nieuws.<br />
19
20<br />
Vogelwijzer<br />
Weidevogels IV: de wulp<br />
In deze - al weer vierde - vogelwijzer over weidevogels staat<br />
deze keer de wulp centraal. Net als de eerder beschreven grutto<br />
heeft ook de wulp een lange snavel. Bij de grutto is die snavel<br />
vrijwel recht terwijl deze bij de wulp omlaag gebogen is. Om<br />
beide vogels makkelijk uit elkaar te halen kunt u als ezelsbruggetje<br />
onthouden: 'de wulp wijst met zijn snavel naar zijn gulp'.<br />
Over de grote braakvogel en<br />
de piepepluuzer, ofwel de vele<br />
namen <strong>van</strong> de wulp<br />
De wulp heeft als alle vogels ook een<br />
wetenschappelijke naam: Numenius<br />
arquata. Dit betekent zoveel als (vogel<br />
met) boogvormige snavel als <strong>van</strong> de nieuwe<br />
maan. Prachtig. Vroeger heette de wulp<br />
niet wulp maar welp, omdat zijn geluid<br />
overeen kwam met dat <strong>van</strong> een jonge<br />
hond. Begin 20e eeuw heette de vogel nog<br />
Grote wulp. Hij kreeg deze naam om hem<br />
te onderscheiden <strong>van</strong> de kleinere regenwulp.<br />
In veel streken vermoedde men een<br />
verband tussen slecht weer en de wulp en<br />
dat leidde tot volksnamen als reegemaker,<br />
regenfluiter en windvogel. Nog onvriendelijker<br />
is de Duitse naam: Grosser Brachvogel,<br />
ofwel grote braakvogel! Deze naam is<br />
gekoppeld aan de gewoonte <strong>van</strong> wulpen<br />
om te fourageren op braakliggende weilanden.<br />
Tot slot wijst een Texelse volksnaam<br />
op de bruikbaarheid <strong>van</strong> dode wulpen: de<br />
namen piepepluuzer en pieperager wijzen<br />
op het gebruik <strong>van</strong> de snavels <strong>van</strong> dode<br />
wulpen om pijpen schoon te maken.<br />
Wulpen: <strong>van</strong> heidevogel tot<br />
weidevogel<br />
Wulpen behoren tot de familie <strong>van</strong> de snipachtigen,<br />
waartoe ook snippen en bijvoor-<br />
Tekst:<br />
Jos en Anne Marie Nijkamp- Hosman<br />
v o g e l w<br />
beeld de ook in Nederland voorkomende<br />
steenlopers en strandlopers behoren.<br />
Zowel snippen als wulpen hebben lange<br />
snavels. Het grote verschil is dat de snavels<br />
<strong>van</strong> de snippen lang en recht zijn en die <strong>van</strong><br />
de wulpen krom. Met name watersnippen<br />
en wulpen zijn wel eens in dezelfde weilanden<br />
te zien.<br />
De snipachtigen kunnen allemaal zwemmen.<br />
Ze voelen zich echter op hun best als<br />
ze door ondiep water kunnen waden. Ze<br />
maken dan veel gebruik <strong>van</strong> hun snavels om<br />
voedsel te vinden. In de punt <strong>van</strong> de snavels<br />
zitten namelijk veel tactiele receptoren<br />
waardoor ze zeer gevoelig zijn. Plevieren,<br />
die veel op de snipachtigen lijken, zoeken<br />
het voedsel weer veel meer met de ogen,<br />
die bij hen dus ook groter zijn dan bij de<br />
snipachtigen.<br />
De wulp is een grote vogel: 50-60 cm. lang<br />
en een spanwijdte <strong>van</strong> 100 cm. De snavel<br />
meet 10 -15 cm. Het vrouwtje is groter en<br />
heeft ook een langere snavel (soms wel een >
Wulp - foto: www.birderblog.com<br />
derde langer dan bij de man). De wulp<br />
heeft overigens de langste kromme snavel<br />
<strong>van</strong> alle vogels. Het verenkleed is gespikkeld<br />
grijsbruin. Opvallend in de vlucht is de<br />
witte stuit. De kop is egaal bruin <strong>van</strong> kleur<br />
en dit onderscheidt de wulp <strong>van</strong> de kleinere<br />
(40-46 cm.) regenwulp (waarbij de snavel<br />
ook pas aan het eind naar beneden<br />
buigt) en snippen die kopstrepen hebben.<br />
De regenwulp komt ook voor in Nederland<br />
maar alleen buiten de broedtijd. Wulpen<br />
bewonen in de broedtijd heidevelden, grasland,<br />
duinen en moerassige gebieden.<br />
Omdat er in Nederland helaas steeds minder<br />
geschikte heidegebieden overblijven<br />
vinden we wulpen steeds vaker op graslanden.<br />
In de winter vinden we de wulpen<br />
terug op schorren, slikken en wadden.<br />
Het voedsel varieert met de plek waar ze<br />
leven. In de broedgebieden worden met<br />
name graag insecten en wormen gegeten,<br />
op de schorren en slikken staan vooral<br />
kreeftachtigen, krabben en wadpieren op<br />
het menu. In de herfst worden ook bessen<br />
en zaden gegeten. Het meeste voedsel<br />
wordt <strong>van</strong> de grond of het wateroppervlak<br />
afgepikt, maar wulpen kunnen ook met hun<br />
gevoelige snavelpunt voedsel uit de grond<br />
wroeten.<br />
Het broeden gebeurt op de drogere gebieden<br />
waar ze zich ook buiten het broedseizoen<br />
begeven. Steeds vaker zijn dat weidegebieden<br />
in plaats <strong>van</strong> de vroegere heide-<br />
Aardvarken - foto: Burgers Zoo<br />
i j z e r<br />
gebieden. Om een vrouwtje voor zich te<br />
winnen moet een mannetje een territorium<br />
innemen en vervolgens het vrouwtje lokken<br />
door laag over de grond te vliegen,<br />
waarna hij schuin omhoog vliegt om tot slot<br />
weer omlaag te zweven. Dit alles gaat<br />
gepaard met zijn mooiste gezang dat een<br />
beetje een jodelende klank heeft. Vervolgens<br />
maakt het mannetje meerdere kuiltjes<br />
in de grond waar<strong>van</strong> er uiteindelijk één<br />
door het vrouwtje wordt uitgekozen en<br />
met gras wordt bekleed. Ze kiest vaak<br />
voor een wat groter nest in wat hogere<br />
vegetatie. In dit nest legt het vrouwtje vier<br />
eieren (licht- of olijfgroen <strong>van</strong> kleur) die<br />
door beide ouders vier weken lang worden<br />
bebroed.<br />
Na de geboorte moeten de jonge wulpen<br />
meteen zelf aan de bak. Ze moeten namelijk<br />
<strong>van</strong>af de eerste dag zelf hun voedsel bij<br />
elkaar zoeken, de ouders helpen hierbij<br />
niet. Wel houden ze de jongen warm en<br />
beschermen ze hen tegen rovers. Als die<br />
niet te groot zijn (tot kraaien en kiekendieven)<br />
vallen de ouders de rovers aan. Als de<br />
rovers groter zijn voert één <strong>van</strong> de oudervogels<br />
een toneelstukje op door zich als<br />
gewonde vogel voor te doen en zo als een<br />
makkelijke prooi over te komen. Komt de<br />
rover eenmaal op hen af dan leiden ze deze<br />
steeds verder <strong>van</strong> de jongen af om tenslotte,<br />
na een snelle wonderbaarlijke genezing,<br />
weg te vliegen voor de ogen <strong>van</strong> de verbouwereerde<br />
rover!<br />
Soms komt de hele opvoeding neer op de<br />
mannetjes. Om onduidelijke redenen verlaat<br />
een aantal <strong>van</strong> de vrouwtjes hun jongen<br />
na het uitkomen en vertrekt alvast naar het<br />
zuiden. Na zes weken zijn de jonge wulpen<br />
al volledig zelfstandig. Makkelijk hebben<br />
jonge wulpen het echter niet. Uiteindelijk<br />
krijgt ieder ouderpaar maar 0.25 - 1,4 jong<br />
tot zelfstandigheid. De sterfte onder wulpen<br />
in het eerste levensjaar bedraagt maar<br />
liefst 66%.<br />
De meeste wulpen die hier broeden trekken<br />
na het broedseizoen naar het zuiden<br />
(Frankrijk en Zuid Engeland). De meeste<br />
broedgebieden zijn eind juli al weer verlaten.<br />
Veel <strong>van</strong> de wulpen die echter noordelijk<br />
<strong>van</strong> Nederland (Finland en Rusland)<br />
hebben gebroed trekken in de winter naar<br />
ons land, zodat er ook 's winters veel wulpen<br />
in Nederland zijn. In het hele waddengebied<br />
zijn dan zo'n 227.000 wulpen verzameld.<br />
Buiten de broedtijd verzamelen wulpen<br />
zich vaak in grote groepen. Wulpen<br />
zijn in Nederland dus trek-, stand- en wintervogel.<br />
Het gaat overigens niet slecht met de aantallen<br />
wulpen in Nederland. Met zo'n 6900<br />
paren zitten we duidelijk boven de aantallen<br />
die we hadden in de jaren '70. Ook<br />
wereldwijd is de wulp gelukkig een niet -<br />
bedreigde vogel.<br />
21
22<br />
ZOO’N BOEK Verborgen Veluwe<br />
Als Rob Doolaard een fotocursus geeft in<br />
<strong>Blijdorp</strong> is zo’n cursus meestal snel volgeboekt.<br />
Dit geeft aan dat er onder de<br />
vrienden velen zijn die graag fotograferen.<br />
Niet zo gek met al die prachtige<br />
motieven in dierentuinen. Toch maak ik<br />
me sterk dat ook veel vrienden graag in<br />
de natuur fotograferen, op safari’s<br />
natuurlijk, maar ook in Nederland zelf.<br />
Want ook in onze Nederlandse natuur<br />
zijn genoeg prachtige motieven te vinden.<br />
Zelf fotografeer ik ook al jaren met veel<br />
plezier in de Nederlandse natuur. Om<br />
inspiratie op te doen vind ik het dan<br />
altijd prettig om door natuurfotoboeken<br />
en –tijdschriften zoals bijvoorbeeld boeken<br />
<strong>van</strong> Frans Lanting en het Duitse<br />
maandblad NaturFoto te bladeren.<br />
Mijn favoriete natuurgebied in Nederland<br />
is de Veluwe. En tot mijn grote plezier<br />
is er in maart <strong>van</strong> dit jaar een fotoboek<br />
over dit gebied verschenen onder<br />
de naam ‘Verborgen Veluwe’. Fotograaf<br />
en tekstschrijver <strong>van</strong> het boek is niet zo<br />
maar iemand. In 2005 werd Ruben Smit<br />
v r i e n d e n<br />
Zwarte paardantilope terug in Zuid Afrika<br />
Foto: <strong>Blijdorp</strong><br />
tot ‘BBC Wildlife Photographer of the<br />
year’ gekozen in de categorie ‘diergedrag’.<br />
In het dagelijks leven is hij ecoloog<br />
met een eigen onderzoeks- en adviesbureau.<br />
Het grootste deel <strong>van</strong> het boek bestaat uit<br />
ruim 160 foto’s, een groot genot om die<br />
te bekijken. Prachtige foto’s die de vele<br />
aspecten <strong>van</strong> een natuurgebied tonen:<br />
landschappen maar ook zoogdieren,<br />
vogels, insekten en reptielen en de uitgebreide<br />
flora. Veel foto’s zijn geen simpele<br />
afbeelding <strong>van</strong> het onderwerp maar meer<br />
een kunstzinnige weergave er<strong>van</strong>, bijvoorbeeld<br />
door te werken met een zeer<br />
kleine scherptediepte of juist met een<br />
onscherpte door beweging, zoals de<br />
foto’s <strong>van</strong> wilde zwijnen en de avondopname<br />
<strong>van</strong> de nachtzwaluw. Ook maakt<br />
Ruben Smit graag opnames <strong>van</strong> dichtbij<br />
en macro-opnames.<br />
Het is prachtig te zien hoe veel soorten<br />
landschappen er wel niet zijn te vinden<br />
op de Veluwe. Heidegebieden natuurlijk<br />
maar ook vele bossoorten met verschil-<br />
Extra lezing<br />
Back to Africa<br />
lende boomsoorten en duinen en zandverstuivingen,<br />
elk met zijn eigen ontstaanswijzen<br />
en levensvormen. Dit komt<br />
mooi uit in het boek.<br />
En oh ja, er staat ook nog wat tekst in het<br />
boek. De eerste keren <strong>van</strong> doorbladeren<br />
trekt die door de mooie foto’s nauwelijks<br />
de aandacht. Maar als je de tekst na vele<br />
keren alleen maar kijkend doorbladeren<br />
ook eens gaat lezen voegt die toch weer<br />
het nodige toe aan het boek, vooral een<br />
beter begrip <strong>van</strong> ontstaanswijzen <strong>van</strong><br />
landschappen en de onderlinge samenhang.<br />
Maar voor mij blijft het toch vooral een<br />
prachtig kijkboek waar ik veel inspiratie<br />
uit put als ik zelf weer eens met mijn<br />
camera de Veluwe ga verkennen.<br />
Boek: Verborgen Veluwe <strong>van</strong> Ruben Smit<br />
ISBN-nummer: 90 5210 626 6<br />
Prijs: E 24.95<br />
Tekst: Jos Nijkamp<br />
Op donderdagavond 13 juli a.s. ont<strong>van</strong>gt <strong>Blijdorp</strong> de Zuid-Afrikaanse natuurbeschermer Dr. Hamish<br />
Currie. Zijn organisatie, Back to Africa, brengt een aantal Afrikaanse, bedreigde diersoorten <strong>van</strong>uit dierentuinen<br />
terug naar het wild. Daar nemen de dieren deel aan een fokprogramma om de familiegroepen<br />
uiteindelijk in Nationale Parken uit te kunnen zetten. Zo zijn <strong>van</strong>uit Diergaarde <strong>Blijdorp</strong> een aantal<br />
Zwarte Paardantilopen naar een Nationaal Park in Kimberley, Zuid-Afrika gebracht. Tot dusver zijn<br />
reïntroducties <strong>van</strong> deze dieren in het wild niet zo succesvol als gewenst. Een fors aantal dieren stierf aan<br />
een ziekte die door teken wordt overgedragen. Na onderzoek is het Hamish Currie gelukt een vaccin<br />
te ontwikkelen tegen deze ziekte. Wilt u weten hoe het nu met de <strong>Blijdorp</strong>-dieren gaat? Dr. Currie<br />
vertelt alles over zijn (veld)werk, zijn onderzoek en de <strong>Blijdorp</strong>-dieren in een lezing op 13 juli a.s.<br />
Tijdstip 20.00 uur, locatie waarschijnlijk in het Oceanium. Engelstalig.<br />
Om u aan te melden kunt u voor 1 juli a.s. emailen naar directie@rotterdamzoo.nl (maximaal twee personen).<br />
U ont<strong>van</strong>gt vervolgens een bevestiging <strong>van</strong> Diergaarde <strong>Blijdorp</strong> voor deze bijzondere lezing.<br />
Meld u snel aan, want vol = vol!
Blauwgezichthoningeter - foto: Anneke Oberman<br />
Scheepmakers kroonduif - foto: Rob Doolaard<br />
Vorkstaartscharrelaar - foto: Anneke Oberman<br />
(25 januari - 30 april 2006)<br />
m u t a t i e s<br />
In deze rubriek vindt u delen <strong>van</strong><br />
de mutatielijst <strong>van</strong> de Diergaarde.<br />
Voor deze lijst is gebruik gemaakt<br />
<strong>van</strong> diverse (interne) <strong>Blijdorp</strong>-uitgaven.<br />
Er kan dus tussentijds het<br />
een en ander zijn veranderd. Ook<br />
kunnen dieren zich (niet zichtbaar<br />
voor publiek) achter de<br />
schermen bevinden. De meest<br />
actuele lijst vindt u op het mededelingenbord<br />
op het voorplein<br />
tegenover de flamingo's. Op verzoek<br />
geven we met ingang <strong>van</strong> dit<br />
nummer aan of het een mannetje<br />
(het eerste cijfer) of een vrouwtje<br />
(het tweede cijfer) betreft, of dat<br />
het geslacht nog niet bekend is<br />
(het derde cijfer). Voorbeeld: 1.1.0<br />
Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje<br />
en één vrouwtje.<br />
Geboren<br />
23-04/0.0.2 witnekkraanvogel, 19-04/ 0.0.2<br />
vorkstaartscharrelaar (foto), 18-04/0.0.75<br />
oorkwal, 13-04/0.0.4 swiftvos, 12-04/0.0.1<br />
Madagaskar-spinschildpad, 10-04/1.0.0<br />
Mhorr-gazelle (Bo, vader Bojador, moeder<br />
Mahbes), 07-04/0.0.1 blauwgezichthoningeter<br />
(foto), 03-04/0.0.1 geelkoplandschildpad,<br />
02-04/0.0.2 grijze reuzenkangoeroe,<br />
02-04/0.0.1 McCords slangenhalsschildpad,<br />
01-04/0.0.2 roestkat (vader Krishna, moeder<br />
Kirti), 31-03/1.0.0 netgiraffe (Marco,<br />
vader Fehari, moeder Tipsy), 24-03/0.0.2<br />
wilde cavia, 20-03/0.0.3 vosmangoest,<br />
16-03/0.1.0 Indische antilope, 16-03/0.0.3<br />
blauwgezichthoningeter, 09-03/0.0.1<br />
Scheepmakers kroonduif (foto), 06-03/0.0.1<br />
Madagaskar-stralenschildpad, 06-03/0.0.1<br />
McCords slangenhalsschildpad, 03-03/0.1.0<br />
Mhorrgazelle, 01-03/0.0.1 Arabische oryx,<br />
23-02/0.0.1 Françoislangoer, 22-02/0.0.1<br />
zwartvoetpinguïn, 20-02/0.0.42 Caraïbische<br />
zeewaaier (gestekt), 06,08 en 09-02/0.0.4<br />
Madagaskar-leguaan, 30-01/0.0.2 Timorzebravink,<br />
30-01/0.0.2 konijnuiltje, 26-<br />
01/0.0.65 glasanemoon-etende zeenaaktslak<br />
(Aeolidella stephanicae)<br />
Gestorven<br />
17-04/0.0.1 vosmangoest, 17-04/1.0.0<br />
kroeskoppelikaan, 12-04/1.0.0 bizon (Jos),<br />
05-04/1.0.0 bizon (Elvis), 31-03/0.0.1 zwarte<br />
ibis, 19-03/0.0.1 blauwgele ara, 15-<br />
03/0.1.0 Prins-Alfredhert, 14-03/1.0.0 bosrendier,<br />
02-03/1.0.0 zandwallaby, 25-<br />
02/0.1.0 zwartvoetpinguïn, 20-02/1.0.0<br />
Arabische oryx, 13-02/0.1.0 kroeskoppelikaan,<br />
03-02/ 1.0.0 jagoearoendi<br />
(Xingu), 03-02/1.0.0 Europese flamingo,<br />
<strong>28</strong>-01/1.0.0 jufferkraanvogel<br />
Gearriveerd<br />
14-04/5.5.0 rode ibis (uit Tierpark Hellabrunn,<br />
München), 05-04/1.0.0 McCords<br />
slangenhalsschildpad, 29-03/1.1.0 suikereekhoorn,<br />
23-03/1.0.0 onager (uit Stuttgart),<br />
15-03/0.0.1 baardagame, 12-03/1.1.0<br />
groene klimslang, 10-03/1.1.0 wilde cavia<br />
(uit Poznan, Polen), 10-03/0.0.2 kathaai (uit<br />
SeaLife Scheveningen), 05-03/0.0.4 wilde<br />
cavia (uit Frankfurt), 04-03/0.0.2 blauwgele<br />
ara (uit Lesna, Tsjechië), 14-02/0.2.0 Europese<br />
lepelaar (uit Praag), 14-02/0.1.0<br />
Madagaskar-stralenschildpad (uit Artis), 13-<br />
02/1.1.0 Aziatische goudkat (uit Wassenaar),<br />
12-02/0.0.2 klauwkikker (uit Iguana,<br />
Vlissingen), 09-02/1.0.0 zeeotter (Chuluugi<br />
uit Antwerpen), 03-02/0.1.0 onager (uit<br />
Chester), 31-01/1.1.0 Molukken-kaketoe<br />
(<strong>van</strong> NOP), 31-01/0.1.0 toco toekan (<strong>van</strong><br />
NOP), 26-01/1.0.0 koperkopslang (uit<br />
Serpo, Delft)<br />
Verzonden<br />
18-04/0.0.14 Europese hamster (naar Gaia-<br />
Park, Kerkrade), 13-04/1.0.0 zeeotter<br />
(Chuluugi naar Antwerpen),<br />
13-04/0.0.50 vuurpassiebloemvlinder (naar<br />
Iguana, Vlissingen),11-04/1.0.0 Aziatische<br />
goudkat (naar Thrigby Hall, Engeland), 11-<br />
04/0.1.0 sperweruil (naar Parc Paradisio,<br />
België), 10-04/2.0.0 Braziliaanse tangara<br />
(naar Jersey),<br />
07-04/5.0.0 manoel (naar Pont Scorff,<br />
Frankrijk), 07-04/1.1.0 Maleise civetkat<br />
(naar Pont Scorff, Frankrijk), 07-04/<br />
1.0.0 vissende kat (naar Pont Scorff, Frankrijk),<br />
06-04/1.0.0 kleine panda (naar Decin,<br />
Tsjechië), 05-04/0.1.0 Prins-Alfredhert<br />
(naar Decin, Tsjechië), <strong>28</strong>-03/1.1.0 groene<br />
boomboa (naar Iguana, Vlissingen), 21-<br />
03/0.2.0 groene boomhop (naar Dvur Kralové,<br />
Tsjechië), 21-03/0.2.0 harlekijnkwartel<br />
(naar Stuttgart, Duitsland), 16-03/ 2.0.0<br />
Prins Alfredhert (naar Sachsenhagen), 12-<br />
03/1.2.0 konijnuiltje (naar National Bird of<br />
Prey Centre)08-03 1.1.0 driekleurglansspreeuw<br />
(naar Hannover), 21-02/2.1.0 harlekijnkwartel<br />
(naar Amnéville, Frankrijk),<br />
21-02/ 0.0.6 gestreept zeepaardje (naar<br />
Aquatopia, Antwerpen), 19-02/1.0.0 prairiehondje<br />
(naar Emmen), 15-02/1.0.0 poedoe<br />
(naar Pilsen, Tsjechië), 04-02/4.3.0<br />
zwartvoetpinguïn (naar Sjanghai), 02-<br />
02/0.0.5 Cubaanse boa (naar Cabarceno,<br />
Spanje), 31-01/0.1.0 zwavelborsttoekan<br />
(naar NOP), 31-01/0.0.2 Gilamonster (naar<br />
Lissabon Zoo), 31-01/0.0.2 Gilamonster<br />
(naar Barcelona Zoo), 26-01/0.1.0 koperkopslang<br />
(naar Serpo, Delft)<br />
23
Agenda<br />
Heeft u nog guldens, kwartjes<br />
en ander oud geld? Investeer<br />
het in een nieuw ijsberenverblijf!<br />
U kunt al uw oude<br />
geld inleveren bij de<br />
<strong>Vrienden</strong>winkels.<br />
Zij zullen het omwisselen<br />
in Euro’s voor ons jubileumgeschenk<br />
ter<br />
gelegenheid <strong>van</strong> 150 jaar<br />
Diergaarde <strong>Blijdorp</strong>:<br />
een prachtig ijsberenverblijf.<br />
13 juli 2006 Back to Africa. Speciale lezing door Dr. Hamish Currie over<br />
terugkeer <strong>van</strong> bedreigde diersoorten naar Afrika (blz. 22)<br />
22 juli 2006 Speciale zomerreis naar Naturzoo Rheine (blz. 15)<br />
23 september 2006 Najaarsexcursie naar Burgers' Zoo in Arnhem (blz. 14)<br />
Adresgegevens <strong>Blijdorp</strong><br />
Diergaarde <strong>Blijdorp</strong>, Abraham <strong>van</strong> Stolkweg, Rotterdam<br />
Bezoekersinformatie: 010-4431495<br />
Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam<br />
Openingstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend!<br />
Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur<br />
c o l o f o n<br />
<strong>28</strong>e jaargang, nummer 2, oplage: 7250<br />
Vereniging <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong><br />
Sonoystraat 6a, 3039 ZT Rotterdam<br />
<strong>Vrienden</strong>nieuws is een uitgave <strong>van</strong> de Vereniging<br />
<strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> en verschijnt vier maal per jaar.<br />
De Vereniging <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> stelt zich ten doel:<br />
“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen <strong>van</strong> Diergaarde<br />
<strong>Blijdorp</strong>”. De jaarlijkse minimale contributie<br />
bedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het<br />
verenigingsorgaan <strong>Vrienden</strong>nieuws ont<strong>van</strong>gen, alsmede<br />
2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde <strong>Blijdorp</strong> in<br />
Rotterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld<br />
deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor<br />
hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.<br />
Secretariaat:<br />
K. <strong>van</strong> Leeuwen, Sonoystraat 6a,<br />
3039 ZT Rotterdam<br />
<strong>Vrienden</strong>foon: 010 - 467 66 37<br />
<strong>Vrienden</strong>fax: 010 - 467 66 37<br />
Email: info@vrienden<strong>van</strong>blijdorp.nl<br />
Postbank: 13 57 803<br />
Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099<br />
Reizen:<br />
P. Biesta, Vroesenlaan <strong>28</strong>A,<br />
3039 DV Rotterdam<br />
Telefoon: 010-4664998 (<strong>van</strong>af 18.00 uur)<br />
Email: peter.biesta@wanadoo.nl<br />
Promotieteam:<br />
Fam. H. Gerritse,<br />
Sourystraat 1d, 3039 SR Rotterdam<br />
Telefoon: 010 - 466 36 82<br />
Telefoon <strong>Vrienden</strong>winkel: 010 - 4431431<br />
tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel)<br />
Mobiel: 06-40323077<br />
Postbank: 62 17 917<br />
Redactie-adres <strong>Vrienden</strong>nieuws:<br />
M. Kreuger, hoofdredacteur<br />
Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam<br />
Email: mkreuger@planet.nl<br />
Redactie-medewerkers:<br />
J. Breedijk, M. <strong>van</strong> Leeuwen-Maat, J. Nijkamp,<br />
A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten,<br />
T. <strong>van</strong> de Velde, T. Vermeulen<br />
Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam<br />
<strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> op Internet:<br />
Website: http://www.vrienden<strong>van</strong>blijdorp.nl<br />
Redactie Website: A. Gelderblom<br />
Samenstelling Verenigingsbestuur:<br />
Voorzitter C.M. Groenhorst<br />
Vice-voorzitter M. Kreuger<br />
Secretaris K. <strong>van</strong> Leeuwen<br />
Tweede secretaris S. Noordijk<br />
Penningmeester A.M. Bos<br />
Leden H. Gerritse - Promotie<br />
P. Biesta - Reizen<br />
ISSN: 1568-3400<br />
Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen<br />
de mening <strong>van</strong> de auteur en niet noodzakelijkerwijs die<br />
<strong>van</strong> de redactie. De redactie behoudt zich het recht<br />
voor artikelen in te korten of te weigeren.<br />
Toegezonden foto’s kunnen met vermelding <strong>van</strong> de<br />
naam <strong>van</strong> de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten<br />
behoeve <strong>van</strong> activiteiten zonder winstoogmerk <strong>van</strong> de<br />
Vereniging <strong>Vrienden</strong> <strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong>. Tenzij schriftelijk<br />
anders wordt aangegeven worden toegezonden foto’s<br />
opgenomen in het fotoarchief <strong>van</strong> de Vereniging <strong>Vrienden</strong><br />
<strong>van</strong> <strong>Blijdorp</strong> en aldus niet geretourneerd.