41-n 'ktk '-,•, .42_ cc-,,:_n - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

1 t 

1.• 

1--k 

' 5 I 

: • f 

1 ' 

‘N 4-, -1,-, f..', 1 :-,,,-.- .41-n 'ktk ''-,•, 

.42_ cc-,,:_n

POTGIETER'S WERKEN

DE WET KEN 

VAN 

E. J. POTGIETER 

PROZA, POkZ Y, KRITIEK 

VIIR,ZAMELD UNDER. TOEZICHT VAN JOH. C. ZIMMERMAN 

DEEL XVIII 

HAARLEM 

H. D. TJEENK WILIANK

E. J. POTGIETER 

STUDIEN E) SCHETSE) 

DERDE DRUK 

DERDE DEEL 

HAARLEM 

H. D. TJEENK WILLINK 

1808

IN HOU I). 

George Crabbe. (Vervolg) Blz. 1 

Esaias Tegner, Frithiof's Saga ,t 142 

A. de Lamartine, Jocelyn n 374 

Schoonste Liederen van Robert Burns 11 387 

Causeries Parisiennes n 404 

I. Prevost-Paradol, De la Tristesse. — Jules Janin, tine 

lre representation h l'Odeon. — Edouard Pailleron 

Au Hasard. 

II. J. Felix, Conferences de Notre-Dame. Premiere con- 

ference: La critique nouvelle devant la science et le 

christianisme. 

III. De Sacy, Soixante ans de poêsie. — Charles Clement, 

Hyppolite Flandrin. 

Noorweegsehe letterkunde: BjOrnsterne Bjornson ,/ 425

GEORGE CRABBE. 

(VERVOLG.) 

DE HERKREGISTERS NAAR HET ENGELSOH VAN GEORGE CRABBE 

EN DE PREDIKANISDOCHTER , DOOR K. SYRaANDI. 

Hoe boeit deez' wereld in het klein! 

Wat is die huismanswoning rein, 

Geboomte en gras zijn frisch van daaaw 

En heerlijk rijst dier bergen blaauw 1 

Zie hoe dat wolkjen spelen gaat 

Wear 't zich in reinen ether baadt 1 

Kwam Van de Velde of Ruisdael hier, 

Zij kozen ijlings zich kwartier, 

En wat zij bragten op 't paneel 

Gold eeuwen lang een kunstjuweel. 

Wat tooverkracht schuilt in 't verschiet 

't Is of door zilvergaas gij 't ziet , 

Doorschijnend is 't, als stood een licht 

Er achter, , liefelijkst gezigt ; 

En dank dier stralen stillen krans 

Drijft alles in een heldren glans, 

Wat anders, blijkbaar slechts gemeen, 

lets walglijks-alledaagsch u scheen , — 

Hebt gij noch geest noch kunst te. baat , 

Ook daarvoor weet de liefde raad. 

GOthe's dichtstukjen Landschap getiteld , in 

de afdeeling zijner verzen Kunst gewijd. 

„Ik heb waarlijk lust geestelijke to worden," borst de een-entwintigjarige 

Percy Bysshe Shelley bewonderend nit, toen hij 

aan den arm eens yriends , op eene wandeling in den voorzomer 

Studten en Sehetsen III 1

2 GEORGE CRABBE. 

van 1813, van verre eene allerliefste pastorij gewaar werd , 

wier voorgevel met corchorus was begroeid, die in vollen 

bloei stored. De kleine hof voor den ingang van des leeraars 

woning , — de diepe, schier plegtige stilte van het landschap, 

— het uitlokkend slingerpad over het dorpskerkhof, — de 

weergalooze glans der morgenzon , zoo getuigt hij die ons de 

bijzonderheid mededeelt , dat alles te zamen bragt waarschijnlijk 

in 's jongelings gemoed den indruk te weeg , welke zich lucht 

gaf in den wensch zoo kwalijk strookende met Shelley's 

bekende weinig kerkelijke begrippen. 

„Hoe!" hernam dan ook de vriend, „gij , geestelijke, met 

„uwe gevoelens over het geloof?" 

„Mijne instemming ," was het antwoord van den zanger van 

Alastor, „mijne instemming met wat het supranaturalistisch 

„heeft , zou zich louter tot het bezigen van eenige kunstwoorden 

„bepalen ; van de zedeleer des christendoms daarentegen ben ik 

„inniger overtuigd dan menigeen , die zich op vollediger be- 

„lijdenis te goed doet. Lieve vriend! denk er eens een oogen- 

„blik over na , hoeveel nuts een goed geestelijke stichten 

„kan, door zijn onderwijs, als gestudeerde en als moralist; 

„door zijn voorbeeld als een fatsoenlijk man en als een mensch 

„van geregeld gedrag; door het vertroostende van zijn persoon- 

„lijken omgang met en van zijne liefdadigheid jegens de armen , 

„welke dikwijls geen anderen vriend hebben , geen anderen 

„steun! Is het niet eene heerlijke instelling, de kerk , die het 

„mogelijk maakt zulke mannen over het gansche land uit te 

„zenden? En zou ik mij zelven de voordeelen dezer bewonde- 

„renswaardige inrigting moeten ontzeggen , dewijl er zekere 

„technologic is-, aan welke ik mijn zegel niet hechten kan, maar 

„die ik juist niet op den voorgrond behoef te brengen ?” 

We zouden de bedenkingen van den vriend tegen die ziens- 

wijze mededeelen, als het hier de beantwoording der vraag gold,

GEORGE CRABBE. 3 

of er sedert Shelley — die het evenwel bij den inval blijven 

liet , — niemand geestelijke is geworden, met wien het, minus 

het genie, in de hoofdzaak niet veel beter geschapen stond 

dan met hem? Onze ondeugendheid gaat zoo verre niet. Het 

doel, waarmede wij de anecdote verlevendigden, is bereikt , 

zoo gij er niets bevreemdends meer in vindt , dat de toch ook 

diehterlijke Crabbe, in geloof vergoedende wat hem in geestdrift 

ontbrak gretig den raad volgde zieh der Kerk to wijden. 

De Kerk ! Er zijn woorden welke wij zonder eenige toelichting 

bezigen , welke ons vreemd zouden doen opzien zoo het one 

bleek dat iemand die bij den eersten klank niet verstond ; noodelooze 

vreeze! welke voor niemand iets dnisters schijnen te 

hebben, en waarin toch, als wij er een oogenblik over nadenken , 

zulk een bajert van gedachten schuilt, dat bepaling van wat er 

to dien tijde , te dier plaatse , door die personen onder werd verstaan 

, behoefte blijkt , behoefte, die veel ligter te beschrij ven dan 

te bevredigen is. De Kerk , alsof in alle eeuwen en bij alle volken 

dat woord een zelfden toestand voor den geest riep , een zelfde 

stemming kond deed, — de Berk! alsof ti.jd-, land-, stad-, dorpgenooten 

, alsof drie onzer er hetzelfde onder verstonden! De 

Berk, dat is de Catholijke , hooren wij zeggen , en beantwoorden 

de aanmatiging louter met de vraag : die der eerste , der middenof 

die der latere eeuwen; de kerk voor, de kerk onder, de 

kerk na de hervorming ; de kerk „met Arnoldo van Brescia, 

„met Fra Dolcino , met Savonarola in haren schoot ," — met 

„Albigenzen , Waldenzen, Lollards en Hussiten ," bij beurten 

protesterende, — of sedert de scheiding door Luther? De Kerk, 

dat is de Christelijke met al hare afdeelingen , beweert men 

voorzeker christelijker, maar duide het ons niet euvel, dat wij 

weinig overeenstemming, dat wij allerminet eenheid van gedachte 

kunnen gewaar worden in de drie of vier heerschende, 

welke staten regeren, en de tallooze , die door staat bij staat


worden gedoogd. De Berk , of de oude wereld van de nieuwe 

leerde het begrip te louteren , het b e 1 ev en van eene geloofsbelijdenis 

boven het bezoek en van een gesticht te stellen , 

en geen band zoo hoog en zoo heilig te achten als de onzigtbare 

des geestes, in louter liefde geopenbaard ! 

De Berk, — maar er kon hier geen sprake zijn dan van de 

Anglicaansche , Bisschoppelijke, Gevestigde Berk, — alsof deze 

ook niet hare gescbiedenis had, hare tijdperken van opkomst, 

bloei en verval; alsof zij in de dagen, wier heugenis wij trachten 

te verlevendigen , voor elk der personen , welke wij u op 

Gregories bij Beaconsfield voorstelden , hetzelfde ware geweest. 

Wij hebben u de Berk met de oogen van Shelley, den 

ongeloovige , zoo ge wilt, in een der merkwaardigste jaren 

dezer eeuw doen beschouwen; gevoelt ge als wij lust op te 

merken wat zij in zeventienhonderd een en tachtig Burke, 

zijner gade, en beider gast toescheen ; wat hun geest en gemoed 

zich onder dat woord voorstelde? 

Het is niet louter hoffelijkheid, wanner wij ons zonder aarzelen 

het eerst tot Edmunds gade wenden ; voor de vrouw is de 

eeredienst over de gansche wereld geene heilzame instelling, 

neen, eene behoefte des harten. Toen er over het gelaat van 

het geestige nichtje een glimlach gleed bij de aankondiging 

dat George geestelijke zoude worden, was een blik van Jane 

Mary bestraffing genoeg geweest ; ernstig zag de schalke voor 

zich. Was het de schuld van het lieve kind, dat ze luttel 

oogenblikken voor de wandelaars binnentraden, in een boek 

met platen had gebladerd, dat op gindsche tafel openlag? Ge 

zijt niet gelukkig in het gissen als gij niet raadt wiens werk 

het was. Crabbe zou het op grooter afstand dan hij er nu van 

stond bij den eersten blik hebben herkend. „teen wonder," 

herneemt ge, den titel van het boek lezende , en hebt meer 

gelijk dan gij geloofdet , want, had hij voor de satires tot nog


toe door hem geschreven, getracht Alexander Pope den vorm 

of te zien, hij was voor de gedachten in zijne figuren veraanschouwelijkt 

, menigen trek aan William Hogarth verschuldigd. 

Twee der bekendste voorstellingen van dozen had het geestige 

nichtje tegenover elkander gelegd , twee scherpe tegenstellingen 

van het tooneel en den tempel mogen ze heeten , „de 

lagehende toeseliouwers en de slapende gemeente." Op de eene 

plaat is alles vermaak, op de andere alles verveling ; — mogt 

het meisje, dat nog geen vijftien lentes telde , en heel de 

hekeling der zeden in menige speling van het cynisch vernuft 

weer vermoedde dan verstond , niet aan eene spotternij des 

toevals gelooven , toen „mijnheer George" werd voorgesteld als 

de toekomstige eerwaarde ? „G-ij zult ze toch niet te erg doer 

„geeuwen ," had zij willen schertsen ; daar zag tante Jane 

Mary haar aan met oogen glinsterende van bedwongen tranen , 

en uit had nichtjes plaagrucht. Of u de wensch nog heugde , 

waarmede de ernstige vrouw Crabbe voor zijne roeping wijdde. 

„God geve u de kracht Hem na to volgen , die het land door- 

„ging goeddoende ,” het waren de woorden die over de lippen 

kwamen van haar, „welke met de kalmte den kwakers eigen, 

„schoon als eene heilige der kerk waartoe zij behoorde, voort- 

„zweefde over het woelig tooneel van Burke's dagelijksch 

„leven.” Er is individualiteit, hopen we, in de wijze waarop 

zij de gedachte uitdrukt , maar het verband , waarin zij, zonder 

een omzien aarzelens , den verkondiger der blijde boodschap 

met den Verlosser zelven brengt , den vertegenwoordiger van 

dezen in genen groet , is het niet altijd en alom de lievelingsopvatting 

van dien toestand door de vrouw? Ons boeit de 

zedelijke grootheid des Heilands tot verblindens der oogen toe; 

en er steekt niets verbazends in, dat we weinig gevaar loopen 

den leerling met den meester to verwarren, helaas ! om strijd 

door onze zelfkennis en door onze studio van de voortreffelijk-


sten van wie wij groote maunen heeten , voor begoocheling 

beveiligd ; telt de malen, dat gij u zelven overtroft, de betere 

beginselen de overhand gunnende : telt de malen, dat gij het 

anderen zaagt doen ; telt uwe verrassingen van dien aard, en 

bloost er over dat zij zoo weinige zijn ! Het is de zelfverloochenende 

liefde des Heeren daarentegen , welke de andere helft des 

menschelijken geslachts aantrekt ; zou het tot de eigenaardigheden 

van het gemoedsleven behooren , zich met de verwezenlijking 

zijner zoetste wenscben , zich met wonderen to vleijen, 

hoe tallooze keeren ook te leur gesteld? iedere Hove idealiseert 

haar pastoor of haar predikant. Jane Mary wordt ons geschilderd 

als een der verstandigste vrouwen van haren tijd , „die 

„niet enkel de natuurlijke prikkelbaarheid van Burke door wat 

„er aangeboren zachts in haren aard school, wist te temperen, 

„noch hem slechts opbeurde in armoede, noch hem maar in 

„krankte verpleegde ," neen , „die meer was dan zijne trooste- 

„resse in smart, die in staat bleek hem te schragen als hij 

„wanhoopte,” en toch , overdreef ook zij, in den geestelijke 

iets anders , iets verheveners groetende dan een mensch van 

gelijke bewegingen als wij ! Gelukkige echtgenoote, die slechts 

66nen trots kende , dien dat zij de gade was van zulk eenen 

man; gelukkige moeder van een veelbelovenden zoon, de hoop 

en de lust zijns vaders, was voor Jane Mary de kerk in 

vollen zin het voorportaal des hemels , als zij dankend nederknielde 

en in het schemerend verschiet , door hare tranen been, 

den cherub zweven zag , haar tweede vroeg verscheiden kind, 

bij welks wiegje zij zoo bitter had geweend; — maar waarom 

ontbrak aan iederen eerwaarde, die haar van het altaar of of van 

den kansel gadesloeg, de zedelijke moed ter bekentenis, dat hij 

den kostelijken schat, hem door beider Heer en Reiland voor aller 

zielen toevertrouwd, maar in aarden vaten droeg? Waarom ontbreekt 

deze aan zoo velen zoo vaak in hun verkeer met vrouwen?


„Amen !" had George gezegd op den wensch van Burke's 

gade; Amen van ganscher harte; wat was de Berk tot nog 

toe voor hem geweest; wat beloofde hij in zich zelven voor 

haar to zullen worden? 

Leed moge het ons doen , dat wij niet weten aan wien wij de 

opmerking verschuldigd zijn, — het zou ons een lust wezen er 

hem lof voor toe to kennen , — waar blijft ze , waar, schoon honderd 

malen herhaald: wie den sleutel wil vinden , hoe het in 

de borst van eenig merkwaardig man met zijn godsdienstig gevoel 

geschapen stood , hij zie naar de moeder van dezen om , naar 

de vrouw, 

, die hem, in zijne eerste en teederste jaren , verpleegde 

en verzorgde. Tien tegen een, dat het er bij de laatste , wat 

den zin voor het verhevene betreft , armelijk uitzag, als gij een 

genie aantreft voor het gemoedsleven verstompt , alle bezielend 

geloof aan een volgend Leven . 

vreemd , den spot drijvende , we 

zeggen niet met deze of gene kerkleer, , maar met de behoefte 

waaruit die alle oorsprong nemen, de behoefte aan iets hoogers 

en heiligers dan eenig geluk , eenig genot hier beneden , van de 

aarde , aardsch. George was, behoeven wij het nog to zeggen? 

geen vernuft welks vlugt iets verbazends had ; George was 

misschien maar een middelmatig talent uit een middelmatigen 

tijd ; en echter, 

, wie hem begrijpen wil in de betrekking die hij 

aanvaardt , wie lust heeft hem to meten met billijken maatstaf , 

hij getrooste zich zijne opvoeding ga to slaan hij verplaatse 

zich met ons in de dagen zijner jonkheid , in het stedeke Aldborough 

, aan de knieen eener haast vergeten vrouw, , aan den 

schoot zijner moeder. „Zij was innig vroom ," getuigt haar 

kleinzoon , „maar haar ernst had niets van-dat tegelijk stroeve 

„en scherpe , 't welk thans schier uitsluitend door dat woord 

„wordt aangeduid. Onder lieden van haren stand ten minste 

„was in dien tijd nog het gevoelen algemeen , dat de leerstel- 

„lige geloofsbelijdenis meer als de zaak des Ieeraars, dan die


„van de in mindere mate ontwikkelde , min aanzienlijke leeken 

„moest worden beschouwd — dat de eerste verantwoordelijk 

„viel to achten voor de stellingen , die 14 inprentte , — de 

„laatste voor de beoefenende toepassing dier regelen van gedrag 

„en gemoed, welke door de welwillenden uit alle geloofsbelijde- 

„nissen gelijkelijk worden voorgestaan , en van welke ieder van 

„deze zich om het zeerst beijvert het voorbeeld te geven. De 

„twistzieke geest in een woord, door Whitfield en Wesley aan- 

„gevuurd , was tot de kust van Suffolk toen nog niet doorge- 

„drongen.” Gij hoort het reeds uit deze woorden dat de kleinzoon 

lid is der Gevestigde Berk, — wij willen er u zelfs bij 

mededeelen , dat hij zich deze als geestelijke heeft gewijd — om 

hem na die korte tusschenrede dadelijk weder het woord te 

gunnen. Eene verdediging van het Methodisme , eene poging 

om het noodzakelijke , onvermijclelijke van het optreden zijner 

stichters in het licht to stellen, eene uitweiding over den gewigtigen 

invloed door die secte op de Anglicaansche Berk uitgeoefend 

, hoe ligt aan Macaulay te ontleenen , zou hier niet op hare 

plaats zijn. „In dien tijd , in die streken," laten wij Crabbe's 

biograaf voortgaan, „plagten lieden , die door rampen , door 

„ziekte, of door eenige andere aangrijpende oorzaak ernstig op 

„hun eeuwig welzijn bedacht werden , tot zich zelven te zeggen 

„ „Ik moet afleggen en verbeteren wat in mijn handel en wan- 

„ „del kwaad is in de oogen van mijnen Hemelschen Vader; ik 

„ „moet mij voortaan beijveren om mij van mijne pliehten te 

„ „kwijten , het booze in mijn hart opsporen en te keer gaan 

„ „en goede gezindheden en vrome neigingen aankweeken.” Niet 

„uit hunne eigen kracht echter vleiden zij zich met die verbete- 

„ring , nog durfden zij deze verwachten; zij zochten dat bij, 

„zij schreven dit toe aan „Hem , van wien elle goede raad en 

„ „daad uitgaat” ; en gaven zonder aarzelen gereedelijk toe, dat 

„him beste werk slechts welgevallig kon worden door de ver-


„diensten van hun Verlosser. In zoo verre was er overeenstem- 

„ming tusschen die leden en de meer ernstige van een later 

„tijdvak ; maar de spitsvindige onderscheiding tusschen goede 

„werken , noodzakelijk tot en toch geene voorwaarden ter zalig- 

„heid , en andere van dergelij ken aard , die later alles bebeer- 

„schende werden, waren toen der schare nog vreemd. Ook werd 

„het toen volstrekt niet algemeen geloofd, dat men, om christen 

„te zijn, de wereld verzaken moot, in eenigen anderen zin dan 

„zich vrij to waren van hare smetten ; of dat men geroepen 

„zoude zijn iets anders to vermijden dan het overdreven bot- 

„vieren aan vermaken en uitspanningen , in zich zelve niet 

„handtastelijk zondig. Deze was de godsdienst van Crabbe's 

„moeder; en bet lijdt geen twijfel , of hare zachtaardigheid, hare 

„nederigheid van harte, haar geduldig verdragen van teed naar 

„lijf en ziel , hare vrome stemming, haar stille geest, bevalen 

„haar voorbeeld baron zoon ten sterkste aan, en prentten in zijn 

„jong gemoed het vast geloof, dat de beginselen , die tot zulke 

„beoefening leidden , die van het woord Gods moesten wezen.” 

Als u de daken van George's omzwerven in Londen nog niet 

geheel vergeten zijn, zult gij u menigen trek herinneren, ten 

bewijze, dat wat er goods school in dat zaad, behoudens verschil 

in geslacht en karakter, , welig bij hem opwies. Eene enkele 

karakteristieke plaats echter uit zijn dagboek verdient hier te 

worden toegelicht , zoowel ten blijke zijner ingenomenheid met 

de gebruiken der Gevestigde Kerk , als ten bewijze der geloovige 

, maar door zijne ellende voor overigens onschuldige uitspanning 

wel wat onbillijk geworden rigting van geest. Ilij is in 

St. Duncan's ter kerke geweest ; hij heeft er een kort stichtelijk 

woord gehoord over den bekenden tekst : „Vele zijn geroepen 

„maer weynige uytverkoren ;” hij deelt het miss Elmy in zijn 

Journaal mede. „Er steekt niets bijzonders in ,” getuigt hij , en 

wij zeggen het hem van ganscher harte na ; maar wat wij hem


niet nazeggen , is, hetgeen hij er op laat volgen : „maar als 

„gij den goeden man het hadt hooren opzeggen , met zijn eer- 

„waardig voorkomen , met zijne doffe, trage stem, — een man, 

„die den indruk geeft reeds halfweg naar den hemel to zijn, — 

„dan zoudt gij er u met mij over hebben verbaasd, hoe men 

„zeggen kan dat het zwaar valt naar zulk een preek te luiste- 

„ren !” Goede George! we zijn van dezulken. En Wet erger 

in uwe oogen zal wezen , wij kunnen in uwe verwondering 

niet deelen , wanneer gij voortgaat de handen in elkhar to 

slaan , hoe het mogelijk is, dat men ander onderhond de voorkeur 

geeft. Gij kiest , het is waar, kras genoeg , twee uitspanningen 

, die ook niet in onzen smaak zouden vallen : „het 

„loopen naar gezelschappen waar deisten het heilige dwaselijk 

„lasteren ,” of „het bijwonen van pantomimes en kluchten, 

„waar de mensch, het schepsel naar Gods beeldtenis geschapen , 

„zich moedwillig misvormt." Hoe hebben wij het, niet enkel 

met de juistheid van uitdrukking , die u anders onderscheidt; 

hoe hebben wij het, dat erger is, met de juistheid van uw 

oordeel? Eene wijsgeerige op vatting des christendoms , ten 

uwent inheemsch , haast overeeuwd , de laatste leerlingen , uit 

de school van Locke, op eene lijn gesteld met tooneelspelers ? — 

en deze op hunne beurt evenzeer onregtvaardig behandeld door 

uwe vergelijking van het onvergelijkbare , vermaak met stichting? 

Als wij niet geneigd waren der donkere dagen , waarin 

gij die bladen bijschreeft , menige schemering ten goede te 

houden , zou het ons mogelijk zijn onzen schertslust to bedwingen 

? Een acteur, , die zijn publiek boeide en betooverde 

door de aanschouwelijke voorstelling der liederen van Dibdin, 

liederen door bevoegd gezag geprezen als „de troost, de ont- 

„spanning , de weelde des zeemans , op zijne lange reizen , in 

„den hagchelijken storm, ja, tot in den slag toe,” — een 

gelukkige greep uit die groep van even levendige en lustige


als koene en krachtige mannen , wier moed Engeland het heeft 

dank te weten , dat het den staf over den oceaan zwaait , — 

die speler en dat spel in contrast gebragt met eene predicatie, 

welke, gij zegt het zelf, , „hoe kort zij wezen mogt, vrij wat 

„tijds eischte, eer ze was voorgedragen , dewijl men hier eene 

„redevoering niet uitspreekt als onderwees hij best, die zijn 

„onderwerp het uitvoerigst behandelt, neen , maar nadruk op 

„eenen zin legt , eu dien dikwijls herhaalt , tot het niet missen 

„kan df hij moot indruk maken." Welken echter, , dat blijft 

de vraag ; goede George! zoo het eons dien der verveling ware? 

Hoe kondt ge voorbijzien , dat uw gedrukte toestand gelukkig 

niet die der gansche wereld was ; dat uw lot, uw leed , slechts 

eene uitzondering mogt heeten? Het zij verre van ons, groot 

gewigt to hechten aan een woord in sombere stemming geuit ; 

verre van ons er eene voorspelling in to hooren van wat de 

Berk van u heeft to wachten , wanneer zij, onafhankelijkheid 

waarborgende , u gelegenheid geven zal de gaven a bedeeld 

te ontwikkelen. Uw smaak , uwe liefde voor studio vooral 

waarborgt iets beters; maar, des ondanks , zoo iemand u vroeg 

of zij zich in u met een lichtend sieraad , met een streng hervormer 

,misschien vleijen moat, het zou geene overdreven zedigheid 

zijn, zoo gij de eerste waart het hoofdschuddende te ontkennen 

! als zoo velen is de taak , welke gij u wijcit , u, ja, 

een doorluchtig doel , — maar, helaas ! tevens slechts een 

middel; een middel om to levee. Wie er u onedel om schelde , 

wij geven het u toe, dat een werkman zijn loon waardig is ; 

maar wanneer wij u ons dus voorstellen , ter goeder trouw 

de leerstellingen uwer kerk geloovende en verkondigende en 

van harte geneigd u naauwgezet to kwijten van iederen pligt, 

dien zij u opleggen zal , mogen wij dan moor, mogen wij dan 

iets anders van u verwachten , dan dat gij ook op dat gebied 

de opmerker blijken zult , die ieder verschijnsel , dat zich

12 GEORGE GRA BB E 

binnen dien kreits opdoet, eer waarnemend wedergeeft dan 

beoordeelend beschrij ft , niets minder dan een Spiegel , maar 

ook niets meer ? 

„Wat is een Kerk?" — Wie 't rede en waarheid vraagt 

Hoort : „Wat gelooft en zich godzalig draagt, 

„Aan iedre plaats, in elk' belijdenis 

„Het kleine deel dat uitverkoren is." 

„Wat is een Kerk?" — Vraagt ge' onz' Vicaris licht, 

„Een kudde", zegt hij , „en een grootsch gesticht ; 

„Een schaar den staf des bisschops toevertrouwd , 

„Wiens priestrental de dolenden wee'rhoudt ; 

„Een huis, dat plaats voor alle rangen heeft, 

„De Bank der eere en 't Koor dat mete geeft; 

„Verkeer weldra, na al mijn zorg, mijn lot 

„In vroom en vreedzaam domheers stil genot!" 

„Wat is een Kerk?" — de Koster leert den hel: 

„Fen hoog gebouw van torenklok voorzien , 

„Waarin om strijd de leeraar en de klerk 

„Hun krachten wijden nan 't bekeeringswerk, 

„Tot 't ernstig woord het laauwste hart ontroert 

„Of 't ranee] de zielen opwaarts voert ; 

„Waarin, wanneer het leven is ontvloh, 

„Ik zelf den lijkzang kleppe your de doh." 

Edmund Burke had onzen George, in de verzen van Goldsmith, 

dat ideaal van een dorpsgeestelijke voorgespiegeld , 't 

welk in twee eeuwen niets van zijne aantrekkelijkheid heeft 

verloren ; maar, poezij daargelaten , wat was, in proza , de 

Gevestigde Kerk voor hem, den wijsgeer, den staatsman, den 

christen? Hij had, door zijne geboorte in Ierland, er zich van 

kindsbeen of aan gewend , met andersdenkenden om to gaan. 

Hij mogt, hij moest , wat oneindig weer zegt, de catholijken lief- 

Vertaling van den aanhef van Crabbe's dichtstukjen de Kerk.


hebben ; behoorde zijne moeder niet tot die kerk ? Hij achtte, 

in eene school van kwakers , to Ballitore , opgevoed, deze 

gezindheid niet enkel hoog: tot zijn dood toe was hij aan den 

zoon van zijnen ouden rneester, , aan zijnen liefsten speelmakker, 

, door de innigste vriendschap verknocht. Waartoe zouden 

wij Langer Haar bijzonderheden omzien ? er kan op het gebied 

des geloofs bij hem van geene onverdraagzaamheid, geene uitsluiting, 

geene bekrompenheid zelfs, sprake zijn. Warmer harte, 

helderder hoofd dan de zijne waren, treft ge bij de grootste 

mannen der nieuwere geschiedenis niet aan ; en echter eerbiedigde 

hij niet slechts de beginselen der Gevestigde Kerk , echter 

handhaafde hij die met alle magt. Eer ge smadelijk zegt, 

dat men Engelschman zijn most om het to begrijpen en to vergeven 

, waardeer de grootheid en het geluk , die dat yolk aan 

zijne constitutie versehuldigd is, en sla Burke gade als hij , 

wars van afbreken , maar wakker waar het verbeteren geldt , 

de grenzen haar gezet allengs uitbreiden wil. Voor hem was 

de staatsvorm uit de behoeften van zijn yolk geboren en geleidelijk 

met de gemeente ontwikkeld , het heilige eikenwoud , 

onder welks breeds schaduw geslacht bij geslacht eeuwenlang 

veiligheid had gevonden en vreugde gesmaakt , en aan welks 

oude statelijke pijlers hij niemand vergunde overmoedig of 

onbedacht de schendige hand to slaan, hoe geneigd hij zijn mogt, 

waar nieuwere toestanden en tijden het eischten, hier en girds 

eene reeks van verrassendo vista's to openen , opdat overal 

overvloed zijn mogt van lucht en van licht. Hoe dieper hij in 

de geschiedenis van zijn yolk doordrong, sedert er to zijnent 

eene christelijke zamenleving had bestaan , waren Kerk en Staat 

een en hetzelfde geweest, onderscheidene ja, maar even onontbeerlijke 

deelen van hetzelfde geheel; moest hem de instelling 

eener nationals kerk, in verband met de overige geheel eigenaardig 

nationale vertegenwoordiging to zijnent, geen groot voor-


deel, geen onwaardeerbare zegen schijnen? Wij zouden er ons 

op kunnen beroepen, dat ook de geniaalste in menig opzigt 

maar van zijnen tijd is; dat de Vereenigde Staten op het 

oogenblik waarvan wij gewagen, door Groot-Brittanje nog niet 

eens waren erkend; maar liever dan de bijzonderheid, dat de 

nieuwere democratie nog hare proeven had te leveren, ten doorslag 

in de weegschaal to werpen, brengen wij een bewijs bij, 

hoeverre hij in verdraagzaamheid zijnen tijd vooruit mogt heeten. 

Het is eene plaats uit een zijner redevoeringen in het 

Parlement gehouden, wier warme welsprekendheid het dubbele 

koelbad, van het onvolledig handschrift des sprekers en de 

vlugtige opteekening des toehoorders, zegevierend doorstond. 

Het had de vraag gegolden of aari deze en gene protestantsche 

dissenters eenige meerdere vrijheid zou worden vergund; een 

der opposanten van de bill was voor oogl ui king van, maar 

tegen v er d r aagzaam h e i d jegens die afwijkenden van wie 

weet welk leerstuk geweest. Sla zelf deze redevoering op, wie 

Burke's geheele plants over tolerantie genieten wil; ons is het 

slechts to doen om to weten , wat hij wenschte dat de Gevestigde 

Kerk worden mogt; bier hebt ge zijne verklaring: 

„Evenzeer," zegt hij , „als ik wenschen zoude het athe1smus 

„tot den wortel toe nit to roeijen, zou het mijn streven zijn 

„alle gemoedelijke overtuiging to eerbiedigen, alle geweten 't 

„welk werkelijk dien naam verdient en misschien juist door 

„zijne teederheid voldingendst zijne opregtheid bewijst. Ik 

„wensch de Gevestigde Kerk van Engeland groot en magtig te 

„zien; ik wensch hare grondvesten laag en diep te zien gelegd , 

„opdat zij in staat moge zijn de reuzenkrachten der oproerige 

„duisternis te verpletteren; ik zou haar het hoofd hoog willen 

„zien beuren in den hemel welken zij ons binnenleidt. Ik zou 

„wenschen, dat zij door eene edelaardige en vrijzinnige opvat- 

„ting hare gastvrije poorten wijd openzette; maar ik zou Beene


„bressen in hare muren dulden ; ik zou haar liefde willen zien 

„vo6n voor alien die binnen hare palen zijn, maar ook deer- 

„nis van haar verger, diepgevoelde deernis met alien, die er 

„zich buiten hielden ; ik zou wenschen , dat zij een algemeene 

„zegen ware voor de wereld , een voorbeeld , zoo geene onder- 

„wijzeresse , voor wie niet het geluk hebben tot haar te behoo- 

„ren ; ik zou van haar verlangen, dat zij der menschheid. eene 

„les van vrede gave, opdat een vermoeid en verdoold geslachte 

„rust leerde zoeken aan de moederlijke borst der christelijke 

„liefde en niet in den hoerenschoot van ongeloof en onver- 

„schilligheid. Niets heeft meer dat huis der verleiding gevuld , 

„dan de wederzjdsche haat van Christelijke gemeenten.” We 

zouden er ons wel voor wachten dezen gedachtengang of te breken, 

louter om lucht te geven aan een kreet van bewondering; 

maar bier wordt de opmerking vereischt , dat we slechts een 

fragment van eene redevoering , dat wij maar hare toepassing 

mededeelen , ten einde men de overgangen niet al te onvoorbereid 

vinde. „Lang,” wenscht Burke, „lang moge het ons 

„deel zijn, bet goede onzer kerk order een geleerd en stichtelijk 

„bestuur van bisschoppen te genieten. IVIaar al mogt die vorm 

„der kerk voorbijgaan , al mogt deze te kort schieten , er zal des 

„ondanks godsdienst kunnen zijn. De vreeselijke , de wreedste 

„slag, welke der burgerlijke maatschappij bedreigt, is de zege 

„van het atheismus.” Wij zouden hier andermaal aanvullen , 

zoo eerbied voor het oordeel onzer lezers ons niet weerhield. 

„Bevorder de verscheidenheid van geloofsbelijdenissen niet ," 

laat Burke er op volgen ; „zijn zij er, verdraag ze, heb zoo vele 

,soorten van godsdienst als uw land oplevert , er is redelijke 

„eeredienst in ieder van deze. Wie tot geene behooren, de ove- 

„rigen, de ongeloovigen , zij zijn de vogelvrijen der constitutie, 

„niet slechts van die van dit land, maar van die des mensche- 

„lijken geslachts. Voor hen geen onderstand, voor hen geene


„verdraagzaamheid. ender de stelselmatige aanvallen dier 

„lieden zie ik vast eenige zuilen van goed bestuur wankelen 

„en waggelen; zie ik beginselen verspreiden , welke zelfs geen 

„godsdienst meer zullen gedoogen. Dag aan dag voel ik starker 

„de striemen van dat uitvaagsel ; hoe zal ik mij tegen hen 

„wapenen , hoe, dan door in genegenheid die alien te ver- 

„eenigen , welke een zijn in de groote beginselen der G-odheid , 

„die de wereld ,heeft geschapen en haar onderhoudt ? Een 

„dubbelen waarborg heeft bet land onzer geboorte in hen, 

„die aan de openbaring gelooven. Zelfs de man, die van haar 

„niet overtnigd is, maar des ondanks wenscht dat zij hem 

„bewezen wierd , die ten hares opzigte een vroom stilzwijgen 

„bewaart , zulk een man, ofschoon geen christen, wordt door 

„godsdienstige grondbeginselen beheerscht. Leere men in dit 

„land verdraagzaam jegens hem zijn ! Mits het maar ernstige 

„godsdienst zij, natuurlijke of geopenbaarde , sluit geene buiten ; 

„spoor de flaauwste vonk op en blaas haar aan; eens misschien 

„zal zij u verrassen als zuivere en heilige vlam. Zoo doende 

„sluit gij een verbond , een aanvallend en verdedigend tevens, 

„tegen die groote dienaren der duisternis , welke er op uit 

„zijn, alles wat God ordelijks en schoons schiep, te verstoren. — 

„Zoo ik mij misschien to verre laat meevoeren, de schuld ligt 

„bij den vorigen spreker, , die mij op dezen weg heeft gebragt. 

„Hij zou ons deze zamenspanning van de vorsten der duister- 

„nis louter met den arm der Kerk van Engeland willen doen 

„bevechten; hij daagt ons niet enkel ten strijde tegen het onge- 

„ loof , hij roept ens ook in het wapen tegen elk geloof ter wereld, 

„uitgenomen het onze. Op hetzelfde oogenblik dat wij ons in slag- 

„orde hebben te stellen tegen den algemeenen vijand, wenscht 

„hij dat we strijden zullen met alien die onze natuurlijke bond- 

„genooten , die in velerlei opzigt vrienden en voorstanders onzer 

„zaak zijn. Stork als we zijn, reiken wij echter daarvoor niet


„toe. De zaak der Kerk van Engeland is in die der godsdienst 

„besloten , die der godsdienst niet in Engelands Kerk. Ik ben 

„ten alien tijde bereid voor de regten des gewetens te kampen, 

„mits het inderdaad de handhaving van deze gelde, en niet die 

„zijner bijzondere wijzigingen tegen zijne algemeene beginselen. 

„Deze kan gelijk hebben, gene zich bedriegen ; maar indien 

„ik op meer sterkte mag bogen dan mijn broeder, , zij zal 

„besteed worden niet om zijne zwakheid te verdrukken , maar 

„om die te schragen ; indien mij meer lichts ten deel viel, 

„ik zal er gebruik van maken om hem to leiden, niet om hem 

„te verblinden." Onze aanhaling is ten einde ; — verzoent 

zoo breed eene opvatting van de bestemming der Gevestigde 

Kerk u, voor dien tijd , niet bijna met eene instelling , om de 

velerlei misbruiken , waartoe zij overal aanleiding geeft , om den 

strijd vooral waarin zij verkeert met de beginselen door den 

Stichter onzer godsdienst verkondigd , sedert te regt veroordeeld? 

Er valt, verbeelden wij ons, uit de proeve, welke 

waarde Burke aan godsdienst in den echten zin des woords 

hechtte , met betrekking tot ons onderwerp , nog iets anders af 

te leiden. Of legde de wijsgeer en de staatsman , die zooveel van 

het geestelijk gezag verlangde, George dien stand aanbevelende, 

niet onwillekeurig een gunstig getuigenis af van den zedelijken 

indruk door dezen op hem gemaakt ? Crabbe's zoon deelt ons 

mede , hoe Edmund er zich in verlustigde, „dat zijn vader van 

alles iets scheen te weten," en hem daarom aanried in de Kerk 

zijn heil te zoeken; „geen stand ter wereld toch," zou Burke 

hebben gezegd , „voor welken veelzijdige kennis nuttiger, ja 

„zelfs noodzakelijker heeten mag, dan die des leeraars." Wij betwijfelen 

de waarheid niet, maar als wij Edmund's vingeren den 

evenaar zien houden, dan is het niet Crabbe's kennis, die dezen 

doet overhellen , dan zijn het zijne eerlijkheid en zijne ernst die 

beslissen. Burke vleide er zich, volgens onze overtuiging , niet 

Studien en Sehetsen III 2


mede , in George der Berk een genie te geven; hij geloofde in 

hoogeren en heiligeren zin dan Shelley, dat haar groot gebied 

gelegenheid te over aanbood ook voor dezen om goods te stichten. 

Genifin ? de Gevestigde Berk was er in de schatting van 

wie ernstig dacht schaars door gerezen , deze tot hare priesteren 

te hebben geordend ; denk slechts aan de beide grootste die 

haar gewaad droegen , aan Swift en aan Sterne I 

Oxford noch Cambridge beuren voor one hare schitterende 

tinnen in het verschiet op; een visscliersdorp was het Eton van 

onzen armen George geweest ; voor hem, die vast zeven-entwintig 

jaren telde , viel aan geene geleerde worming weer te 

denken. Gelukkig had zijn gastheer invloed. De gunstige getuigenissen 

over Crabbe's karakter uit Aldborough ingekomen, de 

verzoekschriften van een tweetal zijner vrienden , Dudley North 

en Charles Long, die ten minste niet als hij zeif, helaas I tot „die 

„menigte" behoorden , welke op de hoogten des maatschappelijken 

levens „niernand kent ," zij zouden bij den bisschop van 

Norwich luttel hebben gebaat , indien het niet Edmund Burke 

was geweest, die deze inzond en aandrong. Om zijnentwil zag 

Zijne Hoogeerwaardigheid het onregelmatige voorbij dat er in 

school, zich na zoo gebrekkig eene opvoeding den geestelbken 

stand te wijden , en George mogt weldra onder het geboomte 

van Beaconsfield omdolen , tevredener dan hij ooit oorzaak had 

gehad zich to gevoelen ; eene onafhankelijke , eervolle betrekking 

, eene lieve pastorij , een hemel met Mira zijn misschien nog 

verwijderd , maar toch zijn zoo goed als zeker verschiet. Ligt 

moest de studio vallen in dien lommer. Het mogt inderdaad een 

stil genot heeten , dat het levendiger van het gezellig verkeer 

met het gezin op Gregories , met de gasten van den huize alleraangenaamst 

afwisselde. Wij hebben straks de school genoemd 

, op welke de troetelkinderen der fortuin in G-root- 

Brittanje ter universiteit worden opgevoed en toegerust : Eton,


vele van welks kweekelingen u in den waan zouden brengen , 

dat hooge geboorte en schitterend genie hetzelfde zijn, indien 

zich niet met ieder tiental jaren nieuwe namen , nit het gewoel 

der schare tot de faam in de wolken gebeurd , bij de 

overeeuwde en toch telkens verjongde , schitterend voegden ; 

Eton, het eerste oefenperk dier veelzijdige aristocratie. Wij 

hebben in gedachte de voorregten aan die lievelingen van 

wijsheid en weelde verleend , overgesteld tegen de vergetelheid 

waarin George opwies , de veronachtzaming waaronder 

George gebukt ging , en weerhielden onze klagten over het 

ongelijke der lotsbedeeling noode. Hoe onregtvaardig zon het 

thans echter van ons zijn, zoo wij hier verzuimden opmerkzaam 

te maken op de zeldzame uitzondering , zoo onverwacht ten behoeve 

van Crabbe gemaakt ; Crabbe eensklaps in die kringen gebeurd, 

van aangezigt tot aangezigt, schier dagelijks en gemeenzaam 

met de grootste geesten van zijnen tijd verkeerende, het 

eenig benijdenswaardige dat er, , ten minste als men haast dertig 

wordt , wel beschouwd , in bet zetten van den voet op die hoogten 

der zamenleving steekt. Boven de jeugd, van kindsbeen of 

zelve aanzienlij k en dus het aanzienlijke gewend , had George — 

wij laten daar, , op hoe duren prijs hem het voorregt stond ! — 

het verrassende , frissche, nieuwe des schouwspels voor. Welke 

glorie hem ter harte mogt gaan , aan dezen hemel rezen zij eensklaps 

en onbeneveld voor hem op de starren, die de stralen van 

wetensehap en kunst over den gezegenden eilandgrond heinde 

en verre uitschoten. Indien een zweem van vaderlandsliefde in 

zijne borst gloorde, de vonk moest vlam worden in deze huizinge, 

waar de belangen des yolks steeds op de lippen als in het harte 

waren: waar de strijd der partijen hem vergunde een diepen blik 

to slaan in die eenige huishouding van staat, altijd bedreigd, — 

maar slechts door verbetering. In de dagen , welke hij te Beaconsfield 

doorbragt , het is waar, was het nog niet Engeland,


die, aan het hoofd harer zusteren , zoo als zij later deed, alien 

volken van Europa op het gebied der ontwikkeling den weg 

wees; het schemerde slechts voor haar aan den trans der kunsten 

; het daagde ter nood nog in den kring der nieuwere wetenschappen 

; maar voor George Crabbe moest die wereld van 

wonderen overvloeijen , en Burke zou hem, wie twijfelt er 

aan? bij het minste blijk van belangstelling in den gang des 

bestuurs opmerkzaam hebben gemaakt op twee zijner jongeren, 

twee genien , die , hij voorzag het ! weldra in het Huis der 

Gemeenten met elkander den strijd om het bewind der aarde 

zouden aanvangen , de worsteling zonder weerga! 

Een oogenblik vermeidt onze verbeelding zich in den bonten 

stoet van gasten , welke het schoone saizoen op Gregories voor 

den geest roept , niet zoo zeer een ijdel spel als gij gelooft. 

Er schuilt eene les in de schemering , welke zich vast over het 

grootste gedeelte van den drom verzwaart. Vijf en zeventig 

jaren zijn naauwelijks voorbijgegaan , sedert het in die halle 

wemelde van lords en ladies, hoog van geboorte en sehoon 

van gestalte ; wie onzer die de meesten van deze, die enkelen 

hunner en harer zelfs , nog gedenkt ? Velerlei vermaardheden 

van den dag, ze zijn vergeten als waren zij nooit geweest! 

Udelheid bij ijdelheid , wat heeft zij meer achtergelaten dan 

de morgenwolke , die opkwam , sehitterde en verdween ? Om 

tot de nakomelingschap door to dringen , moet men bij den 

tijdgenoot verre de middelmaat der menigte hebben overschreden 

, — helaas ! dat het er evenzeer voor volstaat , of men 

het in goed of in kwaad hebbe gedaan ! Laat ons niet onregtvaardig 

jegens de openbare meening zijn; een ander gevoel 

immers zou u aangrijpen bij dezen en bij genera vreemdeling, die 

beide evenzeer voor eene wijle onder de breede schaduwen van 

deze oude boomen hebben rondgewandeld. Ge hadt er den eon 

noch den ander kunnen ontmoeten , en een der twee, onop-


merkzaarn , onverschillig kunnen voorbijgaan; maar toch zou u 

de schreeuwende tegenstelling , welke zij in gewaad als in gebaren 

opleverden, minder hebben getroffen , dan een bij dezen 

als bij genen even zeldzame, zoozeer verschillende uitdrukking 

van gelaat. De type van den grooten heer, , de type van 

den burgerman, zij zouden u naauwlijks in het oog zijn gevallen, 

omdat de indruk der ziel dien der zinnen overweegt, — 

gij hadt tegenover de verpersoonlijking van den hartstogt 

sleehts die der gemoedsrust gezien, oude en nieuwe wereld, eene 

ondergaande en eene opkomende maatschappij , Mirabeau en 

Franklin, zij zijn Burke's gasten te Beaconsfield geweest. 

Een uur mijmerens over de gesprekken door hem met beide 

gevoerd , en ge zult u den greep , dien wij waagden , niet beklagen 

, verzekeren wij u. — De gastheer zal de laatste zijn 

het te laken , dat we der gedachtenis van vreemdelingen de 

voorkeur gaven boven die zijuer landgenooten; maar verlangt 

uwe fantasie, minder overheerschende figuren , dan die, welke 

u in onzen omtrek voorbijzweefden, breng hier Beattie en Garrick 

zaatn , twee moralisten , maar op verscheiden wijzen, twee 

dichters, de eerste zich verliezende in bespiegelingen , hoe het 

genie in het grijze verleden onder ongunstige omstandigheden 

ontlook , de tweede zich verlustigende in het bespieden der 

zeden van zijnen tijd , den vlinder grijpende in de vlugt , zonder 

de wiekjens te deren. Stil , het heerlijk landschap oefent op 

beiden zijnen tooverinvloed uit , ze blijven eene wijle staan en 

staren , — Garrick vergeet dat er iets in de wereld is, 't 

geen men als declamatie pleegt te vieren, en van de lippen 

zijns vriends verrassen Beattie zijn eigen verzen en schijnen 

hem schooner toe dan hij die zelf geloofde ; het is het slot der 

negende stance van de .Meistreel , de heerlijkste hulde ooit 

der schepping gebragt ! — Onwillekeurig verraadt zich de rig- 

ting van onzen geest en gemoed in de keuze der kennissen ,


welke wij wenschten dat het verleden voor ons deed opdagen; 

maar wie bekrompen genoeg mogt zjn er u ongeloovige om te 

schelden , hij die verstandelijk , veelzijdig onderzoek weet te 

waarderen , hij verlangt met u in deze dreven , boven tal van 

zijne tijdgenooten , dat manneke to aanschouwen, zoo welgedaan , 

dat zijn neus schier tusschen zijn wangen schuil ging, met voetjes 

zoo keurig en zoo klein , dat men er zich over verbaasde, 

hoe zj die ruime ronding konden voortvoeren. Gibbon !' houd 

het ons ten goede , dat wij kleingeestig genoeg waren, voor een 

oogenblik de kern om de schors voorbij to zien — hoe gaarne 

getuigen wij , ter vergoelijking , dat gij u in die dagen grooter 

jegens Burke gedroegt , dan hij zich uwaarts toonde; geen zijner 

verdiensten ontging uwen blik ; het hartstogtelijke van zijn geloof 

benevelde bij wijle den zijnen ! — Wij hebben aan gasten 

gedacht , die voor dezen de geneugten van het land op G-regories 

smaakten ; we hebben er den grooten historieschrijver 

gezocht , die eerst later getuigen zou , dat een dag met Burke 

een der genoegelijkste zijns levens was geweest , — hooge lof, 

want met welke vernuften zijns tijds had hij niet verkeerd ! — 

het heden hebbe eindelijk zijn regt , en wijze one, zwerfzieken, 

het standpunt , dat wij welligt beter hadden gedaan niet te verlaten 

, weder aan. Wat eisehen wij van ons zelven ? alsof het 

leven ons langer lust zoude zijn, zoo dichten en droomen ver- 

boden ware, zoo alles zich bepalen moest tot de bekrompen, begrepen 

, ware werkelijkheid ! Wij hebben er geen borgen voor 

bij te brengen , en bewijsbaar is het dus niet, dat ooit de landbouwer, 

, die op de velden van Beaconsfield achter den ploeg 

liep , in hetzelfde oogenblik den hoed voor twee mannen ligtte , 

welke wij er in druk gesprek gade slaan ; beide zjn aan Burke 

bet geluk huns levens verschuldigd , de een de handhaving zijner 

belaagde eer, , de ander de aanwijzing der taak , Wier kwijting 

hem onsterfelijk maakt. Er is meer dan heuschheid , er is


harte in de wijze , waarop de laatste , de naauwelijks een-entwintigjarige 

, de wankelende schreen van den eerste , die vast 

vergrijst, steunt en te hulpe komt. Aan zijn onzekeren , ietwat 

slingerenden gang, meent ge den zeeman te herkennen , en bedriegt 

u niet, maar merkt ge tevens op, hoe de jongere de gril- 

lige gebaren hem eigen , tot op zijne beeldtenis toe, tracht in 

bedwang te houden ? onvermijdelijk zouden zij anders struikelen. 

„Vorstengunst! — volkswaan ! — wie der twee zou wel de 

„waftste wezen ?" barst de admiraal uit , die een naam draagt allen 

hollandschen ooren welkom; het is „de kleine Keppel", welke, 

in zijne eere hersteld , den staf van zich heeft geworpen; onder 

lord Sandwich's bestnur beloofde de zee hem zoowel als Howe 

en Parker slechts nederlagen. „Mijn loon ligt hooger, , zoo ik 

„rnijn doe] bereike ," denkt de jongere, al is hij zedig genoeg 

de woorden niet over zijne lippen te laten komen ; hij wijdt er 

zijn Leven aan, en is de gruwel nog verre van geboet te zijn, 

wien anders zal eenmaal , zal eerlang, geve God ! de Africaan 

van geslachte tot geslachte, uit heel den drom van Europa's genien 

, zegenen en zalig spreken , dan Wilberforce? Wilberforce, 

die in Burke zijn voorganger als verdediger der zwarte menschheid 

waardeerde ? — Eindelijk — Crabbe zelf, de waarheidlievende 

en naauwkeurige Crabbe zou moeten getuigen , dat dag 

en uur vielen aan te geven en to staven , — eindelijk daagt aan 

de zijde des gastheers de bij den eersten aanblik zoo gunstigen 

indruk makende gestalte , het schier goelijke gelaat van den dertigjarige 

, dien gij echter de lippen maar op elkander hebt to zien 

sluiten, de donkere wenkbraauwboogen maar hebt te zien fronsen, 

om op te merken , welke driften in dat gemoed sluimeren. 

Er is iets achteloos , iets slordigs in zijn voorkomen , to sterker 

sprekende daar wij nog in de dagen van pruiken en lubben 

zijn ; er is iets vermoeids, jets afgemats in dat forsche gelaat, 

dubbel aan het licht komende bij de frischheid der natuur om


hem heen. Ge zoudt hem den slaaf van velerlei hartstogt heeten , 

als de opslag der oogen geen genie verkondigde voor dien drom 

van lage driften te groot , en toch hebt ge slechts te juist geoordeeld 

; ondanks al zijne gaven ontbreken hem de onwaardeerbaarste 

in zin voor orde en ernst. Och , dat een verstandig vader 

dat boven dnizenden gezegend , geestig kind aan tucht gewend , 

dat hij het niet voor den tijd in den maalstroom der vermaken 

mee had gevoerd , — die welsprekendste staatsman zijner dagen, 

immers zoo ge bevatteljkheid en bevalligheid den palm 

boven alle andere eigenschappen laat wegdragen , hij zou niet enkel 

worden bewonderd, ook de mensch zou eerbied inboezemen, — 

het was het zegel der zedelijke grootheid, dat aan Charles James 

Fox ontbrak. Onloochenbaar als Burke's invloed op zijne vorming 

was geweest , hij had hem van tegenstander in bewonderaar, 

, in leerling verkeerd ; wenken noch vermaningen hervormen 

eenen speler, door het vorstelijk vermogen zijns vaders telkens 

gered en daardoor in het toegeven aan dien onoverwinnelijksten 

aller togten gesterkt. De kweekeling was bondgenoot , de bondgenoot 

mededinger in faam geworden ; maar niet daarom werd 

de vriendsehap tusschen Burke en Fox nooit innig , nooit meer 

dan de overeenstemming in de beginselen hunner partij ; Edmund 

zou hem ook overwonnen de hand hebben kunnen bien , als hij 

zich in den hoogsten zin overtroffen had gevoeld. Verre van daar, 

doch wij duiden het u niet euvel , dat gij niet langer luistert , dat 

ge tracht ten leste dien beiden manner zelven het oor te leenen , 

den heuvel opgegaan , waar zich een heerlijk verschiet voor hen 

uitbreidt , waar de landweg mijlen verre in zijn kronkelingen 

valt te volgen. En nu, wat hoo pt ge? Burke, die aan Fox mededeelt 

, hoe stout het ontwerp is waarmede Washington de on- 

afhankelijkheid van zijn vaderland hoopt te voldingen, die hem 

de kansen zijner krijgskundige operation uiteenzet ... Fox luistert 

naauwelijks. Eeu verrekijker ter hand, boeit hem daar van


onder Bien zwaren groep eiken, bliksemsnel te voorschijn schietende, 

een ruiter, op grooten afstand noode door zip rijkneeht 

gevolgd, maar niet ingehaald ; een ruiter, dien Fox zou willen 

zweren dat hij kent, zoo loodregt zit hij op het ros , zoo vast 

in den zadel. „Bij Jupiter!" roept Fox uit, „het is Eclipse, 

„hij is het!" Burke, de bijziende, doet geen moeite er zich 

van te overtuigen; maar als de ruiter, allengs dichter bijgekomen, 

de gissing van Fox bevestigt en deze tot zijnen gastbeer 

zegt : „Hij rijdt naar Stowe!" dan hooren wij, daar die 

twintigjarige jonkman niemand anders is dan William Pitt, 

eene voorspelling in des gastheers woordspeling, — hij is niet 

voor niemendal Ter geboren: 

„En hij laat ons achter zich!" 

Hoe een biograaf, die den man niet in de lijst van zijnen 

tijd geeft, den maatstaf missende op welke hulde het voorwerp 

van zijnen lof in de dagen, welke het beleefde, aanspraak maken 

mag, soma in het mededeelen van bijzonderheden het spoor 

bijster wordt, daarvan levert het verhaal van Crabbe's zoon een 

kostelijk blijk op. Eenige weinige woorden volstaan hem om 

van de merkwaardige mannen te gewagen, welke George als 

vrienden van zijnen gastheer onder het dak van dezen leerde 

kennen. Eene halve bladzijde daarentegen wordt er aan gewijd, 

om de beleefdheid op te hemelen , hem door Edmund en de zijnen 

om strijd bewezen. Doe ons den gruwel niet aan te gelooven, 

dat wij er ons aan zouden ergeren, zoo wij er den kreet 

der dankbaarheid in hoorden; slechts dewijl de ijdelheid er ons 

uit tegenwalmt , keeren wij er ons weerzin gevoelende van af. 

Voor het getroffen harte doen wij in sympathie voor u niet onder 

— voor het opgeblazen boofd weten wij van geen genade. 

„Tot kleine proeve," lezen wij , „van het gedrag der vrouw des 

„huizes, zij het mij vergund te vertellen, dat op zekeren dag 

„een aanzienlijk gezelschap, dat ten disch was genood, zich

26 

GEORGE CRIME. 

„verhinderd zag te komen , en de dienstboden dientengevolge 

„een duren schotel , voor de gelegenheid bestemd , niet ter 

„tafel bragten , als moest hij voor den volgenden dag worden 

„bewaard. Het geviel dat mevrouw Burke er naar vroeg , en 

„de hofmeester antwoordde : „bij is niet opgebragt , daar het 

„ „gezelschap uitbleef." „Hoe," hernam mevrouw Burke, „heb- 

„ „ben wij Mr. Crabbe niet to gast ? laat hij dadelijk worden 

„ „voorgediend." Niet altijd nemen bij gelegenheden van dien 

„aard vrouwen zoo warm deel in de gevoelens harer echtge- 

„nooten.” Een pluimpjen voor Jane Mary, we willen er niets 

op afdingen ; maar de historie van een schotel , al was het 

een getruffeerde , in plaats van eene schets der groote geesten 

des tijds , wij beklagen ons over den ruil , hoe kenschetsend 

de bijdrage ook zijn moge. 

Inderdaad, zoo ons karakter zich het meest in kleinigheden 

bloot geeft , zoo deze ophef over wat iedere welopgevoede vronw 

in de plaats van Jane Mary onwillekeurig zou hebben gedaan , 

blijkbaar toont hoe kwetsbaar haar gast gebleven was voor elke 

beleediging , tot die van een dienstbare toe, dan, zouden wij 

mogen zeggen , had George niets groots ; dan, sehrijven we 

liever, , was hij nog verre van gezond te zijn geworden en viel 

er weinig verwachting te voeden van zulk een zedenleeraar in 

een dorp , zulk een zedengisper in dicht. Onder dien dubbelen 

titel wordt hij hij ons binnengeleid ; eer wij vonnis mogen vellen 

, of hij de aanbeveling verdient , eischt de billijkheid de beschonwing 

, in hoe verre het waarschijnlijk was dat hij bet worden 

kon. Beschuldige men ons dies niet , te veel gewigt te hechten 

aan eene onbeduidendheid ; dat de overlevering juist die 

hewaarde toont van wat ze bij hem woog. Gaarne hadden wij 

den vader, , die het beleefde , den zoon die het beschreef, , den 

trek geschonken , echt engelsch uitgemeten , als een bewijs van 

fatsoen, maar waardoor dan toch de gade van Burke meer


de ware mevrouw dan Crabbe de ware Neer blijkt. Wat wij 

er voor in de plaats hadden gewenscht ? Och , zoo min bijzonderheden 

over den slag bij Doggersbank , als over de verdedi. 

ging van Gibraltar, al vielen beide in den herfst , dien George 

to Beaconsfield doorbragt, voor; al maakten zij op Gregories het 

onderwerp van menig gesprek nit. Het schildert anders den toestand 

der engelsche zeemagt in die dagen nog al aanschouwelijk 

, het goedronde maar grove antwoord , door Parker, bij 

zijne terugkomst nit het eerste gevecht , op al de pligtplegingen 

van den Prins van Wales en George den Inden zeiven den 

laatste gegeven: wensch uwer majesteit jonger officieren en 

„beter schepen toe; ik ben voor de dienst to oud geworden." 0, 

bet is waar, , Crabbe kon niet weten dat ooit een Hollander, die 

in dergelijke dingen belang stelt , op den inval komen zou , zich 

met hem bezig te houden; maar Burke's blikken , verbeelden wij 

ons, moeten, het woord toejuichende , bij het feit hebben gevonkeld 

van verontwaardiging , en dat had George molten, moeten 

opmerken ! De eilandvlag, welke sedert dien tijd, helaas ! voor 

goed , onze driekleur op den oceaan heeft vervangen, was van 

den top der rots van Europa's znidwestelijken uithoek niet neergehaald, 

al had men er zoo lang mede gedraald de sterkte van 

leeftogt te voorzien , dat de officieren zich verpligt vonden met 

ongepoederden hoofde de wacht te betrekken ! Het is voor ons 

eene aardige bijdrage tot de wisselziekte des costuums , niet meer ; 

maar wie hoort ze niet, de woordspelingen aan Burke's disch ? 

half maar genietbaar als zij in het hollandsch blijven, dat het 

betere po e d e r den dapperen niet ontbrak ; zoo George die had 

genoten , hij had ze bewaard. Hij leefde het Leven zijns tijds luttel 

mede, en daarom , wij herhalen het, willen wij bet hem ten goede 

houden, dat hij oog noch oor had voor wat er in den geest zijns 

gastheers omging , wien die herfst geen ruste gunde , die zich 

zonder ophouden ten laatsten storm, ach, maar ter korte zege

L8 GEORGE CR,ABBE. 

het Parlement voorbereidde. En toch , al mogt hij voor Burke 

als staatsman beide doof en blind zijn, in den huiselijken kring 

viel te veel goeds en groots te zien, dan dat wij het George 

kunnen vergeven, ons geen enkel blijk te hebben achtergelaten, 

hoe dit hem tegelijk verraste en verrukte. Het is het verkeer 

van dien vader met zijnen drie-en-twintigjarigen zoon, — de omgang 

van den ouderen met den jongeren vriend , — de blijdschap 

van den zoo vaak teleurgestelde , doch die eindelijk meenen 

mogt zijn wit te hebben geraakt , dat zijn beveling dat alles 

genieten zou, — de ware liefde eens vaders, zich zelven, maar 

gelukkiger en grooter dan hij was, le zien herleven in den 

eenige ! Richard Burke, wiens engelsche opvoeding in Frankrijk 

werd voltooid ; Richard, die te Parijs de gunsteling van mevrouw 

du Deffand was geweest — haar geest had eer gewonnen 

dan verloren, sedert zij 'met blindheid was bezocht! — Richard, 

de oogappel zijner moeder en de trots zijns vaders, hij is nog 

te zeer maar omtrek , dan dat wij van Crabbe's hand niet 

die toetsen zouden hebben gewenscht , welke dezen tot eene 

sehets hadden verhoogd ; eene studie ware wel wat veel verlangd 

geweest. 

George's biograaf laat ons, zoowel als George zelf in de schetsen 

welke hij later het Licht deed zien , over beide gastheer en 

gasten , in volslagen schemering ; wat vernemen wij van een 

van beiden over 's mans voorbereiding tot zijn leeraarsambt ? 

Luttel inderdaad ; maar ligt dat er ook niet veel van te zeggen 

viel. „Het was er verre van," beweert zijn zoon, „dat hij 

„er zich aan zou hebben bezondigd in overijling tot den altaar 

„te treden , zonder eerst to hebben getracht zich zelven aan 

„tucht te gewennen , — dat hij zich der dienst zou hebben 

„gewijd , zonder zoowel eerst in zijn hart de deugden des chris- 

„tendoms aan te kweeken , als zich in staat to stellen de gees- 

„telijke behoeften van anderen to bevredigen.” Teregt eehter

GEORGE (MABEE. 29 

vraagt gij, die gemoedelijke heiliging , ondanks de merkwaardige 

wijze waarop zij werd uitgedrukt , op hoogen prijs stellende 

, nog iets meer, , — vraagt gij kennis , zonder welke de 

kansel , beide voor spreker en hoorder , in eene kwelling verkeert. 

Om het verwijt voor te komen , dat wij , die lastige vragers 

zijn, ook onbescheiden antwoorders mogen heeten , gunnen 

wij een der geestigste geestelijken , waarop ooit de Gevestigde 

Berk zich te goed heeft mogen doen, gunnen wij Sydney 

Smith over den predikstijl dier dagen het woord. Zijne 

uitspraak dagteekent van het begin dezer eeuw; het zal u, verbeelden 

wij ons , uwe eischen aan Crabbe als redenaar laag 

doen stemmen , en u tevens stilzwijgend de verzekering geven, 

dat wij u niet met Crabbe's preeken zullen kwellen. „ Wat de 

„nieuwere engelsche letterkunde ook aanbiede ," zoo luidt het 

vonnis , waarlijk door geen onbevoegde gewezen , „preeken, 

„die teregt welsprekend mogen worden genoemd , levert zij niet 

„op. De verdiensten der leerredenen van Blair — verreweg 

„de populairste van die der gansche achttiende eeuw, — wat 

„zijn ze , dan eenvoudig gezond verstand , een gelukkig gebruik 

„van teksten , een heldere , welluidende stip , rijkelijk bijbelsch 

„getint ? Over het algemeen laten zijne oordeelvellingen en 

„zijne juiste opmerkingen over der menschen handel en wandel 

„bij zijne lezers een bevredigenden indruk achter, , maar wat 

„de hevige hartstogten betreft , daarvan is bij hem zoo min 

„sprake als van een zweem van geestdrift voor wat de deugd 

„hoogst en heiligst heeft. Wie kanselwelsprekendheid smaken 

„wil, hij moet teruggaan tot de dagen van Barrow en Jeremy 

„Taylor , en loopt zelfs bij hen , trots al zijne verrukking over 

„hunne zeggenskracht , hunnen rijkdom , hunne vinding, gevaar 

„te stikken in eene overstelping van woorden , die van geene 

„onderscheiding weten wil, die zich in vergelljkingen vermeidt 

„tot zij verbijsteren , en voorbeelden bijbrengt tot men er in


„verward raakt. Om de oasen van Tillotson, Sherlock en At- 

„terbury to bereiken , moeten wij woestijnen van dorre bladzij- 

„den doorwaden , in welke de vermoeide christen rondom zich 

„henen niets anders gewaar wordt dan een akelig uitspansel 

„van versleten gevoelens en flaauwe klanken. Het groote doel 

„der nieuwere predikkunde is niets te waren , en van de 

„latere leerrodenen valt geen juistere karakteristiek te geven , 

„dan fatsoenlijke zwakte , welke, zoo zij de auteurs van dezen 

„voor bespottelijke misslagen vrijwaart , ook alle treffende 

„schoonheden buitensluit. leder beschaafd man, die eene engel- 

„sche leerrede ter hand neemt , stelt zich niet anders voor dan 

„een vervelend opstel te zullen slikken, vol van alledaagsche 

„zedelijkheid ; en indien de vervulling van dergelijke verwach- 

„tingen verdienstelijk mag heeten, dan heeft onze geestelijk- 

„heid alle regt daarop aanspraak to maker, voorwaar hare 

„lezers in dit opzigt nooit, nooit to leur stellende.” 

Crabbe bestudeerde Tillotson lang, eer hij er aan dacht zelf 

geestelijke to worden; al had Burke er hem Blair ook bij ter 

hand gesteld , willen wij maar niet tot den dichter terugkeeren ? 

Gregories was, bij het naderen van den winter, door den gastheer 

met zijn gezin en zijnen gast verlaten ; maar to midden 

der beslommeringen van het staatkundig leven in London bleef 

Burke voor Crabbe dezelfde , die hij in den schoot der natuur 

te Beaconsfield voor hem was geweest. Indien de woning van 

den staatsman, die in zijnen strijd met het bewind van lord 

North op het lot van Engeland den beslissendsten invloed nitoefende, 

al niet geriefelijk genoeg was om er George eene 

kamer in of to staan , er waren vertrekken in de buurt voor 

dozen gehuurd en ingerigt ; Edmund's tafel stond voor hem open ; 

Edmund leidde hem den letterkundigen kringen in. Het waren 

de clubs , van welke wij in ons vorig opstel beproefden niet 

louter om den wille van wat er in de schildering zelve aanlok-

GEORGE CRA BBE. 31 

kends school, u eene aanschouwelijke voorstelling to geven, het 

was de vermaardste van deze vooral , waarin Burke treffelijk 

uitkomt in den bloei zijner jaren het leven zijns yolks medelevende 

in iederen zin des woords , de zich zelven naauwelijks 

bewuste voorlooper eener meer oorspronkelijke letterkunde, dan 

aan zijn vaderland in de achttiende eeuw ten deel viol; — 

het waren de clubs, waarin hij thans Crabbe voorstelde , de 

ontluikende dichter, , in den vorm nog der oude school verknoeht 

, in de stof rondtastend , op het gevaar of menigen misgreep 

te doen ; — het waren de clubs, in welke wij beide voor 

u zouden doen optreden — indien ook uw geduld niet zijne 

grenZen had ! De vreeze anderrnaal den beschermeling door 

zijnen beschermer overschaduwd to zien , op ons woord , zij zou 

er ons niet van weerhouden ; want al dragen deze bladen den 

naam van den eerste , wat zou hij zonder den laatste geweest 

zijn, die weer deed dan hem voor gebrek beveiligen , die zijn 

geest tot bewustzijn bragt der gaven dezen bedeeld ? Het blijve 

u, die ons zoo getrouw tot bier vergezeldet , en, hopen wij, 

nog niet begeeft , het blijve u voorbehouden later het vonnis 

to wijzen , of wij wel deden van het hollandseh publiek zoo 

groote opmerkzaamheid to verger voor den burgerlijksten zedendichter 

dies het eilandrijk heeft opgeleverd ; maar dat het 

genie, 't welk twee tijdvakken beheerschte, het bijwijlen zoowel 

ons onderwerp , ale ons zelven doet, wie het vreemd vindt, 

hij gevoelt , vreezen wij, zijne grootte niet volkomen. 

George Crabbe bragt in de londensche letterkundige wereld 

dier dagen slechts een schralen aanbevelingsbrief in zijn dichtstuk 

: de Bibliotheek merle, — het blijkt niet, dat moor dan 

een enkele der vermaardste leden van de vergadering in den 

Turkenkop zich tot hem aangetrokken gevoelde. Woes niet 

ondeugend genoeg te beweren, dat de onderscheiding door 

dezen voor George's geduld pleitte , daar het de doove sir Jos-


hua Reynolds was, uw gebrek aan hart zou grooter blijken dan 

uwe geestigheid. Ondanks die verdrietige kwaal , welke den 

begaafden man verpligtte in gezelschap een hoorn ter hand 

te hebben, was hij een der beminnelijkste menschen. George 

mogt zich gevleid gevoelen door de opmerkzaamheid eens 

meesters , in wien wij iets hoogers waarderen dan den eersten 

voorzitter van de koninklijke kunstacademie zijns lands, ridder 

, enz. , in wien wij een portretschilder huldigen , die , eer 

hij iemand op het doek bragt , dacht en nog eens overdacht , 

hoe de eischen van kunst en karakter vielen overeen te brengen. 

Louter uit stukken van zijn penseel zoudt ge schier eene 

galerij der grootste mannen van zijnen tijd kunnen zamenstellen 

; hem behoort de schaars toe te kunnen lof, , dat het 

mogelijk zou zijn er lang met genoegen in te verwijlen. 

Scheppingen derzelfde hand, heeft ieder van deze , individualiteit 

zonder affectatie ; hij wist die verdienste te bewaren tot 

in de af beeldingen welke hij van zich zelven leverde toe. 

Welk een Bids, we zeggen niet op het gebied zijner kunst, 

want daarvoor bleek George geene oogen te hebben; welk een 

gids in de wereld dier dagen moet sir Joshua voor hem geweest 

zijn, langs wiens ezel een gansch geslacht was voorbij 

gegaan , om niet enkel wat licht en scha'auw op zijn doek, om 

die ook in zijn gemoed achter te laten. Joshua Reynolds, de 

zestig naderende , genoot het leven nog in voile kracht , al 

dunde allengs de stoet van vrienden , welke hij , sedert hij aan 

zijn talent onafhankelijkheid , vermogen , overvloed had dank 

te weten , bijna dag aan dag aan zijnen disch vergaderde. Hij 

had onlangs Dusseldorf, Antwerpen, 's Hage bezocht , 't gem 

zoo aangenamen indruk op hem maakte , als waren Voorhout 

en Vijverberg nog die van Huijgens geweest ; hij was, karakteristiek-waar 

voor een engelsch kunstenaar dier dagen, na dat 

bewonderen van Rubbens en Rembrandt bevredigder huis-

GEORGE CRABB E 33 

waarts gekeerd , dan het in zijne jonkheid zijn lot was, 

toen hij in Italie een blik op de scheppingen van Raphael 

wierp en hare schoonheden naauw gevoelde . 

Hoe gelukkig voor n , bedreigd als ge werdt door weder eene 

uitweiding, hoe gelukkig voor u, dat Reynold's zuster, , die de 

eere van zijn huis ophoudt , die zoo goed slag heeft van miniatuurschilderen 

, hem weten doet , dat het vier ure geslagen, dat 

de voorzaal vast vol is. Hij legt de laatste hand aan zijn toilet; 

hebt gij ooit een groot portretscbilder gezien , die er onachtzaam 

mee omsprong , die er niet al den indruk van berekende ? Wat 

is die kanten horn van dat hemd weerbarstig , „die plooien prut- 

„telen in plaats van te prij ken ,” eene enkele verschikking nog , 

— arme Crabbe! gij hebt „den graauw" al beet. Hij was onder 

de gasten van den dag, hij was, vroeg genoeg verschenen, na 

de vereisehte buiging voor Miss Reynolds, nieuwsgierig , belangstellend 

veeleer, , naar het venster voortgegleden , en , last 

dien de groote man niet lijden kon , wat digt tot Johnson genaderd, 

hij, dezen niet voorgesteld, dezen nog onbekend. „Vergeef 

mij ," zegt George, de wolk op dat gerimpeld , grimmig 

voorhoofd ziende zamentrekken ; maar de donder rommelt al: 

„Vergeven , vergeven, vergeven, men gunt zijn naaste lucht 

„en licht , mijnheer !" — en Crabbe, die zich zooveel van deze 

kennismaking had beloofd , deinst achteruit , deinst af. 

„Laat hem heden rust," zegt Burke, die, trots zijn bijzien , 

eindelijk toeh bemerkt wat er gaande is, „ik zal u morgen ten 

„zijnent aan hem voorstellen." 

En Johnson ontving Crabbe, zoo als een groot man, dergelijke 

hulde gewend , het een aankomeling pleegt te doen — 

was mensch genoeg om deernis met zijn lot en zijn leed te gevoelen 

; hij was het te zeer om niet gevleid to zijn met het 

verzoek , het dichtstuk , waaraan George besehaafde , eens in 

te zien , er een handje aan to helpen! 

Studien en Schetsen III 3


0 Thackeray ! die tot bewonderens , tot beminnens toe getroffen 

wordt , zoo vaak u een blijk van goedheid in het menthe- 

lijk verrast ; maar wiens vernuft van geen vergoelijking 

weten wil bij de ziekelijke zwakheden , waaraan zelfs de 

gevierdsten onzer euvel gaan ; die den geesel der satyre grijpt, 

als gij het belagchelijke ziet bewierookt, bet gebrekkige geprezen 

, het valsche gevierd , dat gij ons een oogenblik uwe veder 

leendet — op het gevaar af, dat wij hear nooit wedergaven! — 

Crabbe's biograaf, die ons zoo karig bedeelt als het kunst of 

kennis dier dagen geldt , heeft eene gansche bladzijde over voor 

het mededeelen eener bijzonderheid, welke wij wenschten dat 

hij nooit bad behoeven to boeken , of, daar het een zoon is 

die over zijn vader spreekt , in den schemerschijn der verschooning 

had gehuifd. Ons, die gelukkig in geenerlei vertrouwelijke 

betrekking staan tot het voorwerp onzer beschouwing , ons 

vergunne men den indruk weer to geven, welken het voorval op 

ons maakt. Volslagen vreemd , gevoelen wij geene behoefte aan 

eene lenge inleiding , om er eindelijk voor nit to komen , dat 

George in de luisterrijke kringen , waartoe bij zich zag opgebeurd 

, bijwijle al het lastige gevoelde . . . eener leege beurs. 

Gastmalen bijwonen , o, bet was genoegen! maar het eischte 

eene kleeding , welke de kleine som , voor de bekende Bibliotheek 

ontvangen , noode goed maken kon. „Een wenk , eeri 

„woord tot Burke," meent ge, en drukt uit wat wij dachten : 

dankbaarheid voor zulk eene redding had valsche schaamte 

geene pleats moeten overlaten. Anders de biograaf, die van 

zedigheid prevelt, welke overgroote edelmoedigheid niet wilde 

misbruiken. Weet ge wat Goldsmith van die aarzeling zou hebben 

getuigd , gemeenzaam als bij Mr. Burchell in zijn meesterstukje 

grommen doet ? „Larie ," zou het hebben geklonken en 

het ware woord zijn geweest ! de volksuitdrukking , die zoo 

velerlei gangbare veinzerij valsch verklaart !

GEORGE CRXBEE. 35 

Burke daarentegen, due beweert Crabbe's levensbeschrijver, 

Burke was te kiesch om den jonkman , die hem reeds zooveel 

was verschuldigd, zijne afhankelijkheid door aalmoezen te doen 

gevoelen ; Burke, gelooven wij, dacht dat er diensten zijn, die 

men, gevraagd , gaarne doet, die, ongevraagd aangeboden, iets 

onbescheidens hebben. Hoe het zij , de laatste guinje was gewisseld 

, en George gevoelde andermaal , maar thans in den 

schoot der weelde, en omringd van al wat overvloed schitterends 

heeft , het nijpen van den nood. 

Het is waar, dat niemands moed wast als zijne beurs krimpt , 

maar het is even onloochenbaar, , dat iemands karakter aan het 

licht komt in de wijze waarop hij then weder vult. 

Hoe deed George het? 

Brij treffen hem aan ten luncheon genoodigd bij — raadt 

eens wien ? — maar al deelden wij u ook mede , dat het een 

der oudste kennissen uit dit opetel is, uw geheugen zou nooit 

op den naam komen ; er ligt niet slechts te groot tijdsverloop 

tusschen onze afleveringen, er is te groot een afstand tusschen 

beide personen. Een oogenblik trots, wie zou het George niet 

ten goede houden , zoo hij Bien had gevoeld , het briefjen openende 

, waarin dag en nur werd bepaald , op welke het „den 

„lord kanselier Thurlow aangenaam zoude zijn Mr. Crabbe 

„ten zijnent te zien." Het Teed geen twijfel , dat het aan 

Burke's tusschenkomst viel dank te weten ; hij moest over hem 

hebben gesproken , maar des ondanks was het eene streelende 

gewaarwording het verleden zoo te zien gekeerd. Of had Mr. 

Crabbe niet tweemalen in zijn leven dichtstukken aan den lord 

kanselier gezonden ; — de eerste maal een uitvoerig , waarop 

het antwoord was geweest , dat 's mans bezigheden hem geen 

tijd overlieten verzen te lezen ; — de tweede maal luttel 

regelen, die eene tuchtiging dezer onheuschheid, eene scherpe 

beschaming mogten heeten, waarvoor wij den staler in der


tijd regt lieten wedervaren , maar waarop nooit antwoord gekomen 

was ? 0 , zoo George geweest ware dien wij hem wenschten, 

hij had, al ware zijn slinkerhand , terwijl de regte bet 

briefjen hield , toevallig in den zak gegleden , niet gevoeld dat 

de vingertoppen op een leege beurs stieten ; of, zoo hij het 

gewaar was geworden , het zijden net ware te voorschijn gehaald 

en het briefje er ingefrommeld , — glorie was meer 

dan geld ! 

Lord Thurlow, de begaafde , de vermaarde , de letterkundige 

lord Thurlow was gedurende den luncheon wat de grillige, 

geduchte, grimmige lord Thurlow zoo goed wist to wezen , 

als hij wilde , allerheuschst , allerinnemendst , allerliefst. 

„Het eerste dichtstuk , dat ge mij zondt , had ik moeten 

„inzien , mijnheer ! — ik vergeef u van ganscher harte het 

„tweede." 

George boog zich , en wij wraken het niet , zoo het hem 

streelde , dat hij dien pijl niet in het wilde had versehoten , 

dat hij had geraakt. 

Thurlow's dienstbare geesten , van kruin en kuiten even 

„wit ," dank zij de poeder en de zijden kousen , boden op den 

wenk des hofmeesters , in statelijk zwart aan het buffet staande , 

den heeren de keurige maar weinige schotels aan. Zoo het 

George geen oogenblik inviel, dat hij al de geestigheden, waarmede 

de gastheer dat ochtendmaal kruidde , den goeden dunk 

verschuldigd was , dien Burke dezen van hem had ingeboezemd 

; zoo zelfs in de verte het vermoeden niet bij hem opkwam 

of Thurlow in den beschermeling ook den besehermer 

vierde , wiens vaste , ver reikende hand het roer van den staat 

al digter scheen te komen ; wie, die zelf jong is geweest, en 

ook op zijne beurt het zoete vergif der vleijerij heeft gedronken 

, waarvan een sarcastische geest zich vermeidde de werking 

ga, te slaan , wie zal er den staf over Crabbe om bre-


ken? Crabbe, ja , zeven-en-twintig jaar naar den leeftijd , 

maar naar de wereld nog geen zeventien. 

De lord had des toekomstigen leeraars gezondheid gedronken 

; de hofmeester en zijn gevolg waren verdwenen , George 

rees op. „Neem die kleinigheid aan, mijnheer !" zei Thurlow, 

een verzegeld papier in Crabbe's hand leggende , „en reken 

„er op, dat ik de eerste gelegenheid de beste zal aangrijpen 

„om u van wezenlijker dienst to wezen , zoodra gij zult zijn 

„geordend." 

Een aalmoes , George? — van dien man ! 

Och , verbeeldt n , vleit u niet , dat een blos over Crabbe's 

gelaat vloog , een blos van schaamte, eensklaps vervangen door 

het bleek der vrees, toen hij de hand al had uitgestoken om 

de weldaad te weigeren , de vrees, of Burke dat toegeven aan 

trots wel goedkeuren zou. Hij boog zich al weder , maar den 

brief aannemende en weghergende. Wat ergert gij er u aan ? 

Hij zou u verwonderd hebben aangezien, zoo gij hem gevraagd 

hadt , of misschien de invloed , dien de lord kanselier later 

op zijn lot, zijne bevordering zou kunnen uitoefenen , hem 

weerhouden had, dat verzegeld stuk papiers terug te geven? 

En lord Thurlow? Hij zou hebben gegrinnikt , als hij u die 

vraag had hooren doer en er Crabbe verbaasd over had gezien. 

„ Weigeren ?" zou hij hebben gemorapeld , „weigeren ? in welk 

„woordenboek staat dat?" Zeker niet in dat des lord kansehers 

, die zich onder allerlei wisselingen aan zijn ambt klemde, 

en voor alien en alles ter wereld , zoo geeft Prior de gedachte 

aan, moeijelijk te hanteren , noestig en ruw als de eikentak , 

voor wie hem dat kan doen behouden of verliezen buigzaam 

was als de wilgentwijg. „Weigeren , ha! ha !" 

0 laagschatting van den mensch door den lord kanselier, 

dat ge door het zelfgevoel des toekomstigen zedendichters 

waard beschaamd geworden !


Helaas! boor den zoon: „Zoodra hij het huis had verlaten , 

„opende hij den brief, denkende er een geschenk van tien, 

„misschien twintig pounds in te vinden, hij hield eene bank- 

„noot van h on der d in ; eene hulp , die toereikte om al de 

„moeijelijkheden van het tegenwoordige te boven te kornen , 

„terwijl de belofte, welke zijn nieuwe beschermer er bij- 

„voegde , alle bekommeringen, die hij nog over zijne voor- 

„uitzigten in de wereld voeden raogt , moest opheiTen.” 

Altijd bescherming , die aan banden leggende verlaagt ! 

George Crabbe! die pas den pais met Johnson hebt gemaakt , 

als gij hem morgen ontmoet , spreek hem niet van lord Thurlow's 

vriendelijkheid, spreek hem om 's hemelswil van de honderd 

ponden niet ! Hij zou in staat zijn u bij den kraag van 

den fraaijen rok te grijpen, dien gij er mee hebt betaald en u 

te schudden tot ge meenen zoudt een waterhond te zijn, met 

dit onderscheid dat deze dergelijke beweging voor zijn genoegen 

doet, en gij bij de verrassing den schrik op den koop toe 

zoudt hebben. „Mijnheer !” zou hij bulderen, wanneer men tot 

uwe hulp zou zijn toegeschoten , en hij wat zou zijn bedaard, 

„mijnheer ! ik schudde bet stof van mijne voeten , toen ik in 

„den gang van lord Chesterfield lang genoeg vergeefs had 

„staan wachten , nadat ik hem de prospectus van mijn woor- 

„denboek had opgedragen , — en toen deze zeven jaren later 

„mijn lof uitbazuinde over dat werk , toen schreef ik hem een 

„brief, dien ge moet gelezen hebben, en waaruit ge hadt moeten 

„leeren , dat een beschermer niets anders is, dan een man, die 

„onverschillig toeziet als gij , om uw leven worstelend , in het 

„water ligt , maar u met hulpbetoon lastig valt, zoodra gij den 

„vasten wal weer hebt bereikt.” Het zou mogelijk zijn, dat het 

dan bij u opkwarn , George ! tot zelfverdediging genoopt, er van 

te gewagen , dat gij met een deel van dat geld arme kennissen 

nit uw vroegeren tijd zijt te hulp gekomen , zoo als uw zoon het

GEORGE C RABBE. 39 

ons heeft overgebriefd. „Wat ," zou het klinken, „ wat, zich 

„zelven wegwerpen , om anderen wel te doen, dat is heidensche 

„noch christelijke zedeleer, mijnheer ! gij weet immers hoe het 

„tweede groote gebod luidt ?" En als ge dan in uwe laatste versehansingen 

tegen den wal gedreven , geen uitweg meer zaagt 

en er van reppen dorst , dat trots tegen trots maar gelijk 

maakt , hoe hij op zou varen en u antwoorden, zoo als hij 

Dr. Adams deed : 

„Maar de mijne was verdedigende trots," en de uwe 

had het moeten zijn, George! 

Boswell heeft geen enkel gesprek tusschen Johnson en Crabbe 

opgeteekend — de biograaf van den laatste rnaakt er even weinig 

melding van ; hij spoedt zich na de mededeeling van de wijze , 

waarop hij een gedeelte der honderd pounds besteedde, om ons 

te berigten , dat zijn vader den 21: len December 1781 te Londen 

door den bisschop van Norwich tot deacon's order8 werd toegelaten. 

Alsof er zich tusschen die candidatuur en de ordening 

zelve niets wereldsch dringen mogt, volgt in eenen adem dat 

Zijne Hoogeerwaardigheid hem in Augustus van het volgende 

jaar in zijn eigen hoofdkerk tot prier,tcr bevorderde. Het is of 

Londen met al zijn gewoel en gedruisch mrsklaps in het verschiet 

wegdeinst ; een enkel woord tot afscheid aan Burke en wie hem 

er overigens wel wilden , de vrouw van den linnenkooper op 

Cornhill — het zij tot Crabbe's eere gezegd — niet vergeten; 

en we zijn, waar denkt ge? we zijn in Aldborough weer. 

Het stedeke was hetzelfde gebleven ; maar hoe anders mogt 

het George bij de terugkomst te moede zijn, dan het hem bij 

het vertrek was geweest. Het „wonder van het dorp" , dat uit 

was gelagchen met het gemeenzame spreekwoord : ,,twaalf am- 

„ bachten en dertien ongelukken ,” de jonkman , die in niets 

scheen te zrdlen slagen , en „niet eens in staat was aan ha 

„roer te staan," de „geleerde" , de „gek" , hij kw am weer, een

40 GEORGE CRA BB E. 

diebter van ten minste eenigen naam , — een leeraar, de dienst 

der kerk gewijd. Zoo er meer hoogmoed in zijn barte was, dan 

beiden voegde, onvergefelijk was die niet bij zulk een ommekeer. 

De eerwaarde Bennett, de rector — predikant — van 

het plaatsje, wien hij, waarschijnlijk ter oefening, als curatehulpprediker, 

, door den bissehop was toegevoegd, verbeidde 

hem in de woning zijns vaders ; die vader zelf, , als wilde hij goed 

maken dat hij to goring van zijne gaven had gedacht, zat met 

zijn dichtstuk , de Bibliotheek, voor zich; geen gedrukt exemplaar, 

neen , een a fsc hri f t; het was zijnen vast strammen vingeren 

een vermaak geweest, die verzen zijns zoons over to 

sehrijven! Bob, de broeder met wien George het meest overeenstemde, 

was dozen een eind weegs to gemoet gekomen ; de zuster, 

met welke hij eene wijle had zamengewoond 7 toen hij chirurg, 

apotheker, wat niet al was geweest, stond op den drempel ..... 

Helaas! het welkom, dat hem het liefste zou zijn geweest, 

was hij niet bestemd op a.arde weer to hooren; zijne moeder 

was niet meer! Er zijn enkele woorden, waarin zich een geheel 

gemoed nit; en wij, die zoo dikwijls de biographie hard vallen , 

wij zouden bet ons zelven niet ten goede houden, zoo wij het 

verzwegen , dat zij die laatste dagen der vrome vrouw aandoenlijk 

schildert. Het is bereids door ons medegedeeld, dat zij aan 

de waterzucht Teed; eene harer vriendinnen, welke niet verre 

van Naar woonde, dreigde het slachtoffer derzelfde krankte to 

worden. „Iederen morgen," lezen wij, „iederen morgen ver- 

„zocht Crabbe's moeder hare dochter eons gaauw nit to zien 

„of het vensterke der lijderes nog open was; „zij moet zich 

„„reppen,” zeide zij opgeruimd, „of ik zal eer ter ruste zijn 

„„dan zij."" En zij was ter ruste gebragt, eer George den 

voet weder in de vaderlijke woning zette. 

„Jongen!" zei de oude Crabbe, „wat ben ik blij , dat ik 

„je weer zie, welk een verandering !"

GEORGE C ItABBE. 41 

Een hartelijke handdruk des zoons was het antwoord, die, 

beweert de biograaf, , later in de Kerkregistere, met wijziging 

van enkele woorden, weergaf, wat er teen in zijn gemoed 

omging: 

Naar huis gekeerd, hoe droevig zag hij rond 

Op elke plek wear hij hear niet meer vond ; 

De disch, waar 't kroost zat om haar heen geschaard , 

De leuningetoel, die leeg stond bij den heard, 

De bank ter kerk , waarin zij noode ontbrak, 

't Werd heil'ge plaatse wear de erinn'ring sprak 

Wij hebben u een blik in George's gemoed vergund; wij hebben 

er u beide hoogmoed en droefheid in doen zien; we zouden 

vreezen uw oordeel onregt aan to doen, zoo we niet vertrouwden 

, dat ge al reeds de gewaarwordingen vermoedt, met welke 

hem zijne gemeente weldra vervulde. Die goede bisschop van 

Norwich! waar was zijne menschenkennis, toen hij, den herder 

dier kudde deze hulpe zendende, geloofde dat Aldborough 

De heer K. Sybrandi heeft in de Kerkrepsters de pleats dus vertaald: 

( 

Naar huis gekeerd, hoe zag men droevig rond, 

Als ware 't vreemd , dat men er haar niet vond l 

De plaats aan tafel, ach I weer ingenomen , 

Die stoel hij 't ream, als zou zij straks weer komen, 

De bloemtuin, 't voorwerp van haar zang , haar lust, 

't Begroeid prieel, wear zomers koelte en rust 

Na d'arbeid wachtten en vaak de avondstonden 

Haar in den kring van gade en kindren vonden , 

Och , ieder plekje, wear zij zat of ging 

Was hun nu heilig in de erinnering. 

De tusschen ( ) geplaatste vier regels vielen kwalijk op eeu landschap 

als dat van Aldborough toe to passen.


de school kon zijn nm Crabbe tot stichting van zielen op te 

leiden. Indien hij hem geplaatst had waar nooit iemand iets 

van zijn verleden had vernomen; waar het gerucht, van zijn 

zonderlingen levensloop uitgaande, allengs doorgedrongen, zich 

niet had verspreid, zonder dat door den afstand het hoekige 

en harde der voorstelling ware verzacht geworden; waar der 

schare eindelijk slechts de schitterende uitslag van zijnen strijd 

het sterkst zou zijn in het oog gevallen, Dr. Yonge zou waarschijnlijk 

zijn grootste weldoener zijn geweest. Het lijdt geen 

twijfel dat Crabbe's weinig aanminnig-e persoonlijkheid alom 

bij eenigen weerzin zou hebben gewekt, maar bij de meerderheid 

had hij vrienden en volgelingen gevonden; hier waren 

slechts tegenstanders, — „kennen wij hem niet?" — En nog 

eens had hij zijn leven over to leven, geene reeks van herinneringen, 

die, mogten zij bij wijle huivering wek ken, toch eindelijk 

tot dankbaarheid stemden, dat zooveel kwaads ten goede 

was gekeerd, neen, eene misvorming, eene verscheuring van 

zijn hoofd en zijn harte, door wie niet eens begrepen hoe zij 

zich bezondigden in dien haat en dien nijd. Allerlei logengeruchten 

gingen over zijn gedrag — zelfs zijne regtzinnigheld 

werd verdacht, — deze beweerde, dat hij te voornaam 

was geworden om met menschen van zijn slag om te gaan; 

gene had hem meermalen in eene methodisten kapel in Moorfields 

gezien! Een vleijer der grooten, een volgeling van Wesley! 

Er was wederspraak, onmogelijkheid in de beschuldigingen 

zelve; maar bekreunt zich de laster daarom? Bitterheid 

vervulde zijn gemoed, eer hij nog voor de schare optrad. „Ik 

„had bij mijne wederkomst geenerlei hartelijkheid genoten ; 

„onvriendelijke gezigten omringden mij, toen ik ten kansel 

„ging; het deert mij dat ik het zeggen moet, maar mijne 

„verontwaardiging was te groot, om er veel om to geven 

„wat ze van mij of mijne preek zeiden." George hoopte, het


is waar, , dat ook betere gewaarwordingen onder dat gevoel 

van velerlei grieven niet ontbraken , en wij wenschen van 

harte dat dit het geval zij geweest; maar zijne opmerking , 

dat deze miskenning misschien het weldadig tegengif voor 

zijne ijdelheid mogt heeten , dagteekent toch eerst nit ' den 

tijd toen zijne klagten over het onuitstaanbare van zijnen 

toestand verhooring hadden gevonden. 

Hij had het maar maanden te lijden , — doch die jaren 

schenen , in welke hem slechts een troost overbleef, , weder 

den weg Haar zee op te wandelen , en over zijn gedicht het 

Dorpjen na te denken , dat er, ge zult het zien , waarlijk niet 

vrolijker door werd getint. 

„En miss Elmy ?" 

Wie anders dan eerie lieve lezeres zou het kunnen vragen : 

haar heugt Mira nog, — zij had toch op geen tafereel der hartstogtelijke 

ontmoeting van George en Sally gerekend ? Het zou 

ons Teed doen haar te hebben teleurgesteld , maar wij mogten 

er ons niet toe geregtigd gelooven, daar de beminde in de biographie 

zelve zeer in de schaduw blijft, daar zij slechts even 

optreedt in het minder behagelijke Eclat eener overgroote 

bedachtzaamheid. Oordeelt zelf : Sydney Smith moge humoristisch 

gezegd hebben : ,,de armoede van curates is lang het lieve- 

„lingsthema van romanschrijvers , sentimenteele touristen en 

„elegiendichters geweest;” hij moge stoutweg hebben beweerd : 

„maar ondanks de bekende naauwkeurigheid dier soort van 

„wijsgeeren , blijven wij vermoeden , dat er vrij wat overdrij- 

„ving schuilt in de schatting dier ellende ,” — wie ook van 

Sydney Smith's gevoelen was, Mira niet. „Ik behoef naauwe- 

„lijks te verzekeren ,” zegt Crabbe's biograaf, en het is ook alles 

wat hij in voce amore zegt, „ik behoef naauwelijks te verzeke- 

„ren , dat mijn vader ook een groot gedeelte van zijnen tijd 

„onder hetzelfde dak met miss Elmy doorbragt, die steeds voor-


„zigtig ieder voorstel eener onverwijlde echtverbindtenis bleef 

„weigeren, daar zij besloten was tot dien stap niet over te gaan 

„eer haar minnaar een minder hagchelijken stand zou beklee- 

„den , dan dien van maar een curate!” 

Erotische dichters zijn tegenwoordig ten onzent eene zeldzaatnheid; 

maar al vloeiden zij onder onze jonge lieden over, 

George en Sally prettig te laten praten , tot men wanen mogt 

een minnedichtje te lezen wien zou het uitlokken , wie er 

in slagen , Hove lezeres? 

Indien het ons in dit opstel om stork sprekende tegenstellingen 

to doen ware geweest ; ons onderwerp had ons, bij de 

eerste beschouwing, als het dankbaarste ter wereld mogen aanlagchen. 

Niet slechts toch wisselt in deze stuaie London telkens 

of met het land, even verscheiden als het tooneel zijn ook de 

toestanden. Er is echter een belangrijker ommekeer dan die 

van alles om ons henen; de wereld des gemoeds in ons binnenste 

weegt wel die er buiten op, en of George Crabbe in dat opzigt 

verdiende ons als dichter to worden aanbevolen, blijft eene 

vraag , welke wij u verzoeken zelve to beantwoorden, als gij 

eindelijk het einde dezer bladen zult hebben bereikt. 

Wij worden, als door een tooverstaf, , van den westelijken 

uithoek des eilands, bij in het hart van het land overgebragt, 

— we hebben van elkander in Suffolk afscheid genomen, we 

komen in Rutland weder zaam. Welk een ander landschap, welk 

eene andere wereld schier Voor de schrale streek langs de 

kust der Noordzee , de weelderige vallei van Belvoir; voor een 

arm visschersstadje , een oud adellijk kasteel ; en opdat wij 

ten leste tot onzen hoofdpersoon komen, hij, de gesmade hulpprediker 

van Aldborough, is de gevierde huiskapelaan geworden 

van den hertog van Rutland. Welk een lotwissel, dien als 

geheel zijne ontwikkeling , aan Edmund Burke verschuldigd is. 

Op aanbeveling van dezen , herinnert gij u, had hij zijn dicht-


stuk , de Bibliotheek , dien edeltuan opgedragen , en de vaderlijke 

vriend droeg zorg dat de man van de wereld den dichter 

niet vergat. Er viel op Belvoir-Castle — het overoude landgoed 

der Rutlands , ten dienste des gezins een geestelijke te benoemen, 

en Edmund was er naauwelijks van verwittigd, of met 

al de warmte van zijn hoofd en zijn hart stelde hij zich voor, 

hoe goed het George wezen zou, zich dus geplaatst te zien , 

hoeveel hij bij zulk een gezellig verkeer zou winner'. Wie vermeidt 

zich niet in de voorstelling der welsprekendheid , met 

welke Burke er bij den hertog van Rutland op aandrong Crabbe 

te benoemen ? Edmund , die levenslang geenerlei gunst voor 

zich zelven wist te vragen , zette zich over alle bedenkingen 

heen , waar het den vriend gold. Het mogt eene hagchelijke 

kans heeten , op het gevaar of van te worden teruggewezen , 

een der hoofden zijner staatkundige tegenpartij to wilier' overtuigen 

, dat de geboorte van dezen dien gebood , dat zijn vermogen 

hem verpligtte, ja, zijn rang hem riep , dezen ontluikenden 

geest gelegenheid te geven , zich verder te ontwikkelen ; 

de zege zou to zoeter zijn, hoe minder waarschijnlijk zij geweest 

was; Burke sprak; — als Rutland luisterde, was George verkozen. 

Wel worden er in de biographie geene mededingers met 

name vermeld, maar de zoos verzuimt niet op te merken, dat 

deze zich in grooten getale moesten opdoen voor eene betrekking 

, gewoonlij k „door verre verwanten van het geslacht zelf" 

bekleed , „aan kennissen , uit de dagen aan de hoogeschool 

„doorgebragt ," bedeeld , of toegekend aan hen, wier vader of 

vriend „zich door bijzondere diensten hadden aanbevolen ," of 

wier naam in de streek zelve van oudsher „tot de bekende 

„en geliefde" behoorde. Onze dichter had , om dat alles op to 

wegen , nets dan zijn dichtstuk ; de hertog van Rutland zelf 

was geen letterkundige ; hij had op zijn best letteren en kunsten 

lief, zoo als een man van zij nen stand die in Groot-


Brittanje gewoonlijk heeft , am den goeden dunk, dien zij 

van iemands geest inboezemen , — er zijn landen waarin bewindslieden 

zelfs dien niet behoeven ! — en toch verrasto 

den hulpprediker in Aldborough de brief met het hertogelijk 

wapen , en verliet deze zijn vaderstadje, maar „ditmaal niet 

„in vreeze voor zijn verschiet , ditmaal niet in eene arnizalige 

visscherssloep !" 

Edmund Burke droomde er van, George Crabbe ten minste 

voor het oogenblik gelukkig te hebben gemaakt , — hoe bedroog 

hij zich ! 

Geen wonder! 

Voor Burke beurde die heerlijke huizinge in gedachte hare 

torens niet nit het geboomte , of het dubbel genot , elk die tot 

hare bewoners behoorde, gewaarborgd, deed hem watertanden: 

de weelde naar lijf en naar ziel , des ochtends de beweging , 

des avonds de studie. Varen of rijden, visschen of jagen , het 

tal van mannelijke spelen, dat de leden sterkt die oefenende , 

zijn geheugen herriep ze voor zijnen geest ; hij wist niet wat 

te kiezen, hij, die waarschijnlijk de voorkeur gegeven had aan 

de weelde van een eenzamen wandelrid. Op het voorplein 

beidde het rappe ros , — Rutland's stoeterij was mijleii verre 

in den omtrek vermaard, — en voort zweefde de ruiter of 

hij gedragen werd op de wieken des winds! Het was maar 

een oogenblik mijmerens over den morgen, vervangen door de 

voorstelling der invallende schemering , der stilte in dat heiligdom 

des huizes , de bibliotheek. Hoe de laatste toonen der 

dansmuzijk uit de gezelschapszaal wegstierven in de statelijke 

gangen , welke tot haren drempel geleidden; overschreedt gij 

dien, verzwonden was het heden , als ware het een droom 

geweest ; de grootste geesten van het verleCn ontvingen u als 

hun gelijke in hunnen kring. 0 ! de lust het oor to leenen 

aan een lied , nit de vroegste oudheid tot u ruischende , even


frisch of gij de heerlijke toonen voor het eerst hoordet ! — 

Anders , — en meer practisch moogt ge zeggen , — voor Burke's 

verbeelding verbreidde zich de lommer dier lanen nooit, 

of het was hem niet enkel of hij ruimer ademhaalde, of het 

landschap hem schooner aanlachte dan het ooit had gedaan; 

neen , altijd had hij met houtvester, , of landbouwer, , of veehoeder, 

, altijd, met wien ook , dien hij in het woud of op de 

weide ontameten mogt, een woord te wisselen , er viel iets te 

leeren , — om het even of liij onderwees of onderwezen werd ; 

— bij uitnernendheid britsch staatsman dier dagen , lag hem 

niemands welvaart narler aan het hart dan die van den bezitter 

van vastgoed , dien grondslag van Engeland's vertegenwoordiging. 

— Weer anders en welligt u Rover schaars 

kwam de heugenis aan het kasteel bij hem op, of zijn blik 

werd in de hooge halle geboeid door haar, , die de schitterendste 

sterre nit heel de rij van schoonheden heeten mogt, zij , 

de vrouwe des huizes , Rutlands hertogin , Somerset geboren, 

met het bloed der Plantaganet's in hare aderen , en die, wat 

meer zegt dan al die titels , en die doorinchtige afkomst zelve, 

hare mededingster naar den palm der hrdde van het hof achter 

zich liet in die innemendste aller vrouwelijke begaafdheden 

onvergelijkelijke bevalligheid; hartstogtelijk whig als hij was, 

er niet to minder de schoonste tory om vierende, als zij verdiende 

! — Eindelijk , hooge en heilige gedachte , beide Burke's 

geest en Burke's gemoed waardig , zoo dikwerf Belvoir Castle, 

in verband met de bestemming zijns vriends hem te binnen 

schoot , vleide hij zich, dat voor dezen het verkeer in dien 

huize eene verrassing zonder voorbeeld , eene les voor het 

leven zoude zijn. Immers , zoo Crabbe den bitteren beker der 

armoede tot den bodem toe had geledigd en bovendien elke 

verloochening , elke vernedering waartoe behoefte verpligt , in 

zich zelven angstvallig had bespied , voortaan van alle 

47


zorgen voor den dag van heden als voor de dagen die komen 

zullen ontheven, dAar zou hij, onbevooroordeeld en onbevangen 

, de wereld van de gunstelingen der weelde mogen gaslaan , 

en zich met denzelfden scherpen blik overtuigen , dat niemand 

van zijnen overvloed leeft! Gezegend verwij1 in die 

vorstelijke woning , hoe lang of hoe kort het duren mogt , 

zoo het maar volstond om het voor hem waar te doen worden , 

dat onze lotsbedeeling in iederen kring en in iederen stand 

van eene liefderijke Voorzienigheid getuigt , die niemand vergeet 

, maar ook niemand verschoont ; die geregtig , die goed 

is voor alien , louter liefde ! 

Laat ons beginner met slechts billijk te zijn, erkennende , 

dat er in George's eigenaardige betrekking , in zijn geheel verschillenden 

gemoedsaard vooral, veel verontschuldigends school, 

zoo hij op Rutland's kasteel in menige maanden zag noch zocht , 

wat Edmund er bij den eersten blik zou hebben gezien en gevonden. 

Huiskapelaan van eene soort van klein hof, , op bijna 

dertigjarigen leeftijd , maar zonder voorbereidende vorming , 

welk eene zonderlinge bestemming ! Huiskapelaan volgens de 

anglicaansche eeredienst , niet genoeg volkomen protestantsch 

om van dergelijke waardigheid niets te willen weten , ieder 

hoofd van een huisgezin in dien kleinen kring de pligten en 

de regten van beide koning en priester opleggende en toekennende 

, en toch even weinig meer zoo roomsch-katholijk om 

den gewijden der kerke door het coelibaat bniten of boven 

maatschappij en gezin te plaatsen , hen intusschen in de biecht 

het bewind over aller gemoed waarborgende! Huiskapelaan 

zonder graauwe Karen, zonder de groote ondervinding met deze 

gepaard of er ten minste door de menigte bij ondersteld, — 

ernst , ja , die op eerbied aanspraak maakte , maar zich dien 

zelden betuigen zag, in eenen tijd , die den geestelijken vergunde 

lang te tafelen , stout to drinken , drok te jagen , —


arme George! Een weelderige disch, waarvan het genot hem 

waarschijnlijk meer dan werd opgewogen , werd vergald door 

honderderlei pligtplegingen, hem van kindsbeen of vreemd — 

een vonkelenden beker, dien hij maar zelden meer ophief sedert 

hij in zijne donkerste dagen op Aldborongh , eene wipe en te 

vergeefs bij dezen vertroosting had gezocht en welligt door zijn 

gedicht Dronken8chap er boete voor gedaan , — de jagt , dat 

hartstogtelijke, echt engelsche geneugt, — ge ziet, wij zouden 

hem gunnen wat zijn tijd meebragt , — helaas ! alle zin voor 

wat dat spel schilderachtigs of stouts heeft , scheen hem ontzegd. 

Belvoir-Castle, de biograaf getuigt bet, moge toen misschien 

nog maar de schemering hebben doen zien van de pracht , 

u in onze dagen nit zijne zalen toeschitterend , wat paarden , 

vlugge jachtpaarden , wat honden betrof, , zocht het kasteel 

vruchteloos zijn weerga. Crabbe, wij lezen het, Crabbe be- 

. 

proefde mede aan dat vermaak deel te nemen : Crabbe doste zich 

uit „in fluweelen buis en verder jagers toebehooren ," maar hem 

faalde „juistheid van blik en vastheid van hand ," en eenmaal 

mede uitgetogen, had voor hem „de stervenskreet van den eer- 

„sten hags dien hij dooden zag , zooveel van bet weeklagen eens 

„wichts ,” dat hij den drom den rug toekeerde — vraag niet 

of hij vaak mede rende mu reintjen in te halen. Welligt was 

eene wandeling door het woud of langs de weide, meent ge, in 

staat hem schadeloos te stellen voor het gemis van gaven voor 

het weispel , voor het gebrek zich niet te kunnen verlustigen 

in dubbele tafelweelde? Helaas ! wij weten vast, dat zijn harte 

niet aan natuurschoon hing , dat het trotsche noch het teedere 

van geboomte en gebloemte op hem een eigenlijk bezielenden 

invloed uitoefende; wat kon de vallei van Belvoir voor hem 

verrukkends hebben? Hoor den biograaf zelven, eer gij onze 

voorstelling van overdrijving beschuldigt : „Hoe vaak ," getuigt 

de zoon van zajnen vader, , „hoe vaak plagt hij op te halen 



„van de verkwikking, van het vermaak door hem gesmaakt , 

„wanneer hij het overdreven-statelijke, of overdadig-gastvrije 

„in het bosch ontvloden, langs afgelegen paden torren ving en 

„muggen en vlinders, of zich met de kruidkunde onledig hield 

„en allerlei mossen bijeenzamelde." Wat wij u bidden mogen 

zie er niet zuur om ; ten eerste elk zijn smaak , en ten tweede , 

het geeft gelegenheid onverwachts den laatst en sterkst sprekenden 

toets te geven aan dat verdrietelijke huiskapelaanschap. 

„Want," gaat de biograaf voort , „deze bezigheden herriepen 

„die wandelingen voor zijne verbeelding, waarop de lieve zijner 

„keuze hem plagt te vergezellen ; hij haakte naar den tad, 

„waarin hij eene nederige leeraarswoning op het land de zijne 

„zou mogen noemen, ja , hij wenschte bijwijle zijne betrekking 

„voor een veel minder aanzienlijke te mogen ruilen, en dat ver- 

„langen gaf hem versjens in, die hij veel later zich nog ver- 

„lustigde op to zeggen , al was hij de eerste om to verklaren, 

„dat zij niet tot zijne schitterendste behoorden.” 

Het is er echter verre van, dat hiermede de omtrek van 

George Crabbe als huiskapelaan zou zijn voltooid, en wij, die 

niet hebben verzwegen wat zijne onvoldaanheid ook met die 

betrekking verklaart , vreezen niet, dat iemand ons to streng zal 

schilderen , als wij ten slotte mededeelen wat ons minder loffelijk 

schijnt , de oude ziekelijke zucht gevierd te worden , eene op 

zijn best scheeve beschouwing van wereld en menschen. Wij 

beginnen onze bedenkingen met de woorden van den biograaf. 

„Welk eene vlugt zijne hoop had genomen ,” zegt deze, „toen 

„hij dit keerpunt van zijn lot had bereikt, en welke vreeze die 

„zoete gewaarwording afwisselde , toen hij Belvoir in het ver- 

„schiet oprijzen zag , of welke de indrukken waren door de ont- 

„vangst aldaar op zijn gemoed gemaakt , zijn vragen die ik hem 

„nooit heb durven doen. Voorzeker, , het zou allerbelangrijkst 

„zijn geweest, zoo zijne opmerkingen over wat hem wee'rvoer,


„toen dit nieuwe tooneel des levens zich voor hem ontsloot , in 

„een ander „Dagboek voor Mira" bewaard waren gebleven ; 

„maar iets dergelijks is onder zijne papieren niet gevonden. Hij 

„seheen altijd voor mondelinge mededee]ingen over dit onder- 

„warp terug te deinzen. De tallooze toespelingen over den aard 

„des verkeers van een letterkundigen ondergeschikte” (afhangeling 

is een te hard woord) „in het huis eens grooten heers , 

„welke in mijns vaders schriften voorkomen — vooral in zijne 

„vertelling de Beechermer getiteld — zijn e,chter volkomen vol- 

„doende om ieder die zijn gemoedsaard en zijne gevoelens 

„kent, te doen besluiten , dat er, ondanks de heuschheid en 

„vriendelijkheid van den hertog en de hertogin zelve, — die 

„zich, geloof ik , steeds .gelijk bleven, en van welke hij altijd 

„met dankbaarheid sprak — aan de betrekking , welke hij op 

„Belvoir bekleedde, vele verdrietelijkheden waren verknocht , 

„welke zijn gemoed aan eenige der pijnlijkste aandoeningen van 

„gekrenkten trots prijs gaven , ooit door iemands pen beschre- 

„yen.” Er is voor ons, die met George Crabbe , ondanks het 

medelijden en de belangstelling , welke hij ons inboezemde , in 

zijne ontwikkeling weinig op hebben, iets uittartends in dat 

beroep op een brok autobiographie. Gretig grijpt de hand naar 

het boeksken, dat ons in die bladen het bewijs zal leveren , hoe 

hij dertig jaren later deze vaag van zijn leven beschouwde , 

welke indrukken hij ten prooi was eer hij worstelde en overwon 

! Eon oogenblik verbeeldt gij u in de historie van den 

held der vertelling de zijne geheel te zullen hooren, want de 

Beechermeling , zoo als het vers juister had moeten heeten , 

legt voor onze oogen den ganschen weg af, welke hem van 

de wieg tot het graf voert ; maar die waan duurt slechts eene 

korte wijle , en zie hier waarom. 

De vertelling begint , zoo als bij weinig vinding te verwachten 

viel , met het begin : er was eens een baljuw van zekere


burgt of burgt, zoo ge wilt, die, tot regtsgeleerde opgeleid , 

vrouw en kinderen fatsoenlijk onderhield; wij hadden voor 

kinderen zonen moeten schrijven ; de dichter is, ondanks zijne 

kortheid , zeer kenschetsend in die kleine trekken ; twee versregels 

hebben dien ganschen toestand getrouw en geheel weôrgegeven. 

Onze baljuw, , het wordt tijd ons bij voorkeur met dozen 

bezig te houden, spiegelde zich zacht, want hij spiegelde zich 

aan anderen; al zijne zonen wiessen, deze in dit en gene in 

dat bedrijf op ; allen wisten vroeg hoe zoet het is wat te verdienen. 

Een enkele echter, , John, de jongste , die de vlugste, 

de vernuftigste was , legde voor al wat goed gaf slechts weinig 

lust aan den dag. Hij was een zwak en ziekelijk kind geweest 

, en had daarom zijne vroegste jeugd op het land doorgebragt 

, bij ouderwetsohe huislieden, die er een bijzonder 

behagen in schepten de wanden hunner woning met allerlei 

voorstellingen, aan balladen ontleend, op te sieren. Het is 

geen wonder, dat deze, bij zulk eene liefhebberij, ook eene 

gansche verzameling volksliedekens, spookvertellingen , enz. , 

nahielden, vol van allerlei minneleed en moord, gruwelen 

en geestverschljningen , het vreemdsoortig voedsel, 't geen 

Een grage geest zoo oordeelloos verslindt. 

John, het behoeft geen betoog, behoort tot deze ; maar zoo 

wij het Crabbe ten goede houden, dat hij in deze waarheid 

en dichting de draden anders schikte , dan het lot die legde, 

we moeten hem op de vingers zien of hij er geen vreemde 

tusschen vlecht, en ons daardoor in een omzien een geheel ander 

patroon geeft: wel vlug , maar niet valsch ! Helaas ! het is 

al geschied ; het jongsken , om den wille der frissche lucht 

buiten besteed , dacht ge bij die goede huislien eene forsche 

ontwikkeling gewaarborgd ; „uit hoogmoed werd hij den dorps- 

„kinderen vreemd gehouden,” ]ascht Crabbe er tusschen, en


neemt van uwe tweede bedenking , dat de oude deuntjes niet 

enkel doen droomen , dat de daden er in daveren , niet eens 

notitie. John wend maar mijmeraar ; „hij greep een pen en 

„dichtte op zijn beurt." Hoe? vraagt ge , en wij mogen u in 

gemoede antwoorden: met zoo overdreven verbeelding, dat de 

daden zijner dolende helden den ridders der romances niets 

toegaven; zij versloegen half een Leger en joegen de overige 

helft op de vlugt ; zij zwierven, hunne schoonen zoekende, of 

aan de zijde van deze, eiland bij eiland over, de gansche wereld 

door, „en schoon nog vrij van harte," heet het „schiep 

„geen bedwelmd brein zich ooit wilder droomen van : 

Wat liefdes wel en liefdes wee moest zijn, 

't Verheemlend laehjen en versmadingspijn !" 

Ons jongsken is haast een jonkman geworden , maar gelijkt 

deze tot nog toe slechts weinig op een geidealiseerden George, 

wees gerust, de overeenkomst zal straks sterker aan het licht 

komen. Deze waren de vruchten, lezen we, van zijn dichterlijk 

streven , en — al zijn er dertig jaren sedert verloopen , de 

dwaasheid is er bij Crabbe nog niet uit, — er volgt op, onkruid 

, ja , maar blijk van een wakkeren bodem , — weeken , 

zou het ware woord zijn geweest. Zingen was zijn lust, zingen 

zou zijn Leven wezen; vrij liet hij de verbeelding hare vleugelen 

uitslaan , en verbaasde zich over, vermeidde zich in hare 

vlugt. Hij koesterde hooge gedachten van dichterlijke verdienste, 

bier gaat John in de schaduw, om den navolger van Pope 

plaats te maken , — hij had veel met den vast tot een heelen 

hoop aangewassen stapel zijner verzen op, daar hebben we 

George in eigen persoon. Er valt der waarheid dezer teekening 

geene verdienste te ontzeggen, maar of de dichter zijne dwaze 

ingenomenheid met vroegere voortbrengselen to boven is, wie, 

die het beslissen durft, wie die niet het tegendeel vreest ,

54 GEORGE ORA BRE. 

als de papieren schat een ports, zegt Crabbe, verborgen, — 

zoo als een gierigaard het zijn geld doet, — een oogenblik 

later, als had hij zich in de vergelijking vergist, niet slechts 

aan eenen vriend getoond, maar door John zelven, „door glo- 

„riezucht geprikkeld ,” in een tijdschrift geplaatst wordt ! Het 

zegt weinig, dat de Sonnetten onder een verdichten naam het 

licht zien ; naauwelijks worden zij bewonderd , of de baljuw 

weet maar te gaauw wie het is, die onder den pseudonym 

Marcue alom wordt gevierd. Hoe het ons streelt, waar we zoo 

donkere schaduw reeds zien en voor nog doffer schaduwen 

vreezen, op eene enkele lichtzijde opmerkzaam te mogen maken : 

George's vader is in den baljuw met eene billijkheid geteekend, 

die ons inneemt. „Die jongen," zegt de man, „deugt 

„noch voor handel, noch voor landbouw ; ook past hij voor 

„regtsgeleerde noch geneeskundige. 

hebb' vernuft, maar leef eens van vernuft I" 

„flat hij studere!" het beduidt bij den baljuw even als bij 

onze burgerlui: „dat hij domino worde!" en John, zegt de 

vertelling, wordt wat wij candidaat zouden noemen, wordt 

het met eere, maar geeft er, , nog niet geordend, de muzen 

even weinig om op, als George zelf het deed : hij is George 

van top tot teen, in zijn droomen van dichterlijke faam. Niet 

slechts zal de wereld weergalmen van zijn lof, maar bij vermaardheid 

zal zich vermogen voegen, en of John , schoon maar 

poeet , nu ook profeet ware geweest in zijn voorgevoel, hij zal 

verlieven op eene schoone van adellijken huize , en zij zich gelukkig 

achten, in het lot van haren dichter te deelen. Of de 

profetie echter van beter gehalte zal bhjken dart het tot nog 

toe voor ons met de poezij het geval was? wij zullen uw geduld 

op geen te lange proef stellen , maar hebben hier van een 

greep te gewagen , die getuigt dat Crabbe gevoelde , hoe zeer hij


het slechts zijn gelukkig gesternte had dank te weten, dat hij 

de grooten der aarde van aangezigt tot aangezigt zag ; hoe, in 

eene waarschijnlijke vertelling, zelfs een genie als zijn John 

er iets voor doen moest om de kans te hebben, in hunnen 

kring te worden opgenomen. George bad geen zweem van John 

in de liefhebberij van den laatste voor de poezij door Percy 

bewaard ; John krijgt eensklaps eene overeenkomst met George 

in den slag van dezen voor de satire; of waarheid en dichting 

niet evenveel , bij dergelijke karakterteekening, lijden , moogt 

ge intusschen zelven heslissen. Ons brengt de halsbrekende 

sprong een heel eind verder, want als de vriend van den ouden 

sir Godfrey Ball en de zoon van graaf Fitzdonnel voor de burgt 

van onzen baljuw orn de plaats in het Parlement wedijveren , 

geeft de laatste niet den gunsteling des ridders , die ons niet 

genoemd wordt, maar den telg van bet grafelijk huis, lord 

Frederick Darner, zijne stem, en helpt John dezen een handje 

door een hekeldicht op zijnen tegenstander. Crabbe, bet is 

bekend , koos in het staatkundige geen partij ; wij kennen er, 

die beweren, dat hij daartoe to wijs was, maar wij wenschten 

dat in zijn dichtstuk ten minste een wen k gegeven ware, hoe 

zeer hij het afkeurde , dat John „zoo koel wist te beleedigen , zoo 

„bits to verongelijken ;" — een zedendichter had uit zedelijke 

overtuiging zulke vergrijpen niet ten goede moeten }louden. John 

trekt er opmerkzaamheid door, John wordt er voor geprezen. 

o Lof van Lords! zoo zalvende en zoo zoet! 

Lord Frederick Darner, die zijn doel heeft bereikt , die tot 

vertegenwoordiger des yolks is verkozen , bewijst John zijne 

dankbaarheid door hem uit te noodigen tot een bezoek op zijn 

landgoed. De trots des vaders moge er zich door gevleid gevoelen 

, hij vreest de gevolgen van het verkeer in zoo aanzienlijken 

huize voor zijnen opgewonden zoon, maar staat ten leste toch het 

55


verzoek toe. De vermaning, John voor zijn vertrek op het harte 

gedrukt, heeft niets bijzonder treffends : „ge zult er allerlei ge- 

„riefelijkheden leeren smaken , ge zult er weelde zien ; maar zal 

„het u niet te zwaar vallen, later ten onzent teruggekeerd, het 

nkleine kamertjen en den dagelijkschen disch weer voor lief 

„te nemen ?” — er is, men ziet het, geenerlei diepte in de 

bezwaren van den baljuw. De figuur, door John gemaakt bij 

het binnentreden der halle, is daarentegen meesterlijk geteekend; 

jammer slechts dat de schets voor ons, onwillekeurig, 

naar eene bijtende satire van den autobiograaf zweemt. John 

zette den voet op het landgoed, John zou den drempel der 

heerlijke huizinge overschrijden ; waarom wilde het hem niet 

gelukken, die te gelijk waardige en rustige houding aan te 

nemen, welke hij op zijn vertrekjen (voor den Spiegel misschien) 

zoo vaak had bestudeerd? Hoe ligt was het hem daar gevallen 

, in eenzaamheid neergezeten, zich to verbeelden , dat hij 

er gezellig en gemakkelijk koutte, vrij van alle verlegenheid , 

alle vrees. „Welk een rang eenig man ter wereld moge beklee- 

„den , wat is hij meer dan een man?” dat woord had toen 

volstaan om hem op zijn gemak te doen zijn , maar thans, maar 

thans! Hij was in een deftig vertrek gelaten, min statelijk dan 

schitterend gestoffeerd, en daarom te dieper indruk makende: 

„deze kamer is toch maar eene kamer, wat zou mijne ziel zich 

„door mijne oogen laten overrompelen ? op mannelijke kloekheid 

„komt het aan, ik weet wat talenten ik bezit , en hoe men 

„die waardeert!" Arme John ! zoo fluisterde, zegt de dichter, 

zijne rede, en toch ging het zijne krachten te boven, met der 

daad blijken van die kloekheid to geven; toen hij zijn Lordschap 

en de lady van deze zag binnentreden, boog ontzag 

hem neder, , 

En trots zijn liedren en zijn lauwerkroon , 

De dichter voelde zich des baljuws zoon.


Er steekt niets verbazends in, zouden wij er tusschen willen 

vlechten — want waarop mogt de borst zich eigenlijk te 

goed doen ? op het bewustzijn dat hem een hoogey, een heiliger 

aandrift blaakte, dan deze gunstelingen van geboorte en goud 

begrepen? — daarvan is geen sprake ! — op het vervaardigen 

Tan een bundel verzen, wier verdienste nergens gestaafd, niet 

Bens aangegeven is ! Maar waartoe zouden wij toelichten , wat 

toch reeds in de oogen springt ? Wij spoeden ons tot de krenkingen 

, die de klagt des dichters over het gedrag der grooten 

moeten staven. „Men zette zich aan den disch ," zoo gaat de 

vertelling voort, en in weinige uren werd John zijn zwakke 

zenuwen meester, en had hij de heerschappij over zijne gaven 

hernomen. Gevierd en gerust — het eerste schijnt wel de sine 

qua non van het laatste — waagde hij het, van tijd tot tijd door 

eene opmerking dapper het ijs te breken; eer de avond inviel, 

was hij er zeker van, dat hij wel leeren zou met lords te praten. 

Welk een gewigt een geest als die van John en zijn dichter ook 

aan Bien vooruitgang in dat verkeer mogten hechten, ons verheugt 

het, dat eene verrassende verschijning opdaagt, al wordt 

zij in onze vertelling, wier overgangen meest uit hoe en maar 

en dus bestaan , met den ook niet veel belovenden aanhef nu 

binnengeleid. „Nu werd de zuster van zijn beschermer gezien ," 

heet het ; zou de zanger het zelf gevoeld hebben? de volgende 

regel is wat warmer : „een liefelijk schepsel, majestueus van 

„houding," ach , neen ! hij heeft meer oogen voor John dan 

voor lady Emma. Een innemend glimlachjen luistert haar gelaat 

op, terwijI ze den jongen dichter vriendelijk prijst; welk 

eene openhartigheid in die blikken; wat al oplettendheden jegens 

den gast haars broeders, — de borst bezwijkt in de bekoring. 

Inderdaad , ' het is een toovertooneel; want al bezweert de 

dichter zijnen held wakker te worden en der waarheid het oor 

te leenen; al verwijt hij hem niet ten onregte, maar wel wat


bar, dat hij , zoo hij zich door zoo weinig in zwijm laat wiegen , 

inderdaad van zijn zinnen is, John antwoordt , dat er niets ver- 

wonderlijks in zou schuilen. 

Als hier verdienst verdienste hulde deed 

En aan genie geboorte werd besteed. 

Het is meer gezien , had John er mogen bijvoegen; nieuw 

zou het niet geweest zijn, maar toch natuurlijker dan de 

beschrbving welke volgt, en waarin lady Emma de akeligste 

coquette wordt, ooit, tot afschrik van alle geestdriftige genien , 

door een vijand der vrouwen geschilderd. „Terwijl ge dus zit te 

„droomen," klinkt het John toe, „wordt de schoonheid de liefde 

„gewaar" in de trilling uwer stem, schijnt er ons bikevoegcl 

te moeten worden ; ziet zij hartstogt in uwe oogen , en zich 

verlustigende in dat vermaak , uit ijdelheid overwinningen 

najagende , zoekt zij genot , welk wee het u moge kosten, lof toezwaaijende 

om u te vernederen en in verwarring te brengen, 

glimlagchende om u gevangen te nemen , vleijende opdat uwe 

wonde vlijmen zou. Als wij van geene Mira wisten , we zouden 

meenen , dat wij hier eene huiveringwekkende herinnering 

ter prooi waren ; maar niets geeft ons regt te vermoeden, dat 

George in getrouwheid geen model aller minnaars zou zijn 

geweest. Het is maar eene mislukte fantasie , doch die met eene 

voorbeeldelooze overdrijving wordt voortgezet. „Waarom heeft 

„zij u verzekerd , John ! dat tot in den laagsten kring toe een 

„verheven gemoed eene verhevene lotsbestemming waarborgt ? 

„waarom uw koenen geest tot glorie geprikkeld ?" Vreeselijk 

antwoord : „opdat ge zoudt durven en lijden , opstijgen en 

„vallen. Schoonheden zijn dwingelandessen , de angstkreten 

„barer slagtoffers does hare bekoorlijkheden te luider toe- 

„juichen, en hare grootste glorie is bet wee dat zij te weeg 

„brengen.” Die arme John ! wel heeft hij te kwader ure den


voet in dat kasteel gezet , want al gevoelt hij, ondanks ztjne 

liefde , iets van dit alles , in spijt van zijne rede hondt de hoop 

de bovenhand. Lady Emma's blikken beheerschen hem, geen 

gesprek geeft afleiding, geen boek rust : verloren in geneugt, 

over zijn lot verwonderd , aan alle voorzigtigheid vreemd 

geworden , alien raad vergetende , 

In hoop of vrees , vervula van haar alleen! 

De herfst was nog niet voorbij, — het is alle natuurschildering 

, welke de schets afwisselt , — en menig gure dag zou 

Brandon-Hall nog aangrimmen, — George schijnt geen lief hebber 

te zijn geweest van het late britsche buitenleven — eer 

het gezin des lords naar de stad terugkeerde ; doch wie ook 

die wederkomst met geduld verbeidde , zijn vader niet. Onzen 

baljuw was het ter ooren gekornen , hoe zijn zoon zijne dagen 

in weelde en vreugde doorbragt , en bekommering vervulde 

's mans gemoed , bekommering voor allerlei gevaar, , het zal u 

blijken , behalve voor het dreigendste van al. Het is die onrust 

van den ouden heer, , welke gelegenheid geeft een brief te 

berijimen , en les bij les der vertelling in te lasschen , om strijd 

nuttig , nuttiger en nuttigst. Slechts vergunne men ons te 

gelooven, dat de indruk van deze niet van zoo voorbijgaanden 

aard zou wezen , als die maar te dikwijls blijkt , wanneer de 

dichter, , ten gevolge van kunstiger schikking en juister karakterteekening 

, het den lezer had durven overlaten , die zelven 

uit den gang der gebeurtenissen en de geleidelijke ontwikkeling 

der gemoedstoestanden op te maken. Beter in beeld gebragt 

, zou het gevolg grooter zijn geweest , de zedelijkheid zou 

er niets bij hebben verloren, zoo het regt der kunst ware ge- 

handhaafd. De opmerking moest hier gemaakt : al is zij honderdmalen 

verdedigd, de wet wordt er niet minder weder om geschonden 

; — maar nu de blaam over onze lippen kwam, blijve


ook de lof niet uit, die Crabbe toekomt : de brief bevat eenige 

der beste brokken uit de vertelling ; hij was tot vertogenschrijver 

geboren. Hoor het aardig begin. „John ! ge zijt een genie; 

„ge maakt , geloof ik, aanspraak op vernuft, — maar hebt ge 

„gezond verstand ? Het laatste , jongen ! gelijkt het gond , dat, 

„de gansche wereld door, geldt wat het werkelijk waard is, 

„terwii.j1 men zich voor het eerste , als voor eenen wissel, verge- 

„noegen moet met de waarde , welke de meening er aan hecht.” 

„Lieden , om hun vernuft vermaard en ijdel op de gevaarlijke 

„gave, plegen , op wie men gewone menschen noemt, met ver- 

„achting neer te zien ; de talenten , welke ware wijsheid , om 

„die te ontwikkelen , zedig verbergen zou, geven zij in opge- 

„blazen opgewondenheid aller blikken prijs; naauwelijks nog 

„dingers naar faam , laten zij zich eerbewijzen welgevallen , 

„wier weigering hun voegen zou; de krans zoo in allerijl zaam- 

„geraapt, moet dra verwelken: 

„Het duurzaam lauwerloof wast in de sehailuw. 

„De genie is ijverzuchtig; men beweert dat er zijn , die, zoo 

„zij niet genoeg worden opgemerkt , den norschen stomme spe- 

„len ; die hunne ijverzucht op begaafdheden van gebeel anderen 

„aard niet kunnen verbergen ! Er zijn dichters geweest , die 

„van spijt werden verteerd om den lof eener danseresse ge- 

„wijd ; de gevierdste zijner dagen verbleekte , toen men Rey- 

„nolds verheven noemde , en wat riep hij uit, toen men den 

„glimlach van Rutland's hertoginne hemelsch prees ! wat anders 

„dan : „En niemand , die van mij notitie neemt!” Wat zijn 

„dezulken anders dan wespen, wespen met vergulde wiekjens, 

„hun deuntjen gonzend , terwijl bun angel flikkert , onder 

„vrienden en vijanden omzwierende , even gereed om lof te 

„zingen , als om te hekelen. 

„Hoar naar mij , John ! gij hebt eene voortreffelijke inborst


„— maar houd maat in uwen ijver voor deugd ; wees geen 

„Quixote, altijd in 't geweer om boozen en grooten schrik 

„aan te jagen ; indien zij er zich niet om bekreunen, is uw 

„aanval ijdel , en zoo zij het doen, zij zullen u weerstand biers; 

„zoo onbesuisd toeslaande , kon het in een oogenblik met 

„gedaan zijn. Wacht u wel voor vermaningen ; laat de vicaris 

„den aanzienlijken zijner gemeente de les lezen , hoe zij moeten 

„leven ; maar in u kome het nooit op, dat gij de ondeugenden 

„en ijdelen zoudt kunnen verbeteren." 

Wie bij het begin van den brief in verzoeking geraakte: bravo, 

baljuw ! te roepen , hij weet , zoo verre gekomen, even weinig 

als wij, hoe hij het met de vaderlijke vermaning heeft. Was deze 

de wereldwijsheid door George Crabbe op Belvoir-Castle geleerd 

en in beoefening gebragt , of is al dat gemeene in de oogen 

der genie het onafscheidelijke, het eigenaardige misschien van 

gezond verstand ? Wij wenschten dat de zedengisper duidelijker 

ware geweest, want wordt straks Pope ter waarschuwing bijgebragt 

, — Pope, die waande, dat hij er in slagen zoude, zich 

te doen vreezen door wie geen eerbied hadden voor God, — ten 

slotte wordt die stoutheid nit geen anderen hoofde afgekeurd , 

dan dewijl de dichter er faam en rust bij inboette ! De brief 

draagt onloochenbare blijken van verwarring van toestand , 

— de bezorgde vader schijnt met zienersgave bedeeld, om al 

de klippen , waarop zijn zoon stranden kon, niet slechts te 

vermoeden , maar te aanschouwen , — wanneer wij er getuige 

van waren geworden, hoe John's bootjen op die rotsen inderdead 

te bersten stiet , wij hadden hem in zijne worsteling misschien 

bewonderd ; — wij zouden hem zeker in zijnen ondergang 

hebben beklaagd. Echter blijft er voor ons, dien het om 

eene schets van het lijden in de huizinge des hertogs te doen 

is, niets enders over den , nogmaals den brief in te zien , die 

ons, volgens den biograaf, waarschijnlijk in de lessen , waar-


voor John zich had te wachten , het iced kond doet , dat 

George zich op den hats heeft gehaald. 

„Streef niet te zeer naar gunst, schijn op uw gemak , en 

„wend liever voor dat alles u behaagt, dan dat gij er op uit 

„zoudt zijn to behagen: betoon den lord oplettendheden , maar 

„dying u niet bij hem in; gij kunt zijn vriend niet zijn, wacht 

„er u voor zijn gunsteling te willen wezen; het is eene 

„hagchelijke betrekking, waarin ge u slechts ten koste van 

„allerlei inspanning geplaatst zoudt zien, om er nit te worden 

„gebonsd door een gril. Talenten als de uwe mogen toejuiehing 

„verwerven, andere gaven zijn het waardoor men vertrouwen 

„en toegenegenheid wint. Zie om u heen , John, en het zal u 

„dra duidelijk zijn, welk soort van man gij niet bestemd zijt 

„te worden. Wie anders zijn de ware gunstelingen der groo- 

„ten dan zij, die al hunne opmerkzaamheid , al hunne gaven 

„veil hebben om de wijze van zien, en de wenschen van deze 

„te leeren kennen en te bevredigen? Geen greep te ]aag ach- 

„tende , om zich hunne gunst te verzekeren , duiken zij in het 

„diepste hunner harten , en slaan er de geheimste neigingen 

„gale; zijn die boos, het middel om deze te bevredigen en over 

„het gemoed hunner meerderen te heerschen is dra gevonden , 

„want ondeugd is zwakheid, en die listigen weten, dat hunne 

„magt toeneemt, hoe heviger de hartstogten zich gelden doen. 

„Behooren hunne meerderen echter tot de onverschilligen, tot 

„de tragen , dan mag hunne taak zwaar heeten; gemoederen van 

„dien aard willen altijd vermaakt worden, en het kost moeite , 

„uitspanningen to bedenken , voor wie zich nooit inspannen 

„wil. Welk een werk , om te vertnaken , om in iets ter wereld 

„geneugten te doen scheppen , eerst het gemoed to prikkelen , 

„met taai geduld den dutter niet wakker te schudden , maar 

„wakker te wrijven ; allervoorzigtigst beurtelings voor te gaan 

„en te volgen ; een wenk te geven en zijne werking of te wach-


„ten ; toe te zien of de vonk het sluimerend vuur wil doen 

„ontvlammen , en telkens, telkens nieuwe geneugten en leven- 

„diger vermaken to bedenken om het afgestompte gevoel fris- 

„sche veerkracht te bedeelen !” 

0 vernuften onzer dagen , die u met schrale bete en schraler 

beker vergenoegen moet, maar ten minste uwe vrijheid bewaren 

moogt , wat klaagt gij over veronachtzaming en vergetelheid 

, in vergelijking met uwe voorgangers tot zulk een jammer 

to dikwerf gedoemd ! Ons ten minste verbaast het niet 

langer, , dat in een tijd , die van zulke wezens wenielde , de 

zedendichter zelf met eene mate mat, die voor de minsten onzer 

nog to klein zoude zijn ! Welk eene wereld , waarin waarschuwingen 

als de volgende de vermaningen eens vaders zijn: 

„John ! op dergelijke treken moet gij u nooit toeleggen , 

„maar u ook wel wachten twist te zoeken ; vermijdt den dram, 

„die er van leeft. Er steekt gevaar in, eens anders misdaden te 

„weten ; er schuilt weinig wijsheid in, to doen blijken dat wij 

„beter zijn. „Om den wille mijner verdienste ,” zegt gij, „be- 

„ „toont mijn lord zijne genegenheid.” Het zij zoo, maar 

„houd haar verborgen, totdat hij haar te voorschijn roepe. Geef 

„gereedelijk antwoord op iedere vraag , maar hebt gij het gege- 

„ven , deins terug , zwijg stil en wees uws vaders zoon, want 

„zij, die aan uwe gaven twijfelen, zien met smaad op uw stoffen 

„neer ; maar zij , die u talent toekennen , zullen er u te regt 

„om haten. Sla de voorzigtigen gade en leer van hen de groote 

„kunst , den stomme te spelen ! Gij zijt de verdediger van de 

„godsdienst , neem u wel in acht de zaak niet te schaden, 

„wier belangen te bepleiten uw lust is, met wijn voor u en 

„vernuften om u heen , vertrouw niet op de sterkte van de 

„verstandelijke vermogens u toegekend; wat u overtuigend , 

„zeker, , helder schijnt , zullen zij loochenen en u nittarten to 

„bewijzen , zegevierende over de vervoering uwer jeugd , over


„uwe smarte, zich schamende dus de waarheid te moeten prijs 

„geven. Hoe dikwijls heb ik de hartstogtelijke , maar zwakke 

„en jonge verdedigers des geloofs de prooi zien worden der 

„twistzieke vernuften. Ge zijt niet zwak , John ! maar niet ge- 

„noeg Op uwe hoede , waar list en hum ieder woord opvangen 

„en verdraaijen. Er zal geschaterd worden, ten koste der waar- 

„heid en ten koste uwer rust. Mogen ook de medelijdende 

,,dames tusschenbeide komen , hoe zal het u te moede zijn bij 

„heur beklagend : „Die goede jonge man !”" 

„Te voorzigtig , beste jongen ! kunt ge niet zijn, en wel u, 

„zoo gij er n van onthoudt in politiek de partij , door uwen 

„adelijken beschermer gekozen , te verdedigen of voor te staan. 

„Wat hebben zijne loftuigingen om het lijf, , die geen ander 

„gevoelen hebben mag , dan dat zijns grooten heers ? Leer u 

„bedwingen , leer het in ieder opzigt. Wanneer in uw bjzijn 

„de vrouw des huizes of hare schoone gasten muzijk maken , 

„voegt het u niet haar spel of haar zang te verheffen. Als gij , 

„ „goddelijk !” riept , er zouden ooren om u zijn , die zich over 

„de driestheid verbaasden , die huiveren zouden bij de aanmati- 

„ging. De zang der spheren ruischt niet voor dezulken als wij : 

„gekweel en getril mogen de aanzienlijken doen wegsmelten, 

„wij moeten er ons doof voor houden. Welk eene aanmatiging 

„zou het zijn in u of uws gelijke , wanneer gij 

„'t Ontzag vergat en aan verrukking deedt! 

„Toon u aan den disch tevreden ; hoe hij zij , veroorloof u over 

„spijze noch wijn eenige opmerkingen ; of zou zwijgen u thet 

„voegen , die u op geen keuriger kennis kunt te goed doen, dan 

„het eenvoudig gezoden en gebraden van uws vaders middag- 

„maal , dat bij wijlen niet eens beide aanbood ? gij weet wel, dat 

„we ons uit zuinigheid soms met zeer weinig vergenoegen. Wijn 

„zaagt ge zelden op mime tafel; zoudt gij u over bordeaux of


„champagne een oordeel veroorloven ? Waar zou u die zijn aan- 

„gewaaid , bij mij , die slechts bij het dozijn opdoe, en, op 

„een glas ziende, de hoedanigheid naar de grootte van de 

„fleseh beoordeel? Iedere knecht in de zaal zou lagehen in 

„zijn vuistjen, zoo gij u vermat daarover mee te praten ; hoe 

„geschikt gij u ook gedragen moogt , zij zien u toch maar 

„voor een indringer aan, die een baantjen zoekt. Wees, wat 

„ik u bidden mag, met dat ras vertrouwelijk noch vrij, noch 

„laat uw harte ooit iets met deze hebben to doen. Neem u 

„voor den ganschen drom in acht , maar bovenal voor de 

„blonde bekoorlijkheid der kamenier .” 

Bestevaer van een baljuw ! zoo uw jongen tot zoo verre las , 

de uitvoerige besehrijving der aanslagen van de Abigail hadt 

ge kunnen sparen; wat John u aandoe, die schande niet. Hooger 

blijft zijn blik gerigt , — de uitdrukking is wel wat sterk, — 

dagen , weken lang vergenoegt het hem de kijkers bloode naar 

lady Emma op te slaan, en blooder nog voor zich te then, als Naar 

glimlaehjen hem heeft gezaligd. De droom is zoet, maar als 

alle droomen heeft hij een einde. Wanneer, — we waarderen 

die proeve eener schets van den herfst , — wanneer de mistige 

morgenstond van koel allengs koud is geworden ; wanneer de 

dag krimpt en de roode bladeren losjens aan de kersenboomen 

hangen; als de dauw niet meer van het gras schijnt te wij ken; 

als de wouden ruischen van den storm en de vloeden zwellen 

van den regen ; zoodra alle groen verdwenen -is, uitgezonderd 

het zwaarmoedige van Ain en den, en der natuur geen tooisel 

overblijft dan de donkere hulst met zijn roode bezien en 

het bonte mos zich over het steengruis uitbreidende , maakt het 

gezin zich gereed naar de stad te keeren en grijpt John moed 

voor den beslissenden stap. Mood, zeiden we ; mag het moed 

heeten? Smeekend blikt hij Emma aan, een omzien maar, en 

weer slaat hij de oogen neer, maar in dat omzien heeft hij heel 

Stuthen en Sehetsen III 5


zijne ellende gepeild. „ Vermetele! ik beklaag u, neen, ik ver- 

„acht u !” de dichter leest nog veel meer in dien blik , uit vreeze , 

gelooven wij , dat zijne lezers anders de verguizing niet volkomen 

begrijpen zouden, maar voor u, vertrouwen we, volstaan de 

bliksemstralen. Hoe de arme John nog een lange wijle , in ieder 

opzigt uitgestelde hoop, die het harte krenkt , ter prooi bleef, 

hoe hij zijne vermetelheid met een vroegen dood boette, welk 

een zee van jammer bescherming voor groote genien, neen, voor 

dichters van wat minderen rang, — het zou even weinig juist 

zijn, vreezen we, — voor vernuften van John's gehalte heeten 

mag , leze dat wie er lust toe gevoelt in de vertelling zelve, welke 

wij slechts opsloegen om te doer zien, of nit die waarheid en dichting 

ons de toestand van George Crabbe op Belvoir-Castle helder 

wilde worden. Er valt, wij weerspreken zijnen biograaf niet, er 

valt velerlei in te waarderen; maar wat wij geloofden het regt 

te hebben daarin te zoeken, het blijk , dat hij zijne hooge, zijne 

heilige roeping allengs beter begreep, dat het doel zijner dichterlijke 

gaven hem duidelijker werd , wat dunkt u? 

Onzen lezers zelven het antwoord op die vraag overlatende , 

bepalen wij ons tot de verzekering, dat er bewijzen zijn bij te 

brengen, hoe weinig hij zijn dichtstuk : Het Dorpjen vergat; 

hoe allerijverigst hij er aan arbeidde. Wilt ge weten, welke de 

genoegelijkste uren bleken, door hem op het kasteel doorgebragt? 

alit beleefdheid zou hij u verzekerd hebben, dat het die 

waren, waarin hij met den hertog uitreed , en op een afgelegen 

plek in het bosch, in den schemerschijn eener lange laan, met 

dezen over de letterkunde koutte, en Rutlands oordeel hoorde 

over het tooneel van dien tijd, waarin hij belang begon te stellen 

; of op zijne beurt het gesprek den toon gevend , Pope aan 

haalde, en het zou niet louter beleefdheid, het zou ook ten deele 

waar zijn geweest. Die uren echter, welke bij geene andere vielen 

to vergelij ken , zij kwamen slechts met de stilte van den avond

GEORGE GRIBBE. 67 

of van den nacht; met de hand op het harte, het waren oogenblikken 

van volkomen eenzaamheid , de wake waarin hij de 

beste verzen uit zijn handschrift voor zich zelven open overzegde 

en zich verbeeldde hoe het publiek die genieten zou, 

waarin hij er nieuwe regelen bijvoegde en die verbeterde , 

gij zoudt gemeend hebben tot vervelens toe. George Crabbe 

dacht er anders over, en in dat opzigt had hij voorzeker gelijk, 

waarover hij ook nog langer in onzekerheid verkeeren 

uaogt , de aard van zijn talent was hem in die afzondering 

klaar geworden. Het schitterende was zoo min zijne zaak als 

het sierlijke ; zoo hij verbeelding bezat , hare wieken droegen 

noeh verre , noch hoog; slag had hij slechts voor iets korts, 

dat tevens iets kernigs moest zijn, als het hem zou voldoen en op 

de menigte indruk maken; diehterlijk wilde hij zijn, maar te gelijk 

duidelijk ; het was niet zeer zwaar op zijn standpunt, bij het 

onderwerp vooral door hem gekozen. Voort en over schreef hij, 

en nog eens over, wren, nachten lang; eindelijk, eindelijk was 

het af! Hoe verlangen naar Londen hem verteerde; daar alleen 

viel de proef te nemen. of hij was geslaagd; daar was zijn geest 

in gedachte; wie voerde 'or hem werkelijk heen? 

Op welk een harden toets het lot zijn geduld ook stelde, gij zult 

gelukkiger zijn; had hij tot den laatsten herfst te waehten, wij 

nemen hem in den zomer van 1782 mede , en verplaatsen ons 

niet in eene bekende woning in Londen zelf, maar op een buiten 

, in de buurt der hoofdstad , op Richmond-Hill, bij sir Joshua 

Reynolds. Wij willen u getuige doen zijn eener ontmoeting aan 

den disch van dezen, welke een voortreffelijk biographist onzer 

dagen niet beneden zich heeft geacht, uitvoerig te beschrijven ; 

wat tracht gij ons over to halen, terwijl de kunstenaar van lit& 

is, een blik in zip' schilderkamer to werpen, dat vorstelijk verblijf, 

, waarin zoo velerlei weelde den zitter eene hooge gedachtc 

inboezemde van den man , die zich verledigde hem to vereeuwi-


gen , waarin de meester door honderderlei middelen voor zijne 

studien werd gestemd ? Het is den bedienden niet vergund iemand 

binnen te laten als de heer des huizes afwezig is; sir Joshua zou 

er een bordjen voor hebben doen hangen : „de toegang is 

„verboden ," zoo hij zijne knechts omkoopbaar had geacht; om 

„verboden toegang" te laten sehilderen, daeht hij te juist. Hoe, 

gij hebt er een sovereign, gij hebt er het zelfverwijt eener 

onkieschheid , eener onzedelijkheid voor over, en sluipt toch 

binnen ! de goelijke man zou grimmig zien zoo hij het wist; hij 

gelooft, dat, eens op dergelijke wijze toegelaten, de nijd zijne 

verwen heeft vervalscht. Daarvoor is ten minste met ons gees 

gevaar; gij staart op den ezel slechts dat doek aan, voor Catharine 

van Rusland bestemd ; hoe , welk onderwerp is er nu op 

omgetrokken, het derde of het vierde, wat schemert ons nit de 

doodsverf te gemoet '? Sir Joshua is, als alle groote schilders 

zouden wij hebben gezegd, zoo wij ooit onze hollandsche konden 

vergeten , sir Joshua is hoveling van nature : er moet eene 

hulde schuilen in bet sujet door hem voor de beheerscheresse 

aller Russen gekozen; wat stelt dit voor? Zijne laatste gedachte 

was koningin Elizabeth te schilderen , het kamp te Tilbury 

bezoekende , in de dagen toen Engeland door Spanje met een 

inval werd bedreigd ; de eene groote vrouw zou de andere hebben 

begroet; maar dat is uitgewischt ; spotters hebben van de Virgin- 

Queen gerept ; indien er eens eene tegenstelling in werd gezien! 

Voor de fiere gestalte der beroemde Bess is een jongsken op 

het doek gebragt ; een kind , maar dat meer kracht verraadt dan 

eenig man ooit aan den dag zal leggen ; een kind, dat met slangen 

worstelt, dat die overwint, de jeugd van Hercules! 0 vleijend 

penseel, hetwelk de zwarigheden afschaduwt, verknocht aan 

hare pogingen, om haar ruw yolk to beschaven, om zijne wilde 

togten to breidelen en te verstik ken ; dat tevens voorspelt hoe zij 

in de worsteling met deze de zege weg zal dragen ; dat eene


toekomst aankondigt , waarop de vorstinne trotsch mag zijn! 

Ondeugende indringer ! hebt ge toch den wil van de reis gehad , 

we zullen genadiger zijn dan gij het verdiendet; we zullen u 

den togt door het woelige Londen sparen; we halen het geriefelijk 

rijtuig van dien kunstenaar in , wiens talent volstaat, out 

hem op welken voet hij verkieze te doen leven, tot drie malen 

toe heeft hij den prijs, door hem voor een portret geèischt , verhoogd 

; het is of er te meer zitters komen , hoe meer guinjes 

het host. Haar staat het schilderachtig tweespan stil voor de 

villa, die een loffelijk getuigenis aflegt van den smaak des eigenaars: 

daar staat het, slechts door sterke hand in zijne vaart 

bedwongen , onvermoeid , ongeduldig , maar toch stil. Hoe henschelijk 

weert sir Joshua den arm des knechts af, die hem bij 

het uitstappen steunen wil ; alleen wie hem omringen schijnen 

er nog hengenis van te hebben, dat hij in dit voorjaar een ligten 

aanval van beroerte gevoelde ; hij zelf vindt zich volkomen 

hersteld. En inderdaad, de bleekte, die overbleef, is op dit oogenblik 

geweken, dank der zachte beweging, der milde morgenlucht 

, der zoete zomerzonnestralen. Al zijn we midden in Jrtnij , 

al heeft hij, zoolang de zittingen van het Parlement dares, 

overvloed van zitters , een enkelen dag buiten te zijn is hem 

behoefte; zou hij zich die weelde niet wet en to versehaffen? 

Laat er om morren wie wil , slechts sir Joshua weet, hoe goed 

het hem doet , bijwijle die schitterende wereld om hem heen af 

to wisselen met de rust van dit liefelijk landschap; hoe hij er 

zich in vermeidt, die galerij van allerlei hartstogten moede, hem 

door de aangezigten van hooggeborenen en hooggeplaatsten om 

strijd aangeboden , haar moede, onuitsprekehjk moe, eens verrast 

te worden door • eon gelaat, dat gulgaauw lacht. Welk een 

genet, in vrije uren als deze die vrolijklieid gade to slaan, Louden 

zoo vreemd , kinderen spelende in den schoot der natunr, 

rozen in den knop. Onlangs beeft, hem een aardbezi gnmeisje ver-


rukt; het kind bood hem geurige, in het veld gewassene eerste- 

Engel' des zomers aan, — met hoeveel grooter belangstelling 

beschouwde hij die in geenerlei broeikast gekweekte dochter des 

yolks, flan hare in de vrije lucht ontloken voortbrengselen des 

velds, — opgernimd ondanks hare armoe! De kunstwereld waar- 

deert het doek waarop hij haar weergaf, maar verbaast er zich 

over, dat hij er zich niet mede vergenoegde de halve haveloosheid 

, waarin zij voor hem stond , in wat men bevallige wanorde 

gelieft to noemen om te scheppen; dat hij haar een tulband om 

de frissche slapen woncl , en Borst en schouders met strikken 

opsierde. Gissing bij gissing wordt geopperd en bestreden, alsof 

zijn uitstapjen in ons vaderland niet de waarschijnlijkste ter 

hand gaf; hij heeft gezien hoe grillig Rembrand stoffeerde, en 

niet ten onregte bet geniale dier grillen bewonderd. Er schuilt 

een spel — maar wij houden eene alleenspraak: om uw onbescheid 

van straks goed to maker, zijt ge hoffelijk het rijtuig 

genaderd, of het u vergund mogt zijn der beide dames, welke sir 

Joshua op zijn uitstapjen vergezelden , de hand te Bien. En 

toch komt gij to laat; de man van jaren, (lie zich de vierde 

plaats achter de vurige rossen bedeeld zag , is u voor. „Wie 

„zijn ze?" fluistert ge, en wat de eene betreft, uwe nieuwsgie- 

righeid valt ligt te bevredigen , zij beet miss Palmer ; zij is 

een der nichtjens van den gelukkigen oudvrijer; onzen kunst°. 

naar , die beurtelings eene zuster of een nichtjen heeft om zijne 

woning al dat geriefelijke, gezellige, genoegelijke to verzekeren 

, door der schepping meesterstuk in iederen kring om 

zich heen verspreid. „En de andere?" Zoo zij eens de benijdenswaardige 

ware, wier blanke en zachte hand de dichtkunst 

dier dagen den tooverstaf des romans heeft toe yertrouwd ? 

„Hoe?" houdt ge naauwelijks in ; maar, schoon hare oogen 

geestdrift noch gloed verraden, schoon er bijwijle geen schalkte, 

maar spotzucht in tintelt , alledaagsch is zij niet!


„Alledaagsch is zij niet ," herhaalt ge, en het is ons als 

voegdet gij er bij : schrale aanbeveling voor de jeugdige 

erfgename des frowns van grooter gebied dan eenig koning- of 

keizerrijk ! „Alledaagsch is zij niet ," hooren wij nog eens op den 

toon der verbazing, en stemmen bet u toe, dat het luttel zegt 

voor haar, die de slanke vingeren durft uitstrekken naar den 

schepter in Groot-Brittanje bij beurte gezwaaid door een viertal 

vernuften , der wereld lief, dewijl ze haar het vooroordeel 

leerden overwinnen , tegen den smijdigsten vorm der poezij 

gekoesterd , dewijl ze voor oud en jong en voor arm en rijk in 

den roman eene onuitputtelijke bron van geneugt deden ontspringen 

! Alledaagsch is zij niet, wat wilt ge, zoo de waarheid 

haar geen hoogeren lof gunt? wanneer wij haar vergelijken 

met de beide eerste groote mededingers naar den lauwer 

dier dichtsoort — met den snuggeren, wereldwijzen uitgever, 

die een halve eeuw boeken verkocht , eer het hem inviel de 

zeden zijns yolks to verbeteren door zijne Pamela, die ons den 

zedemeester zelven zoo zonderling doet voorkomen , maar des 

ondanks later de schepper van Clarisse Ilarlome werd, en met 

den even levenslustigen als ridderlijken afstammeling nit het 

huis der Habsburgs, die ten grave daalde, eer hij voile vijftig 

jaren telde, doch lang genoeg had geleefd, daar hij ons in 

Toga Jones een meesterstuk naliet , dat langer duren zal dan 

het paleis van het Escuriaal en Oostenrijks keizerlijke adelaar, 

— de lofspraak is Gibbon's. 0, het lijdt geen twijfel, dat, zoo 

zij de tijdgenoote van die beiden was geweest, Richardson en 

Fielding, die ge, hopen wij, hebt herkend, ieder van deze barer 

op zijne wijze zou hebben gevierd; de eerste zou haar tal van 

briefjens hebben geschreven , vol lof en vol lessen; de laatste zou 

haar hoffelijk hebben bejegend, of hij haar minnaar ware, dewijl 

zij de droeve dertig over was; maar... de onverbiddelijke kritiek 

weet van geen plooijen: alledaagsch was zij niet. Frances Bur-


ney, , want deze was dien dag de Bast van sir Joshua Reynolds, 

deze was de romanciere die wb u hebben voor to stellen , 

— Frances Burney mag geese aanspraak makes in eenen adem 

te worden genoemd met de beide groote meesters u vlugtig 

voor den geest herroepen , mag het even weinig doen met de 

twee, vergun ons te zeggen, latere, want mindere zou onregtvaardig 

zijn, die gij in gedachte tegenover hen plaatst , Tobias 

Smollet en Laurence Sterne. Twee lustrums nog , en het zal 

eene eeuw geleden zijn, dat de aarde in haren moederschoot 

het overblijfsel van den een als van den ander ontving , dat 

beide ruste vonden , de kloeke Schot , Wiens schelmsche glimlach 

zoo vaak zijne moeder verrukte, en die toch zoo zwaarmoedig 

in den vreemde omdoolde en stierf ; de schrale Ier, , 

die zijn gevoel ten speelbal gaf aan zijnen geest, en verre van 

vrouw en kind in de armen eener pleegznster verscheidde, — 

twintig hares zijn nog niet verstreken, sedert Frances Burney 

begraven werd , wie der drie is vast vergeten , wie der drie 

leeft nog , niet alleen op de lippen der letterkundigen , neon, 

ook vooral in het hoofd, in het harte des yolks? Als de lunne 

draad van York's wel wat aprilachtig leven gerekt ware geworden 

tot de Pern2aking van Smel fungus in het licht verscheen, 

een traan van den scbrijver van Tristram Shandy op de bladen 

van Humphrey ()linter gevallen , had de veete tusschen beide 

verzoend; het nageslacht waardeert, ondanks al zijne yerscheidenheid 

, beider humor, maar wie onzer , die in zijne jeugd 

Evelina of de gesehiedeni8 eener Engelscl,e juffer las , leost die 

nog over, of stemt , zoo lib het doet, niet in met bet vonnis, 

dat Frances Burney een der eerste novellisten was, die eene 

verlagende populariteit yerwierven , door schimp en smaad 

nit to stooten over de zeden en gebraiken van dien burgerlijken 

kring, waarin hunne waders en hunne moeders, als zij 

zelven worden geboren en opgevoed?


0 tijdgenooten ! wat zegt uw oordeel ! 

Evelina, of de gesebiedenis hoe eerie jonfie jufvronlv der wereld 

werd inyjeleid, zoo heette het boek in het oorspronkelijke, was 

uitgegeven zonder naam van auteur ; Frances Burney wenschte, 

als zij niet slagen mogt, er door nietnand voor te worden 

aangezien; Fanny wilde, ook als zij lezers vond, Been blaanwkous 

wezen. Vergeefsche voorzigtigheid, vruchteloos pogen hare 

bestemming to ontgaan. Evelina verscheen in het licht en 

werd toegejuicht, toegejuicht boven mate; viel het van haar 

te vergen dat zij zwjgen zon , dat zij het haren bloedverwanten, 

dat zij het haren vader vooral zou verhelen , dat zij 

den stouten stap had gewaagd een boek to schrijven, een boek, 

dat alter bewondering wegdroeg ? De goede, gelukkige Dr. Burney 

was in de wolken; hij won er bij de wereld een aanzien 

door, dat zijn leven lang les geven in de muzijk hem niet had 

verworven ; zijne proeve eener Geschiedenis van de Toonkunst 

mogt hem den doctorstitel hebben bezorgd, de vader der schrijfster 

van Evelina to zijn, dat was eerst eene aanbeveling. Wie 

die het niet prees ? Henry Crisp, zijn trouwe vriend, een nitstekend 

treurspelgenie van dien tijd, kon bet Fanny haast niet 

ten goede houden , dat zij had nagelaten hem te raadplegen ; 

Samuel Johnson, die bijwijle bij doctor Burney thee dronk , 

en wien Frances vroeger naauwelijks een woord had durven 

toespreken, „tenzij ze hem een negentiende of twintigste kopje 

„aanbood ," hij verklaarde dat Richardson niet op zijn gemak 

zou zijn geweest, als hij de uitgave van dat boek had beleefd. 

En kleine Fanny zelve? Wie durft or haar hard over vallen, 

zoo zij er zich een beetjen op liet voorstaan, zij die zoo lang 

voor de domste harer zusteren was aangezien; zij , die onder 

den staf harer stiefmoeder had gezucht, die haar over het eeuwig 

schrijven zooveel verwijten deed, tot zij alle vroegere opstellen 

verscheurde? Wel verre er van dat haar triomf zich binnen enge


grenzen zou hebben beperkt, was het bock niet enkel in Londen, 

was het weldra op het land evenzeer aan de orde van 

den dag, Mackenzie en Beckford, de romancier die haar voorafging 

en de romancier die haar volgde, zij werden meest en 

slechts door de letterkundigen gewaardeerd, Frances zag zich 

alom en door alien gehuldigd, het was vier jaren geleden dat 

Evelina het licht zag en Evelina liep nog; de wereld verbeidde 

met ongeduld haar tweede werk! sir Joshua Reynolds had beloofd 

haar met Burke in kennis te brengen; de gastheer had 

haar in vertrouwen medegedeeld , dat deze een ganschen nacht 

was opgebleven om haar roman uit te lezen. Die goede Edmund 

! — maar vooral , die gelukkige Fanny ! 

Macknight heeft er zich in verlustigd, een tafereel dier ontmooting 

te schilderen; hem lachte de gedachte aan , Edmund 

Burke op te voeren , in den korten zonneschijn der zege van 

zijne partij, in de dagen van lord Rockingham's bewind, hem 

te doen zien, zegevierend op staatkundig gebied, huldebrengend 

op dat der letteren. Wie lust heeft, sla het werk op, en zie 

wat wij overnemen; de verscheidenheid van doel der beide opstellen 

, zal het hem duidelijk doen worden, waarom wij slechts 

ten deele navolgden , waarom wij veel wijzigden en weer nog 

aanvulden. Welk een arbeid , zegt men, louter om het genoegen 

to hebben oordeel te vellen ! Neen , om elk het zijne to laten 

en te geven • vrienden ! 

Sir Joshua, zegt 3/lack night, sir Joshua en zijne gasten 

keerden, na eene wandeling over zijn buiten , ill de huizinge 

weer — hij verklaarde aan miss Burney, hoezeer hij begon 

te vreezen , dat drokke bezigheden Burke zouden beletten te 

komen. Daar stond zij met Reynolds aan het venster der zaal, 

tot ontvangst der genoodigden bestemd, het heerlijk uitzigt te 

bewonderen, dat zich in de laagte aan hunne voeten verbreedde , 

en open gingen de deuren aehter hen : een groot gezelsehap stoof


onaangediend binnen , en naderde den gastheer met al de 

gemeenzaamheid van vrienden , die van een gul onthaal gewis 

zich volkomen to huis gevoelden. Eene der binuentredenden , 

eene vrouw door sir Joshua dadelijk even eerbiedig als hartelijk 

begroet , herkent gij ; het is mevrouw Burke. Even rustig 

als innemend maakte Jane Mary dadelijk een gunstigen indruk 

op de schrijfster ; Fanny las in die zachte oogen een gevoel , 

dat zij benijdde. Den jongen Richard Burke, hem had zij vroeger 

in de stall meermalen ontmoet ; hij dweepte met Evelina; 

wie verwondert er zich over, dat hij onafscheidelijk van haar 

was als hare schaduw ? Er was nog een heer mede binnengekomen 

, een klein dik manneke, dat blijkbaar moeite deed, om zich 

keurig nit to drukken , en dat zich boog zoo goed het gaan 

wilde, then hij miss Burney werd voorgesteld als Mr. Gibbon. 

De ondeugende schrijfster, , ze stelde hem in gedachte over 

tegen den langen , schralen slungel , dien papa Johnson — hij 

stond daar in den hock met haren vader to grommen — haar 

straks als zijnen vriend had aanbevolen , den eerwaarden Mr. 

Crabbe. Hoe vernuftig zij was, den ganschen omvang der tegenstelling 

overzag zij zoo min, als zij al het onvergelijkbare van 

beide vermoedde. Een spotziek glimlachjen speelde echter maar 

een oogenblik om hare lippen , want onder nog eenige genoodigden 

, die zich met miss Palmer bezig hidden, werd zij den man 

gewaar, die met mevrouw Burke was binnengekomen , die haar 

nog niet was voorgesteld, h ij moest het zijn ! Zoo edel eene 

houding , zoo fier een voorkomen , die blik , alien die hem 

naderden door vriendelijkheid en bezieling verrukkend , wien 

anders konden zij toebehooren dan den onbekende , dien zij 

zoozeer verlangde to zien , dan Edmund Burke ? 

Er bleef Been twijfel aan over, then hij Crabbe de hand 

drukte , of zij gemeenzame vrienden waren , toes hij dien bij 

Jane Mary bragt , hem beknorrende; maar daar ging de deur


weer open, en de hofmeester des gastheers waarschuwde dezen, 

dat de disch gereed was. Hoe de man , dien zij your Burke hield, 

zich beijverde sir Joshua zijn arm aan te bieden , bij het afgaan 

van den trap die near de eetzaal leidde, — wat zou zij 

er niet voor hebben gegeven, zoo zij , in pleats van de woorden , 

die Gibbon hoffelijk tot haar rigtte, had kunnen verstaan wat 

Burke in den hoorn des kunstenaars fluisterde? Ben oogenblik 

geduld en zij zon het weten. 

Reynolds had zich aan het boveneinde van den disch neergezet. 

„Miss Burney!" vroeg hij , „wilt ge naast mij pleats 

„nemen? Pan zal Mr. Burke aan uw andere zijde zitten." 

„Keen, en !" viel de slanke, mooije, geleerde, scherpe 

miss Shipley , de dochter van den bisschop van St. Asaph in, 

„dat mag ik niet toestaan. Mr. Burke moet naast mij zitten, 

„ik doe geen afstand van hem. Kom dan toch , Mr. Burke! 

„en zet n rnstig hij mij neer." 

Burke haastte zich, glimlagchende aan het bevel te 

gehoorzamen. Reuschelijk merkte sir Joshua op 

„Ik stelde het slechts voor, om met Mr. Burke mijn pais to 

„maker: onder het near binnengaan heeft hij niets gedaan dan 

„mij beknorren, dat ik hem niet ann. miss Burney had voorge- 

„steld. Vergun mij ,” en de gastheer wendde zich tot Frances, 

„dat ik het dan nu doe. Mr. Burke — Miss Burney." 

Crabbe — we weten waarlijk niet waar hij geplaatst was — 

Crabbe vond dat beide, half oprijzende en rich buigende, een 

vrij gek figuur maakten. 

„Ik heb mij bij sir Joshua er over beklaagd," zei Burke, 

„dat hij mij zoo geheel aan mijn eigen scherpzinnigheid over- 

„liet , die mij echter hier niet bedroog.” 

Miss Burney— wij wenschten dat Macknight gezegd had: miss 

Burney bloosde, — hij getuigt slechts: miss Burney was natuurlijk 

gestreeld, maar als altijd, ietwat schuw, en het groote woord

GEOIGt CRABBE. 77 

moet er nit, pimpelmeezig. Intusschen, hare gedenkschriften zijn 

daar, ten bewijze, dat zij goed wist te luisteren. Al de lof, door 

Johnson aan Edmund Burke, als ongeevenaard spreker, ook in' 

het dagelijksch verkeer aan een vriendendisch , bedeeld, worth 

bevestigd door de aanteekeningen , welke zij van dien middag 

bewaarde. Het, zegt weinig, dat hij hare verwachtingen overtrof; 

het zegt weer, dat hij voor het minst voorbeeldeloos gelukkig 

was in de keuze der onderwerpen , door hem voor die gasten 

aangeroerd ; door hem , zonder dat hij het weten kon , voor de 

nakomelingschap besproken. „Burke," zegt zijn biographist, „had 

„toen zijn toppunt bereikt , zoowel in gezondheid als in staat- 

„ kundige vermaardheid ; hij was schier in iederen zin geslaagd, 

„en toch ken niets heuscher wezen dan zijn toon, niets innemen- 

„der dan de welwillendheid, die het zijn eenige wensch scheen te 

„zijn, lucht to geven en algemeen to doer worden. Nu eens 

„waagde hij eene openhartige bekentenis , welke alien, die 

„weten welk antagonismus er tussehen hem en Chatham heersch- 

„te , ligt kunnen waarderen. Het karakter van den grooten 

„graaf,” zeide hij , „was het eenig onderwerp waarover hij 

„niet even rondborstig in het Huis der Gemeenten sprak, als 

„aan zijne eigen tafel ; maar schoon hij er verre van was in 

„te stemmen met de geestdrift des yolks voor den grooten 

„patriot, hij beproefde het niet hun geestdrift to keer to gaan.” 

Dan weder zwaaide hij den grootsten lof toe aan Chatham's 

lievelingszoon , den jongen William Pitt, „niet slechts met de 

„zeldzaamste begaafdheden bedeeld , maar bovendien door de 

„natuur begunstigd met een oordeel , dat anderen slechts door 

„ondervinding verkrijgen. Ofschoon oordeelsgave,” voegde hij 

er bij , „in de jeugd niet zoo zeldzaam is als men gemeenlijk 

„gelooft , heb ik opgemerkt , dat zij, die haar niet vroeg be- 

„zitten , de hagehelijke kans loopen , haar laat to missen.” 

Als Johnson iets anders dan water had gedronken , hij zou

78 GEORGE C RABBE. 

den beker hebben gevuld en geledigd , bij die hulde den jongen 

tory door zijnen tegenstander gebragt. Of de opmerking 

over het oordeel in de jeugd , den geschiedschrijver van den 

Ondergang van het Romeineeke l jk smaakte, wie, die het ons 

zeggen zal? 

Een oogenblik stilte , die afgebroken werd door eene mededeeling 

van miss Shipley: zij was er trotsch op, luttel dagen 

geleden een brief van Dr. Franklin to hebben ontvangen. Burke's 

hoofd was even warm als zijn harte; hij greep gretig die 

gelegenheid aan, uit to weiden over de wetenschappelijke be- 

kwaamheid , staatkundige kennis en vrijzinnige gevoelens van 

den amerikaanschen wijsgeer, , en maakte ten slotte de opmerking, 

hoe weinig de bevoorregten zijn, die, als Franklin, alle 

zielsvermogens tot in zeer gevorderden leeftijd in voile kracht 

behouden. Om zich grijpende op het gebied der historie, schoot 

hem het karakter to binnen van dien beroemden regent van 

Castilie , ,den tachtigjarigen minister nit den vroegsten tijd van 

Karel de Vijfde's regering , van wien Robertson zoo onbewust 

sarcastiseh heeft opgemerkt , hoe van al de eerste ministers, 

in de geschiedenis vermeld , hij de eenige is geweest , die door 

zijne tijdgenooten als een heilige werd vereerd. Burke bleek 

even geestdriftig met Ximenes ingenomen , als weleer de Castilianen 

het waren. „Wat wilt ge meer ?" besloot hij , „voor 

„mij grenst die man aan het volmaakte!" 

Er speelde iets ironisch om Gibbon's lippen, en hadt ge de 

beweging zijner vlugge vingeren gevolgd, ge zoudt gezien hebben 

, dat zij op den disch het woordeke: Mooren , omtrokken; 

maar wie er aan dacht zich met' den spreker to meter, niet hij. 

Het is geene opmerking intusschen van miss Burney, — louter 

gehoor voor Burke's tafereel van het leven des kardinaals, was 

zij to moede als leerde zij nu eerst wat luisteren heeten mogt. 

„Ik zag, ik hoorde Burke," zegt zij, „en zag en hoorde slechts

GEORGE CRABB E. 79 

„hem." Eensklaps echter, als ware hij overweldigd geworden 

door zijne eigene bewondering , hield de spreker op ; hij was 

veel te ernstig geweest voor het nageregt ; daar strekte hij 

de hand uit naar eene schaal met vruchten, en diende er zich 

van. Het gesprek werd weder algemeen; de gastheer deed Dr. 

Burney zijn besten claret insehenken; Richard Burke tracb.tte 

van Crabbe te vernemen , of de hertog van Rutland veel voor 

wedrennen over had ; miss Palmer koutte goelijk met den 

grijzen Johnson : maar Edmund, die de oogen van Frances 

nog altijd op hem gevestigd zag, of zij verlangde dat hij 

voort zou gaan , besloot opgeruimd: 

„Geene verbeelding, zelfs niet de verbeelding van miss Burney, 

zou in staat zijn geweest een zoo buitengewoon karakter 

„als dat van den kardinaal Ximenes te bedenken ; iedere veder, 

„zelfs de veder van miss Burney, zal te kort schieten mu het 

„regt te doen." 

Onze letterkunde is een Rustuur rijk , dat de bedreiging 

des grooten mans beschaamt ; maar de geest , die dat tafereel 

ontwierp en uitvoerde, is ook met anderen zin voor het verhevene 

bedeeld dan de zoete Fanny. 

De maaltijd was afgeloopen ; men ging buiten zitten onder 

de lommer van het geboomte, of wandelde naar de grot aan 

de overzij der villa, en verlustigde zich in de kronkelingen 

van de Theems door het liefelijk landschap , of sloeg het verschiet 

ga door de neigende zonne verguld. Lang echter Teed 

het niet, of de warande der woning zag den drom van gasten 

weder bijeen , en Burke , niet volkomen over zich zelven tevreden 

, daar hij aan den disch sehier alleen het gesprek had beheerscht 

, wilde dat Crabbe zijne beurt zou hebben. „G-eef ons 

„een fragment uit het Dorpjen, George!" 

Honderdmalen misschien zijt gij getuige geweest van den 

strijd tusschen tweeerlei ijdelheid in hetzelfde gemoed; de ijdel-

80 GEORGE GRIBBE. 

heid die gaarne schitteren zou , de ijdelheid die vreest niet te 

Tanen slagen ; wij sparen u daarom George's verontschuldigingen. 

„Hij had het handschrift" naturirlijk „niet bij zich." 

„En daarom vroeg ik maar fragmenten." 

Burke bleek schier van den gilde; er was geen ontkomen aan. 

Hit het hoofd zei Crabbe den aanhef op : 

Het levee van den landman, al d'ellend', 

Wear oud en jong in 't dorp zoo noode aan went, 

Het loon van d'arbeid en wat overschiet 

Ale 't stramme lijf het zware werk verbiedt , 

Der armen lijden geeft mijn zing a weer; 

Vermag de deernis van de Zangster meer? 

Het waren maar zes verzen, doch zij hadden volstaan om 

hem gehoor te verwerven ; van winnen kon nog geen sprake 

zijn. Er volgden een dertigtal regelen, welke hij niet verzwijgen 

mogt ; Johnson had in deze, toes hem het handschrift ter 

beoordeeling was toevertrouwd geworden, zes verzen gewijzigd. 

Het bleef voor beider biographen bewaard over deze dienst te 

kibbelen , de zaak verdient geen beter woord; Boswell meet de 

bewezen hulp breed nit; Crabbe, de zoon, loochent haar niet, 

maar takelt of ; George erkende haar dankbaar , ook die voordragende. 

Welke waren het? zij schuilen in de groote woorden , 

in de namen der oudheid ontleend , der verdediging van zijn 

onderwerp ingelascht. Een pleit in dicht , voor de stoffe die de 

zanger zich koos , verraadt zoo veel overleg , maar ook zoo 

weinig bezieling , dat wij er liever een vlugtig verslag van 

geven. Voorbij zijn de dagen, zoo begint hij, die den velddichter 

den grond zijner geboorte hoorden prijzen; waar vindt ge langer 

herders, die in beurtzangen de sehoonheid van hun land of 

hunne liefste verheffen ? En echter spannen wij nog altijd 

voor deze de teedere snaren ; nog klagen in onze zangen de 

Corydons , en herdersknapen kweelen van het leed der liefde.


Het eenig wee, ach! nooit door hen gevoeld ! 

Een zacht hoofdschudden van sir Joshua ontging Burke bij 

dozen regel niet. 

Al moge het Tityrus, voer de dichter voort, aan de oevers 

van den Mincio, wider Caesar's gezegend bestuur te moede 

zijn geweest, of de gouden eeuw weder aanlichtte, geeft dit 

vervelenden dichters het regt den vleijenden droom te rekken, 

werktuigelijke weergalmen van den zang der Mantuaansch.e 

zwaan ? Wie veroorlooft ons waarheid en natuur den rug toe 

te keeren, urn den weg in te slaan, waarop niet de verbeelding, 

waarop Virgilius ons leidt? 

Vindt het van Johnson niet vreemd , dat hij George geen 

dank zeide your het overnemen zijner geheele verbetering: hij 

was grooter hulde gewend, en hij had hem immers doen weten, 

dat zoo die regelen, met roode inkt geschreven, hem niet gevielen, 

natte spons die weg kon wisschen. 

Helaas ! de muzen zinger van gelnickige landlieden, — zoo 

wordt het pleidooi voortgezet, — dewijl zij nooit hun Leven 

gasloegen, nooit hun Iced zagen ; maar onze boeren hebben 

geen schalmeijen meer, zij hijgen aehter den ploeg; wie hunner 

heeft tijd urn lettergrepen te tellen en rijmen te bedenken 

? Waarheid is dien liederen vreemd , maar daarentegen, — 

de verweerder wordt aanvaller — hoe gemakkelijk zijn ze to 

dichten ! Elk beginner droomt zich eon herder te zijn; eene 

herderin heeft hij maar voor het kiezen, en wat het tooneel 

betreft, het voorschrift is gereed, alles moet er even lief uitzien 

als zij. Gereedelijk wil ik toegeven — de overgang 

brengt ons weer in den toon der verontschuldiging — dat 

eon golvend graanveld , dat cone kudde schapen, iets bekoorlijks 

hebben voor den landbouwer of den veehoeder; maar 

als ik op zulk eon lief tooneel den armen daglooner gewaar 

Studien en Sehetsen TH 6


worde op dien grond geboren, en er getuige van ben, hoe 

de middagzon hare zengende stralen op de naakte kruinen 

en vochtige slapen schiet ; als ik de zwakken van kracht en 

zieken van harte hun lot hoor verwenschen , schoon zij toch 

voortwerken, mag ik dan achter wat dichterlijk klatergoud hun 

wezenlijk wee verhelen? 

Neen, — en met meer kracht opzeggende, werd Crabbe 

wat hij nog niet geweest was, werd hij warm. Aldborough 

lag voor hem, — door het lot op eene grimmige kust geworpen, 

even arm aan lommerriike boschjens als aan lagehende 

dalen ; waar andere zorgen dan die, waarvan de maze droomt, 

het hart verteren, en andere herders, dan die zij schept, met 

gade en kroost dag aan dag zwoegend doorbrengen , schilder 

ik de stulp zoo als de waarheid haar zou afbeelden, zoo als 

dichters het niet willen doen. Gij armen, — waartoe, vragen 

wij, die vergoelijking ? de realist was volkomen in zijn regt, 

ook zonder doze tirade, — gij , arme ! zult er a niet over 

beklagen , als deden de letteren a smaad aan; de zoetste zang 

wordt voor u vergeefs gekweeld; gekromd door den arbeid in 

het tweet uws aanschijns, of gebogen door het wigt van den 

last der jaren, zijt ge vereelt voor het gevlei des rijms. Geen 

dichter, , die uwen nood kan stiller, als ge gebrek lijdt ; wat 

zou het baton, of hij myrthen wond om uw vervallen kluis? 

Welker aardige vertelling is het gegeven, uw algemeen wee 

to doen vergeten, wat vermag het geestigst vernuft tegen uw 

taai verdriet ? 

Zie , waar de hei , met welkend kruid begroeid, 

De plaggen geeft, daar armoes haard van gloeit , 

Wordt ge in 't vereehiet den schaamlen oogst gewaar 

Pr 't heete zand onttroggeld , dun van air; 

Als waar' dat veld bet onkruid toebeschikt , 

Is, trots het wi'en , die rogge half verstikt ; 

De distel breidt er steeklige armen uit


En maakt der kleeneu lnchte plunje buit , 

Het purpren blaauw van d'ossentong verkondt 

Terzij des maankops er d'ondankbren grond , 

Vast hooger dan de halmen van dat graan, 

Verbeffen zich der maluw wollen Maki ; 

De gele heenist benaauwt er 't jeugdig loof, , 

Of 't scheutjen wordt der wilde wikken roof! 

Een wreede pracht, waarbij a 't harte ontzinkt, 

Saloon 't rotsig oord van duizend verwen blinkt, 

Een opschik , dien der voile deem gelijk , 

Een wijl godesse en sleds vertrapt in 't slijk , 

Wier droeve blik , al legde ze op 't gelaat 

Ook coos en lelie , zielsverdriet verraadt , 

En wier ellende, in welk een tooi gehuld , 

Te sterker spreekt, to schittrender verguld. 

Crabbe had zijn gehoor gewonnen, het was miss Burney 

of zij buiverde; sir Joshua, naast wien hij zich had neergezet , 

beweerde, dat hij de kust zag ; Burke juichte toe. De vreeselijke 

tegenstelling van het liefelijk oord, waarin zij al de weelde 

van een zomeravond genoten, dat in de schemering schier een 

paradijs scheen, met dat barre strand in zijne verzen, waarop behoefte 

vergeefs om bevrediging riep, maakte — in het oorspronkelijk 

altoos — diepen indruk. Al had Johnson het dichtstuk vroeger 

genoten, hij rees op en wenschte den jeugdigen dichter geluk. 

„Verdes !" riep Burke. 

Crabbe herinnerde zich waarlijk niets — was het tact of 

vrees? Beide , gelooven wij ; hij mogt niet onbescheiden zijn 

en , was hij geslaagd in den greep van het oord , wie waarborgde 

hem, dat hies de groep van sinokkelaars — ook al 

eene herinnering uit zijn jeugd — door hem in die streek 

opgevoerd , genade vinden zou ? Wij wen sehten , dat hij er 

zich mede had vergenoegd ; wij hadden die schets to hooger 

gewaardeerd , als hij zijne inleiding had doorgestreken; als hij 

in de volgende verzen van de uitzondering geen regel had


gemaakt. Het gezelschap echter hield aan: het dichtstuk heette 

het Dorpjert; er moest gelegenheid zijn nog een ander fragment 

mede te deelen. Crabbe bezweek ; met groote trekken 

gaf hij den gang van gedachten aan ; welke hem er toe hadden 

gebragt , ook in gezegender streken, het lot van den daglooner, 

het lot van wie met werken den kost won, luttel 

beter te achten dan de barste slavernij. Ge meent misschien , 

zeide hij, dat gezondheid hun het Bemis van weelde vergoedt? 

Sla hen gade, en ge zult bekennen, dat arbeid evenveel kwalen 

over hen brengt, als uitspattingen over u. En ten bewijze 

daagde een tengere teringzieke op, te fier om te bekennen 

dat hij niet forsch genoeg gebouwd is, om zich van zijne 

taak te kwbten ; hij werkt des ondanks ; hij huwt zoo goed 

als een ander; welk een hondenleven leidt hij, krank, en 

op den koop toe nog gekweld door een knorrig wijf! Of gun 

hun gezondheid, — hier wordt de overdrijving ergerlijk, en 

Burke fronste het voorhoofd , al knikte Johnson goedkeurend 

toe, — nog is slechts leed hun lot, een schraal voedsel, 

dat gij, die hun eenvoud prijst, zelf niet zoudt willen proeven, 

en voor het gedroomde huiselijk heil, een ouden dag, 

verbitterd door het bewustzijn , dat men een last is geworden. 

„Om die gedachte uit te drukken, heb ik mij een grijsaard 

„voorgesteld, die zich zelven overleeft." 

„Verder," zei Burke andermaal, maar thans nit kieschheid 

voor Johnson, then een gesprek over dit onderwerp niet aangenaam 

kon wezen op zijnen gevorderden leeftijd, „Hever een 

„fragment, dan de beschouwingen, over wier juistheid zonder 

„de verzen zelve niet valt te oordeelen." 

„Het Werkkuis, zoo ge wilt?" vroeg Crabbe. 

Miss Burney, vreezen wij, wenschte zich mijlen verre ; zij 

verzocht Richard om haren mantel; „het is wel niet kil," zei 

ze, „maar —"

GEORGE C RABB E . 85 

Haar gedienstige geest sloeg haar dien al om de smalle 

schouders. 

Crabbe zeide op: 

0 laatste leed ! o schamel Armenhuis ! 

't Geknars dier deur, , 't gekraak dier leemen kluis , 

Een vunze lucht walmt u bij d'ingang toe, 

Nooit wordt er 't wiel het somber snorren moe! 

Daar woont een jeugd van alle zorg misdeeld, 

Daar ouders nooit door dankbaar kroost gestrceld , 

Daar, beeldtnis van beproeving of berouw, 

Bedrogen dochter en verlaten vrouw, 

Daar wePuw bij weeuw weeklagend op het stroo , 

Of ouden stok , meer dan de kindschheid Woe), 

En lamme en blinde en wie 'k 't gelukkigst acht 

In milk een hel , krankzinnigheid die lucht. 

„Afgrijsselijk waar," kon Dr. Burney zich niet weerhouden 

te zeggen; de man was gewoon in het rijk der toonen zoo 

zachtkens te worden voortgedragen, van liefelijkheid tot liefe- 

Crabbe voer voort: 

Of audrer leed in 't ooze troostrijk wear ; 

Zoo huist hier ziekte en armoe bij elkaer 

En huwt omhoog 't gejammer en gesteen , 

Der lijdren zich aan 't luid gekrijsch beneen. 

Hier overpeinst de ellende haar gelijk 

En 't menschlijk hart zoo luttel liefde rijk; 

De wetten die, ja, in den nood voorzien ; 

Maar help uit (twang en niet nit deernis bien , 

Zoodat de gift haast near iets bitters zweemt, 

En trotschheid tot in 't weldoen toe vervreemdt. 

Crabbe zocht de goedkeuring dier gedachte in de oogen 

van Jane Mary, en vond er die; — inet meer schalkheid dan


men hem zou hebben toevertrouwd, wendde hij zich tot de 

jongere dames in den kring toen hij aanhief: 

Zegt gij , die lijdt aan ingebeelde pijn 

Of zenuwen , die overprikkeld zijn , 

Die rust op dons en, huivrende in 't verschiet 

L'w slaven op uw wenken passen ziet , 

Uw arts verveelt, opdat hij door 't gesprek 

De naamlooze altijd nieuwe kwaal ontdekk' , 

En 't zuchtende offer van ow dwaasheid. zijt, 

Waarvan echt leed en dat alleen bevrijdt , 

Hoe zou 't u wezen , zoo ge in hunnen nood 

Veracht , verznimd, vergeten de oogen sloot? 

Hoe legdet gij de laatste schreden af, 

Ale walging u den weg wees naar het graf? 

Miss Burney had wel twee mantels willen hebben, zoo 

wikkelde zij zich in, — George gevoelde zich geheel in zijne 

kracht: 

Dat doet ze in 't gindsche arnizalige vertrek ; 

Een balk verdeelt der zoldring naanw bestek ; 

`Vat ruwe sparren hangen wehszijds af 

En dragen 't riet vast rottende tot draf, , 

't Verweerde dak waarin een doffe ruit, 

Het daglicht wel, den storm met buitensluit ! 

Op haren mat, door stof van kleur beroofd , 

Vlijt de arme hier 't van krankte duizlend hoofd, 

Maar vindt Been hand die hem den heulsap volt , 

Of de oogen afwischt , waar een traan in stolt. 

Geen goeden vriend , wiens opgernimd gernoed 

De pijn verdrijft en ziekte lagchen (-Met ! 

Een zucht van sir Joshua was des dichters loon; hoe groot 

was de belangstelling bij zijne krankte niet geweest! 

Een luid geklop , als stood het huis in brand! 

De zoldring dreunt en weder galmt de wand,


En finks verschijnt , bedrij vig , ingebeeld , 

Vol trots en wean hij, die voor arts bier speelt ; 

Zoo koel , of hij verstaald weer voor de smart, 

Zoo rap, ale had hij reeds te lang gemard , 

Schou wt bij de lijders , die hij sleet met sehrik , 

Voor heelingszucht het noodlot in zijn blik. 

Kwakzel verij die Kier volleerd zich toont , 

Geen offer doodend voor zij 't heeft gehoond , 

Wier moorclnaarshand een traag bestuur beschermt 

En u voorbijziend teederst zich ontfermt ! 

Zonderlinge betoovering , door deze poezij uitgeoefend , er 

was niemand die toejuichte, en toch geen enkele die niet 

luisterde; alien gruwden van het tafereel, alien wilder het 

toch voltooid zien. 

Versehenen wij 1 de buurt 't hezoek betaalt , 

Verbergt hij niet hoe zeer een hart hem faalt , 

In haast gespoed ter bank wear de arme op ligt , 

Leest ge ongeduld in 't afgewend gezigt ; 

Dear raffelt hij de vragen near den slenr 

En is al voor het antwoord , bij de dear ! 

De kranke , lang vertronwd met smart en pijn , 

Weet hoe vergeefs Kier elle bed zoo zijn. 

Hij vraagt geen help van menschenmeelij meer, , 

Zucht , zwijgt en legt zich om te sterven neer. 

Crabbe spaart a geen enkelen droppel uit den bitteren beker. 

En echter voelt hij voor den langen nacht 

De vrome vrees waarom de boosheid nacht 

En wenscht hij dat de leeraar 't onderzocht 

Of met gene zijn ziel zich vleijen mogt ; 

De klagt vermurwt des wachters straf gemoed. 

In luid gegrom ter pastorij gespoed ; 

En worden wij den heilgen man gewaar, , 

Hij „rijk genoeg met veertig pond per jaar"

88 GEORGE CRABRE. 

Dr. Burney, sir Joshua, de grijze Samuel, ja Gibbon zelf, 

en Edmund Burke boven alien, voelen bij deze woorden een 

schok door de leden , en wij kennen er ten onzent, dien het 

er bij gaan zal als het hun ging, of zij uit den benaauwden 

dampkring van wie weet welk eng verblijf eensklaps in de 

frissche lucht der schoone schepping werden overgebragt; een 

even eerbiedwaardig als levenslustig grijsaard vooral, in wiens 

harte Goldy's verzen, wij molten zeggen als in het onze , leven. 

Het zonde echter van het groote publiek te veel gevergd zijn, 

zoo wij eischten, dat het dien trek, dat het de aanhalingsteekens 

zou begrijpen zonder de toelichting, dat dit vers aan Goldsmith's 

Verlaten Dorpjen, aan zijne schets van den met zoo 

weinig vergenoegden leeraar van dezen , door Crabbe is ontleend 

! Om zich geheel te kunnen voorstellen, hoe hagchelijk een 

spel George waagde, volstaat de herinnering, tot welke persoonlijke 

tegenstelling hij de drie halsvrienden van den armen 

Oliver, Johnson, Reynolds en Burke, uitlokte, naauwelijks. 

George Crabbe en dien welwillenden van harte, met God en 

mensehen in vree! — maar ook de poetische antithese droeg 

tot den schok bij, en, trots het gevaar er den gang ouzer voorstelling 

door te breken, noodigen wij u uit de hieronder medegedeelde 

vertaling in te zien , welke wij gaarne voor beter 

geven '; Goldsmith's gemoed toch was zoo kinderlijk , dat 

Een herder was 't, bemind bij heel de schaar, 

rijk genoeg met veertig pond per jaar, , 

Godzalig leefde, en aan zijn dorp verknocht , 

Van plaats niet wisselde of te wisslen zookt ; — 

Wie gunst bejoeg , wie streefde naar gezag , 

Hij vierde nooit den volkswaan van den dag , 

Een hooger doel vervulde zijn gemoed, 

Wic viel weer op te beuren , was hem zoet! 

Den zwervers bleek zijn gastvrij dak bekend , 

't Vergrijp bestraffend , stilde hij de ellend.


slechts wie van nature bleef gevoelen als hij, iii staat zou 

zijn hem volkomen regt te doen. 

Het was maar een oogenblik, maar het moet voor Crabbe 

pijnlijk zijn geweest, — want al luisterde zijn publiek weer, 

er bleven wimpers vocht , die ten leste eer de beleefdheid 

dan de bewondering afwischte. 

Intusschen ging hij voort, — het was het antwoord op de 

vraag: of de leeraar bij de sponde van den veege verscheen : 

Ach ! neon, een herder, dezen ongelijk , 

Heet hier zijn jeugd te wijden aan Gods rijk , 

Maar acht zijn tack, de onmeetlijke , verrigt , 

Doet op den dag des Heeren hij zijn pligt ; 

Al de ov'rigen geeft hij met blijden geest , 

Des ochtends 't weispel en des avonds 't feest ! 

Wie voert in 't veld der hazewinden dram 

Zoo vlug als hij het halve graafschap am ? 

Of wie, die hem , den meester, , evenaart , 

Als 't wigtig whist hangt aan eene enkele kaart ? 

Verg niet van hem, die daar zijn harte op zet, 

Dat hij zich kluister' aan des kranken bed, 

De hoop versterk', nooit door hem zelf gevoed , 

Of vrees verdrijv' , die sluipt in 't reinst gemoed. 

Ouze oude beedlaar met den witten baard 

Ontschool den storm des winters aan zijn hard. 

Slechts zelden werd de sehooijer er gemist , 

Wiens trots verdween toen 't goedjen was verkwist. 

Maar „blijf nog I" klouk het d'ouden krijgsman toe, 

't Vertellen nooit, hoe laat het zijn mogt mate 

Hij , die van 't weer geen weet had in zijn wand, 

Wees ons zijn kruk hoe veeg 't geschapen stood! 

Een schaamle stoet van gasten , maar waar 't hart 

Des herders warm, meewarig warm bij werd , 

En die de deernis lazen in zijn oog , 

Eer hij hun gaven en gebreken woog. 

Oliver Goldsmith, Het Vertaten Dorpjen.

90 GEORGE CRIBBE. 

Onwillekeurig boezemt de huiskapelaan door die schets hooge 

gedachten in van zijn besef der pligten, hem door zijn beroep 

voorgesehreven ; de goede Jane Mary huldigde hem er 

voor in haar harte. 

Crabbe besloot: 

Ecn bilk nog op die sombre schilderij, 

Min somber nu — het bitterste is voorbij ; 

De man van smarte is van zijn vele vrij ! — 

Hoe langzaam gaat naar gindschen heuveltop 

Van uit het dal de schaamle lijkbaar op. 

't Verheugd bestuur geeft fooijen wie haar schoort , 

Daar wordt geen stem des drijvers meer gehoord I 

lJw prooi , o dood! is boven elken schrik , 

Hoe wreed , hoe wrang , 't gezag beveel of bilk, 

Van alle knechtsheid jegens meerdren vrij, 

Gij zijt zijn heer, , de beste dwingland, gij 

Stil voorwaarts schrijdend gnat der dragren schaar 

Het kerkhof op, in 't midden rijst de baar, 

En heel de dorpsjeugd staakt haar blij gespeel ; 

`Vat hield zij van (lien ouden makker veel! 

Hoe stamelt zij al schreijende zijn lof , 

Hij was de koning van dat kleene hof, , 

Geen boog, geen bal, geen kneppel, wat ze ook vroeg, 

Dat hij niet inaakte , en zelf mee schoot of sloeg ; 

Ter groeve volgt ze en staat nu aan hear rand, 

Bedroefd. en Mod, en blikt er hand in hand, 

De donkerte in , die de armen der gemeent, 

Trots al hun twist, in stillen schoot vereent. 

Daar klept de klok , de klagende uil vliegt om , 

Zijn vlugt wekt vrees en huivering 't gebom ; 

Geen leeraar komt , hoe lang men hem verwacht , 

Op Zondag wordt dien arme wel gedacht, 

En scheidend vraagt de menigt' droef to mod 

„Komt zelfs geen zegen ons gebeente toe?" 

Crabbe had geeindigd — zijn gehoor zweemde naar die gemeente 

in somberheid. Was het eene triomf of eene teleurstel-


ling ? De eerste, die het stilzwijgen afbrak , was Samuel Johnson; 

hij beweerde artnoede to hebben gekend ; zoo iemand , hij 

wist bij ondervinding, aan welke bejegeningen deze bloot stelt. 

Vermoedt ge niet dat, als dit de vraag werd, de lauweren voor 

George welig opschoten? waar was de schets, maar het oordeel 

had moeten beslissen : was zij ook scho on ? Indien slechts een 

enkele er aan twijfelde , en omdat hij niet meer deed dan dit, 

toch niet veroordeelde , ge zondt er u ten onregte over verbazen. 

Het gnat in de letterer als in het leven : wie wij groote 

genien heeten , dagen dikwijls to vroeg of te laat; de middelmatigheid 

, de ongelukkige tniddelmatigheid , schijnt ter regter 

tijd to worden geboren. Verbeeldt u, dat miss Burney het licht 

had gezien, Lien, twintig, dertig jaren vroeger, dan onzen mu- 

zikalen dokter die doehter werkelijk geboren werd; dat zij eene 

vertelling had geschreven, eer voor Groot-Brittanjes vier meesters 

op romantisch en hnmoristisch gebied die wijle van vergetelheid 

inviel, welke den dood vergezeld : eer zelfs Goldsmith 

ten grave was gedaald en het onovertroffen tafereel van eenvoud 

en liefcle, ons in de eerste hoofdstukken van Wakefield's Vicaris 

aangeboden , door zijn verscheiden in de schadnw gesteld, zoudt 

gij van de auteur van Evelina hebben gehoord? Stel u George 

Crabbe voor vijf lustrums later voor het eerst optredende; doe 

hem dingen Haar den naam van dichter, , wanneer niet, zoo als 

thans, maar van tijd tot tijd een flaauwe weergalm van Collins 

of Gray of Mason de lucht trillen doet: wanneer hij, niet zoo als 

thans, Goldsmith, Beattie, Johnson zelven, naauwelijks meer 

tot mededingers heeft ; wanneer geest noch gemoed langer gestemd 

zullen zijn , om , zoo als thans eenen Peter Pindar toe to 

juichen; als heel Europe het oor zal leenen aan de engelsche 

poezij, iets oorspronkelijks mogt hem niet te ontzeggen zijn geweest 

; maar gelooft ge, dat zijne vermaardheid zich tot bij ons 

toe had verbreid ? Er was voor Crabbe's tijdgenooten in zijnen


eersteling — immers, hij dagteekent in waarheid van het Dorpjen 

— tweeerlei reminiscentie , den volke toen even streelend: 

hij trachtte den dichtvorm van Alexander Pope te verlevendigen 

; hij trok urn met al de stroeve strengheid van William 

Hogarth. En toch, ondanks die aanbeveling , die verdiensten 

misschien , had de twijfelaar in ons gezelschap met de voorstoning 

goon vollen vrede ; Edmund Burke gevoelde te wel- 

willend warm, om in die onverbiddelijke ontleding behagen te 

scheppen. Hij bleef zwijgen , schoon sir Joshua de juistheid 

der teekening roemde; schoon Jane Mary die lieve kleinen bij 

de groeve prijzende gedacht ; hij beklaagde zich, maar slechts 

bij zich zelven , hoezeer hij Frances en George waardeerde , 

dat het in de letteren niet daagde; hoe zou het hem in zijne 

zedigheid zijn ingevallen , dat slechts hij zelf de heraut van 

dien ochtend heeten mogt ? — en toen Crabbe hem, bij het 

naar binnengaan , als het den leerling past, om zijne gisping 

vroeg , gaf hij dozen goeden raad : 

„Scherp opmerker in sehoone verzen ! overdrijf onze jam- 

„meren toch niet.” 

Ons uitstapje op het veld der phantasie is ten elude; wij hebben 

ons weder met feiten hezig te houden. Het volgende jaar, 

1783, zag in Mei your het groote publiek te Louden de proef 

nemen, waarvan wij u op Richmond-Hill, in kleiner kring 

getuigen wilden doen zijn ; de uitslag mogt schitterend heeten. 

Het Dorpjen , in het licht verschenen , verwierf eene populariteit 

, welke het nageslacht verbaast. Den eersten zang 

deden wij n, voor zooveel onze ruimte toeliet, geheel kennen ; 

de tweede, ge zult het zelf vermoeden, als wij u zijnen inhoud 

mededeelen, doet voor dezen verre cinder. Ziehier wat de dichter 

boven Boek II, zoo noemt hij zijne zangen , schrijft : „On- 

„der al het teed van het leven eons daglooners merkt men 

„soms een zweem van kalmte en geluk op. De rust en de uit-


„spanningen van een zomer-Sabbath, gestoord door dronken- 

„schap en twist. — Dorpskwaadsprekendheid. — De klagt 

„van den Squire. -- Avondrumoeren. — De regter. — Rede- 

„nen , waarom de dichter het landleven zoo ongunstig beschouwt. 

„-- Indruk , welken deze op de lagere klassen moesten maken, 

„en op de hooge klassen. — De laatste hebben hun eigen jam- 

„meren , van welke het leven en de heldhaftige dood van lord 

„Robert Manners ten bewijze mogen strekken. — Ten slotte de 

„opdragt van zijn dichtstuk aan zijne genade, den hertog van 

„Rutland. —” Ge zijt er mede voldaan, gelooven wij; eon woord 

slechts ter verklaring van het succes. Crabbe toonde tact toen 

hij ten huize van Reynolds slechts den eersten zang voorlas, en 

bewees niet minder dat hij zijne wereld kende , toen hij maar 

half Johnson's raad volgde , aan het slot van den tweeden de 

opdragt meer wijzigend dan weglatend. Hij was in Aldborough 

zoo velerlei Teed ter prooi geweest; hij had er heel den drom 

van jammeren, welke de armoede nastrompelt, zoo van aangezigt 

tot aangezigt leeren kennen , dat hij wel indruk maken 

moest, als hij die ellende maar waar wist weer to geven; en hoe 

zeer hem dit gelukte, blijkt het niet in de bijzonderhoid, dat ge 

in bloemlezing bij bloemlezing van engelsche poezij dat frerk- 

hui8 aantreft? De eeuw der opdragten mogt voor goed voor• 

bij zijn, als het noemen van Rutland's naam wierd voorafgegaan 

door eene lofspraak , gewijd aan den broeder van dozen, in de 

West-Indien aan boord van een schip, waarover hij bevel voerde, 

gesneuveld , zou het niemand ergeren; integendeel, den hertog 

moest de hulde welkom zijn, den heldenmoed van zijn geslacht 

toegezwaaid, en de overige aanzienlijken, welker partij ook verknocht 

, ieder had harte voor 's lands dienst, voor de zee ! Er 

was dus zoowel voor het groote publiek, als voor den cercle intime 

gezorgd; en George, die, blijkens een briefjen van Burke, 

„met meer dan vadervrees” zijn dichtstuk liet drukken, die er

94 GEORGE ORABBE. 

zich zoo weinig voldaan over uitliet , — wat hij was, wie weet 

het ? werd verblijd door eene toejniehing , als menig meesterstuk 

vroeger niet had begroet. Londen gewaagde er van, en 

het regende verrassingen. Een edelmans huiskapelaan moest een 

academischen graad hebben, heette het, en Cambridge bereidde 

er zich toe, den dichter dies te verleenen; maar lord Thurlow, 

onze grimmige kanselier, , wilde voor wereld en wetenschap niet 

onderdoen: de benoeming van een vicaris in een paar plaatsjens 

in Dorsetshire stond ter zijner beschikking, en Crabbe zag zich 

het inkomen , dat er overschoot als een curate voor hem de 

dienst waarnam , in beide gemeenten verzekerd. Immers Dr. 

Moore, de aartsbisschop van Canterbury, haastte zich, de hoogeschool 

van Cambridge v6Or, hem de waardigheid te verleenen, 

vereischt , opdat hij de dubbele betrekking bekleeden mogt. Een 

ommekeer als die van een droom! Wij hebben dagen met hem 

beleefd , in welke goon enkele lichtstraal door het zwerk wilde 

broken; waar hij thans den blik werden mogt, waren de wolken 

geweken, alom schitterde het blaauw van gouden glans. Geneugten 

, welke hij zich weleer had moeten ontzeggen , werden in 

milde mate gesmaakt , en of dat nog niet genoeg ware geweest, 

hem weervoer eene eere , welker gedachte hem vroeger zou hebben 

doer duizelen ! Hij bezocht de schouwburgen en bewonderde 

mrs. Siddons ; en toen hij in de loge der opperstaltneesters 

van den prins van Wallis de opmerkzaarnheid van dozen 

tot zich trok en zijne kouinklijke hoogheid min of meer ontevreden 

vroeg wie het was, die zich daar dus had ingedrongen, 

bleek die eerste edelman van het rijk , met de opheldering 

dat het de dichterlijke huiskapelaan van hoogstdeszeifs vriend 

was, niet slechts voldaan, maar werd George Crabbe luttel 

tijds later door den hertog van Rutland aan den toekomstigen 

George de INTd o voorgesteld ; priester of poeet! wat wildet 

ge meer ?


Het staat alles , behalve die laatste vraag in 's mans 

biographie te lezen. 

Waar blijft miss Elmy ? 

Onze lieve lezeres vreest voorzeker, , dat zich eensklaps eene 

schaduw over dit zonnig tafereel zal verbreeden ; lady Emma nit 

de Beschernter heeft een diepen en dreigenden indruk op haar 

gemaakt ; zij stelle zich gerust. Sedert wij op Richmond-Hill 

den grootsten man waarop Engeland toen bogen mogt, zoo gelukkig 

zagen, was het lot van dezen niet voor eene wijle, was 

het voor zijn 'even verkeerd ; wij komen er op terug; maar 

welke wisseling er ook in het staatsbestuur had plaats gegrepen, 

George Crabbe's toestand werd er niet door gedeerd ; 

zijne vereeniging met Sarah er eer door bespuedigd, zoo wij 

dit woord bezigen mogen, na zoo lang uitstel. Het was William 

Pitt, die, na het even korte ministerie van lord Shelburne 

als van dat der coalitie, het roer des bewinds had gegrepen, en 

eer het jaar zeventienhonderd Brie en tachtig ten einde liep, zag 

zich, als een der hoofden zijner partij , de hertog van Rutland 

tot lord luitenant van Ierland verheven ; — zou de huiskapelaan 

hem derwaarts vergezellen, of achterblijven en huwen ? Crabbe's 

zoon wijdt eene gansche bladzijde aan de verklaring, waarom 

zijn vader aan het laatste de voorkeur gaf; ons wordt nogmaals 

medegedeeld, waarom de betrekkiug, welke hij op 

Belvoir-Castle bekleedde, hem tegenstond ; „de aristocratie der 

„genie," heet het, „nadert der aristocratie van den rang te 

„zeer." Zedig, vindt ge niet? maar het is de zoon die spreekt. 

De hertog was heusch genoeg , zijnen kapelaan te vergunnen, 

op het kasteel te blgven wonen, tot hij eene passende pastorij 

zou hebben gevonden. George en Sarah werden in December 

1783 vereenigd. Wij leveren geen bruilofsdicht; eene zeer bedaarde 

berekenende liefde doet het zonder dat af. De wittebroodsweken 

gleden op Belvoir-Castle alleraangenaamst voorbij ;


weldra editor vond het paar het lastig , op het kasteel door 

den drom van dienstboden der afwezige familie te worden opgepast, 

— Rutland deed alles vorstelijk — en toen zich de gelegenheid 

aanbood in het naburige Strathern de betrekking van 

curate to bekleeden , nam Crabbe haar op zich ; de jeugdige 

echtgenooten verwierven er in de nederige leeraarswoning vrijheid 

en ruste door. Op het kasteel hadden zij de eerste oudervreugde 

maar luttei urea gesmaakt , of bet kind verscheidde; 

in Strathern gewonnen zij in de vergete?i pastorij , gedurende 

de vier jaren dat zij deze bewoonden , drie kinderen , twee 

jongskens en eon doehterken ; Crabbe prees die dagen later als 

de gelukkigste zijns level's. De biograaf geeft van dat stil geluk 

eene schets, die door hare waarheid indruk maakt. 

„moeder en hij , zij konden nu naar lust omdolen in den zoo 

„weelderigen lommer van Belvoir, , zonder dat die geneugten 

„door de pijnlijke of bittere gewaarwordingen, er vroeger door 

„hem gevoeld , werden vergald; bleven zij te huis, de hof ver- 

„schafte hem gezonde beweging en onuitputtelijk vermaak; 

„en zijne betrekking van maar een curate waarborgde hem voor 

„onaangename twisten met de dorpelingen over tienden , enz. 

„Zijne lievelingsstudie , de wetenschap , die hem van den be- 

„ginne af, geloof ik , het meest ter harte ging, bleef de natuur- 

„lijke historie; hij oefende zich in de kennis der kruiden , in 

„die der grassen vooral , met onverzadelijke lust ook bleef hij 

„aan de entomologie doen , en maakte in eenige takken der 

„geologie vorderingen. Rij schreef verscheidene kostbare wer- 

„ken over deze onderwerpen , boeken , welke zijn inkomen hem 

„niet vergunde te koopen , met eigen hand over ; en schoon 

„hij nooit door vaardigheid van vingeren uitmuntte, teekende 

„hij de platen, in eenige dier werken voorkomende , niet 

„ongelukkig na , en kleurde ze zelfs. Weldra miter vond hij, 

„dat dit eigenlijk tijdverlies was ,” en gaf die uitspanning


haar afscheid, even als hij het vroeger, om geheel andere 

redenen echter, de jagt had gedaan. Eene andere werkzaamheid 

nogtans, die hij niet geheel opgaf, voor hij vele jaren 

later de rector eerier sterk bevolkte stad was geworden, ging 

hem meer ter harte; heugt u zijne praktijk in Aldborough 

niet rimer? „Te Strathern, en waar mijn vader sedert op 

„het land leven mogt, bleef hij zijn oorspronkelijk beroep 

„uitoefenen bij lieden, die arm genoeg waren om zijne help 

„in te roepen. Zijne gansehe medicijnkist, en allerlei hart- 

„sterkingen bovendien, waren algid gaarne tot hunne dienst: 

„geene vermoeijenis viel hem te zwaar om den zieken dag- 

„looner te bezoeken en zich zijner, in de dubbele betrekking 

„van geneesheer en geestelijke, te ontfermen; dikwijls viel 

„het hero moeijelijk genoeg, zijne praktijk binnen de gren- 

„zen der armen te beperken, want ook de pachters zouden 

„gaarne gratis zijn behandeld geworden. Bij sommige gele- 

„genheden was hij zelfs verpligt als accoricheur te ageren.” 

Het was allerhumaanst, zegt ge, alleraardigst tevens misschien; 

maar wat werd er van den poeet? 

Ge zijt wel geduldig, dat ge er niet eer Haar vroegt. Geplaatst, 

gehuwd, gelukkig zoo als wij hem thans zagen, stelt 

men zich onwillekeurig voor, dat zijn dichtader eindelijk vrij 

en welig vloeit, — hij, die in de dagen van zijn feed eigenlijk 

geene liefste had clan zijne maze, moest haar nu, bekend, 

bevorderd, beroemd als hij door haar werd, keuriger, 

ja, maar tegelijk krachtiger hulde brengen, meent men, en 

bedriegt zich zeer. Het jaar 1785 zag, ten tegenhanger der 

tot vervelens toe genoemde Billiotheek , een ander diehtstrik 

van dien aard, islet Nieuwsblad getiteld, in het licht verschijnen, 

waarbij wij eehter, wees gerust, niet lang zullen 

stilstaan; het schijut ons eene misgeboorte. Edmund Burke, 

zijnen tijd vooruit, mogt door de dagbladen dier dagen wor- 

ShoNco m SrhetsTa III 7

98 GEORGE CRA BBE. 

den uitgelokt tot de opmerking, dat zij „als een gedeelte 

„der lectuur van alien, als de gansche lectuur van het grootste 

„getal van deze, veel belangrijker werktuigen waren clan men 

„zich algemeen verbeeldde;" George Crabbe was er de geest 

niet naar, trots de gebreken, dien van zijnen tijd eigen, te 

voorzien welk eene toekomst hun wachtte. Wij zouden ons 

zeer bedriegen, zoo het eerste ontwerp van het vers niet dagteekende 

nit de dagen van zijn jammer; de aanhef is geheel 

in den geest dier periocle; de dichters warden voorbijgezien 

om den wille der dagbladsehrijvers! Ale de leeraar van Strathem 

, in plaats van zijnen tijd aan zoo velerlei studien te 

versnipperen , zich een weinig lezens had getroost, hij zou 

bij voorgangers en tijdgenooten over zijn onderwerp wenken 

hebben opgedaan , waarinee hij zijn voordeel had kunnen doen. 

Swift en Addison, hoe hadden zij , in hunne vlugsehriften , 

ieder zijne part gediend! Steele's weekbladen , wie is er die 

deze niet kent ? en wilt ge u meer tot eigenlijk gezegde 

nienwsmaren bepalen , zoowel Goldy als de Dokter had hem 

moeten weerhouden dus uit te varen. De een als de andere 

verbaasde zich op zijne benrt over dien onlesehbaren dorst 

naar nieuws ; geen van beiden, die in het dagblad den toekomstigen 

hefboom voor den geest des yolks gewaar werd; 

maar het misbrnik afkeurende, zagen zij toch alle nut niet 

voorbij. Goldsmith schertst in zijn Wereldburger geestig met 

de bron waaruit die zamenflansers van politiek nieuws °in 

strijd putten; „zij hebben die maren gelioord van een orakel 

„nit een koflijhuis, dat ze den avond te voren aan eerie speel- 

„tafel van een beau vernam, wien ze ter ooren zijn gekomen 

„van den portier Bens grooten beers, die ze afluisterde van 

„des lords kamerdienaar, door wien ze voor zijn eigen ver- 

„maak den vorigen avond werden bedacht.” En toch had 

dezelfde Goldsmith ook getuigd, dat het de nienwsbladen

GEORGE CR A.BBE. 99 

zijn, die „aan de uitvoering der wetten die openbaarheid 

„waarborgen , welke de hoofdbron heeten mag der eerlijkheid 

„en der wijsheid des bewinds." Johnson had gegromd , zoo 

als slechts hij grommen kon, over die ijdele nieuwsgierigheid, 

maar tevens opgemerkt: „alle vreemdelingen verbazen er zich 

„over, dat de kennis van het gros des yolks in Engeland 

„zooveel grooter is dan die des algemeens, waar ook elders. 

„Die meerderheid zijn we zonder twijfel verschuldigd aan de 

„beekjens ," hij meent de dagbladen, „welke gedurig om ons 

„been vloeijen, waaruit ieder zijnen dorst stillen kan en waaruit 

„elk op zijne beurt schept." Bij gebrek van die studie , bij 

gemis van zin ook, in wat het zijn mogt, naast het laakbare 

het lotielijke op te merken , gispt Crabbe alleen de gebreken 

der haften van zijnen tijd, welke, het lijdt geen twijfel, zoo 

niet veel grooter, voorzeker veel gemeener waren, dan er 

thans den kinderen van (Seri dag nog aankleven. Aardige bijdrage 

ter bevrediging uwer nieuwsgierigheid, zoo gij navorscht, 

welke bladen teen dagelijks of drie of twee malen , of maar 

een enkel maal in de week werden uitgegeven , ontraden wij 

rt. de lezing, als ge allerlei leelijkheden niet gaarne -vlak in 

het gezigt ziet. Ge mogt een medelijdend , misschien spot- 

ziek glimlachjen over hebben voor zijn uitval tegen weerhanen 

, die alleen op de daken nuttig , helaas! overal elders 

dan in de dagbladen even weinig zeldzaam zijn; ge moogt 

hem toegeven , dat in die nesten van nieuws te vaak allerlei 

valschheid, schimp en schande, en logen en laster wordt nitgebroeid; 

maar als hij zoo verre gaat, dat hij zelfs de partijbladen 

aanrandt , voorbijziende, dat Engeland slechts groot 

is geworden , dewiji zijn bewind noch berisping ontging noch 

die in den wind sloeg, dan werpt ge het boekske van u, en 

wij doen als gij. Immers , geenerlei verspreide trekken van 

geest, tegen de advertentien zijner dagen, tegen de romeinsche


namen , waaronder misschien bet uitvaagsel der maatschappij 

alle deugden aanprees, een Brutus wiens kerfstok overloopt , 

een Cato die punch lept , een Ainor Patria die gesmokkelde 

thee veilt , geenerlei zetten van dien aard zijn in staat ons 

te verzoenen met een slot, dat alweer op wigtigwijzen toon 

jongen lieden afraadt , der Muzen te offeren , dat hen aanbeveelt 

in den mad, aan het hof, in het Leger, zich hun vaderland 

toe te wij , en, goden en menschen ! welke eene 

laagheid! besluit met den regel : 

En wordt de Thurlow der toekomende eeuw ! 

Eer men ons onbillijk noeme , als eischten wij van Crabbe 

een begrip van onafhankelijkheid , een bewustzijn van eigenwaarde 

, beide boven zijnen tijd , herinnere men zich hoe wij 

ens niet slechts getroost hebben zijne ontwikkeling geduldig 

ga to slaan , maar tevens trachtten door een blik op zijne 

voorgangers en zijne tijdgenooten , op het gebied der letterkunde 

, het bewijs te leveren, dat deze zich allengs van de kluisters 

dier armzalige bescherming ontsloegen. drat ons in hem 

ergert, is de voortzetting dier vleijerij , welke voor hem slechts 

te weelderig vruchten droeg! Of ontgaat u bet verband tusschen 

het slingeren met dat wierookvat voor een man in de geschiedenis 

zijns lands eer berucht dan beroemd , en Crabbe's 

bevordering luttel jaren later tot rector van Muston in Leicestershire? 

Het is waar, , de verdienste dier verbetering van zijn 

lot wordt in de biographic slechts der vroeg weduwe geworden 

hertoginne van Rutland toegesehreven, maar de schoone lippen 

hebben gewis niet verzuimd die lofspraak in het geheugen 

des lord kanseliers te herroepen. „De verweduwlijkte Her- 

„toginne ,” lezen wij, „vergat den protege van Karen diep- 

„betreurden echtgenoot niet; hartelijk verlangende hem in hare 

„nabijheid te houden , gaf zij hem eenen brief aan Thurlow


„merle, dezen dringend verzoekende , de beide predikants- 

„plaatsen in Dorsetshire, waarvan Mr. Crabbe het inkomen 

”trok , tegen twee voordeeliger in de vallei van Belvoir, 

„ten behoove van dien to ruilen. Mijn vader begaf zich naar 

„Louden, maar werd bij die gelegenheid door den Lord Kan- 

„seller niet zeer heuschelijk ontvangen,” — hoffelijk ware wat 

veel gevergd geweest. „ „Bij God !” borst hij grimmig uit , 

„ „in heel Engeland leeft geen man, voor wien ik dat zoude 

„ „doen."" De biograaf vermeidt zich in de aardigbeid; „maar 

„in Engeland leefde de vrouw, , voor welke hij bet deed. 

„Toen de goede Hertogin in stad kwam, maakte zij zelve 

„hem hare opwachting, om hem het verzoek to herhalen , 

„en hij stemde er in toe. Zoodra mijn vader het vereischte 

„onderzoek to Lameth had doorstaan , ontving hij eene dis- 

„pensatie van den Aartsbisschop en hij word rector van 

„Huston in Leicestershire en van de naburige parochie van 

„Allington , in Lincolnshire gelegen." Eindelijk had hij, tenzij 

de man van nog hoogere waardigheden op kerkelijk gebied 

droomde, eindelijk had hij zijn hoogsten wensch verkregen, 

eene betrekking, iemand van zijne geboorte in zijn vaderland 

scbaars ten deel vallende, eene gelegenheid ter geheele 

ontwikkeling van iedere gave die in hem school ; hoe vele 

jaren meent gij dat het duurde, eer de wereld weer van 

hem hoorde, hij , die in de laatste niets in het licht bad gegeven, 

dan, — het is de zoon die dus spreekt , — „dan 

„eene lijkrede op den herlog van _Rutland, zonder eenige waarde," 

en eene bijdrage tot de Natuurlijke Ilistorie van het Dal van 

Belvoir? „Vijf," gist ge ; eene nieuwe gemeente kost zooveel 

tijd ; ga voort, verzoeken wij u; „tier," herneemt ge; hij 

plagt niet vlug to werken en traag to voltooijen; ga voort, 

roepen wij u toe ; „vijftien ," zegt ge, verbaasd ; lieve lezer! 

ge zijt er nog niet ! Het waren twintig jaren, van welke de

11)2 GEORGE C RABBE. 

eerste tien Edmund Burke de onsterfelijkheid zouden hebben 

verzekerd , al ware geheel zijn vroeger verleden vergeten. 

Ons eehter, , die gepoogd hebben het in uwe herinnering to 

verlevendigen , ons schijnt bet er slechts de voltooijing van 

te zijn ; opdat die beeldtenis van waarachtige eerzucht schitterend 

uit mogt komen , moesten voor alle volgende geslachten 

de donkerste schaduwen ova haar worden verzwaard ; zij 

straalt des ondanks , neen , daar door. Wij lieten hem op 

Richmond-Hill achter, , in den zoeten waan zich dat aandeel 

in het bewind des lands, zich ten minste dien invloed op den 

gang der gebeurtenissen op staatkundig gebied to hebben verzekerd 

, die iemand van zijnen geest toekwam. De vijftigjarige 

had geleerd zich, wat zijn eigen lot betrof, , te vergenoegen 

met wat men hem gunde; maar mogt de man van iersche afkomst 

geen eerste minister kunnen worden, de genie van dezen 

kon het geheel beheerschen ; de zege zijner partij waarhorgde 

hem de zege zijner beginsele». Het was maar een schoone 

dromn ; weinige dagen later, en daar schoot nit helderen 

hemel de bliksemstraal neer; lord Rockingham stierf, , en de 

Whigs, die zieli naar dezen noemden , traden af.. Wat baatte 

het, of bet sedert zoo zwaar betrokken zwerk voor een oogenblik 

een zweem van vroegeren luister doorliet? Burke zon blijven 

wat hij geweest was, de worstelaar, , voor alien behalve voor 

zich zelven ; Burke zon worden waartoe hij bestemd bleek , 

de ongeevenaarde onderzoeker van iedere groote vraag zijns 

tiids , die elk van doze toelichtte , zijne eeuw voornit ; die 

slechts wat hem waarheid werd te hartstogtelijk voorstond; 

wie hem daarover hard valle zonen dezer laauwe dagen 

ons voegt het niet. Wij hebben hem gezien , strijdende voor 

driedubbele vrijheid : die der Constitutie , der Drukpers en 

die van Amerika; of de onmetelijke grenzen, louter door. die 

gedachten voor ons wegschetnerende , voor zijn groot hart

GEORGE CRABI3E. 103 

nog te eng waren geweest , ving hij in het jaar zeventien 

honderd drie en tachtig voor de belangen der mensehheid in de 

oude werelcl , in Indio eenen strip aan, die niet geslecht 

was, toen hij verscheidde, die voortduurt en nog zoo weinig 

uitzigt op verzoening geeft ! Warren Hastings had in Bengalen 

het gezag en het gebied van Groot-Brittanje gehandhaafd, 

en uitgebreid , maar ten koste van welke gruwelen! 

het waren ook menschen , weeklaagde Burke's hart; mogt 

hij ze plegen? vroeg zijn hoofd. Het antwoord kon niet twijfelachtig 

zijn voor iemand, die als hij het eerste zoo grooten 

invloed vergunde op het laatste; die ze nooit to scheiden 

wist ; overtuiging nam bij hem oorsprong nit beide geest en gemoed. 

Wij molten het onderwerp, hoe uitlokkend ook, niet 

breeder behandelen, maar niets vergoelijkende van de hartstogtelijkheid, 

waarmede lib Warren Hastings vervolgde, vervolgde 

jaren lang, vergunne men ons naar Macaulay's opstel, 

order dezen naam, te verwijzen, geschreven eer de 

jongste opstand in Indio Burke's gestalte weder aan de kimmen 

deed opdoemen, weder waarschuwen deed. Een enkele plaats 

sta men ons toe over te nernen; bet is weinigen gegeven, zoo 

met mate en juist daardoor te tretfender te prijzen. „En al 

„waren in hem," getuigt Macaulay, „als in Las Casas en 

„in Clarkson, die edele gewaarwordingen gemengd met de 

„zwaklieden aan de menschelijke natuur verknocht, tacit heeft 

„hij als deze, regt op den hoogen lof, , dat hij jaren zuren arbeid 

„aan de dienst van eon yolk wijdde, waarmede hij in bloed 

„noch in taal was verwant, waarmede hij godsdienst noch 

„zeden gemeen had, en van 't welk noel' belooning, noch dank- 

„betuiging, noch toejuiching viel te verwachten.” Voorbeelde- 

looze bestemming van dien geest; hij zon bet moede hoofd 

niet ter ruste leggen, voor het grootste vraagstuk der nieuwere 

geschiedenis zich had doen gelden , your het zijnen geest had


verbijsterd, beweert de een; voor het zijne zienersgave geheel 

had ontwikkeld , getuigt de ander. De fransche omwenteling 

schokte de wereld ; Burke oordeeide en veroordeelde 

haar. Voor ons is niets gemakkelijker dan, met de Tocqueville's 

bock in de hand, er ons over te verbazen , hoe een 

staatkundige, die er levenslang naar had gestreefd ten zijnent 

vrede te bewaren tusschen de aanspraken der onde feodaliteit 

en de eischen der jonge demoeratie, voorbij kon zien, dat aan 

de overzijde des Kanaals het oude vermolmde vast in stilte en 

voor de losbarsting van den storm door bet nieuwere was vervangen 

; voor ons niets ligter dan de handen verbaasd op te 

heffen, dat hij de noodzakelijkheid dier omwenteling niet begreep; 

maar zijn wij, op zijne schouders staande, waarlijk 

zooveel wijzer; is ens de sphinx, die sedert zoo velerlei 

verschillende vormen aannarn , maar altijd sphinx bleef, niet 

langer sphinx ? „In plants van Frankrijk zie ik een afgrond," 

klonk zijn kreet. „Die afgrond is een vulkaan ;" hernam 

111irabeau; en had de lactate onloochenhaar gelijk , hoe vele 

malen bedrogen wij ons sedert, als wij van een uitgebranden 

krater spraken! Geen tijdvak van zijn leven zag zijn gemoed 

meer over zijnen geest heerschen dan dit; maar al het beklagenswaardige 

dier overgevoeligheid erkennende, hoevele waarschuwingen 

van den laatste worden ooit to dikwijls herhaald; 

hoe dwingt het cerste ons hulde of voor eene ondergegane wereld, 

met welke wij, wier republiek in eene constitutioneele 

monarchic is verkeerd, nooit dweepten, als hij. „Zestien of 

„zeventien jaren zal het nu geleden zijn," zoo hief hij in 1790 

zijne stemme op, „dat ik de koninginne van Frankrijk, toen 

„dauphine, te Versailles aanschouwde, en nimmer voorzeker 

„werd onze aardbol, dien zij naauwelijks scheen aan to raken, 

„door liefelijker verschijning verrukt. 1k zag haar zich boven 

„den gezigteinder vertoonen, die verheven sfeer, waarin zij be-


„gonnen was zich te bewegen, versierende en vervrolijkende, 

„glinsterende als de morgenster, vol leven en pracht en vreugde. 

„0, welk eene ornwenteling! en welk een hart zou ik moeten 

„hebben als ik zonder aandoening getuige kon zijn van die 

„verheffing en van dien val ! Luttel droomde ik, dat zij, toen 

„zij aanspraak op ontzag voegen mogt bij die op geestdriftige, 

„van verre betoonde , eerbiedige lieMe , dat zij ooit verpligt 

„zou zijn het seherp behoedmiddel voor onteering , verborgen 

„in dien boezem , mee te dragon ; luttel droomde ik, dat het 

„mijn lot zou zijn to beleven, haar die jammeren ter prooi te 

„zien , onder een yolk van edelen , onder een yolk van mannen 

„van eer. Tienduizend zwaarden , daeht mij , zouden uit de 

„schede vliegen om zelfs een blik , die hoar met beleediging be- 

„dreigde , te wreken. Maar de eeuw der ridderschap is voorbij. 

„De dagen der sophisten en economisten, die der berekenaars 

„zijn gekomen , en voor altoos is de glorie van Europa uitge- 

„bluscht. Nimmer, , ach! nimmer zullen wij ze weerzien, die 

„edelmoedige getrouwheid aan rang en kunne, die hooghartige 

„onderwerping , die hare waardigheid bewarende gehoorzaam- 

„heid , die toewijding des harten, welke in dienstbaarheid zelve 

„den geest eener verhevene vrijheid levendig hield. De voor 

„geen geld gekochte , voor geen geld voile liefelijke geneugten, 

„the het leven iets bevalligs gaven, de voor luttel prijs verkre- 

„gene veiligheid der volken, de kweekster van mannelijk gevoel 

„en heldhaftige ondernemingslust , zij is te loor gegaan. Verloren, 

„die kieschheid op beginselen , die kuischheid van eer, welke 

„een vlek een wond achtte , die met cooed bezielde terwijl ze 

„wreedheid temperde, die veredelde wat het aanraakte, en door 

„welke de ondeugd zelve maar half hoar kwaad meer stichtte , 

„van al wat zij gemeens had, bevrijd.” G-oede, groote Burke! 

er is overdrijving in wat ge zoo weemoedig voor altijd verloren 

acht; want zeventig jaren nadat ge die klagt storttet, staat het


yolk', staat zelfs het graauw, , niet voor eerie navolging van De 

la Roche's Marie Antoinette geboeid , of het schaart zich niet 

aan de zijde der terroristen , het trekt partij voor de koninklijke 

vrouw, niet dewijl ze koninginne, dewijl ze echtgenoote, moeder, 

vrouwe was in den verhevensten zin des woords; der democratie 

is de eerbied voor deugd gehleven , alles wat gij waardeerdet 

verloor zij niet. Helaas! dat wij, van u scheidende, ondanks wat 

wij wonnen schier even somber gestemd worden, als gij zelve te 

moede waart, die gevallen majesteit de laatste hulde brengende, 

owe grijsheid deert ons diep ! hoe gaarne hadden wij n ons 

voorgesteld onder den last der jaren geschoord door de liefde 

van het opkomend geslacht , sombere ziener, , ja! maar met de 

belangstelling der liefde aangehoord, niet louter teleurstelling 

bier en teleurstelling daar, , overal teleurstelling. Het was uw 

droevig en deerniswaardig lot : de dagen namen toe, maar de 

vrienden dunden; een vrengdelooze , verlaten ouderdom; slechts 

de letteren bleven over, slechts op dat gebied werd het licht! 

Ge waart niet gelukkig geweest , tot in uwe gunstelingen toe; 

ge hadt Joseph Emin voortgeholpen , — wie ter wereld gedacht 

Joseph Emin meer ge hadt James Barry onsterfelijk willen 

zien, — de zonderling overleefde zijn roem; miss Burney was 

hofdame geworden van koningin Charlotte, de gemalinne van 

George de III de , en schoon zij de dwaasheid duur had geboet, 

zij bleek er te meer de waardige prototype door der school 

van Theodore Hook, die niets lief had dan zich zelve en die 

allerliefste aristocratic ! George Crabbe! ach! hoe dankbaar hij 

zich toonen bleef, ge hadt iets meer verwacht dan de eerste 

proeve; waar uw blik zich rigtte op hooger of op lager leven! 

overal hadt ge dwaasheid , maar ook wijsheid, overal smarte, 

maar ook vreugde gezien. Het zaad , door u gestrooid , scheen 

slecht , scheen niet op to komen , maar ge zaagt immers ver- 

der dan uw engen kring: als u een oogenblik tijds overschoot ,

GEORGE CIIABBE. 107 

verdieptet gij u in Cowper, somber als gij zelven in uwen 

onderdom , maar hoog en heilig tevens in zijne verwachtingen, 

en ging het hart u open, of gij nog de onbezorgde twintigjarige 

waart geweest bij de eerstelingen van Burns, die liederen , 

vol van den moed eons mans, zoo als gij u dien dacht , vol 

van de teederheid des harten, in het uwe zoo trouw bewaard. 

En laatste troost, die u blij yen rnogt , al weigerde de kleine 

kring in het parlement u allengs gevoelloozer gehoor; al kromp 

het zoo ligt te tenon tal van vrienden, niet enkel door den 

dood, die u weldra Samuel Johnson en later ook Joshua Reynolds 

ontnain , al verkeerden de dierbaarsten zelven in vijanden, 

daarbuiten wies de stroom ewer bewonderaars , uwer navolgers 

, en binnen heerschte geluk , Jane Mary, Richard ..... 

Arnie vader ! en in die betrek king rampzaliger dan in eenige 

andere , ook hem dierft ge ; wie het wrake, wij hebben er 

den moed niet toe, zoo gij vurig verlangdet te Beaconsfield 

to worden bijgezet. 

Er zjn in Westminster Abbey twee staatslieden ter ruste gelegd 

, die elkander met korte tnsschenpoozen levenslang bestreden 

, van welke de een den ander de begrafenis op 's lands kosten 

misgunde, en die toch zoo digt bij elkander sluimeren, dat de 

tranen, op het gedenkteeken van dozen gestort, zong de dichter, 

voortbiggelen op dat van genen, en de zucht, om eon van beiden 

geslaakt , zich boven de assche zijns tegenstanders hooren doet; 

„beschamende gedachte voor menschelijken trots!" hoe de dood 

gelijk maakt en vereenigt en verzoent, hopen wij. Charles Fox 

en William Pitt, voortgang en behoud , de beide meest eigenaardig 

engelsche groote mannen nit die twintigjaren, hoe moeten 

zij den tijdgenoot hebben geboeid , daar zij zelfs de blikken 

tot zich trokken dier antieke figuur in de moderne historie, 

welke Napoleon hoot: daar hun wedijver in de laatste tien jaren 

van hun leven over zijne bestemming scheen to beslissen!

1OS GEORGE CRABBE. 

Hoe hoog verhief dat renzenpaar 

Zich, worstlend , ihoven heel de schaar ; 

Geen allednagsch partijgevecht , 

Waarin slechts atribtzucht lagen legt ; 

Een karnp xis lien der gain weleer 

Het aardrijk schokkend heind en veer ! 

's Lands eelsten her op de eene vaan , 

Of de andre zagen 't jnichende can, 

Tot ooze fawn bodinne scheen 

Van Pitt en Fox en die alleen ! 

Het was de tijd der worsteling om de wereldheerschappij, die 

des oorlogs zonder weerga , door Pitt , ondanks de wanhoop , 

waarin lib de kaart van Europa had opgerold , als ware het 

pleit verloren geweest , zijn opvolger vermaakt ; door Fos, 

in spijt van den door hem voorbereiden , door hem vast gesloten 

vrede zijn yolk nagelaten. Het was de tijd der krijgsklaroenen 

, de tijd van wapengekletter en kanongebulder tot 

in iederen uithoek van ons werelddeel toe ; de tijd, waarin 

de muzen zwegen , meent ge , en bedriegt ; de tijd, waarin 

zij het geteisterde Europa ontvloden, om in het nog vrije 

Groot-Brittanje een schuilplaats to zoeken, waar zij een grouter 

aantal priesteren vonden , dan het ooit drulden of barden 

telde. Voorwaar, , wie meenen mogt , dat wij er door dalen , 

dus van onderwerp wisselende, ons met verzen bezig houdende, 

in plaats van met veldslagen , heeft hij ooit het genot gewogen, 

door eene enkele gelukkig uitgedrukte gedaehte alien 

eenwen gewaarborgd , tegenover de weldaad der menschheid 

bewezen door een tractaat , heden voor de eeuwigheid gesloten, 

en weder verscheurd voor de hand die het teekende 

is verdorcl? Er is geen val voor wie na Pitt en Fox van de 

opkomst , van den bloei van Scott, of Wordsworth, of Byron 

heeft to gewagen ; het beste wat Burke gezaaid. had, schoot 

naar ieders individualiteit in elk van deze welig op, — het

GEORGE ORABBE. 

109 

verleden, het heden, de toekomst void zijne vertegenwoordigers 

in hen, niet naar het zoo „lang gehuldigde nuttig- 

„heidsstelsel” , naar de eisehen , naar het refit der natuur ; 

maar de mood, wij betreuren het, begeeft ons, daar wij niet 

naar deze, daar wij nog eenmaal naar George Crabbe hebben 

om to zien. 

Onze letterkunde heeft, als de engelsehe, het zeldzaam schouwspel 

opgeleverd, een dichter na twintigjarig stilzwijgen, bijwijle 

het is waar, door enkele, heerlijke lyrische nitboezemingen afgebroken 

, want het waarlijk poetisch gemoed weet van zoo lang 

zwijgen niet — onverwacht eensklaps weer to zien optreden; — 

maar zoo wij een oogenblik de vergelijking hebben gewaagd, 

het was trots op de tegenstelling , die er ons den mod toe 

gaf; die hand raakte niet aan de harpe, of wie zijne mededingers 

waren geweest, of wie gewaagd hadden na hem hunne 

stem op to heffen , zij herkenden den meester en zij bogen 

zich! Twintig jaren later is hij nog niet slechts de eerste onzer 

dichters, zoo hij door ons werelddeel onder de eersten onzes 

tijds worden geteld , als dat werelcldeel Hollandsch verstond ! 

Pe hulde moest ons van het harte, al verligt zij ons den 

overgang niet. Twee en twintig jaren waren er verloopen 

sedert bet Nieewsblad het licht had gezien ; daar werden de 

lierkrey isters uitgegeven; — was de verstandelijke, zedelijke, 

dichterlijke gezigteinder van George Crabbe verruimd ? Hij 

had genoegelijke dagen gesleten , terwijl Europa van wee wegkromp 

, hem was de gewone schakering van huiselijk lief en 

feed ten deel gevallen; nu eons tot weelde verhoogd door de 

geboorte van een kind, den weder tot weemoed gedaald door 

bet verlies van een lieveling; hij was met het Bemis ziriner 

gezondheid bedreigd geworden, hij schatte haar to hooger, toen 

hij haar herkreeg en alles zaamgenomen overtrof het licht verre 

het bruin dat dit deed uitkomen. Ge zoudt wanen, de biogra-

lit) GEORGE CRABBE. 

phie lezende, eene zoete idylle uit wie weet welke gulden 

eeuw ter hand to hebben als u enkele namen niet herinnerden, 

dat gij aan den avond der achttiende of in den ochtend 

der negentiende waart. Bij gelegeuheid der scherts van Charles 

Fox bij voorbeeld, die Crabbe het eerst eene eet.zaal deed binnengaan, 

zeggende: „Zoo hij gekregen had wat hem toekwam , 

„hij zou veer ons alien uit zijn getreden," dat zeggen wil : 

hij zou bisschop zijn geworden, zoo men hem op Belvoir-Castle 

had weten regt te doen. OF, welk een ander blijk van den tijd! 

— het is niet de vader die het oververtelt, het is de zoon, die 

dus opmerkt, — we zijn in hoogst aanzienlijk gezelsehap; 

onze hertoginne wordt om het zeerst bewonderd, er zijn bisschoppen 

bij de vleet , maar hovel ' alien komt de gebiedende 

gestalte, het fraaije horstbeeld, de verstandelijke en waardige 

houding van William Pitt nit. „Ik verbeeldde mij ," zegt de 

biograaf, „maar misschien was het slechts partijdigheid, dat 

„er in dat gezelschap een ander hoog voorhoofd was, het 

„zijne zeer gelijk." Och, legt ze even naast elkaar, zoo gij 

onderscheid zien wilt. Of eindelijk, ge hoort in het holste 

van den nacht te Aldborough, het was eel " ure, een kanonschot, 

en weer een en nog den. „De Franschen zijn geland," 

roept zijn zoontje, de ouders wekkende. „Wei, jongenlief," is 

het antwoord, „gij en ik , wij kunnen er niets goeds bij uit- 

„rigten, anders zonden wij mee op wacht zijn ; wij 'meter' ver- 

„beiden wat er geheurt ,” en drie kwartier later vindt het jongsken 

, dat hem mee wil deelen, hoe slechts een valsch alarm 

hem verschrikte, papa weer gerust in slaap. Bijzonclerheden van 

belangrijker aard, wij zoeken ze vruchteloos, de veranderingen 

van verblijf uitgezonderd, — gewone domine's-standplaats-wisselingen, 

Parham, G-lemham, Rendham, en eindelijk weder 

Muston, — van letterkundig Leven intusschen weinig blijk yindende, 

tenzij ge de lezing in eenen adem van het pas vet-

GEORGE C RABB E. 111 

schenen Lied van den laatsten Meistreel en eenige woorden 

over de Luke-school daarvoor houden mogt. Er is even weinig 

kritiek in, als eene passage over politieke partijen daardoor 

verrast ; maar overigens, schittert mogen wij niet zeggen , 

straalt evenuain , maar schemert u een glans van stil geluk toe, 

slechts schaars door deze of gene onaangenaamheid met die 

leelijke afgescheidenen gestoord. 

Daar verschenen in de maand September des jaars achttien 

honderd zeven de Kerkregisters , door den biograaf heschouwd 

als een voortreffelijker, , als een geheel ander dichtstuk dan 

na de vroegere voortbrengselen te verwachten viel. „In de eerste 

„verzen kwamen eenige weinige beschrijvingen voor, — dit 

„gedicht bestond geheel uit eene reeks van deze , der eerste 

„faalde eene vertelling — dit was een schakel van verhalen; 

„de vroegere waren didactisch, — dit scherpte geen zede- 

„lijke gevolgtrekking dadelijk in ; de vaak vermelde waren 

„regelmatig zaamgestelde dichtstukken, — dit seheen stoutweg 

„met alle verband den draak te steken , slechts door den dunsten 

„en doorzigtigsten aller draden aan elkaer gehouden. Volsla- 

„gen van hetgeen hij vroeger was geweest in een ander ver- 

„keerd, viel zijne ongelijkheid met zijn hemelsbreed verschil van 

„elk, die then in de gunst des publieks deelde, nog sterker in 

„het oog; de wijze van uitdrnkking was evenzeer zijne eigene, 

„als de zeldzame uitvoerigheid zijner teekening en zijne naauw- 

„keurige getrouwheid aan de letterlijke waarheid der natuur; 

„het werd nu algemeen erkend , dat hij met kleiner eigenaar- 

„digheden de zelfbewuste kracht en bijwijle den diepen pathos 

„van een groot oorspronkelijk dichter vereenigde.” 

Wij zullen n door een getrouw verslag eenig denkbeeld 

van dat wonder trachten te geven. 

De Inleiding is allerduidelijkst , en legt het plan des ganschen 

dichtstuks bloot. Het mag oudejaarsavond of nieuwe-

112 GEORGE CRIBBE. 

jaarsmorgen zijn, om het even welk van deze gelegenheden 

tot de overpeinzing uitlokt , maar een man van middelbare 

jaren, naar het sehijnt , zit in zijn studeervertrek eenige boeken 

door te bladeren ; doch al is hij een geestelijke , de bijbel 

blijkt bet niet. Het zijn de aanteekeningen van den burgerlijken 

stand, weleer ook ten onzent als thans nog in Groot- 

Brittanje door de dienaren der kerke gehouden, de G eb oorten, 

de Huwelijken, de Begrafenissen gedurende dat 

jaar door hem aangeteekend , ziedaar wat hij ons mee wil 

deelen. Geen twintig regelen behoeven wij te lezen, of wij 

weten , wien wij in dies rector dezer gemeente voor ons hebben 

: hij roept geene muze aan ; slechts dichters droomen van 

gulden eeuwen, slechts in hunne zangen vindt ge (wij geven 

voortaan de vertaling van den Neer Sybrandi) : 

Een land van liefde en lust, waar de arbeid niet 

Vermoeit, de vrijheid heerscht, geen tranen leken , 

Ea boersche vrengde vloeit bij voile beken, 

Waar geen kasteel van trotsche grooten praalt 

En 't Eclat benijdt , dat op de stulpdeur straalt, 

Wear jong en oud, slechts levend tot genieten, 

Den dag in vrolijkheid ziet heuenvlieten! 

Vergeefs gezocht! Geen plekje viudt uw oog , 

Van zuchten vrij, van bittre trauma droog, 

„Sinds de zonde de wereld aan zich onderwierp ," hier is 

het oorspronkelijke karakteristieker, „en de zondvloed deze 

„overstroomcle, is noch Auburn, noch Eden meer te vinden." 

Het is George Crabbe van top tot teen, en dat niet enkel in 

de toespeling op den naam, door Goldsmith aan zijn Verloren 

Dorpjen gegeven; het is George Crabbe, en wie verandering 

in zijne werelden mensehenbeschouwing gewaar wordt, helaas 

! onze oogen bemerken er niets van, tenzij ze sehuile in 

het volgend geven na het voorafgegane nemen :


't Is goed en kwaad dooreen gemeugd; de menseb 

Vermag het nog te ziften , zoo 't zijn wensch 

En wil is : arbeid , zorg, geduld baart zegen , 

Door 't klein getal van vromen mild verkregen ; 

Maar schande, vrees en armoe worden 't lot 

Van hem, die roekloos met Gods wetten spot ! 

Intusschen heeft deze uitbreiding der oorspronkelijke vier 

regels in zes, der gedachte niet enkel een godsdienstiger, 

maar ook milder tint gegeven. 

Uitvoerig wordt eene boersche stulp ons beschreven; voor de 

buitenzijde volstaan eenige weinige trekken ; veer bet binnenhuis 

geven ons de prentjes en boekskens ruime stof. Steekt er 

iets bevreemdends in, dat daarmede zoovele regelen gevuld zijn, 

terwijl een enkel vers des landmans gemoedsleven aanduidt: 

Dat zijn de schriften die den huisman streelen , 

Terwij1 zijn kindren op zijn knieen spelen. 

Wij gelooven het niet, dear wij Beene herschepping van 

Crabbe zelven gewaar warden. Slechts is de landheer, die aan 

elken daglooner een stuk gronds voor moestuin en bouwgrond 

heeft afgestaan, vrij wet goelijker dan Kerkmeesteren en Landopzigters 

uit het Dorpjen ons in hunne barheid bleken. Een 

oogenblik veraclemt gij door een zondagavond-praatjen van 

guede vrienden, op die handbreed gronds, waarmede de ijver 

woekert; maar ge zondt niet bij onzen dichter te gest zijn 

geweest, als gij, pour la bonne boucle, niet met iets onverdtvwbaar-jammerlijks 

near huis gingt : 

0 lief tooneel , waaraan we ons noode ontseheuren , 

Om bij 't gezigt van zonde en sehuld to treuren ! 

Wij wenden 't cog near gindsehe steeg of straat , 

Waar huis aan huis in morsige armoe stmt. 

111 8


Hier ziet men telken avond ruwe hoopen 

Twistzoekers, dronkaards 

Hier moet een drukfeil zijn ingeslopen ; de heer Sybrandi 

geeft wel meer verzen uit dan het oorspronkelijke, maar pleegt 

die daarom niet to laten binken ; vul dus zelf bet ontbrekende 

aan met guite n of met schelmen, veel beters zal 

het niet zijn geweest, en wij gevoelen geen voorliefde voor 

een van beiden. 

zamenloopen. 

's Nachts heerscht ruinoer ; de vrouw, , mishandeld , gilt 

En vloekt ; het kind dat naakt van koude rilt , 

Grijpt 's vaders hand, die dreigend slaat uaar moeder. 

De weerstand maakt den woestaard nog verwoeder. 

Zijn forsche vuist daalt op des kleenen hoofd , 

En 't kind zinkt neer, , van 't Leven schier beroofd. 

Hier leert de knaap het stelen en het vloekeu 

Hier 't meisje in dronkenschap haar wellust zoekeu. 

Wilddief en smokkelaar verdeelen hier 

't Gestolen goed en maken woeste tier 

Van 't ras verdiende geld , dat ze eerloos wonnen 

En dat weldra , zoo 't kwam , weer is geronnen. 

Haar woont ook zij , die in de toekouist ziet, 

En elk geheim doorgrondt , al kent zij 't niet. 

Haar pleegt de domheid raad en laat de blades 

Van 't kaartenspel het komend lot verradeu. 

De boosheid zoekt haar op en leert van haar 

Met loosheid zich behoeden voor gevaar. 

Zij zelf, meestres in alle list en logen , 

Op hare heart in hoop op winst bedrogen , 

Is antler, thin ook de armste, die , bedot, 

Van haar de ontraadsling hoopt van 't duister lot. 

Wij sparen u zoowel het afzigtelijk toomel der mestvaalt 

voor de deuren dier woningen, als de velerlei walgelijkheden 

daarbinnen. Uit zin voor symmetrie waarschijnlijk, in wel-


ken wij onzen (Alden mathematicus herkennen , wordt ook 

beschreven wat er van den lap gronds wierd, evenzeer voor 

dit uitvaagsel door den landheer afgestaan. Een hanengevecht 

voltooit de Inleiding ; euvel duiden zullen wij het u niet, zoo 

ge weinig verwachting koestert van „de gansche rij portretten", 

welke ons in de volgende verzen wacht , en die, naar het 

oorspronkelijke, „des dichters tentoonstelling voor dat jaar" 

besloten. Wist hij hoe waar hij sprak, zeggende, dat het eene 

tentoonstelling was ? 

Het valt niet to loochenen , dat, touter naar de titels to 

oordeelen , de Kerkregi8ters het dichterlijkst onderwerp ter 

wereld aanbieden: Geboorten , Hu welij ken , Begrafenissen , de 

hoogste vreugd , de grootste smart , alle poezij des levens , 

mits men een hart hebbe om haar regt to doen. 

I. G-eboorten. 

„We beginnen dit jaar met een boos voorteeken ; een kind 

„der schande, de strenge geregtigheid voegt er bij der zonde, 

„is het eerst aangeteekende — ik zou het feit willen vet- 

„bergen , maar die wensch is ijdel ; ik zucht en ik ga voort. 

„Ware het mij gegeven, door de waarheid indruk to maken, 

„het zou de ligtzinnigen waarschuwen , de dartelen ontnuch- 

„toren.” Zoo kort, zoo kernig zijn de zes regels , hier haast 

letterlijk vertaald; de heer Sybrandi leent Crabbe wet wat 

veel woorden : 

Helaas ! dat ooze dooplijst met een kind 

Der schande, ja, der zonde 't jaar begint I 

'k Zoo 't droeve feit liefst voor elks oog omhullen , 

Maar 'k moet den plicht der waarheidstrouw vervnllen , 

En met een zneht zet ik mijn arbeid voort, 

Oeh! wierd de les niet vruchteloos gehoorcl ! 

't Zou 't sluiruerend geweten wakker maken 

En de onbeclachtheid ernstig leeren waken.


En wij krijgen de historie der schoone Lucy, die bedrogen 

weed en vreest dat zij er gek van worden zal , en gaan 

verder. 

't Kind van een eerzaam pear stmt thans gesehreven. 

Zijns vaders naam weed can den coon gegeven. 

Drie dochters gingen voor. Gaf God er meer , 

Hun con elk kind een gift zijn van den Heer. 

Gemak , gezondheid, rust — wet zouden tnensehen , 

Ms zij , van inhoest stil , sneer kunnen wensehen 

Elkander lief, mane met een kalifs gevoel, 

Zijn zij missehien near veler schatting koel. 

Een vol verrukking en vol vreezen , 

Zou in hun oog een loutre dwaasheid wezen. 

Some daeht , ofsehoon niet zonder zneht, de vrouw, 

Wie , als zij stierf, hear pleats vervullen con. 

En Robbert , half in ernst , half boertend, meende 

Hij wist , met wien zijn weduw zich hereende. 

'Poch hadden zij 't als lastertaal besehouwd , 

Zoo iemand had gezegd „Use liefde is koud!" 

Het feit der geboorte blijkt de atmleiding te zijn om eene 

biographic der ouders te leveren ; deze waren luidjens naar 

Crabbe's harte. Suzanne, de vrouw, weet van sparen, Robbert 

van werken , en daardoor brengen zij bet verre, dank zij 

De wijze zuinigheid, die nimmer leeft 

Tot sparen , maar die spaart, opdet zij heeft , 

Mild, maar met meat, bedachtzaam , niet benepen , 

Visor 't oog onzigtbaar, overal hegrepen. 

De zuinigheid is zoo zeer iets hollandseh-eigenaardigs, dat 

wij ons bij de vertolking dezer plaats met gelukkiger verzen 

hadden gevleid. Wij slaan weer een blad van het doopboek om: 

Een tweeling volgt — een doehter en een coon, 

Tc rijk juweel aen Gerards huwlijkskroon.


In leder jaar, , slots zijuen edit verloopen , 

Bragt hij me een kind, urn 't in de kerk te doopen. 

En nu een tweeling! Eens klonk 't als muzijk 

Hem in 't oor: „Erw ga zal ziju , gelijk 

„Een wijnstok , die in rank bij rank zal bloeijen. 

„T14 talrijk kroost zal, als de olijven, groeijen!" 

Een hartlijk „amen!" sprak hij op dat woord. 

Nu worth door „rank bij rank" ziju rust gestoord , 

Eu weuscht hij, dat de wijnstok 't bloeijen stake. 

Het gaat Gerard zoo als in het oude spotdeuntjen: „Als objf- 

„planten zitten zij om uwen disch , doch zij eten er af, wat 

„er op is;" maar onze geestelijke heeft een troost voor den 

bloed. „En welken?" vraagt ge. Een noordsch dichter zou 

er van gezegd hebben: dat het een troost was voor een tijgerharte; 

de grootste aller zuidelijken noemde het dien der verdoemden 

in de hel: „Gij zijt de eenige niet !" Crabbe wijst 

hem op ziju meester, den adellijken grondbezitter, die ook met 

acht kinderen geplaagd of gezegend is, en dezen niet zoo 

gemakkelijk groot kan brengen als hij ! 

„Och!" znelitte ooze oude en rijke kruidenier, , 

„Och! had ik een van al die lasten bier I" 

Taco sprak zijn vriend : „INlij ware 't groote zegen , 

„Had ik in d' eeht geen enkel kind gekregen!" 

Ze waren beiden oud , en niet dan spa 

Besloten tot het kiezen van een 

Ze stelden 't nit, de een, tot hij rijk kon levee, 

En rang en eer zijn kinderen kon geven , 

Zijn vriend, oindat hij geenen zoon begeert, 

En onrust brengt en ligt zijn goed verteert 

Het wordt thinker en donkerder, hoe verder wij gaan. Richard, 

die kramer geweest is, die, toen hij het verre genoeg had gebragt 

om van het zwervende leven af te zien, een winkel had 

opgezet, de kruidenier nam eene vrouw , en heeft alle regt

118 GEORGE CRA BRE. 

het kinderlooze van zijnen echt te betreuren, daar zijne gade 

met Rachel roept: ,,Och, Beef mij kinderen, of ik sterf!" Hoe 

door dwaze overbrenging het verhevene belagchelijk worden 

kan! Humphrey heeft een Jong en mooi weeuwtjen getrouwd, 

schoon zijn haren reeds grijs waren geworden; vijf jaren gehnwd, 

is hij vijf kinderen rijk; wat zeggen wij? verwenscht 

hij die zegen, gefolterd door vreeze, dat zijne vrouw hem 

ontrouw is. „fleet hem Bain, Judas, wat ge wilt!" barst 

hij uit, bij de vraag, hoe zijn jongsken heeten zal; de reminiscentie 

van namen uit de schriftuur is even ongelukkig als 

ongepast. 

Zoo is 't geniis van kroost een bron van smart , 

't Bezit een dolk van jaloezij in 't hart. 

En voor het vrij onduidelijke van bet oorspronkelijke: „Last 

„daarorn niemand die voor de hand des reuzen getelde pijlen 

„weigeren of wenschen," geeft de heer Sybrandi ons den 

goeden raad 

Yacht dan met kalude 't af, , of God ow woning 

Zal vollen met Zijn erfdeel en belooning! 

We zijn van harte geneigd het te doen, en het gedicht Geboorteie 

voor genoten to houden; want door de bladen glurende, 

zien wij dat zelfs een weesjen, — waaraan wij de 

creoolsche of mulatsche sehoolmatres op het leelijke plaatjen 

verschuldigd zijn, — Beene aanleiding tot eenige verheffing, 

tot eenige vlugt geeft. Integendeel, het sehijnt de beurt der 

gekheden te worden; de dichter brengt zijne kruidkennis te 

pas, door een dwaas op to voeren, die zijn kroost de vreemdste 

plantennamen geeft; natuurlijk in het Latijn. Geboorten , wij 

hadden ons te regt, gelooven wij, met iets anders gevleid, 

vadervreugde , moederweelde, de eerste ontwikkeling der

GEORGE CRABBE, 119 

kindschheid, wat is dichterlijker? Verstandige opmerkingen, 

wie is er, die deze in verzen zoekt, in verzen namelijk eenen 

toestand gewijd , welke zelfs voor den koelste iets verteederends, 

iets verrukkends heeft? 

II. Huwelijken: 

„Wie huwen wil , hij overhaaste 't niet ! 

„Een kort verw ij1 bespaart sours lang verdriet ," 

Zong Naso eens. De beste der meestressen , 

De crvariug staaft zijn gulden wijsheidslessen , 

Wie arm is, spaart voor d' al to wissen nood 

En 't uitstel maakt de zorg eens minder groot. 

De rijke sterkt aldus zijn jonge krachten , 

Om 't leed to dragen , dat ook hem zal wachten. 

Door 't uitstel wordt het teederminnend paar 

Van lieverlee vertron wlijk met elkaer, , 

En leert voor eeht zich naar elkander schikken , 

En loins en lust, gebrek en deugden wikken. 

Het ligt den sluijer op, dien, al to digt, 

De liefde sonitijds draagt voor 't aangezigt , 

De liefde — een Bids , door ongeduld gedreven, 

Te tier, dan dat zij denke aau wat in 't leven 

Onmisbaar is, -- aan voedsel , dak en kleed , 

Behoeften (lie zij laag en nietig heet. 

Zij jaagt dwaze jeugd tot haar genuchten , 

Om als de hunger kornt , hoar dak to ontviugten. 

Maar toch . is 't uitstel wijs, 't zij niet gerekt , 

Tot de ouderdom zijn diepe corers trekt. 

Verschuif het niet tot aan to late dagen . 

Maar zijt ge eens and wit dan den strip niet wagen I 

Waar en wijs, practisch hij uitnemendheid, maar ook po6tisch? 

De hoogste, de heiligste alter hartstogten verlaagd 

tot eene huishoudelijke berekening! We zijn maar in het dorp, 

hooren we zeggen , alsof, wat er goddelijks in den mensch 

gloort, slechts aan dezen staat of aan dien stand was bedeeld,


dezelfde vonk niet aller boezem ten deel viel, om, helaas! bij 

wijie tot verterende vlam nit te slaan ; om, den hemel zij 

er voor gedankt ! bij oneindig grooter getal bet your te worden, 

dat verlicht en verwarmt tevens. Straffe, sombere Cowper ! 

dien Byron een dichter met mofjens schold , hoe wist gij met 

weinige harde trekken , het is waar, toch dier drift regt te 

doen , ook waar zij op het verlies des verstands stond! Luttel 

woorden volstaan om ons uw tooneel aan te geven een open 

veld met varens bewassen , — zij, voor wie gij ooze opmerkzaamheid 

inroept , is maar een kamermeisjen , — owe verzen 

rijmen niet, vloeijen naauwelijks: 

Dour doolt zij dikwerf om, die beter Hid 

Een zijden manteltjen met leant omplooid, 

Een hoed met mooije linten dragen zag. 

'Poen was ze een dicnsthre en sohonk hoar harte een hoist, 

Die hoar verliet , naar zee ging en verdronk. 

Rapper laat zich niet orntrekken , raanwer hadden wij schier 

gesehreven , niet toetsen. En toch blijkt ge dichter : 

Hoe ze in gedachte hem op 't bruischend diep 

Op verre knit verzelde , en schreijend zei : 

„Wat lijdt een zeeman niet !" of, opgeruimd , 

— Als wead de warmste weusch niet incest besehaamd ! — 

Zieh vleide met zijn blijde wederkomst , 

En droomde van een hell hoar nooit bestemd. 

One gemoed gevoelde ieder dezer toestanden mede, ale ware 

het een speeltuig , door owe vingeren beheerscht. 

Daar kwam de droeve mare van zijn dood, 

i\Tooit glitalaehte zij weer! 

En no doolt ze om 

Op 't eenzaam veld, brengt heel den dug er dour,


En zwerft, tenzij de deernis het voorkomt, 

Er ook den ganschen nacht. Naar half verheelt 

Eon liontrig sehort, dat ze als eon mantel draagt, 

Het nog verseheurde kleed; door beide heen 

Geeft zuehtend hijgen vaak haar boezem bloot; 

Zij vraagt een speld van leder lien ze outmoet 

En steal die op haar 11101:W ; maar warme rok, 

Hoe ook van kon zij of spijze of drank, 

Hoe vaak haar hongre of Borst', die vraagt zij nooit, 

Aagt! ze is krankzinnig! 

Gij huivert als wij, Cowper wist wat hartstogt is! 

Levenslustige Burns! die al de weelde der liefde, ook die 

der wel wat wilde, smaaktet en schetstet, en voor de laatste 

zoo bitter hebt geboet, hoe wist gij al het vertroostende en 

veredelende van de zoetste aller neigingen to huldigen in een 

liedeken van maar twee couplctten: hoe leveren ons uwe wide 

luidjens het welkome bewijs, dat die vonk Gods in ens binnenste 

ook in de grijsheid van geen verdooving weet! 

Toen gij ow best deed om 1111,j11 hart, 

Claes Hendrikszen, mijn sehat! 

Toen was liw hoar als ait zoo zwart 

Uw voorhoofd spiegelglad; 

Gerimpeld is dat voorhoofd , 

Zoo wit als sneenw dat boar; 

En loch de hemel zegene u, 

Claes Hendriksz, beste tta;lr! 

Wij klommen zaam den heuvel op, 

Claes Heudrikszen, mijn sehat 

En hebben op zijn groeneu top 

Veel vreugdo en hells gehad ; 

Wij stromplen nu vast naar beneen, 

Maar helpen de eon den aer 

En slapen ginder Met alleen, 

Claes Hendriksz , beste vaer!


Slechts dichters als Cowper en Burns waren de voorboden 

der wedergeboorte der pokij , het morgenrood van den dag, 

waarop Walter Scott zingen zon, in de heerlijke paraphrase 

van Nicolaas Beets: 

Liefde lokt een zoet gelnid ; 

lit de dwarsehe herderstluit 

Lacht de here vrede: 

Kliiikt de schorre krijgstrompet, 

Op het brieseheude genet, 

't Pautser nan en 't krijgshelmet 

Op de blonde lok put, 

Trekt ze strijdwaart 

In de feestelijke zaal 

Blinkt zij in haar blijdsten praal 

Regelt scherts en zangen; 

Waar de ineiboona is geplant, 

En de laudjengd hand aan hand 

Omspringt naar den boersehen trant, 

Naakt ze met haar rozenhand, 

Huppelt ze in de rangers. 

Zy regeert op 't blijde veld, 

Zy in 't woelig krijgsgeweld, 

Zy in 't hofgewemel; 

Sedert 's werelds aanbegin 

Voerde zy haar wetten in , 

Ze is geltiald van hunger tin', 

Enkel hemel is de min, 

Eukel min de hemel. 

Arne George Crabbe! wat vergt ge dan, dat wij het oor 

leenen aan awe huwelijksschetsen, van alles overvloeijende, 

behalve van liefde; aan uwe beroemde Phoebe Dawson zelve, 

die allerschoonst zon zijn, zoo ze bezield ware! 

Oordeel zelf, lezer!


vlied verleiding ! Wacht u voor het kwade!" 

Zoo klinkt mijn stem; men boort me, als 't is to spade! 

Een tweetal jaren is het naanw gelek, 

`Poen Phoebe 't eerst hier in ons dorp verscheen, 

Een frissche bloem, die in 't verborgen groeide, 

En nu bij ous in voile schoonheid bloeide. 

Hoe vrolijk stapte zij het grasperk rood, 

Waarop de kermistent te prijkeu stood, 

Vol drift om zelf te zien, en (wie zon 't wraken?) 

't Genot van zich te laten zien, te smakeu. 

Bewonderd werd ze om houdiug en manier, 

Bedeesd, maar vriendlijk, zacht, maar toch ook fier. 

Gezond en jong ... hoe las men 't in haar blikken, 

Dat haar geen zorg voor nadrend Teed deed schrikken! 

De kalmte van hoar ziel stond op 't gelaat. 

Van kieschen smaak getuigde hoar gewaad, 

Als zij haar vlijt en kunst er aan besteedde 

En zieh bevallig, maar met eenvoud kleedde. 

Geen jongling zag hoar, of zijn blik sprak laid 

Bewondering voor zooveel schoonheid nit; 

En Phoebe, wen 't haar eigen hart verheugde, 

Voelde onbestenid, hoe ze andren was tot vrengde. 

Haar schoonheid won de gunst van oud en jong, 

Terwiji haar goedheid elk tot liefde (hong. 

De nijd zelfs zweeg; wat zoo hij haar inisgunnen? 

Al mogt zij hoar ook verre wenschen knnnen. 

Met juisten blik zag Phoebe 't in, hoe haar 

De dienstbaarheid kon hoeden voor 't gevaar, 

Dat boersehe schoone dreigt, als inoederoogen 

Met liefdes zorg haar niet meer volgen mogen. 

Toch , als des zondags 't nur van vrijheid sloeg, 

Gevoelde zij, hoe 't bloed hoar sneiler joeg, 

Wanneer zij met gcheime vreugd bemerkte, 

Hoezeer boar saloon met magtig' invloed werkte. 

Dan bleef hoar schuldloos hart voor 't fier gevoel, 

Dat schoonheid geeft aan rijk en arm, niet koel. 

De gerekte beschrijving heeft or niet bij gewonnen, dat zij 

in de vertaling tien regels meer telt dan in het oorspronkelijke.


In 't eind verseheen de heap, die hart en zinuen 

Der schoone (nava heivegen zou tot min nen . 

Met stouter cooed drong hij tot hear vooruit , 

En s prak zijn licfde zonder schromen nit. 

Haar ongel ijk in card en in gedragen , 

Mgt hij joist door 't verschil hear hart behagen. 

Luithinchtig , schoon verliefd , ver waand, schoon jong , 

Van uitzigt vurig, vlug en rap van tong, 

Van ambecht snijder, , (lie zijn y ak verzaakte , 

En 't kleed als hnisknecbt borstelt , dat hij maakte. 

Doch nu . „zeg Phoebe gunstig op hem neer, , 

„Haar shutf beklom de snijderstatel weer, 

„En hood, bij altijd tronwer min, hoer dagen 

„Van immer ruimer wel mut . . . won zij 't wagen 9" 

Zij zuchtte en blonsde , en condor stemgeluid 

Sprak toch hear blik het teeder jawoord nit. 

We zijn sleehts billijk jegens George Crahbe, als wij bekennen 

to gelooven, dat de beer Sybrandi met zijne afwisseling 

van staande en slepende verzen hem teen dienst deed, — het 

oorspronkelijke is zoo kort en kernig, dat het, ja , een getrouw 

vertaler wanhopig kan waken, maar niet lijdt aan de matheid, 

die bij deze vertolking meelijdend glimlagehen doet. 

En echter wordt het tijd, dat onze opmerkingen een einde 

nemen, — goon woord this meer over het gemis van dieper 

opvatting des gemoeds , over zich bloot tot het uitwendige 

bepalende beschrijving van den toestand ; voortaan spreke bet 

vers alleen : 

Door bosch en beemd , op he a vels en in dalen 

Liep 't mcisje nu aan (Perm hears minnaars dwal en , 

Stil , in zich zelf gekeerd , gejaagd , bedeesd , 

Met hoogen blos , als ze eene ontmoeting vreest. 

Zoo slenterden zij verre door de weiden 

En zaten ndr bij 't heekjeu , en vermeidden 

Zich eau zijn blocmwerand ; en 't coot gekoos 

Verd reef de wolk van 't voorhoofd voor een poos.

GEORGE URA.BBE. 125 

Doeh sehetste hij , met sterk gemengde kleuren , 

Een toekomst , looter vreugde , zonder treuren, 

Dan greep een somber voorgevoel 't penseel 

En wierp een schaduw op het blij tafreel , 

En 't holder vergezigt begon te tonen , 

Beneveld door des meisjes droeve tranen. 

Zoo vlood de tijd van beider vrijheid heen, 

Totdat in 't uiterst nor het poor verscheen 

Voor 's mcesters deur. Nog blijft de minnaar dralen 

En goat en keert , one nog een groet te halen , 

En wordt gevleid, bestraft , gesmeekt , verjaagd. 

En als hij over koclheid rich beklaagr, 

En aarzleml wijkt , orn telkeus weer te komen , 

Dwingt hoar zijn droefheid, veinzend aangenomen , 

Tot grooter teerheid , don zij voegzaam vindt. 

Zijn drift eiselit tecken , dat zij hem bemint ; 

En wordt zc eerst toornig, 't wordt hem kwijtgeseholden, 

En zijn berouw, , zijn droefheid wordt vergolden 

Door teenier liefdeblijk , don wat hij vroeg, 

En wat hoar eerst den blos in 't aanzigt joeg. 

Oct" , vlied verleiding ! Hoed n voor het kwade, 

0 onbedaehte jengd , eer 't is te spade 

En no ... the vrouw in haveloos gewoad , 

Die met een kind op d'arm doorhenen goat, 

En 't kleine wicht zoo feeder ilrukt aan 't harte, 

Hoe worstelt zij gednldig met hoar smarts 

Hoar ingevallen kook getnigt van nood 

En hunger, wien 't ontbreekt atm daaglijkseh brood, 

Van bange zorg , van dag tot doge banger, 

Van vroeger hoop, ooh, nn geen hope longer, 

Hoar dorre lip is wit ; diep ligt hoar oog, 

Van onbemerkte tranen zelden droog. 

Haar bilk is Palm, een oogwenk slechts vertrokken 

Als of op evils hoar fclle pijnen schokken. 

Ze torseht een steepen kruik , en ieder tred 

Worth zigtbaar met berorgdheid neergezet, 

Niet enkel om het kind , op d'arm gedrag,en , 

Maar ook, orn 't geen haar waeht no korte dagen. 

Ze volt haor ; met langzaom overleg

126 GEORGE C RAB BE. 

Betreedt zij weer den glibberigeu weg , 

Totdat hear voeten , hij al 't zorglijk mijden , 

In 't oog hedriegend grasveld eensklaps glijden , 

En ze op den kleigrond neerstort. Och , hoe zwaar 

En pijnlijk valt het weder opstaan hear, 

Die, krank van ziel en ligeheam, wreed bedrogen , 

Haar hoop en kracht to zamen ziet vervlogen. 

De kelk der smart, gevald tot can den rand, 

Liep over ; 't iced had. thans hear overmand. 

't Werk is verrigt. Met wankelende schreden , 

Van pijn verinast , poogt zij weer voort te treden , 

En waggelt verder, , tot hear laatste kracht 

Aan d'ingang van de hut hear heeft gebragt. 

Zij treedt er vergeet de deur te sluiten , 

Legt 't wichtje ne'C'r en wendt zich weer near buiten, 

Ontbloot haar boezem voor den killen wind, 

Of hear geprangde Borst veraming rind', 

En worstelt met het zenuwachtig nokken, 

Dat reeds hear zwak gestel begint to schokken. 

Vergeofs! Ben:mum:timid_ klinit ; ze hijgt near lucht. 

Een bange kreet , een raauwe gil ontvlugt 

Haar keel; of aklig huiThen , straks vervangen 

Door wild geschrei , getuigt van 't boezemprangen. 

Dat hoort een buurvrouw, , en snelt toe, en geeft 

Der kranke gaarne al, wet hear armoe heeft. 

Zij zoekt geen lof, goon voordeel of belooning, 

Maar volgt hear hart bij liefcle- en dienstbetooning ! 

En heeft geduld , tot de arme kalmer wordt , 

En 't vriendlijk troostwoord rust in 't harte stort. 

Vriendin in wood, de kranke erkent uw zorgen ! 

Vergeldt zij 't niet, 't blijft Gode niet verborgen ! 

Doch wie is de arme ... de afgeknekte bloem 

't Is Phoebe, zij , eemnital der maagden roern, 

Wie 's mini-mars vurig oog, zijn minim woorden , 

Zijn zoete vlei- en leugentaal bekoorden. 

't Was medelij , dat eerst hear teeder hart 

Bewoog, gevoelig, voor zijn sehijnbre smart. 

„En dan zijn smeeken? 't moest de wreedste winnen , 

„En 't koelste hart ontgloeijen linen tot minnen

GEORGE. CRABBE. 127 

Ach, al te vroeg zag hij zijn wensch vervuld! 

Te Mat bedekte de echt de zonde en schuld; 

En then vergat de ontrouwe woord en eeden, 

Toen weed zij , de eens vergode, ruw vertredeu. 

Een lompen dwaas , een tergend dwingeland 

Gaf zij, zoo 't bleek , ontijdig hart en hand. 

Hij tierde in huis en schold , totdat zij sehreide, 

Of spilde uithuizig 't loon, verdiend door beide, 

Tot ziekte en kommer haar verkwijnen deed, 

En hoop en troost verging in 't grievend Iced. 

Orb, vlied verleiding! Hoed u voor het kwade, 

En boor, o jengd , mijn stem , eer 't is te spade! 

En vergelijk nu, zoo ge wilt, den indruk , door deze voorstelling 

van Phoebe Dawson op u gemaakt, met dien , welken 

wij ontvingen; de onze laat zich in drie gedachten weergeven. 

Iedere kunst houde zich binnen de grenzen , haar aangewezen 

; Phoebe met hare kruik en haar kind kwam een 

schilder, , niet een dichter toe; dat was de eerste. De tweede 

hebben wij alien gemaakt; de beschrijving van een hysterisch 

toeval is een ongelukkig onderwerp voor een vers. En de derde? 

Er schuilen misschien paarlen in het slijk , maar laat mij niet 

zien hoe ge er in wroet, als hij er geene aan het licht brengt! 

III. Begrafenissen. Och , lieve wichtjens! wanneer gij 

bet verhelpen kondt, gij deedt beter maar niet te worden geboren, 

schreven wij onder den zonderlingen welkomstgroet aan 

de kleenen, waarmede dit dichtstuk aanvangt. Van trouwen 

komt rouwen , mogt onder de H u w elij ken staan. Wat dunkt 

u, wanneer wij de laatste afdeeling, Begrafenissen, die 

even weinig blijken inhoudt, dat de dichter geleerd heeft „het 

„leven in zijne volheid te begrijpen en op te vatten, zonder het 

„chemisch te ontleden ," den lief hebbers overlieten, en Haar het 

opschrift hem zelven begroeven? Ondanks dat hij ons bitter heeft

128 GEortati CRkliBE. 

teleurgesteld, doen wij bet dankbaar ; of zon het looter ijdelheid 

zijn, zoo wij ons verbeelden, dat hij ons geleerd heeft ons voor 

velerlei verkeerds te wachten ? Wij zullen straks nog eene 

poging wagon het duidelijk te doen worden ; onder deze rubriek 

behoort slechts eene vlugtige vermelding van wat hij meer heeft 

geschreven, hoe bet later met hem ging. Zijne volgende voortbrengselen 

waren : de Burt, eene reeks van schetsen, haast 

geen voor- of onderwerp ter wereld van zijne beschrijving verschoonende, 

allerbelangrijkst voor wie weten wit, hoe eon zeestadje 

van den tweeden rang, eon opkomend Aldborough, er 

in lingeland in het begin deter eeuw uitzag. Verschenen in 1810, 

word. dat dichtstuk in 1812 door velerlei Vertellingen, gevolgd , 

voor wie 's mans beschouwingswijze deelt , eene bron van studie ; 

wat ons betreft; slechts om twee verzen vermelding verdienende 

; twee verzen in andere maat geschreven, dan die waarin 

wij Het Dorpjen getrouwelijk voor u hebben overgezet, en die 

hij, behondens die beide uitzonderingen, levenslang bezigde. 

Het zijn Sir Eit8tache Grey en do Ileidin, bet eene zoowel als 

het andere moor kracht verradende, dan hij overigens aan 

den dag legt, beide echter overdreven. Het eerste is een verslag 

, door den lijder zelven gegeven, hoe hij krankzinnig 

word; het tooneel is een gekkenhnis. Het tweede schildert 

eene wroeging, waarbij nw hart wegkrimpt. Zooveel over 

zijne lettervruchten, en nu over zijn leven ? De biographie 

is daar ten bewijze, hoe hij gevierd word en geeerd , niet 

slechts door het groote publiek , maar door wie in Londen , 

in de jaren 1817 tot 1822, tot de letterkundige wereld behoorde; 

hij, het lam, was bij wij le de leeuw. De Rutlands 

bleven levenslang zijne bescheriners ; hij genoot bet inkomen 

van verscheidene predikantsplaatsen terzelfder tijd hij zag 

zijne kinderen gelukkig gevestigd ; twee van deze wijdden 

zic.h als hij den geestelijken stand ; en verloor hij zijne Sarah


in 1813, hij werd , vreeind genoeg, sedert gezonder dan hij 

ooit was geweest, en men verdacht hem, dat hij, op zijn 

ouden dag, andere Anacreon, de rozen der liefde weer door 

zijne zilveren lokken wilde vlechten. Het moet wel waar 

zijn geweest, want de biographist zelf gewaagt er van, maar 

het blijft bij wenken ; eenige triomfen nog, in Edinburg vooral, 

en wij dragen hem ten grave in Trowbridge in Wiltshire, 

waar hij de laatste negentien jaren leeraar was geweest, waar 

hij in zijn acht en zeventigste verscheidde. Er werd een marmeren 

gedenkteeken door de bijdragen zijner dankbare gemeente 

voor hem opgerigt : „het stelt eene gestalte voor, die 

„op bewonderenswaardige wijze den stervenden dichter weer- 

„geeft , zijne oogen vestigende op de heilige schrift ; twee 

„hemelsche wezens zien toe, als verbeiden ze zijn verscheiden 

„van de aarde;” en daaronder wordt eene lofspraak op zijne 

vele deugden besloten met de woorden „eons grooten tijdge- 

„noots,” hem prijzende, als „der natuur straffe en toch beste 

„schilder." Het is een versregel van Byron. 

Byron en Crabbe ! 

De zamenvoeging dezer beide namen schijnt voor den hoer 

Sybrandi niets verbazends te hebben ; hij besluit met dat oordeel 

zijne lange lofspraak op George Crabbe ; hij voegt er nog 

een pluimpjen bij. Het viol te vermoeden, dat het gevolg 

zijner beschouwing van dezen dichter een ander moest zijn 

dan dat der onze; als hij hem niet bewonderde, zou hij zieh 

de moeite der vertaling hebben getroost ? Hoor wat hij al 

in hem waardeert „Zijne betrekkingen als dorpspredikant 

„in verschillende streken van Engeland hadden hem" (die, 

volgens Sybrandi, gedurende de jaren zijns stilzwijgens niet 

vruchteloos had geleefd) „eene ruime gelegenheid gegeven 

„oin den mensch , het menschelijke karakter en levee te be- 

„studeren , niet, gelijk zij zich vertoonen in de hoogere kringen 

Studien eu Sehetsen III 9

130 GEORGE CRARBE. 

„der zamenleving, waar eenvoudigheid en natuurlijkheid maar 

„al te dikwijls door gekunsteldheid en gemaaktheid zijn ver- 

„vangen, maar gelijk zij verschijnen in de geringe of middel- 

„klasse , waar gevoelen en handelen meer in overeenstemming 

„staan, en waar deugden en gebreken zich meer in hunne 

„wezenlijke gedaante openbaren. Met een menschkundig oog 

„had hij de zoodanigen gageslagen, het menschelijk hart in 

„zijne verschillende werkingen gevolgd , zich niet bij de nit- 

„wendige verschijnselen bepaald, maar oorzaken en beweeg- 

„redenen opgespoord , en den mensch van zijne geboorte af 

„nagaande, in natuurlijken aanleg, in opvoeding, voorbeeld 

„en lessen, de verklaring gezocht van zijne latere deugden 

„of ondeugden.” Voortreffelijk , maar is hier van ontleding 

of van dichtk unst sprake? „Wat hij alzoo had opge- 

„merkt , — en hij, die van zijne jeugd af aan wider en met 

„de menschen had verkeerd , had veel opgemerkt, — dat. 

„werd thans het onderwerp zijner dichtstukken. Het waren 

„Of afzonderlijke verhalen, of zij werden door dezen of genen 

„kunsteloos geknoopten band met elkander verbonden. Niet 

„de gebeurtenissen zelve, die hij behandelde , trokken de 

„meeste belangstelling ; zij waren eenvoudig, vreernd aan 

„zonderlinge avonturen, voorvallen nit het dagelijksch leven, 

„te naauwernood gebeurtenissen to noemen ; maar het was 

„de teekening van den handelenden of lijdenden persoon, de 

„'ontleding van zijn karakter, de ontwikkeling van zijn gevoel, 

„van zijn vermogen, van zijne aandoeningen, van zijne harts- 

„togten, waarin de kraeht en het eigenaardige van Crabbe's 

„genie uitblonken.” ontleding ! „Dat alles werd afgewis- 

„seld door getrouwe natuurbeschrijving en menschkundige 

„opmerkingen, die door hare waarheid en juistheid diepen 

„indruk maakten. Eenvoudigheid was daarbij ook het ken- 

„merk van zijne dichterlijke taal , die de zoo dikwijls mis-


„bruikte sieraden eener poetische dictie versmaadde en zich 

„vooral door eene zinrijke kortheid onderseheidde , waarin 

„ieder woord moest worden geteld. Menschelijke dwaasheid , 

„zvvakheid en boosheid vertoonden zich zoo menigvuldig aan 

oog , dat zijne gedichten dikwijls eene zeer sombere kleur 

„dragen , en hij met regt door Byron de strenge, maar beste 

„schilder der menschelijke natuur wordt genoemd. Maar daar- 

„bij ontbreekt bet niet aan den humor; die met onschuldige 

„luim zijnen ernst afwisselt." Ont leder, ja , maar in die 

beschrijvingen tevens schilder, tevens di e h ter ? zonder 

dat hij ooit idealiseert? 

We mogen het er niet voor houden , dat deze getuigenis 

van Byron ten gunste van Crabbe hier door den heer Sybrandi 

enkel zou zijn bijgebragt, om het vuurwerk treffend 

te doen eindigen , en hem toch aan den anderen kant niet 

zoo zeer alien zin voor kritiek ontzeggen , dat hij zoo zijn 

teruggedeinsd voor de moeite eens na to slaan , wanneer en 

waar die hulde werd gebragt. Het is een der vier prijzende 

versregelen nit de Engelsche Barden en Schotsche Recensenten 

in 1809 in bet licht versehenen , teen George Crabbe nog 

slechts zijn Dorpjen en zijn Kerkregisters had uitgegeven. Het 

is de lof van een satyricus, die verplicht was, wilde hij 

het pnbliek voor zijne wraakneming winnen , eenigen te verschoonen 

; die, zou zijn hekeldicht niet al te bar worden, 

enkelen zelfs prijzen moest, en het van zelf het liefst diegenen 

deed, welke bet verst beneden , of wilt ge , buiten zijne sfeer 

zweefden. Het is eene hulde, toegezwaaid in een gedicht , 

waarin Wordsworth gemeen wordt gescholden; bet is een 

lintjen , Crabbe bedeeld door een vorst , die later eene andere 

orde dan die, welke hij stichtte , hemelhoog zou verheffen. 

Moeijelijk kunnen wij ens voorstellen , dat bet den beer Sybrandi 

zou zijn ontgaan , hoe weinig het gezag van Byron


als criticus gelden mag, hoe zijne goede trouw in dat opzigt 

niet boven alle verdenking is. Het nageslacht waardeert 

zoowel in Wordsworth's als in Byron's meesterstukken de 

ontwikkeling der dichterlijke gedachte door Goldsmith in 

zijnen Reiziger maar aangegeven; doch zoo de evenaar in de 

hand der kritiek tusschen the Excursion, en Childe Harold 

nog wankelt , wie is er die langer gelooft, dat Byron meende 

wat hij zeide, toen hij Pope boven Shakspeare verhief? De 

greep van den heer Sybrandi is to zonderlinger, , dewijl het 

waarlijk aan andere lofspraken niet ontbreekt. Was het maar 

om een naam te doen, eene vermaardheid, die van Byron 

evenarende, een gevierd man, wiens strekking schijnbaar 

meer met die van Crabbe overeenstemde, een vertrouwd 

vriend , hij had hem voor het kiezen in Walter Scott, die 

onzen dichter, toen hij eenige zijner verzen voor motto aan 

het hoofdstuk van een zijner romans bezigde, den engelschen 

Martialis noemde. Het ging even weinig diep, maar het had 

niet minder mooi geklonken. Was bet hem to doen geweest 

om een lof, , die van meer oordeel getuigde, hij had Gifford 

of Cunningham maar op te slaan, en hij mu zich bevredigd 

hebben gezien, — met eenige tempering, het is waar. Wij 

kiezen in zijne plaats de karakteristiek van eene vrienden- 

hand, die berucht is om de bitterheid, waarmede zij geeselde, 

als partijschap haar bestuurde , maar wier gezag zelden wordt 

gewraakt, als zij zonder vooringenomenheid de bladzijden 

omsloeg. „Crabbe," begint de oordeelvelling, „Crabbe is mis- 

„schien de gemanierdste van al onze levende dichters, en het 

„is waarlijk to beklagen, dat de sterkst sprekende trekken 

„zijner gemanierdheid verre van de aangenaamste zijn. De 

„huiselijke, ietwat gemaakte, prozaische stijl, — de versi- 

„ticatie aller verheffing vreemd, die nu eens wat gebrokens 

„heeft, en dan weer naar geklingel zweemt, — het eeuwige


„ten voeten uit van alledaagsche , soms gemeene karakters , 

„— gewoonlijk opgeluisterd door de flaauwe aardigheden , 

„en zedekundige bespiegelingen voor jan en alleman , — zie- 

„daar wat op de oppervlakte zijner schriften bovendrijft; zie- 

„daar wat hem het eerst in ons geheugen herroept , als wij 

„een nieuw voortbrengsel zijner veder ter hand nemen. En 

„echter zijn het niet die gebreken, welke zijne eigenlijke 

„manier uitmaken ; zijn het niet die dingen , welke hem het 

„karakter geven , waarom hem volgende geslachten zullen 

„gedenken. Het behoeft geen betoog, dat deze eigenschappen 

„niemands heugenis zouden doen voortleven , en dat zij dus 

„nooit het kenschetsende kumien uitmaken van eenige der 

„oorspronkelijkste en krachtigste verzen, welke ooit zijn ge- 

„schreven.” Hier volgt de beproefde verklaring van het raadsel. 

„Crabbe bezit dus andere gaven , en deze zijn niet minder 

„eigenaardig en niet minder sterk geteekend dan de gebreken, 

„waartegen zij overstaan , — een weergaloos , bijna naar 

„toovenarij zweemend talent van opmerking , aan het licht 

„gebragt in beschrijvingen, der natnur zoo nabij komende , 

„dat wj die eer voor afdrukken dan voor navolgingen aan- 

„zien , — eene ontleding van gemoedsaard en gevoel , even 

„keurig en even diep gaande , — bijwijle een zweem van 

„mannelijke teederheid — en iets aandoenlijks , tot schok- 

„kens en vrees aanjagends toe, bijwijle vreemd genoeg , 

„vlaagswijze schier met de kleinste onbeduidendste bijzonder- 

„heden afwisselend. Voeg hierbij de nimmer falende , de 

„dikwerf diepe scherpzinnigheid der opmerkingen , waarmede 

„hij ons nu en dan to midden van beschrijvingen, die op 

„geenerlei belangrijkheid aanspraak mogen maken , verrast , 

„en het gewigt , de kernige kortheid van lessen en regelen , 

„die hem ontvallen of het orakelspreuken waren , bij gele- 

„genheden , welke dergelijke openbaringen volstrekt niet be-


„loofden , en ten leste, wat niet het minst mag heeten, de 

„zoete, schaars aangeslagen snaar van lyrische bezieling, wier 

„minste tokkeling eensklaps zijnen verzen en zijner stof alle 

„hardheid ontneemt, en hem op gelijke hoogte beurt met de 

„stoutste en vindingrijkste dichters van zijnen tijd." 

Het oordeel is dat van Jeffrey. 

Indien het den heer Sybrandi goed had gedacht deze plaats 

bij to brengen, wij zortden van plooij en hebben gesproken, 

vooral aan het slot slechts te zeer in het oog vallende; 

thans, nu hij ons verpligt heeft om van de vriendschap van 

een bevoegd tijdgenoot te gewagen, gelooven wij het regt te 

hebben de keerzijde der medaille in eene andere kritiek, ook 

nit die dagen, na to laten zien. „Crabbe's stijl ," luidt het 

vonnis, „zou ten antwoord mogen strekken op Audrey's 

„vraag: „of de dichtkunst iets waars is?" Ge vindt bij hem 

„geese sieraden, geen blijk van verheelding, geen zelf be- 

„drog , geen woordenpronk. Zijn zang is louter droeve werke- 

„lijkheid , eene nuttelooze weeklagt , zonder eenige verhefling 

„of verscheiclenheid. Letterlijke getrouwheid neemt bij hem 

„de plaats in der vinding; hij wordt wigtig door een aantal 

„kleine bijzonderbeden; hij kluistert de aandacht door ver- 

„velend to zijn. Hij houdt zich niet altijd slechts met feiten 

„bezig, maar het zijn bovendien feiten van de meest alle- 

„daagsche, minst opwekkende, alleronaangenaamste soort; 

„maar hij vleit zich met het effect van waarheid door eene 

„het microscoop beschamende naauwkeurigheid, waarmede hij 

„de onbeduidendste voorwerpen ontleedt, en met een waar- 

„borg voor belangstelling in de onverzettelijke vastberaden- 

„heid, waarmede hij de walgelijkste dingen behandelt. Zijne 

„dichtkunst heeft het voorkomen van iemand, die eene be- 

„trekking bekleedt of een beroep uitoefent. Hij wordt geroe- 

„pen bij moeijelijke geboorten, bij gebroken ledematen of


„geschonden huiselijke vreden, en hij maakt eene lijst op 

„van wat er in zijne parochie is gebeurd en gezondigd. Hij 

„kiest het laagste , grofste, meest weerzin inboezemende, dat 

„er in den menseh schuilt, tot stoffe zijner uitvoerige be- 

„schrijving; toch is bet nog altijd natuur, en de Natuur is 

„eene groote en machtige Godes. Wel voor hem, dat zij dat 

„is,” gaat het voort, maar wij wager niet alles over te nemen. 

Slechts deze karakteristiek zijner zangster: „'s Mans maze is 

„niet eene der dochteren des geheugens; zij is de °Ude, tande- 

7; looze, mompelende dame zelve; al wat er in de buurt kwaads 

„wordt gesproken en gefluisterd overbabbelende , u mededee- 

„lende totidem ver6i8 et literie, wat er in elken hock des 

„koningrijks, ieder uur van den dag en des jaars geschiedt , 

„en altijd bij voorkeur van bet minst smakelijke gewagende.” 

Of zijn Helicon: „Op doze stikt gij in onkruid en bederf; 

„geen licht uit den hemel straalt er u op toe; geen streelende 

„klanken verrassen er geen bloem van liefde, hoop of 

„vrengde die er op ontlnikt, of, doen zij het, in een omzien 

„zijn ze verwelkt. De verzen onzes dichters blazen geen geest 

„van jeugd in wat hem omringt ; alles krimpt weg in vreeze, 

„moedeloosheid en verval." Is het wonder dat het opstel aldus 

wordt besloten: „In een woord, zoo de schriften van Crabbe 

„niet veel bijdragen ter vermeerdering van den schat eener 

„boeijende en streelende verdichting, het lijdt geen twijfel 

„dat zij misschien nog wel eene toekomstige eeuw lang een 

„doorn in de zijne der dichtkunst zullen blijven." 

De veroordeeling is door Hazlitt geteekend. 

De Predikantsdoehter, het oorspronkelijke dichtstuk van den 

heer Sybrandi, waarmede dit bundeltjen wordt besloten, schijnt 

ons het afdoeud bewijs te leveren, dat hij aan eene dergelijke 

kritische beschouwing van het voorwerp zijner bewondering, 

als wij in de laatste tegenstellingen beproefden, niet heeft


gedaan. Hij noemt het eene proeve niet van Crabbe's poezij , 

maar in zijnen trant. G-aarne getuigen wij, dat het geen der 

walgelijke gebreken heeft, straks in zijn voorbeeld opgesomd ; 

maar wij zouden evenzeer der waarheid te kort doen, zoo wij 

het de weinige verdiensten, die dit onderscheiden, toekenden. 

Crabbe's sombere levensbeschouwing is door Sybrandi's sentimentele 

vervangen; de Predikantsdochter is eene duitsche 

en geene engelsche figuur. Voor het oord van ontzetting , 

waarin de meester u, uws ondanks, verwijlen doet, verplaatst 

de leerling u in een liefelijk landschap; Crabbe's geestelijken 

zijn alles behalve heiligen; Sybrandi's leeraar is een man, 

van wien u veel goeds wordt gezegd; in het voorbeeld krijgt 

ge de gevolgen der verleiding te zien; in de navolging blijft 

de minnaar maar weg. Onmiskenbaar doet zich de invloed 

eener andere, eener evenzeer naburige letterkunde gevoelen; 

bij Crabbe heerschen de feiten, bij Sybrandi de gedachten; 

— de vader dweept met zijne dochter, dewiji hij zijne vrouw 

vroeg verloor; het meisje dweept met den eersten jongeling 

den besten. waarmede zij in kennis komt ; die minnaar zelf 

is slechts zwak , want uit de streek , waarin de liefste woont , 

verwijderd, huwt hij eene andere. Maar wij mogen niet 

voortgaan linger stil te staan bij dat meisjen in den mist, 

zoo weinig zweemende naar de scherpe omtrekken der straffe 

hand, welke den vorm aangaf schijnt het; wij scheiden er 

van om ons oordeel over Crabbe zaam to vatten , niet zonder 

eene schoone plaats mee to deelen, die Sybrandi stellig alleen 

en geheel toebehoort; het is eene schets van kindersmarte , 

als wij in de Gedoorten vruchteloos zochten 

Oeh , 't jeugdig kind. heeft ook zijn zielsverdriet, 

Al telt een later tijd. then kommer niet. 

't Is ijdle waan ; dat immer 's levensjaren 

In ongestoord genoegen ons ontvaren.


Het kind is mensch ; de mensch een grooter kind, 

Dat smart of vreugde in ijdelheden vindt 

Van de eigen waarde , als die voor 't kinderharte 

De bronnen zijn van blijdschap of van smarte. 

Wij, dwazen , zien den ras gevloeiden traan 

Van 't schreijend kind met wrevlige oogen aan, 

Alsof ook dads niet menig traantje welde 

Om angst of pijn, die even smartlijk knelde, 

Als die het hoofd des mans met rimpels groeft, 

Of ook bij hem der tranen troost behoeft! 

Er is schier eene halve eeuw verloopen , sedert de dichter, 

met wien wij ons. zoo lang bezig hielden , bloeide ; eigenlijke 

school stichtte hij niet, want de bevallige en boeijende dorpstafereelen 

van miss Mitford is de engelsche letterkunde noch 

Cowper noch Crabbe schuldig ; die dankt zij aan den invloed 

van Wordsworth ; deed de heer Sybrandi der onze eene dienst, 

door de vertaling der Kerkregi8ter8? Wij wenschten bevestigend 

te mogen antwoorden ; wij mogen het niet. Verzen 

vertalen is eene kunst , ziedaar de gedachte, waarmede wij 

de reeks dezer opstellen begonnen , — verzen vertalen worde 

eene deugd , ziedaar het denkbeeld , dat ons van den beginne 

voor den geest schemerde , dat wij thans eerst wagen uit te 

drukken. Onze duitsche naburen hebben over zulk een aantal 

vlugtige veders te beschikken , dat ten hunnent alles 

wordt vertolkt , — dat ge zuidelijke en noordelijke en oostersche 

en westersche literatuur, , schier tot volledigheid toe, 

in hunne landstaal vertegenwoordigd ziet. Ons klein yolk is 

verre van zoo rijk te zijn ; bij vergelijking bitter arm, moesten 

onze vernuften er naar streven ons van alle letterkunde 

alleen het beste te geven. George Crabbe, geen genie, maar 

een talent, de letterkundige curiositeit , had this gerust nog 

lang kunnen worden gemist. Om het verwijt van veroordeeling 

uit de hoogte voor te komen , hebben wij het geduld

138 GEORGE CR ABBE. 

der lezers op zeker niet geringe proef in doze stndie gesteld. 

Sympathie voor den dichter, , zij heeft 0118, gelooven wij, niet 

ontbroken , zoo lang wij hem ongelukkig zagen; houd ons de 

ironie ten goede, welke wij niet konden bedwingen, toen 

hij, gelnkkig geworden, ons zoo zeer teleurstelde. Vijftig 

jaren lang moge die vervelendheid gevierd zijn, in zijn vaderland 

wordt men allengs het naschrijven moede, toetst men 

en bevindt to ligt. Wat geloofde de beer Sybrandi ons in 

hem to kunnen aanbevelen , den mensch , den christen of den 

knnstenaar? De mensch? maar zoo de verdienste van dozen 

voor het algemeen aan het licht komt in zijne opmerkingsgave 

voor het ongelijke der lotsbedeeling , waarom zag hij 

die alleen op het land en niet evenzeer in de stad, en, grooter 

verwijt , waar bleek ooit zijn meegevoel met de daad? „Bui- 

„ten het gezellig verkeer gesloten , waar hij zijne jonkheid 

„doorbragt, en geen toegang kunnende verkrijgen tot hooge- 

„school of halle, ontbreekt hem alle sympathie voor de onge- 

,,letterde zeden van het Dorpjen of de Burgt , en beschrijft 

„hij zijne huren als nog minder op hun gemak , nog onte- 

„vredener dan hij zelf. Intusschen draagt hij eene breede reeks 

„van dichtstukken aan de elkaer afwisselende geslachten van 

„adellijke beschermers op, en terwijl hij eene gansche kust, 

„door verzen vol jammers, tot een afschrik des lands maakt, 

,,is de eenige bladzijde van zijne boeken, waarop eer, schoon- 

„heid , verdienste of geneugt schittert , die welke hij aan 

„het geslacht der Rutlands wijdt.” Schuilt er jets navolgenswaardigs 

in dat voorbeeld? — Wij spraken van den mensch; 

de christen is aan de beurt; hoe ongaarne wij die scheiden , 

in George Crabbe waren zij het maar to zeer; de schuld 

lag ten deele, wij erkennen het, aan zijnen tijd. Spreekt er 

echter uit zijne gediehten iets, dat, dezen vooruit, niet besloten 

binnen de banden van een stokstijf stelsel, volgens 't


welk men van zijne zaligheid verzekerd was of verloren ging, 

behoefte des gemoeds verraadt aan vruchtbaarder geloof, aan 

verheffender gemoedsleven, in onze eeuw algemeener, dan 

de ijveraar voor leerstellige of kerkelijke begrippen erkent? 

„Bevrijdt ons van Crabbe in de ure der versiagenheid," 

klinkt het van de overzijde des Kanaals. ,,Schetsen van zede- 

„lijke en verstandelijke en ligehamelijke ontadeling vloeijen 

„in zijne schriften over; voor den volke is hij een der ver- 

„troosters van Job!” Wie onzer die, ware hij begaafd met 

zulk eenen zin ellende gar to slaan, zich langer er meO zou 

durven vergenoegen haar te bespien, haar te beschrijven, 

en de hand niet ter hulpe zou uitstrekken en den bevoorregte 

in den lande niet dwingen blozende meé te doen? — 

De kunstenaar dan misschien? Voorbijziende hoe de groote 

genie, van welke de wedergeboorte der duitsehe letterkunde 

dagteekent, in zijnen La6coon de grenzen heeft aangewezen, 

welke bet gebied der eene kunst van dat der andere scbeidt, 

is Crabbe in zijn vaderland tot vervelens toe de Teniers, de 

Ostade, de Jan Steen der dichtkunst genoemd, tot eindelijk 

ook dear de kreet is opgegaan, dat bij in den eersten eiseh 

aller hoogere kunst, genoegelijke, verheffende gewaarwordingen 

te weeg te brengen, te kort schoot. En wat hebben 

wij, Hollanders, dan met George Crabbe to doen, wij, wier 

meesters in de dagen onzer glorie heel Europa leerden, hoe 

lager leven moet worden opgevat om de bewondering der 

eeuwen weg to dragon? 

Hoe bet kleine dichtstukjen, aan den schat van Giithe's 

werken ontleend, het kleine dichtstukjen, dat u tot vijfinalen 

toe den geest, waarin wij dit opstel schreven, hopen 

we, heeft doen gissen, beter dan wij het vermogen, het pleit 

voldingt en George Crabbe vonnist! Onwaar in zijne eerste 

opvatting, als zoude God zoo zijne wereld hebben geschapen,

140 GEORGE CR.A.BBE. 

dat alle geluk, alle genot hier beneden slechts aan hooge 

geboorte, veel geld en allerlei aanmatigingen van geest is 

verknocht, bleef hij levenslang rondtasten naar een bezielend 

beginsel , ontleedde hij en doodde slechts. Te bekrompen 

van gemoed om zich te kunnen voorstellen, dat een leven, 

doorgebragt met in het zweet zijns aanschijns voor wijf en 

wicht to werken, oogenblikken , dagen, uren oplevert, waarin 

die ruige borst van weelde zwelt, hetzij de forsche stem van 

liefde fluistert, of de eeltige hand een traan wegwischt, ging 

alle toewijding boven zijn begrip. Hij zag slechts de dartelheid 

van den borst tegenover de blooheid van de deerne ; 

dat beide een gelukkig paar konden worden, ook zonder overvloed 

, hij geloofde het niet; brave ouders , trots schralen 

dronk en schraler bete, hij was er blind voor. Laag bij den 

grond, was zijn christendom weinig meer dan eene gewijde 

overlevering, zijne kunst maar een spel, pijnlijk beproefd, 

pijnlijk voortgezet; schijnt hij ons een egoist, die van zijne 

philanthropische aandoeningen partij trok. Te nuchter intusschen 

om tot zwaarmoedigheid te vervallen, mag er bij hem 

van geen menschenhaat sprake zijn; die verdoling onderstelt 

evenzeer hartstogt, als de groote, de goddelijke gave, die 

alle overig gemis opweegt en aanvult, die alle andere over- 

treft, de liefde! 

Onze volksaard legde haar in zijne kunstscheppingen aan 

den dag in den tijd zijns bloeis; laat ons het niet voorbijzien 

, nu wel ten langen leste de oogst diende te rijpen. Het 

zoogenaamd alledaagsche, dat echter de kern van al wat goed 

en groot is in zich bevat , is allengs door stoffe van hoogeren 

aard verdrongen; het verhevenste is ons niet te hoog 

meer. Wie zou de ontwikkeling willen weerhouden; wie niet 

wenschen dat zij nog veelzijdiger, dat zij eindelijk volkomen 

werd? Niemand, gelooven we, maar dan wachte ook ieder

GEORGE CRABBE. 141. 

zich van om te zien naar hetgeen wij teregt zijn voorbijgestreefd, 

of wat wij gelukkig nooit hebben gekend. Vertalen, 

het is eene behoefte geworden in eenen tijd, die atom op het 

gebied van den geest vooruitgang verkondigt; vertalen van 

verzen, het is eene verdienste, want het breidt onzen beperkten 

gezigteinder nit, tot waar ook voor het schoone ternpelen 

zijn gesticht; maar het blijke eene deugd, door ons 

verder te brengen en niet achternit te doer gaan; stilstand 

ten onzent is waarlijk al vloeks genoeg! 

1859.

ESAIAS TEGNE.R, FRITHIOF'S SAGA. 

NIEUWE UITGAVE HRRZIEN DOOR J. L. TEN KATE. 

„Doch Homeride zu seyn , auch nor ale letzter, ist schOn." 

I 

JONKHEID. 

(1782-1804.) 

GOETHE. 

In het drie-en-negentigste, vier-en-negentigste, vijf-en-negentigste 

jaar der vorige eeuw zoudt gij in het hart van Zweden , 

langs de oevers van het meir Wenern, in de hooge bosschen van 

Wermland , op den grooten landsweg , menigmalen eene oude 

chais hebben ontmoet , om, voor haar nithalende of het haar 

ziende does, den vluggen vos er voor gespannen een oogenblik 

ga te slaan; om den goelijken man, die over dezen schaars de 

zweep legde, vitigtig te grooten en hem te vergeten. Toch zoudt

ESATAS TEGNtR, FurrumF's SAGA. 143 

gij, wie ge wezen moogt, die deze regelen leest, aan het laatste 

niet wel hebben gedaan. Het was maar de rijksontvanger („Kronofogd") 

Branting, zegt ge, die van dorp tot dorp de belasting 

ging uitsehrijven en innen , en met wien gij, die in zijne 

„voogdij" noch hoeve bewoondet , noch hoeve bezat, niets hadt 

uit te staan ; die u , Been onderdaan dier „kroon" , niets aanging. 

Wat meent gij u hoog op te heffen, door zoo laag neer te 

zien ! Als had er in dien beambte niet meer gescholen dan een 

getrouw vervuller zijner betrekking , als ware de mensch Branting 

niet, tien tegen een, zoowel onze als uw meerdere geweest. 

Wij laten dat verweerde rijtuig , wij laten dien vos ons 

nog eenmaal te gemoet komen , in die schilderachtig schoone 

streek , welke ons van voor dertig jaren heugt en het harte bij 

de herinnering weer warm doet worden voor de zoelte van een 

zornerdag , den eigenaardigen geur van het dennenbosch , de 

frisehheid van het meirkoeltjen ; dear wolkt de weg, maar near 

ons toe, want die chais te willen voorbijrijden zou halsbrekens 

werk worden, — de vos zou vliegen , als Branting „voort" riep. 

Hij nadert , zie scherp toe, zoo ge wilt . hij is voorbij. „Een 

„flink paard, een gezet man, en een jongsken in den bak achter 

„de chais , we zagen waarlijk niets meer !" Een oogenblik . 

maar daar slaat het rijtuigjen een zijweg in, en de knaap wipt 

af, , om het hek , dat de baan verspert , open te doen , en als 

de chais er door is gerold , het achter deze weer to sluiten , 

doch vlug als een tien-, elf-, twaalfjarige, vrolijk , als niets 

vreemds is, zoo lang het gouden haar zoo krulziek om den schedel 

zwiert. Een oogenblik, — en het jongsken is weer opgewipt ; 

voort rolt de chais; maar zoet voorregt der jeugd van ijlings 

belang to wekken, en dat te doenlouter door hare verschijning , 

uw blik volgt haar om des knaaps wille onwillekeurig, en als 

ze straks stilstaat voor eene herberg, die weinig heeft van wat 

men zich buiten Scandinavia onder dat woord denkt , die ook

144 ESA [AS TEGNE. , EMT HIOF' S SAGA. 

maar eene hoeve is, dan spant ge gaarne met dat jongsken uit , 

't geen niemand , die hem een handjen helpt , noodig heeft. Op 

stal staat de vos, immers als die schutting een stal heeten 

mag , en de Kronofogd, — of wilt ge den man in het titelzieke 

land gul en gaauw al zijn speelgoed gunnen , de „Kro- 

„nobefallningsman” , de „Assessor" zelfs, — die Kronofogd zit 

met de boeren in eon schamel vertrekjen rekeningen of to slui- 

ten ; maar gij verlustigt er u in, hoe aardig onze knaap, op 

bet graauwe belastingpapiertjen de ontvangst erkennende , of de 

smerige eeeltjens , die voor geld gaan , natellende, hoe hij Branting 

vriendelijk en vaardig zijne taak verligt. Er is gebrek aan 

licht in de stulp , die misschien maar een dakvenster heeft, 

en frissche lucht moot ge niet zoeken , waar zooveel schapenvachten 

in wambuizen zijn verkeerd ; en toch gaat ge niet naar 

buiten , school' de erwten bloeijen en de roggevelden ruischen, 

want de blaauwe , heldere oogen van het jongsken hebben iets 

betooverends voor u, zoo als zij het voor Branting hadden , 

toen hij tot de weduwe van den dorpsleeraar, , tot de moeder van 

dien knaap, zeide: „Geef hem mij mede, ik zal voor hem 

„zorgen als een vader." 

De brave man hield beter woord dan het dikwerf in dergelijke 

betrekking gesehiedt ; oordeel zelf, , of gij den hoed niet 

maar wat luchtig voor hem ligttet. Het viel van iemand, zoo 

opregt vroom als hij, to verwachten , dat hij meer zou doers 

dan toezien , hoe het goede zaad , door de weduwe in dat gemoed 

gestrooid , opwies ; dat hij het onkruid, waar het wortel 

dreigde to vatten , uitrukken zou ; maar eene belangstelling , 

-die to boven gaande , welke de schare aan haar eigen kroost 

wijdt , maar eerie mensehenkennis , als men zijnen stand niet 

toesehrijft , durfdet gij er u mede vleijen ? Er is veel over bet 

geloof aan eene bijzondere Voorzienigheid getwist, dock hoe de 

twijfel wordt beschaamd door wien het als hij in beoefening

ESAIAS TEGNER, FRITHIOE' S SAGA. 145 

brengt ! Het jongsken bleek juister in het rekenen , dan men 

van zijne jaren vergen mogt ; voor geen stapel schrift, terugdeinzende, 

had het in rapheid met de pen zijns gelijke niet ; het 

werd Branting's regterhand op de vele togtjens door zijne betrekking 

geeischt ; maar het was niet dit, wat hij er het meest 

in waardeerde. Te huis op HOgvalta , de hoeve ten noordwesten 

van Carlstad gelegen , en door den weduwnaar met een eenig 

kind bewoond, werd deze derde de ziel van het gezellig verkeer 

; er was geest in zijn goelijken lath. Stel n een oogenblik 

de tango winteravonden voor, die zij zamen sleten , de donkere 

dagen van een noordschen herfst , en ge zult vermoeden wat 

zulk een jongsken tot veraangenaming van den omgang bijdroeg. 

Een pleegzoon, die hem hartelijk lief was geworden , een eigen 

dochtertjen van solder denzelfden leeftijd, zij speelden, zij 

stoeiden, van stilte was geen sprake meer; wie, die het Branting 

euvel duidt, dat hij zich bij wijle met droomen der toekomst 

bezig hield, dat hij zich verlustigde in het verschiet, 

alles wat hem ter wereld dierbaar was, zijn ambt en zijn kind, 

dien trouwen borst na to laten ? De verzoeking, aldus over lot 

en Leven van den knaap to beschikken , was zoo vergefelijk! 

En echter, we kunnen het te zijner eere niet to spoedig getuigen 

, echter bezweek hij in die bekoring niet ; eehter sloeg hij 

zijn pleegzoon to opmerkzaam Bade, om het zich zelven niet 

welclra of te vragen : of deze niet voor iets hoogers dan zijn 

post was bestemd? Van het oogenblik of dat dit vermoeden 

bij hem oprees, zag de vrome man zonde in iedere poging, 

zich een ouden dag, zoo als hij dien fluks dorst wenschen , te 

verwczenlijken ; van dat uur bad hij Gode voor die aanvechting 

to worden bewaard. Dag aan dog scherper toeziende, wordt 

allengs zijn twijfel zekerheid ; wilt gij weten wat hem zijne 

overtniging geeft ? Het zip kleinigheden; maar nit deze merkt 

de menschenkenner een karakter op, en liefde en godsvrucht 

Srliet,01 111 10

146 ESAIAS TEGNER, FRITHIOCS SAGA. 

zien op dit gebied bij , wat de wetenschap door stuclie 

gewaar wordt. Het jongsken leest gaarne; het jongsken leest 

meer dan Branting lief is; het jongsken leest anders dan hij : in 

een book verdiept , vergeet het alles om zich heen. Eons — het 

geviel in den oogsttijd , — eens was het zijne taak bij een 

openstaand hek de wacht to houden, opdat het vee niet van 

het veld op den hof mogt komen, en wie van zijne plaats 

week, niet de knaap, maar hoe trouw hij op zijn post mogt 

zijn gebleven , de koeijen zwierven er niet minder om langs 

de hoeve, tot ganzen en hoenders opvlogen en rondstoven, — 

daar lag de lezer bij het hek in het gras ; hij had het rand 

niet eens gezien ! — Er werd een ernstig woord gesproken , 

en de waarschuwing scheen indruk to maken op het ontvankelijk 

gemoed ; maar het eerste boek het beste, dat de 

knaap weer magtig konde worden, oefende dezelfde tooverkracht 

nit; nu eons zat hij er mede in het dakvenster, buiten 

aller bereik , dan weer stond hij op de sporten van een 

ladder, in een hoek vergeten; sleehts oog voor die versleten 

letters op dat koffijpapier. Het bleef er niet bij dat zijn 

wederwoord vaak zijn leeftijd vooruit was ; dat zijne gedachten 

van eene ontwikkeling getnigden, waartoe Branting's 

omgeving niet had bijgedragen. Als de knaap alleen meende 

to zijn; als hij , buiten, zijn vrijen tijd besteden mogt naar 

lust, dan — zijn pleegvader ziet het van achter die groep 

boomen met verbazing aan, — dan mompelt hij in zich 

zelven, en Branting, de goede Branting, luistert eene wijle; 

het gefluister moge hem als onverstaanbaar blijven, toch merkt 

hij op, dat het gelaat van het jongsken gloeit , dat zijne oogen 

stralen ; „een Kronofogd," zegt hij, „snijdt men van zulk hout 

„niet!" Het is eene getuigenis , die dag aan dag door dezelfde 

vraag wordt gevolgd „wat dan ?" Het antwoord liet zich lang 

wachten ; maar weer is het zomer geworden, weer rijden zij nit ;

}ISAIAS 'rEGNER , FRITHIOF ' S SAGA. 147 

neer ging de kap van de chais; de Kronobefallningsman grijpt 

de teugels, en voort stuift de vos bet oord in, dalen door, 

heuvels over, voort. Er zijn aan eene betrekking , als onze pleegvader 

bekleedt , moor verdrietelijkheden verknocht dan men 

gelooft; hij heeft met den ligtstgeraakten landbouwer ter wereld 

te stellen — wat wonder dat Branting, in muizennesten verdiept 

, eene mijl lang het stilzwijgen bewaart ? Daar ziet hij 

eindelijk eons , en behoeft geen Spiegel om den indruk to 

ontvangen , hoe zijn gefronst voorhoofd afsteekt bij dat heldere 

achter hem ; hoe zijn duistere blik van dien drijvenden verschilt. 

„'t Leven is schoon ," zegt het jongsken , uit de volheid 

zijns harten , in alien eenvoud ; en hoe weten we niet, maar 

het wordt Branting duidelijk, dat die knaap de bloeijende streek , 

bet overhangend rotsbrok , den stroom aan !amine zijde , het 

wood in het verschiet , het meir dat uit de lommer opdoemt, 

met andere oogen ziet dan hij ; al is ook hij jong geweest , DV) 

genoten , neon, dat heeft hij nooit. Het geruisch der hooge dennentoppen 

, hij hoorde het van kindsbeen af; maar er de maat 

van te slaan , als die borst doet , het viel hem nimmer in, — 

daar breken de hamerslagen in de mijn de stilte van het landschap 

af, maar op to schrikken als het jongsken deed, toen 

de doffe dreun door de klove word weerkaatst , hij deed het 

nooit, -- en ja , het is aardig te zien , hoe die rookwolk op- 

Oat uit den houtstapel des kolenbranders; maar er Haar to 

kijken als de knaap, die al die kringen in den zonneschijn 

schijnt to volgen , heeft hij er ooit aan gedacht ? „Zonderling ," 

zegt Branting, en peinst er over na , waar de Voorzienigheid 

zijn pleegkind toe bestemde ; — doch voelt gij, lezer! voelt gij, 

eer we u mededeelen tot welk besluit hij kwam, u niet geroepen 

in den vromen man eene eervolle uitzondering dier alledaagschheid 

to huldigen , welke dwaasheid ziet in wie en wat 

Naar niet gelijkt ? Trots alle veldwinnen eener veelzijdige be-

148 ESAIAS TEGYER , FRITHJOF ' S SAGA. 

schaving blijven dezniken zeldzaam. Het was zomer geweest ; 

het was herfst geworden; de winter vie] in, 1795-1796; de 

goede assessor aarzelde nog wat te doen ; dear reed hij op een 

winteravond, — chais en vos blijven ons tot het laatste toe 

bij , — dear vlogen zij van Carlstad near Hogvalta huiswaarts; 

ditmaal zaten pleegvader en pleegzoon naast elkaer ; de dertienjarige 

zou er niet aan gedacht hebben , dat het achterop to 

kond kon zijn Branting drong er op aan, dat hij naast hem 

pleats nam. De hooge heldere hemel des noordens schitterde 

van starren; de knaap mijmerde missehien , op welke van deze 

zijn vader mogt zijn ; den man van jaren greep de gedachte 

aan Gods almagt in het gemoed. Hij sprak van de zigtbare 

sporen van deze in de natuur, , en de borst luisterde eerst belangstellend 

en deelde straks, zonder aanmatiging, zonder ophef, 

mode, wet hij onlangs in een boek , Wijsbeyeerte voor Ongeleerdee 

getiteld, wat hij in Bastholm over de beweging dier 

hemelligcbamen , over de wetten welke deze volgen, had gelezen. 

Het was Branting's beurt to luisteren ; zulk een geheugen 

hij zulk een gemoed, zijn besluit was genomen. Eenige dagen 

later verraste hij den knaap, „met de vervulling," zegt deze, 

„van wat rinds lang zijn heimelijke wensch was geweest, dien 

„hij echter niet had willen uiten ," met het heugelijke woord: 

„Esse! gij moet studeren. Er valt voor , mijn jongen! bij mij 

„niets meer to leeren; ook geloof ik dat ge voor wat hoogers 

„dan Kronofogd zijt geboren. Mogt dat wear blijken !" — 

Branting begreep , dat een wenk , op dat oogenblik gegeven , 

bijblijven zoo, — „vergeet nooit er den G-ever dankbaar voor 

„te zijn." — „Maar ik heb er geen middelen toe, vader!" 

herneemt Esse, al geeft hij enders zijn verzorger dien naam 

niet. „God zal in het offer voorzien," is Branting's aandoenlijk 

wederwoord , „en ik zal II niet vergeten." 

Brave Branting ! wat hadt ge goed gezien , dat de borst stude-

ESAIAS TEGNER, FRITHIOVS SAGA. 149 

ren moest , — Esse was, Esse werd Esdias Tegner, die blijkbaar 

zijn eigen gemoedstoestand in dien teederen leeftijd heeft 

geschilderd toen hij later zong : 

Der kindschheid hernel heeft geen lichten , 

Dan 't vast gestarnt der poezij , 

En wat we op 's levens middag dichten , 

Ging 's ochtends schooner ons voorbij I 

Hoe blaakte reeds des jongskens borst 

Van liefdezucht en gloriedorst. 

Als de greep, u dus in tija en toestand te verplaatsen , niet te 

gewaagd blijkt , dan mogen wij ons vleijen nw oor te hebben gewonnen 

voor eene beschouwing des dichters als wij wenschten 

dat de tweede uitgave der FritItiors Saga ware voorafgegaan. 

Vrees intusschen niet, dat wij uw geduld op de wreede proef 

zullen stellen , elke zijner worstelingen op het gebied van 

kennis en kunst Bade te slaan; de plaats, voor welke deze bijdrage 

is bestemd , gedoogt het even weinig, als de waardering 

van zijn genie het gebiedend eischt. Wie Tegner volkomen wil 

kennen, hij doe ze met hem, die eerste schreden in de stile 

wereld der studio; de levensbeschrijving , welke er gelegenheid 

toe geeft , is binnen ieders bereik. Hij zal er zich intusschen niet 

op doze of gene school door verplaatst zien. Hoe weinig het 

onderwijs in die iagen in Zweden ook kosten mogt , — men 

kent Sam. Odmann's alleraardigst boeksken over het onderwerp 

dat weinige was to veel voor den zoon der wednwe, 

die buiten hem nog vijf kinderen had op te voeden. Studeren, 

niet weelderig level' , maar naarstig trachten wijzer te worden. 

Esalas deed het onder de leiding van zijn oudsten broeder, die, 

school' reeds kandidaat in de philosophic te Lund, toen huisonderw;js 

gaf aan de kinderen van Branting's zwager op Malma, 

in het kerspel Nors, slechts op anderhalve mijl afstands van

150 ESAIAS TEGNtit FRITHIOF' S SAGA. 

Hogvalta gelegen. Lars Gustaf — zoo heette de broeder, die 

een bescheiden , beminnelijk mensch moet geweest zijn, en de 

eenige eigenlijke meester was dien Esaias ooit had, — Lars 

Gustaf zou den tijd wel vinden om den krullekop to leeren, 

als kapitein LOwenhjelm, de bewoner van Malma, er niet tegen 

had, buiten zijn negen kinderen ook dat tiende den kost te 

geven. De man was verre van rijk, maar de onderwijzer had 

zijn harte gewonnen, en in Maart 1796 kwam de knaap op 

Malma. Voor ons Joel volstaat de mededeelin4 van een paar 

trekker' uit die dagen. „Ik begon latijn to studeren," getuigt 

Tegner zelf, „en leerde bet naar de ouderwetsche methode, die 

„wel langzaam en vervelend schijnt, maar door de grooter zeker- 

„heid , welke zij waarborgt, ales bijeengenomerr, minder tijd 

„kost dan spaart.” De plaats is karakteristiek, — het hlijkt een 

van buiten leeren zonder einde, beide „glosboken och gramma- 

„tikan,” — maar hij was binnen het jaar Cornelius Nepos meester. 

Toen kwam het grieksch aan de beurt, doch liet to wenschen 

over; bij gebrek aan grammatischen grondslag, had hij later op 

nieuw to beginnen; zijn broeder was dikwijls afwezig , eerst om 

to Lund to promoveren , later om te Carlstad tot priester te 

worden gewijd. Wien verwondert het, dat Esalas , aan zich 

zelven overgelaten , de Latijnen , die hij verstond, bij voorkeur 

las , prozaschrijvers als poRen, dat de schoonste st.ukken der 

laatsten zich voor het level' in zijn geheugen prentten? — En 

greep hij naar geen der nieuweren ? vraagt ge welligt. „Uit 

„Tel6maque leerde ik fransch," lezen wij; heeft de goede Fenelon 

ooit vermoed, dat het boek, 't welk den Due de Bourgogne de 

kunst to regeren leeren moest, dat het boek, 't geen zijn schrijver 

op zoo bitten ongenade stond, eene eeuw later de kwelgeest 

aller bnrgerkinderen buiten de grenzen zijns vaderlands blijken 

zou? „Het engelsch leerde hij zich zelven," — we zijn in 1797 — 

„uit Macpherson's vertaling van Ossian ;" zelfs de zeldzaamst

ESAIAS TEGNElt FRITHIOE'S SAGA. 151 

begaafde kinderen zijn van hunnen tijd! „Ossian's geest greep 

„zijn binnenste aan, en eene der kamerdeuren op Malma droeg 

„lang de sporen van de ijzeren stang, met welke hij de dikwijls 

„laid opgezegde woorden bezegelde: „the spear of Connell is 

„ „keen.' — Al ware het hier de plaats er toe, we zouden 

ons onbevoegd acht en den evenaar te houden over de voordeelen 

en nadeelen , verknocht aan het in Zweden, onder arme studerenden 

, algemeen in zwang zijnde onderwijs geven, terwijl zij 

zelve zieh nog oefenen; wij reppen er slechts van, om het n 

niet vreemd to doen vinden, dat Lars Gustaf, de oudere broeder, 

zich in dat jaar eene betrekking van dien aard op Mulch, in de 

nabuurschap van Filipstad's bergwerken, evenzeer in Worm land 

gelegen , aan zag bieden , zOO voordeelig, dat hij slechts om den 

wille van Esalas aarzelde haar te aanvaarden. Hij deed dit niet 

meer; hij riam ze gretig aan, toen Christofer 111 yhrman — de 

eigenaar der ijzermijit , — hem vergunde dezen mede to brengen , 

ook dien ten zjnent verder to onderwijzen. Onze vrome Branting 

zou hier opgemerkt hebben , dat de Voorzienigheid ons weesjen 

het vroege verlies zijns vaders op velerlei wijze vergoedde. 

limners er scheen zoo -eel groots en goeds in dien „brukspatron", 

sedert tot „bergsrAd" verheven , dat wij een blijk van zelfverloochening 

geven, de fraai gesehilderde beeldtenis van den flinken 

industrieel niet overnernende, die meer deed dan „de woestenij 

„om hem been bedwingen," die haar in eene wergild van nijverheid 

herschiep,- — die griekseh verstond , die latijn schreef als 

een professor, beide proza en poezij — dien zijn koning wel 

wist to vinden, toen deze zijne Wasa-Orde instelde, — en die 

toch geen grooter gelnk kende, dan het verkeer in den gezelligen 

kring van zijne gade en zijn kroost! G-ij verwenscht onze kortheid 

misschien? maar hoevele bladzijden zouden wij moeten vergen, 

daar we aan den biograaf bovendien de schets hebben to ontleenen 

van de aankomst der beide breeders op Rarnen. „Het

152 ESAIAS TEGNI:It FRITHIOF ' S SAGA. 

„geviel op een schoonen zomeravond in Julij 1797," zegt hij. 

„In een gemakkelijk rijtuig den weg gereden, dien de eigenaar 

„des landgoeds verpligt was geweest , toen hij voor twintig 

„jaren zijne jonge braid meebragt , haar in den zadel to doen 

„afleggen , hadden zij wagen en paarden achter zich gelaten , 

„waar de schoonheid der streek hen tot wandelen uitlokte , en 

„schreden zij nu door het donkere dennenwoud voort, tot eons- 

„klaps het schoonste verschiet hen verraste. Op eene landtong , 

„van weerszijden op den blaauwen spiegel door eilandjes om- 

„geven , op eene landtong , door vuren en berken omkranst , 

„lag claar, , allerlei genot belovende , de gaarde voor hen, terras- 

„gewijze naar den oever des meirs afdalend, eene lommerrijke 

„plek drijvende in der avondzonne goud. „Wie weet wat onder 

„ „die twijgen schuilt ?” vroeg zich misschien de dichterlijke 

„knaap met kloppend haste. Wij weten wat er hem onder 

„beidde. Het was zijn gel u k , dat hij er to gemoet ging; het 

„was in doze tevens lagehende en grootsche natuur dat zijn 

„aanleg zoo worden ontwikkeld, zijne kraelyten gesterkt; het 

„was hier dat de vleugelen van zijn genie zouden wassen , — 

„over den drempel dier aartsvaderlijke tente gegaan , zoo hij 

„zijne kennisdorst mogen bevredigen, zoo zijn hart eene ge- 

„zellinne vinden voor geheel zijn leven.” 

Het is een der vele verdiensten van C. W. BOttiger, , — 

de bekende zweedsche geleerde die de uitgave van Tegner's 

Savilade Shrifter met eene nitvoerige teekening van zijn leven 

begint, — dat hij dien dichter, waar de to zijner beschikking 

gestelde nalatenschap er gelegenheid toe geeft , gaarne zelven 

bet woord guilt. Ten bewijze , en het zal bij dit eene niet 

blijven , — als hij ons heeft medegedeeld , hoe boven alles op 

Ramen de zwaar beladen boeltenplanken den blik des vijftienjarigen. 

tot zich trokken; als hij ons dezen heoft doen zien , 

nit heel den schat gretigst naar een foliant grijpende, op wiens

ESAJAS TEGNER, FRTTHION' ' S SAGA. 153 

lederen rug : Homerus, viel te lezen (Castalio's uitgave, 1561 

in Bazel gedrukt) , dan laat hij den dichter zelf zijn lief en 

leed met dat bock vertellen. „Ofschoon geenerlei grondige gram- 

„matikale kennis van het grieksch rijk,” getuigt Tegner, „be- 

„sloot ik evenwel dadelijk met behulp eerier latijnsche ver- 

„taling en van het woordenboek, de lezing te beproeven ; eene 

„studio, die mij een geheel jaar lang bezig hield. In den be- 

„ginne ging dit natuurlijk moeijelijk en langzaam. De vele 

„anomalische dialektvormen, waarvan ik volstrekt geen begrip 

„had, waren struikelblokken, welke waarschijnlijk elken min- 

„der vasten wil dan den mijnen zouden hebben afgesehrikt. 

„De grieksche grammatika , die ik bezat en gebruikte , was 

„sleehts voor de prozaschrijvers bestemd. Over de poetische 

„dialekten kwam er geen woord in voor. Ik was dus verpligt 

„mij daarvoor een eigen stelsel te bouwen, waarvan ik de aan- 

„teekeningen nog liggen heb , en die bewijzen , dat, onder 

„menigen misgreep , ik bijwijle door analogic toch het doel trof. 

.,Voor eenige zwarigheid ter wereld, welke dan ook, te wijken, 

„lag niet in mijnen aard, en hoe verder ik kwam, hoe ligter 

„het uitleggen werd, dat, in bet algemeen, bij den homerischen 

„eenvoud niet moeijelijk is voor hem, die zich behoorlijk toe- 

„rustte. Met de prozaisten Xenophon en Lucianus maakte ik 

„ter zelfder tijd vlugtig kennis, maar zij boezemden mij weinig 

„belangstelling in, en (le hoofdzaak was en bleef mijne stu- 

„die van Homerus, benevens onder de Latijners Horatius, 

„lien ik vroeger niet kende. Van fransche letterkunde was 

„die bibliotheek rijk voorzien ; Rousseau, Voltaire, Racine 

„waren er volledig, en ik verzuimde de gelegenheid kennis te 

„waken niet. Er was van Shakspeare niets dan zijn Hanzlet , 

„die, vreemd genoeg, mij zeer weinig interesseerde. Hij eischt 

„rijper leeftijd dan de mijne toen was. Van de duitsehe litte- 

„ ratuur bezat zij geen enkel dichter. 1k zag mij dus gedwongen

154 ESAIAS TEGNER. , FRITHIOF ' S SAGA. 

„die taal uit de gewone leesboeken te leeren, en de weerzin, 

„welken zij daardoor hij mij wekte, bleef mij Lang bij." Onze 

levensbeschrijver vermeidt zich in eerie op zich zelve aardige 

teekening , hoe hij studeerde, veel en ligt tevens ; voor ons 

doel levert zij het bewijs, hoe zeer ook hier het kind wederom 

wader van den man mogt heeten. In zeven maanden las hij de 

Bias drie, de Odyssea tweemalen ; Homerus was niet alleen zijn 

lust op de studeerkamer, Homerus ging in gedachten mede, als 

hij deel nam aan de spelen der kinderen des huizes. In het bosch 

en op het meer droomde hij van Troje ; worstelende met de 

knap. en , was hij Hector, en de jongste dochter des gezins, 

zij, die de Ingeborg van dezen Frithjof worden ion, zij vereenigde 

voor hem alles wat Homerus in vrouwen voortreffelijk 

prees! — Het Grieksch om den wille van Homerus , bleef 

zjne lievelingsstudie, ook toen zijn oudste brooder Lars Gustaf 

geestelijke was geworden en hij, in plaats van dezen, huisonderwijzer 

op Ramen werd ; het G-rieksch bleef het, toen hij in 

1799, zeventienjarig jongeling , aan de hoogeschool to Lund 

als student optrad. Er schuilt eene schets der zeden in de wijze, 

waarop , wat wij daar zoo weidsch uitdrukten , in waarheid 

geschiedde. Twintig jaren scheiden het tijdvak , waarin wij 

ons verplaatst zien, van dat door Samuel Odmann geschilderd, 

die, van Wexiii's gymnasium naar Upsala's academie reizende 

, bedwelind werd door eon enkelen roomer Portugis, 

hem in de eerste herberg , die hij schoorvoetend binnentrad, 

geschonken. „Ik sliep op het rijtuig in, en werd eerst op het 

„volgend station weer wakker." Of Esaias Tegner, dezen gelijk, 

toen nog maar eons don vreemden drank, Pounche geheeten, 

had geproefd, om den beker, , die naar brandewijn rook, ijlings 

neer to zetten en van zich te schuiven, wij weten het niet. 

Even weinig mogen wij getuigen of ook hij, andere eigenaardigheid, 

al had hij nooit to voren gerookt, toch niet naar de

ESAIAS TEGN -ER NIIITIII0F 'S SAGA. 155 

academie ging zonder eene ebbenhouten pijp mee to nemen; 

maar dat die twintig gedenkwaardige jaren , wat zij ook over 

Europa bragten , de weelde Lund Met binnenvoerden , het zal 

u blijken. Eene kleine kamer, eene smalle legerstede, naauwelijks 

groot genoeg voor een persoon, beide moesten door onzen 

dichter worden gedeeld met een zoon des huizes , waarin hij 

onderwijs had gegeven, die met hem naar de Alma Mater was 

gegaan ; doch wel verre dat de studie er onder zou hebben ge/eden 

, stond het pair er to vroeger om op! Er was licht in die kluis 

's morgens om half Brie ure , en waren de makkers het werk 

eindelijk moede, dan speelden zij, eenige uitspanning dier dagen, 

een partij schaak. Intusschen , al zji ernst en kracht zoowel 

kenschetsende eigenaardigheden van de jeugd des noordens 

als van het noordsche landschap , Tegner en Myhrman spanden 

zich wel wat veel in; en mogt de laatste , die Achilles 

was geweest als de landtong Ilium verbeeldde , alles zegevierend 

doorstaan , onze Hector ging onder den last gebukt. Esalas had 

er in den laatsten tijd op Ramen bleek nitgezien ; de vrolijke 

knaap was schier een stroef junkman geworden; doch zoo daar de 

schalke lath reeds van zijne lippen week, hoe leerde zijn voorhoofd 

zich bier fronsen ! `fat baatte het hem dat hij, bij zijn 

examen als student, bewezen had nicer latijn en grieksch to 

kennen dan vereiseht wordt om magister to worden? een klein 

stipendium — 8 R. 16 S. p. termijn waarop hij geloofde aanspraak 

to mogen maken , zag hij een ander toegekend. En tech 

was dit de bitterste teleurstelling , die hem to Lund verbeidde, 

Met ; eene andere ontbering trof hem dieper. Eene lange academische 

loopbaan , zij lag niet binnen het hereik van zijn vermogen 

; al waar hij zich mecle vleijen mogt, was gelds genoeg to 

zullen hebben om een kanselarij-examen of to leggen, en zie, het 

college dat hij bet liefst van alien bad gebouden , het word 

gedurende dien cursus niet gegeven ; ge raadt vast welk vak

156 ESAIAS TEGNER FRITIIIOVS SAGA. 

slit geldt. Vijf hoogleeraren der plailosophische faculteit hielden 

voorlezingen ; litteratuur, , logica , historie , chemie , mat hesis , 

moraal , philosophisehe aesthetica , het was hem alles welkom; 

maar het gewenschte collegie — het grieksche — pauseerde. En 

waarom ? Het strookt niet met ons doel , hier eene uitvoerige 

schets van den toenmaligen toestand dier hoogeschool in to 

lasschen , al mogen wij de omtrekken van een pear professoren 

Been plaatsje weigeren , zoo deze en gene aanhaling duidelijk 

wezen zal. Het was de tijd , waarin Lund op twee hoogleeraren 

boogde, die ook buiten Zweden nog niet vergeten blijken, die 

het zijn Cicero en zijn Tacitus heette, Lundblad en Norberg. 

Er school beide lof en blaam in die tegenstelling er heerschte 

verdeeldheid onder de jongelui om hunnentwil; men gunde misschien 

een blik op zijn karakter door de keuze der partij, tot 

welke men zich bekende. Tegner zelf getuigt, dat de school van 

den eerste „in die dagen den hoogsten bloei had bereikt. Het was 

„schier schande voor een student geworden, niet vaardig latijn, 

„korrekt en klassiek latijn, to kunnen spreken en schrijven. 

„Lundblad, die in Leipzig had gestudeerd, was er naar Ernesti 

„gevormd , wiens ciceronianisme bij op den noordschen bodem 

„had meCgebragt en overgeplant. Dezelfde Sunda, denzelfden 

„overvloedigen riptdoin , dezelfde gekuischtheid en toch weel- 

„derigheid van stijl , dezelfde doorschijnende klaarheid , ook 

„bij wijle met denzelfden vloed van woorden als bij den grooten 

„Romein gepaard. Het geheel had ziju heath grondslagen in 

„uitgebreide en diepgaande philologische kennis." Tegenover 

dezen stolid, als zijii mededinger ook in bet latijn, al was de 

studie dier taal misschien maar de tweede zijner groote geven, 

de orientalist Norberg, ook van „onde klassieke lucht door- 

„trokken” ; „maar die", lezen wij elders, „Cicero een huichelaar 

„schold, wegsluipende achter den Conjunctivus, waar hij eerlijk 

„zijn moest en den zniveren Indicativus geven," Norberg, vol-

ESAIAS TEGNER FRITMOVS SAGA. 157 

gens Tegner, „antithetisch, epigrammatisch, vaak door treffende 

„beeldspraak verrassend, lyrisch schier." Er ontbreekt aan deze 

dubbele karakteristiek ter voltooijing nog een woord over het 

niterlijk van beide mannen , dat den evenaar dikwijls onregtvaardig 

over doet slaan, als de jeugd de weegschaal houdt. Eene 

beeldtenis van Norberg ligt voor ons; van Lundblad hebben wij 

er geene gezien; doch als wij Tegner de persoonlijkheid van den 

eerste als godvruchtig en geniaal hooren prijzen en beide die 

eigenschappen uit de omtrekken der renzige gestalte van den 

Norrlander ons zien toesehemeren, — een hoofd dat van buigen 

wist, al bliksemden er vonken uit die oogen, clan gelooven wij 

hem gaarne, als hij er bijvoegt , dat Lundblad niets van dat 

alles, dat hij luttel loffelijk-onderscheidens had. „Er was in zijn 

„voorkomen eer iets onbeduidends, gemeens, ja joodsch." Verpilule 

men ons intnsschen tegen dien laatsten trek to protesteren: 

hij is zuiver onverdraagzaam-zweedsch; hij wordt in den 

hier gebezigden climax door de gansche geschiedenis gelogenstraft. 

Tegner's schets is intusschen nog niet voltooid. „Lund- 

„blad's voordragt,” voegt hij er bij, „had van den katheder iets 

„alledaagsch , stotterends , bij wijle lachwekkends." Norberg 

daarentegen wordt ons, door weer eene andere hand, geschil- 

derd als „allereerbiedwaardigst als spreker, eene heldere wel- 

„luidende stem, ernstig van gebaar, , degelijk van top tot 

„teen." En nu verlangt ge antwoord op de vraag: aan welken 

dier twee mannen gaf Tegner de voorkeur, , wiens school 

volgde hij ? Hoor hem zelven „Voor een jong student was 

„het geene ligte zaak tusschen twee zoo groote autoriteiten to 

„kiezen. Ik sloot mij toch der Lundbladsche school aan." Ge 

glimlacht — wees niet plaagziek genoeg er met den biograaf 

van Norberg, wiens boeksken wij opsloegen, ter verktaring van 

Lundblad's populariteit, bij to voegen, „dat het veel gemakke- 

„lijker is, het kunstjen of to zien ciceroniaansch elegant to

158 ESAIAS TEGNER., FRITGIOE' S SAGA. 

„zijn, dan zich die kortheid eigen te make' ' , welke in ieder 

„woord eene gedachte geeft." Ge zoudt er Tegner onregt door 

doen, al liep er, allemaal menschen , eenig kaf onder bet 

koren, al was ijdelheid ook hier in het spel. „Ik woonde Lund- 

„blad's voorlezingen zelden bij ,” gaat hij voort. „Daarentegen 

,.schreef ik zoo veel te vlijtiger deels in (slechte) verzen, deels 

„in proza, over de onderwerpen , welke hij opgaf, , en genoot 

„dikwijls de eer dat mijne proeven van den katheder werden 

„voorgelezen, en dus wat de taal betrof ten voorbeeld ge- 

„steld." Welk twintigjarige zou voor eene dergelijke verzoeking 

niet zijn bezweken, te eerder, als de mededinger, die 

grieksch onderwees , geene gelegenheid dus te schitteren gaf? 

Eindelijk is het oogenbiik ter verklaring waaraan dit haperde 

gekomen; moge de omweg u niet hebben verdroten, moge het 

geheel er u helderder door zijn geworden. Norberg was dat 

jaar rector, en noch adjunct, noch docent vulde aan wat deze 

gedurende het bekleeden slier waardigheid niet verpligt was 

te doen, waartoe de tijd hem bovendien ontbrak. Geen gebrek, 

in welke inrigting ter wereld ge wilt, dat niet met eene aardigheid 

valt te bewimpelen; de levensbeschrijver van Tegner merkt. 

bij dit verzuim op, dat het was of de academie van den beginne 

of den jongen . hellenist de plaats wilde aanwijzen , die 

hij eens zoude innemen, die toen ledig stond. Het is geestig 

geschetst, maar wie dieper denkt, betreurt het dat, ook elders 

dan te Lund, aan deze en gene hoogeschool van genien te veel 

wordt gevergd, als ware het genoeg bun buil; slechts over gebied 

bij gebied te laten gaan , om overal bloesems tot vrachten te 

doen rijpen. De orientalist was geen Graecus van harte ; de 

twintigjarige student gevoelde zich den hooggeleerden vijftiger 

in dat opzigt vooruit. „Zelf bezig te blokken op de moeijelijkste 

„grieksche dichters," gaat Bottiger voort, „verwonderde Tegner 

„zich niet weinig, toen in den volgenden termijn Norberg wel

ESAIAS TEGNER, FRITGIOVS SAGA. 159 

„weder voorlezingen hield , maar het ouder gewoonte niet 

„verder bragt dan tot Xenophon's dnalasis, terwijlzijii adjunct 

„zich bij den epistel van Paulus aan de Galaten bepaalde. Voor 

„het kanselarij-examen werd , het is waar, , weinig latijn en 

„volstrekt geen grieksch vereischt , maar Esalas konde het niet 

„van zich verkrijgen zoo koeltjes van zijn Grieken en Romeinen 

„te scheiden." Het grieksch, hij wilde ten minste bewijzen er 

aan te hebben gedaan, eu schreef in vloeijend latijn eene monographie 

over Anacreon; zij zou gelegenheid geven pro exercitio 

te disputeren — als hij in staat zou zijn de kosten van het 

drukken te betalen. Wilt gij van hem zelven hooren, hoe het 

er hem bij den hoogleeraar mede ging, wij deelen het u gaarne 

mede, als gij ons vergunt u eerst to vertellen, dat hij de proeve, 

toen zij in 1801 het licht zag , aan zijn pleegvader Branting 

opdroeg — het harte zat hem, als het hoofd , op de regte plaats. 

„Met mijne verhandeling begaf ik mij naar doctor Norberg," 

lezen wij, „en verzocht hem, die eel 's in te zien, en later, als 

„hij het opstel goed mogt keuren, bij het dispuut te willen 

„presideren. Nooit vergeet ik den indruk , dien de beroemde 

„man van den beginne of op mij maakte. Geheel zijn uiterlijk 

„droeg zoo zeer den stempel eener eigenaardige mengeling van 

„vaderlijke goedheid , patriarchalen eenvoud en kinderlijke 

„onschrild, dat men hem, die bovendien zoo geniaal en zoo origi- 

„neel was, wel beminnen en bewonderen moest. „ Wijs als een 

„ „grijze , onschuldig als een kind," prees ik hem later met voile 

„regt. Hij ontving mij welwillend, hij was zoo ongedwongen , 

„zoo vertrouwelijk , dat het een Jong mensch tegelijk mogt 

„vleijen en moest treffen. Hij Tied mij den kanselarijweg nit mijn 

„hoofd te zetten , en aan de academie door to studeren ; hij hood 

„nib zelfs aan, mij kosteloos onderwijs in het arabisch to geven. 

„Hij herhaalde dit aanbod sedert dikwijls , maar ik had een 

„weerzin in de oostersche talen, waartoe misschien de voorkeur

160 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF 'S SAGA. 

„bijdroeg, door Norberg aan deze boven mijn lief grieksch ge- 

„geven, 't geen hij, naar het mij toescheen, al te stiefvaderlijk 

„afscheepte. Zelfs het hebreeuwsch, dat toch voor het kandi- 

„daats-examen werd vereischt, studeerde ik maar voor zoo ver 

„ik er niet buiten kon. Later heeft mij die eigenzinnigheid yank 

„genoeg heron wd, want in dien tijd had het leeren eener taal 

„meer of min voor mij weinig om het lijf. Het gevolg word dan 

„ook dat bij mijn examen Norberg de eenige professor was, die mij 

„niet het hoogste getuigenis toekende , ofschoon ik onloochen- 

„baar van al mijn promotie-makkers het best grieksch verstond.” 

Vreemd genoeg inderdaad was die gierigheid in het geven van 

een grand, bij een man, die anders beschuldigd werd examinerende 

veel te inschikkelijk te zijn. „Op het toppunt, door hem 

„in het grootste gedeelte zijner vakken bestegen,” zegt zijn 

biograaf, „bij het verbazend getal talen, dat hij kende , be- 

„schouwde hij die pogingen om een grand te verwer yen slechts 

„als de eerste schreden op den weg der geleerdheid, die zoo ge- 

„makkelijk mogelijk moesten women gemaakt , opdat elk zich 

„later onbelemmerd zijner wetenschap wijden mogt. In dien 

„geest plagt hij tot zijne gunstelingen, straits na het afleggen van 

„het candidaatsexam en , glimlagehende to zeggen: „Gij gelooft 

„ „nu wel veel te hebben uitgerigt en verre te zijn gekomen, 

„ „maar houdt er met mij voor, het bednidt nog niet met al; 

„ „eerst thans moet gij in uw yak knap zien te worden!”" 

Tegner intusschen geloofde dit in het grieksch reeds te zijn. 

Grieksch, om den wille van Homerus! Vijf en twintig jaren 

later zou hij, in zijne voor alle talen lang niet even billijke 

karakteristiek , van de grieksche nog geestdriftig getuigen: 

Aller muze het liefst ; — is rnoeders taal niet de dierste ? 

Heel het Olympisch geslacht, Hellas sprak rhythmisch als gij ; 

Trouw, , als de kleeding gestrikt oni 't lijf der badende sehoone , 

Laat gij gewaarwording zien, brengt gij gedachte aan het licht !

ESAIAS TEGNER FRITHIOVS SAGA. 161 

;11-en las het reeds in de voorlaatste aanhaling, Tegner bragt 

het ten slotte verder dan de dienst der kanselarij eischte; een 

ambtenaarsloopbaan word de zijne niet. Inderdaad , na, in den 

winter van 1801 en de lente van 1802 de kandidaatsexamina 

in de philologie en philosophie met den vermelden uitslag te 

hebben doorgestaan, was hij primus bij de promotie van vierendertig 

philosophiae magistri Mid sommar van hetzelfde jaar. 

Het volgende zag hem, na de uitgave eener door hem verdedigde 

dissertatie over de fabelen van Esopus, docent in de aesthetiek; 

maar wie belang stelt in zijne ontwikkeling als geleerde; wie 

weten wil , wat hij zich al getroosten moest , eer hij het hoogleeraarschap 

in het grieksch aan de Lundsche academie bekleeden, 

eer hij zich vleijen mogt daarin het doel zijns leven to hebben 

bereikt, kan hij zelf de bladzijden niet opslaan, welke dit alleruitvoerigst 

verhalen ? Ons , Wien het te doen is om te zien, hoe 

hij de dichter word, dien wij waarderen; ons, die in het voorbijgaan 

opmerken, dat hij de eindelijke benoeming tot professor 

(1810) ten deele aan zijne vermaardheid als poeet was verschuldigd, 

ons lokken andere trekken aan dan die, welke den 

onderwijzer kenschetsen; wij hebben niet enkel met het hoofd, 

wij hebben ook met het harte to doen. Beschuldig ons niet van 

inconsequentie als de eerste van deze in een woord van hem 

zelven over zijne phitosophische studien sehuilt ; straks =lien 

een paar letters in een Steen gegriffeld aan de beurt zijn, maar 

goon humor blijken; de kenschetsendste van alle bijzonderheden 

verbeidt u in het oordeel over onzen jonkman van eenen tijdgenoot, 

die ook dichter, ook genie was, maar van geheel anderen 

aard dan hij. Hier hebt gij het eerste, wij zouden het eene 

bekentenis, eene biecht willen noemen; het is Tegner zelf die 

spreekt: „Gedurende het academie-jaar 1801-1802, in 't welk 

„ik promoveerde, studeerde ik buiten latijn en grieksch hoofd- 

„zakelijk philosophie. Verscheidene der (halogen van Plato, 

Stuflin Srketa,,t III 11

162 ESATAS T EGNER , FRI T EII0F'S SAGA. 

„de schriften van Kant, zelfs die van Fichte werden doorge- 

„lezen. Met mijn concreten zin had ik echter weinig lust of 

„slag voor die abstracte speculatien , want al ben ik misschien 

„van alle scherpzinnigheid niet misdeeld , diepzinnigheid ont- 

„breekt me, en het dwarrelt mij al heel ligt bij eene lange 

„systematische deductie , welke mijner fantasie geenerlei steun- 

„punt biedt. Als er iets was dat mij aan de Kantsche kritiek 

„boeide, het mogt haar oorspronkelijk sceptische aard heeten, en 

„haar resultaat —iets onbekends, ondoorgrondelijks.” Het is eene 

bijdrage tot de kennis van zijner geest ; thans volge er eene, die 

zijn gemoed toelichte. Toen hij den magistertitel had verworven; 

teen hij, volgens de Zweedsche gebruiken, in Lund's domkerk 

was gelauwerd , — „eene plechtigheid” , schreef een ander 

geniaal jongeling dier dagen aan zijne zuster, „waarvan gij 

„u geene to poetische voorstelling moet maken, want de lauwer 

„wast in de broeikast; de parnassus is van greenen planken en 

„de zanggodinnen hebben een pruik op ;" — toen mogt hij 

eene wijle de geneugten des gezelligen verkeers smaken , en 

zijn eerste bezoek gold — zijner grijze moeder. Hij twijfelde 

niet aan hare liefde, al ontving zij hem schreijende, al blonk 

geen glimlach door hare tranen heen; want zijn oudste broeder, 

de goede Lars Gustaf, en eene zijner zusters waren luttel tijds 

voor zijne blijde thuiskomst het offer geworden eener besmettelijke 

ziekte. Esalas gaf zijne smart lucht in een zijner eerste 

gedichten, dat echter niet tot ons is gekomen ; wat zijne faam 

er ook bij hebbe verloren , verkondigt zij geen hoogeren lof , 

dan dat vers waarschijnlijk zou hebben verdiend, ons vermeldende 

, dat het dochtertjen dier zuster later in zijne woning 

een vaderhuis hervond ? Een ander weerzien , — het leven is 

onuitputtelijk in verscheidenheid ! — een vrolijker was dat op 

HOgvalta ; daar drukte de pleegvader den geleerden jonkman 

blijde de hand; hij had in den leesgragen, mompelenden knaap

ESAJAS TEGNER, FRITII30F'S SAGA. 163 

den Lundschen magister vermoed en voorspeld. Esse's roem was 

hem lief, maar Branting vond toch, dat hij er uitzag of hij 

„wat veel boeken had geslikt." Er zijn die zich den vromen 

man gaarne voorstellen in eenzaamheid , des avonds, God voor 

zijn gunsteling biddende , — er zijn ook , die vragen , hoe 

's mans dochter den makker harer kindsheid to moet kwam , 

met wien zij weleer zoo vrolijk speekle , die nu zoo vreemd 

was geworden en zoo vreemd bleef ?! Wij hebben geen roman 

voor ons; wij lezen wat eene ware geschiedenis zou zijn gedoopt, 

ware bet geen biographie van een beroemd man; van Hogvalta 

toog hij naar Riimen. Des ondanks wordt onze levensbeschrijver 

bier zoo diehterlijk , dat het geen twijfel lijdt of hij kept als half 

Zweden Tegner's minnezangen van buiten. „Met open armen ," 

schrijft hij , „werd hij door de oude luidjens ontvangen , met 

„heirnelijk beven door een zestienjarig harte, in 't welk zijne 

„beeldtenis , achter de herinneringen der kindsheid verscholen" 

en toch, wist zij zelve waardoor? lasschen wij er in, met iedere 

lente weer op den voorgrond gebragt , „getrouw was bewaard." 

Maar wij molten aanhalende niet wijzigen: „zijn zomer werd 

een idylle" lezen wij. De reiziger, , die Riimen bezoekt, vindt in 

„het weird, ter zijde des wegs , op een ruwen steen de letters E. 

„T. en A. M. gegrift. Bij invallende schemering van eenen Au- 

„gustusavond zwoeren twee harten elkaer daar eeuwige trouw.” 

Wij hebben een ontvankelijk gemoed vlugtig bespied in diepe 

smarte en in zoete weelde ; maar van den geest was geen sprake; 

hoe uitte deze zich in dien tijd ? Al gaan Bottiger's gedachten 

een anderen weg dan de onze, zonder de vraag to doen , heeft 

hij haar belang gevoeld , heeft hij getracht die to beantwoorden. 

Het geviel twee jaren later, dat de herfst , met een paar vermoeide 

jagers , een Jong Upsala-student op Barnet' bragt. De 

laatste was geen Nimrod, neen , hij bekent het zelf; den vorigen 

ochtend met het krieken van den dag, in gezelschap van

164 ESAIAS TEGNER FRITHIOF' S SAGA. 

meerdere jongelieden , op jagt gegaan , mogt hij op lateren 

leeftijd op geene glorierijke herinneringen van dergelijke togten 

• roemen. „Ten gevolge mijner achteloosheid in het hanteren 

„van het geweer en van missehieten zonder einde, gevaarhjker 

„voor mijne makkers geworden , dan voor het wild, was ik 

„reeds vroeger met een langen neus uit het bosch gejaagd." 

Als ge jager zijt , lezer ! is het vonnis over den jonkman geveld , 

maar nw gebied is immers niet bet eenige, waarop talent valt 

te waarderen ? Schutter mogt hij niet zijn, schilder zult ge hem 

prijzen , als uw geduld niet voor dat zijner gezellen onderdoet. 

„Ik mogt," gnat hij voort , ons in de dagen zijner jeugd verplaatsende 

, „ik mogt echter ditmaal meegaan , ofschoon zonder 

„buks , geen nerend maar een terend lid. En toch is deze 

„ochtend eene mijner zoetste herinneringen, een zonneschijn , 

„die mij nog toetintelt , als de daauwdrnppels het dien morgen 

„deden; vonkelende op blad en loof, vonkelende in de wuivende 

„herfstdraden. Inderdaad is er veel dat in levensgenot bij eene 

„jagtpartij op een sehoonen herfstochtend halen mag?" 

Al mist gij , mikkende , nooit , lezer! gij gevoelt toch nu meer 

dan medelijden voor wie zoo schrijven kon, en gerust dat het 

groote publiek genadig zal zijn als gij gunnen wij hem verder 

het woord om u te vertellen hoe hij op Kamen kwam. 

„Uddeholm" , ook een bergwerk in Wermland , vanwaar de 

jagt begon , „ Uddeholin Iigt aan een meir, omgeven door hen- 

„ velen met hoog geboomte be_ wassen ; in de deinzende verte wordt 

„men onder deze zelfs den top van dien berg gewaar, welke 

„den loop van den niet verre van hier voortstroomenden filar-elf 

„bepaalt. Een door loofhout oversehaduwde vloed , die hooger 

„op een groot ijzerwerk in beweging ,et, stort zich hier, digt 

„bij den hof, , in het meir. Wij roeiden dien, ter wij1 de dunne 

„revel zich langzaam van het water verhief, , een eind*egs op; 

„allengs schenen de zonnestralen den ijlen sluijer te scheuren

ESAIAS TEGNEK FRITHIOF' S SAGA. 165 

„en gaven de openingen hier en daar het donkerblaauw des 

„hemels Moot. Het geklingel der schellen van het vee en het 

„gejodel der deernen die het voortdreven , ging spoedig te loor 

„in hondgebas, jagtgeroep en buksgeknal. Wij doolden in bet 

„boseh om. Ik wedijverde op het gebergte met de geiten in 

„het klimmen en heb het schoone, stoute dier, met zijne 

„snuggere , levendige oogen sedert hartelijk liefgehad. 

„Het is een lust in Wermland's bosschen rond te dwalen ; 

„de meiren en de bergen geven bij iederen keer des voets een 

„ander uitzigt. Vloed bij vloed, tusschen die met bosschen be- 

„kleede hoogten zich een weg banende, verdeelen het gansche 

„land in uitgebreide dalen, van het noorden naar het zuiden 

„reiliende. Het is het kenschetsende zoowel van het westelijk 

„gedeelte des lands als van zijn middelst •, in bet laatstgenoemde 

„ontleent het Elfdal, door den loop van den Klar-elf begrensd, 

„er zelfs zijnen naam aan. Ik ben aan zijnen oever opgevoed ; 

„men zal het mij daarom ten goede houden , dat ik dien lief- 

„heb. Is het niet of een groote vloed een geheel landschap 

„leven geeft? Aan zijne komst van verre ontleent hij reeds een 

„eigenaardig belong. IJzerbooten en houtvlotten dagen uit een 

„donker verschiet op, en de gedachte verlustigt er zich in , 

„wieken aa.n te sehieten om het in te zweven. Zelfs de Visscher, 

„die daar zoo alleen aan zijne zoomen zit, geeft geen indruk 

„van eenzaamheid , want tot in het harte dier woestenij toe, 

„gevoelen wij dat de beschaving tot ons kwam , dat ze digt 

„bij ons is. De vloed, die hier aan onze voeten stroomt , die 

„zich daar in bet meir stort, voert hij niet al wat menschelijke 

„vlijt voortbrengt mede? Leen het oor aan wat zijn gedrnisch 

„vertelt; houd het oog op den drom van herinneringen die hij 

„opwekt, en zeg inij of ge ooit minder alleen zijt geweest dan 

„daar? Voor mij ten minste, ik was het nimmer als ik mijn 

,,geboortegrond weer mogt zien.

166 ESATAS TEGNER, PRITHIOVS SAGA. 

„Van de jagt heb ik weinig te vertellen. Die ging zijn gang 

„buiten mij , tot het ontbijt ons op een schoonen woudheuvel 

„zamenbragt , en na korte rust alien nieuwe krachten bedeelde. 

„Ik sloeg toen een langen tocht voor , door de bosschen , die 

„Uddeholmswerk van Ramen scheiden, op de grenzen tusschen 

„Wermland en Dalarna gelegen. Twee voge]jagers lieten zich 

„tot mijn plan overhalen. Wij gingen oostwaarts , terwijl het 

„overig jagtgezelschap , dat een ander wit koos , spoedig nit 

„het oog werd verloren. Onze weg was intusschen te lang om 

„op 6enen dag to worden afgelegd. Wij bragten den nacht in 

„eene hooischuur door, en zetteden onze wandeling , door een 

„nien wen en heerlij ken rnorgen gewekt, den anderen dag voort. 

„Oostelijk Wermland — waarin de eigenlijke bergwerken ge- 

„ legen zijn — is van 's lands westelijk en middelste gedeelte 

„in gedaante geheel verscheiden. Het is het laatst bebouwd , 

„dewijl het door zijn veelvoudig gebroken grond menschelijke 

„vlijt en rnenscheiijk verkeer de grootste zwarigheden in den 

„weg legde. Aileen ijzer was in staat door deze bergen en dalen 

„een spoor to banen. De bulge, door allengs meer wegdeinzende 

„hoogten vbortgezette dalvlakten — eene bedding voor groote 

„stroomen vormende, die overal elders het land van het noor- 

„den naar het zuiden verdeelen — treft men hier niet aan , 

„maar stuit daarentegen overal op groepen van grooter of kleiner 

„meiren, door vloeden met elkaer verbonden, ieder van welke 

„op zijn bolwerk van met geboomte bekranste bergen bogen 

„mag. Het geheel zweemt naar een skargiird , van de zeekust in 

„het hart der binnenlandsche bergen geworpen. Het was in 

„een dal tusschen zulke wateren, dat wij avonds het heerlijke 

„Ramen gewaar werden met zijn hoog en lommerrijk geboomte, 

„'t well: den hof beschaduwde ; — omgeven hier van bewassen 

„heuvelen — het loover heeft in bergstreken iets eigenaardig- 

„levendigs — en daar van akkers , op welke de rogge den

ESAIAS TEGNER, FRITHIOF'S SAGA. 167 

„blik door hare frischheid verkwikte. Verder in het verschiet 

„kwamen werkplaatsen van allerlei aard aan het licht, weme- 

„lende van eene nijvere menschenschaar, , terwijl op den hof 

„zelf het huis vol kinderen was, en eene blijde jeugd langs 

„ laeuvel bij halve' spelende omzwierf. 

„Het mag een voorregt heeten zijne jonkheid to hebben 

„genoten in een land, dat Been graauw verleden , dat slechts 

„frissche heugenis heeft — in een land, dat dag aan dag ge- 

„legenheid geeft den vooruitgang der beschaving te zien en to 

„hooren. Het schijnt ons veer het gansche leven een zoo jeug- 

„digen zin te bedeelen, dat wij, op onzen ouden dag nog rijk 

„aan hoop, de toekomst blijde blijven instaren. „Vooruit”, is 

„derzulken leuze. — Maar ik moat tot mijn morgen terugkee- 

„ren , tot het oogenblik , waarop wij ons verheugden in de 

„voorteekenen dat wij uit de diepte der bosschen eene bebouwde 

„bewoonde streek naderden. Het geluid van den dorschvlegel in 

„de afgelegen stulp des daglooners , het gedreun van het hou- 

„weel , waar de rook opsteeg van den houtstapel des kolen- 

„branders , het molengedruisch in de beak, de eentoonige zang 

„van zaag bij zaag, waar het water van klip op klip vial 

„alles duidde aan, dat wij wader aan de woningen van men- 

„schen waren gekomen. Het gebouw, , dat ons eindelijk in de 

„lommer verraste, was in eigenlijken zin ook nog maar eene 

„nieuwe stichting, welke naauwelijks twee geslachten heugde 

„en de eerbiedwaardige , zilverharige patriarch, wiens land- 

„heersblik hier met liefde, over zijns vaders en zijn eigen 

„werk de wacht hield , en die in zijne uitspanningsuren Ta- 

„citus las , hij wist zich nog zeer goal den tijd te herinne- 

„neren , teen hier op menige plek de ploeg de eerste voren 

„sneed , en de boor langzaam maar zeker haren weg naar de 

aderen van het ijzererts vend. 

behoef wel niet to verzekeren, dat wij welkom waren. Ik

168 ESAIAS TEGNER FRITHIOF' S SAGA. 

„heb nog dien tijd van aartsvaderlijke zeden beleefd, toen in 

„die landstreek alle, vooral de bergwerken bewonende families, 

„elkaer als van eenen huize beschouwden ; toen alle knapen 

„oudere lieden ooms en tantes noemden , en de mooije nicht- 

„jens niet vielen te tellen. Het huis van een aanzienlijk „ bruks- 

„ „patron” omstreeks het begin dozer eeuw zou stoffe to over 

„leveren voor eene belangwekkende schets, als ik niet vreezen 

„moest van mijn gehoor reeds te veel to hebben gevergd. Er 

„schuilt eene eigenaardige idylle in het onderwerp, die slechts 

„wat te degelijk worden zou, als men het gastreren getrouw 

„weergaf. Ter vergoelijking zij echter opgemerkt, dat men van 

„den ochtend tot den avond in de vrije lucht en in beweging 

„was. G-een sprekender trek bij de jeugd dier dagen dan hare 

„lust en liefde voor ligehaamsoefeningen, misschien overal de 

„beste afleider voor wel wat weelderige levendigheid. Beide 

„kunnen namen om strijd aan die bewegingen deel, welke zich 

„geenszins louter tot dansen bepaalden. Het broeikast- , het 

„kamerleven onzer dames was voor de Wermlandsche meisjes 

„van dien tijd iets onbekends. Zoowel de vreugde die het huis 

„opleverde, als de arbeid, die het eischte, zag haar ijverig in 

„de weer, en deze bedrijvigheid mogt met de jaargetijden van 

„vourwerp wisselen , de ijver bleef dezelfde. Het avondmaal 

„te brengen aan het yolk, dat op veld en weide bezig was, 

„bleek een genoegen voor de dochteren des huizes , en zij 

„achtten het niet beneden zich een flikker to slaan, al streek 

„de cavalier bij het opleiden het lange haar verlegen achter 

,de ooren. Het weeuwenaarsspelletjen gaf weer dan een syl- 

„fidische gestalte gelegenheid blijk te geven hoe vlug zij den 

„arm, die haar omvamen wilde , wist te ontvaren ; en als des 

„winters de slede in pijlsnelle vaart van den lang neerglij- 

„denden heuvel stoof, klonk de kreet der schoonen, deels angst, 

„deels lust, heinde en veer door bet stille landsehap.”

ESAI.AS TEGNER, FRITH1OF ' S SAGA. 169 

Indien er onder onze lezers zijn, die zich naauwelijks kunnen 

begrijpen, hoe onze eigenliefde er vrede mee kan hebben, op 

den vlugtigen omtrek van Wermland, welken wij in den aanyang 

van dit opstel beproefden , deze vollediger sehets te laten 

volgen, mogen zij de minderheid blijken; moge de meerderheid, 

als wij zelve, ons hebben vergeten, om gaarne aan Erik Gustaf 

Geyer het oor te leenen. Ilij was het, die zich this zijne jeugd 

herinnerde, luttel maanden voor hij op vier-en-zestigjarigen leeftijd 

verscheidde , hij , die daardoor de beste bijdrage leverde tot 

de kennis van den geest en het gemoed des dichters dien wij beschouwen. 

Bottiger heeft van haar hescheidener gebruik gemaakt 

, dan wij voornemens zijn to doen , slechts aan den voet 

eener bladzijde naar die teekening verwijzende ; daar zij ten 

onzent minder binnen elks bereik is, gelooven wij hem daarin 

niet to mogen navolgen. Geyer moge thans ook bij ons als wijsgeerig 

gesebiedschrijver weinig minder vermaard zijn dan 

Tegner bet als episch dichter heeten mag, voor hoevelen is 

de eene naam als de andere nog maar „Rauch and Sehall". 

Dozen over genen, en genen over dezen te hooren spreken , 

niet maar een enkel maal , niet voortdurend loftuitend, neen , 

vorschend en oordeelend tevens, het schijnt ons hij den dubbelen 

afstand , waarop wij van tooneel en toestand zijn geplaatst, 

het beste middel om Frithiors Saga te leeren begrijpen en 

genieten. Laat ons intusschen niet vooruitloopen; er was van 

doze toen nog even weinig sprake als van Svenska Folket's 

Historia. Esaias en Erik waren beide toen nog niets moor dan 

veel belovende jonge menschen ; de eerste was een jaar onder 

dan de laatste; Tegner doceerde reeds, Geyer studeerde nog ; 

bet onderseheid was niet groot. Wij stemmen den toon opzettelijk 

lager ; wilt gij hooren hoe deze, minder eenvoudig, of zou 

steken bij dien van den man, wiens kennis wij u uitnoodigen 

te maken, een enkele volzin in wat schitterender stijl zal ge-

170 ESA1AS TEGNER FRITHJOF ' S SAGA. 

noeg zijn ; gij zult er tevens eene bijzonderheid door leeren 

kennen , die ge toch weten moot. Geyer, zoo hadden wij mogen 

schrijven, als wij ons bij Biittiger's style fleuri hadden bepaald, 

Geyer, de jonge philosooph , was nog niet de dichter geworden 

van die zangen , welke to zamen thans een der dunne 

bnndeltjes uitmaken, waarmede men den tempel der onsterfelijkheid 

het zekerst binnengaat. Ge zoudt ons die toespeling 

op het fraaije vers van Tollens immers ten goede hebben gehouden? 

En door uwen glimlach aangemoedigd , zouden wij zijn 

voortgegaan , bij de bloemen , door omen wegwijzer geplukt , 

enkele te voegen, die ons gaandeweg toelachten; — met de hand 

op het harte, wij hebben wel phrases geschreven, die verdienden 

nog vlugger te worden uitgewischt, dan de volgende het straks 

uit uw geheugen zal zijn. Al leefden, zoudt ge dan hebben gelezen 

, al leefden die zangen , in den tijd van welken wij gewagen 

, toen nog slechts in zijn harte, al kwamen zij maar schaars 

over zijne lippen, de jonkman, wiens donkere haren het hooge 

voorhoofd omgolfden tot ze een sluijer schenen voor den vurigen , 

vonkelenden blik , de jonkman, die nog geene kransen behoefde 

„um sich selbst and Andre zu tauschen" , hij had er toch reeds 

een verworven ; den lauwer, , door de Zweedsche academie het 

jaar te voren voor een lofrede op Sten Sture, de onde, uitgeloofd 

, had hij behaald. Onverwacht mogt hij dus op Ramen 

komen , onbekend , zouden wij hebben geschreven , onbekend 

was hij den letterlievenden heer des huizes niet ; en zonder er 

over na te peinzen of onze antithese meer ware dan maar eene gewijzigde 

reminiscentie nit Gothe's Gaz , hadden wij besloten: 

onverwacht ja , onbekend neon, onberoemd evenmin. Thans, 

ter beschaming van lien stip , ten bewijze hoe slechts hij zich 

waar uitdrukt, wie weet hoe het geviel, thans Geyer's eigen verhaal 

, wat hem aanspoorde over Sten Sture to schrijven; ge kunt 

het in zijne Herinnerinyen vinden. Hij had naar eene onder-

ESATAS TEGNEIS, FRITHIOF' S SAGA. 171 

wijzers-betrekking in een aanzienlijk huis gedongen ; hij was 

door een vaderlijk vriend dringend aanbevolen; het antwoord 

luidde des ondanks afwijzend, daar het onderzoek op de hoogeschool 

niet ten zijnen voordeele bleek uitgevallen ; „hij was 

„een ongestadig jong mensch." En hoor hem nu zelven ; de 

plaats is zoo kenschetsend eenvoudig, dat wij er gaarne de 

karikatuur van het gebrek op to sieren , waaraan anderen 

met ons lijden , voor veil hadden. 

„Deze was mijne eerste ondervinding , wat naam en gerucht 

„om het lijf hebben. Ik scheen mij toe voor de gansche wereld 

„te zijn tentoongesteld. Er was geene kracht in mij, die ik niet 

„wilde inspannen , om de onverdiende beruchtheid of te schud- 

„den, door mij een beteren naam to verwerven. In die stemming 

„greep ik naar de pen en schreef de Lofrede op Sten Stare, 

„de oude, ter mededinging naar den prijs, door de Zweedsche 

„academie voor 1803 uitgeloofd. In het grootste geheim en niet 

„zonder vreeze voerde ik mijn plan nit. Toen de gedachte bij 

opkwam , wist ik niet eens welk onderwerp voor dat jaar 

„was uitgeschreven. Het moest in de Post ()eh Inrikes Tidningarne 

„staan , de courant die, na het gansche kerspel to zijn rond- 

„geweest , in de pastorij ter ruste ging. Hoe mij de Augustus- 

„avond nog heugt , op welken ik, somber to moe, derwaarts 

„ging, en onder het een of ander voorwendsel den hulpprediker 

„verzocht, eens to mogen zien , welke dagbladen van dat jaar 

„nog waren bewaard gebleven. Hij haalde eene oude tafelltt nit, 

„in welke, tusschen korsten kaas en brokken broods, een bun- 

„del weer of min volledige nummers lag, onder welke gelukkig 

„dat, 't welk ik zocht, niet werd gemist. Op den terugtogt naar 

„huis ervoer ik voor het eerst wat het zeggen wil , van een 

„geestesvrucht zwanger to gaan. De courant werd mij in den 

„zak werkelijk zwaar. Al mijne gedachten schenen op de vlugt 

„te zijn. Het was mij to moe als liep ik naar deze zoeken ,

172 ESATAS TEGN}K, FRITHIOF'S SAGA, 

„terwijl mijne voeten bij invallende schemering tegen wortels 

„en steenen stieten; eerst toen bet duister was geworden kwam 

,,ik thuis. Slapen kon ik niet. Den volgenden dag sloeg ik het 

„defecte exemplaar von Dalin's Svenska Historia , die wij te 

„huis rijk waren , op, en las, onder zuchten en bevel' , wat 

„mijn held betrof. Het was mijn eenige bron. lets taaijers weet 

„ik nooit te hebben gelezen , en toch zou het mijne taak zijn 

„daaruit de allervlugste geesten eener geurige welsprekend- 

„heid te trekken. Het was eon work ! Gelukkig dat de oude 

„rijksruwaard er in zijn graf niets van heeft geweten ! — Toen 

„ik met de stof, , hoe (Ian ook , klaar was gekomen , deed zich 

„eerie nieuwe zwarigheid op: hoe kreeg ik bet stuk geschreven? 

vader was zeer zninig op papier. Ik moot bekennen, dat 

„ik mij op heimelijke en ongeoorloofde wijze wat ik noodig had 

„verschafte. Ik verhorg mijn roof in de oude, leége kast van 

„een staand uurwerk ; vel voor vel der lofrede op Sten Stare 

„daalde, zoodra het geschreven was, in die stoffige duisternis. 

„De zaak geheim te houden was goon kleinigheid in een huis, 

„waarin alien van elkander wisten wat zij deden. Echter gelukte 

„het mij, zonder dat ik iemand tot mijn vertrouwde behoefde 

„te maken, en eindelijk kwam de avond, waarop ik met bevende 

„hand en kloppend hart mijn opstel, overgeschreven en inge- 

„naaid, ingepakt en verzegeld, voor de laatste maal den don- 

„keren kolk toevertrouwde, nit welken het met het krieken van 

„den volgenden ochtend per post naar den Parnassus zou opstij- 

„gen. — Het ten onzent in het postboek te laten inschrij yen zon 

„opmerkzaarnheid tot zich hebben getrokken. Er bleef mij dus 

„niet anders over dan, toen de oude vrouw, die de brieven mijns 

„waders bezorgde, des avonds was vertrokken , ter sluik den 

„sleutel van den brievenzak magtig te worden en den volgenden 

„ochtend over den Klar-elf naar het digtstbijgelegen postkantoor 

„te roeijen; bet paket werd ingeschreven en verzonden. — Dien

ESAIAS TEGNER, FRITHIOF ' S SAGA. 173 

„herfst bragt ik te huis door. — In het begin der maand 

„December valt mijn blik in de couranten op eene oproeping 

„van den schrijver der Lofrede op Sten Sture, de oude, order 

„de kenspre,uk: „Non civium ardor prava jubentium , etc." om 

„zich bij den secretaris der Zweedsche academie bekend te maken. 

„Nlijne zuster vroeg mij welk berigt mij toch zulk eene kleur 

„deed krijgen ? Volstrekt onbekend met de vormen der academie, 

„wist ik naauwelijks of deze oproeping goeds of kwaads spelde. 

„Door vrees en hoop geslingerd, zond ik schriftelijk antwoord 

„in. Den volgenden postdag berigtte de gouverneur Rosenstein 

„mij, in uitdrukkingen wier opregtheid en innigheid zijn later 

„gedrag jegens mij bezegelden , dat de Zweedsche Academie 

„mij haren grooten prijs had toegekend. Den open brief in de 

„hand, stoof ik de kamer mijner ouders binnen. De verrassing 

„was groot en in den beginne maakte zij ens stom. blijn goede 

„moeder drukte mij aan haar hart; broeders en zusters om- 

„arniden mij; alle vrienden des huizes juichten. Wat mijn be- 

„jaarden vriend en weldoener betreft — [die in de ouderlijke 

„woning het gezin des avonds dikwijls verzen voorlas] — ik 

„vernam dat hij, teen hem het berigt op een vroegen morgen 

„geworden was, dadelijk in de gelagkamer ging om het den 

„broederen (oude, ongehuwde officieren als hij zelf) mee to 

„deeien ; hij zette een stoel op tafel , ging teen op dien stoel 

„zitten en verkondigde hun met luider stemme de eer die mij 

„was weervaren. Het heugt mij niet, dat mijn vader mij ooit 

„liefkoosde. Onze verhouding jegens hem was, hoe lief wij hem 

„ook hadden, toch van te diepen eerbied doordrongen, om 

„vertrouwelijk to zijn. Op dien dag echter, toen wij elkander 

„toevallig ontmoetten , strekte hij zijne hand nit en drukte 

„die aan mijne Borst. Geen liefdebetuiging , ' geen belooning 

„heeft mij ooit zoo getroffen als deze. Tot heden toe kan ik 

„er niet aan denken of de tranen komen mij in de oogen.”

174 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF' S SAGA. 

Scheldt er ons niet ondeugend om, zoo wij nog een oogenblik 

de beide lezingen van den zelfde feit, de opvatting van Hittiger 

en die van Geyer, tegen elkander overstellen ; het geldt 

de ontmoeting der twee jongelieden op Ramen — want dat 

Tegner, de verliefde, daar iedere vacantie doorbragt, behoeft 

het to worden vermeld? Naauwelijks , gelooven we. En welk 

nut zal het hebben , vraagt ge, die beide schetsen tot studie 

naast elkander to leggen ? Dwaalde de biograaf dan van zijn 

onderwerp af ? verlustigde hij zich door er c't propos de 6ottes 

bij te vermelden , wat beter verzwegen ware geweest? Niets 

van dat alles , — tot zijne eere zij het gezegd , hij doorsnuffelde 

de weitasch der beide jagers niet; hij weerstond de verlokkende 

verzoeking van Tegner's fraai vers, Voilelspel getiteld, 

op to halen, „eene bladzijde nit een Woud-Ilias," — hij spant 

zonder ter zijne to zien den boog en schiet, maar of hij het wit 

zoo rap, zoo jnist treft ale Geyer, dat is de vraag. Hier hebt 

ge de beeldspraak , waardoor Battiger u den indruk der ontmoeting 

weer wit geven. Onloochenbaar klinkt ze fraai. „Tegner 

„en Geyer, ze sloegen elkander gade, zoo als twee jonge ade- 

„laars het de een den aer van versehillende rotsspitsen plegen 

„te doen. Het viel toen reeds op to merken, wat sedert levens- 

„lang met beiden het geval bleek , dat zij meer kans hadden 

„elkaer in hunne vaart naar de zon, dan op hunne rustpunten 

„op aarde te ontmoeten.” De vergelijking behoort , waar het 

paten geldt, tot de gevierdste ; hier heeft zij buitendien het 

voordeel nict uit den verren vreemde te zijn gehaald; en echter 

zal de toestand duidelijk worden, dan dienen wij nit de dierenwereld 

tot die der menschenkinderen weer to keeren , al 

derven wij er dat der zonne in het aanzigt vliegen door. „Beide 

„schenen de een den a,er zonderling toe," herneemt hij; „beide 

„gevoelden zich tot elkander door eene geheime tooverkracht 

„aangetrokken", en toch weder van elkaer afgestooten, had er

ESAIAS TEGNIR, FRITHIOF'S SAGA. 175 

op moeten volgen , goede Biittiger ! „liking each other but at 

„a distance", zou Byron beter hebben gezegd. En er volgt eene 

aanhaling van Geyer, doch slechts een fragment, 't geen dan 

ook de duisternis niet licht doet worden. Liever dan u in die 

schemering te laten zitten , deelen wij n alles, wat deze van 

die ontmoeting getuigde, mede; he tells simple things simply. 

„In dat vrolijk gewoel scheen een enkele vreemde eenzaam 

„en zwijgend zijn weg te gaan. Onder de vele aanwezigen had 

„men hem den a f w ezig en gast mogen noemen. Hij was rank 

„en clank; hij had lichtkleurig krullend haar, en blaauwe, zeer 

„heldere oogen. Maar die kijkers schenen van wat voor en oni 

„hen voorviel niets te zien ; hij , die ze zoo weinig te doen 

„gaf, , droomde of hij doolde rond. Slecbts als zijne opmerk- 

„zaamheid op een of ander werd gevestigd , straalde zijn blik 

„van een eigenaardig schalk licht, gevolgd door een geestigen 

„inval en een goelijken glimlach. Het was Esalas Tegnër, in 

„dien tijd verloofd met Anna Myhrman , de jongste dochter 

„des huizes op Rarnen, Ik herinner nab thane, dat ik hem 

„nog eenmaal had gezien ; het geviel veel vroeger. Hij kwam 

„toen in de woning mijns vaders, achter op de chais van den 

„Kronofogd Branting gezeten , en werd door dien welwillenden 

„ouden man als een baas in het rekenen geprezen. Zoolang 

„zij ten onzent verbleven, verliet hij maar zelden zijne kamer. 

„Toen ik deze Bens in zijne afwezigheid binnentrad , sloeg ik 

„een blik in het opengeslagen boek , dat hem dikwijls bezig 

„hield ; het was de Iliac. 

„Het scheen dat geen hartelijke kennismaking voor ons het 

„gevolg dezer tweede ontmoeting zoude zijn. Hij nam even weinig 

„deel aan het gastvrij onthaal als aan de drukke uitspanningen. 

„Hij werd dikwijls zoowel aan het eerste als aan bet tweede ontbijt 

„gemist, en vaak genoeg verscheen hij niet Bens aan tafel. Het was 

„of hij een anderen weg ging dan de gewone menschenkinderen.

176 ESAIAS 'I'EGNER, FRITHIOF'S SAGA. 

„Na een paar dagen verblijfs zouden wij afscheid nemen, 

„maar mijne vogelsehieters lieten zich overhalen nog wat te 

„blijven. Ik bereidde er mij dus op voor, alleen huiswaarts te 

„keeren, toen ik bij het heengaan op het pad naar het berg- 

„werk mijn droomer gewaar werd, wien de ontmoeting eerst 

„onaangenaam scheen, en die toch straks omkeerde en mij 

„vergezelde. Hoe wij met elkaer een gesprek aanknoopten, 

„heugt mij niet ; wel dat wij spoedig een hevig dispuut 

„hadden. Het ging later altijd even als toen; wij hebben 

„nooit met elkander gesproken zonder to disputeren, en daar 

„wij het 'limner eens werden, zou men er uit mogen be- 

„sluiten, dat wij elkaer nooit hebben begrepen. Ik weet niet 

„wat in dit opzicht bij Tegner het geval was, maar ik geloofde 

„ten minste dat ik hem verstond. 

„Ik vernam weldra , dat er met hem geene geregelde redo- 

„nering viel te voeren. Hij dwaalde af, hij sprong ter zij en 

„kwam toch telkens op het onderwerp terug, en van den gang 

„zijner gedachten wist men niet meer dan van den weg der 

„zonnestralen door het loover. Want al wat hij zeide glansde. 

„Eigeniijk herhaalde hij het zelfde, maar met andere woor- 

„den. En toch kan men met regt van hem zeggen, dat hij 

„altijd dezelfde was, altijd nieuw. Het was een sterreschieten 

„des vernufts, inval op inval, inderdaad een vuurwerk in de 

„duisternis van het bosch. Het bleek wel een middel om hem 

„te leeren kennen, maar over het onderwerp bragt het niet 

„verder. Ik was toen nog geheel vervuld van mijne eerste phi- 

„losophische studien; ik had zeker meer een donker vermoeden 

„dan een helder begrip over den innerlijken zamenhang der 

„dingen, die mij altijd boven alles belang heeft ingeboezemd. 

„Het zij verre van mij te zeggen, dat die zamenhang niet voor 

„Tegner bestond. Hij school in zijn gevoel, maar onontwikkeld; 

„en Esaias vergunde geen straal van zijn genie op het duister

ESAIAS TEGN FRITMOVS SAGA. 177 

„te vallen , waarin bet begraven lag. Alle poging van dien 

„aard verwenschte hij, zonder aarzelen, als mofferij en schoolsch 

„gezift. 1k mogt doen wat ik wilde zoodra ik door gevolgtrek- 

„king bij gevolgtrekking tot een behoorlijk besluit meende te 

„zijn gekomen , waar was hij ? Hij at bezien , die hij langs 

„den weg had geplukt ; hij staarde een opschietenden vogel 

„na, of sloeg een eekhorentje gade, dat sprong van tak tot tak. 

„Wij bleven den geheelen dag bij elkander ; we bragten 

„den invallenden nacht op Liljendal , op timer dan een mijl 

„afstands van Ramen gelegen, in hetzelfde vertrek zamen door, 

„meer pratende dan slapende.” 

En dus , zonder tot eene slotsom te komen ? Toch niet, — 

al wordt ons deze even weinig gegeven in wat Tegner zelf over 

deze ontmoeting heeft aangeteekend : „Reeds toen kwam het 

„groote verschil in onze beschouwingswijze van leven en let- 

„terkunde aan het licht , 't Been zich met den tijd al meer 

„en meer heeft ontwikkeld. Ons zamenzijn was een voortdurend 

„dispuut , maar zonder eenige bitterheid of onvriendelijkheid. 

„Toen reeds leerde ik Geyer waarderen als een der vernuftigste 

„en edelste natures in ons land.” Toch niet zonder slotsom , 

herhalen we, — Esalas droeg reeds de overtuiging bij zich 

om , welke hij, zestien jaren later, luide zoude verkondigen: 

„In Febi rijk , in weten als in dicht, 

„Is alles klaar : klaar straalde Febi zon ; 

„Klaar was zijn welbron, 't rein Kastalisch voeht. 

„Wat gij niet klaar hunt zeggen weet ge niet; 

„Gedaehte en woord ze worden zaaingeboren: 

„Het duister spreken tuigt van duister denken." 

Of die doorschijnendheid, naar welke hij levenslang streefde, 

niet ten gevolge had, dat hij wel eens aan diepte te wenschen 

overliet, — of de kritische Erik niet meer van zijne eeuw was 

dan de enthusiaste Esalas, bet zouden voorbarige vragen zijn, 

Studien en Sehrtsen III 12

178 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF'S SAGA. 

zoolang wij geen blik hebben geworpen op den toestand , in 

welken de Zweedsche letterkunde zich be yond, toen Tegner 

optrad. 

II 

ZWEDEN 'S POEZIJ. 

(1800.) 

Oorspronkelijkheid, — die schoone, die sehaarsche gave, — 

zij valt op bet gebied van den geest niet enkel slechts vergelijkenderwijze 

te waarderen, zij komt ook maar zelden, zelfs bij 

de grootste vernuften, in hunne eerstelingen volkomen aan het 

licht. Hunne ontwikkeling heeft onloochenbaar iets eigenaardigs, 

maar wie deze wil gaslaan , opmerken, aantoonen, moet scherp 

toezien, daar onderzoek er geen minder deel aan heeft dan 

phantasie. Er steekt niets verbazends in, tenzij men behoore tot 

hen die gelooven, dat de heerschappij over hoofd en harte wordt 

verleend en niet verworven. „Studie," lagchen, loochenen deze 

hoofdschuddende, „studio, neon, aanblazing, ingeving, wat ge 

„wilt, slechts geen studio!" En Loch is eon enkele blik op de 

benijdenswaardigsten onder ons genoeg, om bij den eersten eisch, 

aanleg, den tweeden eisch, arbeid, te staven, em de overtuiging 

to geven, dat de lauwer zoo goed buiten het bereik blijft van 

wie dezen minacht als van wie genen mist. Alle jeugd staat op 

de schouders van haar voorgeslacht; en onder welk beeld gij 

u het gemeenebest der letteren ook het liefst voorstelt, als eon 

hof, , waarin men zich verlustigt, als eon veld, waarop om den 

prijs wordt gedongen, als eon tempel, in welken men aanbidt; 

welke dier vormen uwe verbeelding aanlagche, gij ziet de jonkheid 

beginnen met na te doen ; eerst later doet zij mee ; het 

lijdt lang eer de begaafdsten het voorgangers en tijdgenooten 

voordoen. Zonderling genoeg blijft het genie er niet minder eon


wonder om, al maakt zijn gang volstrekt geen inbreuk op de 

wetten van onzen geest. 

D6Ar dartelt het jongsken om in de dreven, wier vista's, naar 

welke zijde het zich wendt, ruimer verschiet ontsluiten, dan zijn 

blik of kan zien , dan zijne krachten hem nog veroorloven in 

te spoen ; — dat de wensch het te kunnen, zoo vroeg bij hem 

opkwara , verried zijn aanleg ; dat het heerlijk landschap om 

hem heen hem straks weder geboeid houdt, bewijst dat hij ons 

gelijke is. Slechts smaakt hij zijn schoon anders, inniger dan 

wij ; de blos der verrukking gloeit op zijne wangen; lets vochtigs 

tempert het vuur van zijnen blik. Of gelooft ge dat velen, 

als hij , die eerbiedwaardige groep boomer huiverend gadeslaan ? 

Al wat de menigte in die lommer waardeert , is de gelegenheid 

zich behagelijk uit te strekken ; alleen voor hem schuilt er een 

wereld van genot in dat spel van licht en schailw ! Hij zou er 

vrienden in begroeten , als het geene koningen des wouds waren, 

wier geschiedenis hem belang inboezemt , wier verleden hij 

navorscht ! Ge ziet hem niet aan wat er your zijn jeugdig brein 

omgaat , vrolijk als hij daar een vlinder op zijde streeft, — de 

slingerpaden dezer gaarde , de sierlijkste, die ooit werden aangelegd, 

zouden zij Kier, zoo vraagt hij zich zelven, geen grootscher 

uitzigt geven , daar geen liefelijker schuilplaats bien , als 

de lijn anders liep , als zij zich beurtelings meer of minder 

kronkelde ? „Wijsneus !" mompelt hij , — maar over eene wijle 

betrapt hij er zich niet minder om op dezelfde bedenking ; het 

schoone kon niet schooner zijn, maar het kon meer verrassen , 

meer treffen, „iets nieuws!" Voorbij zijn intusschen de dagen , 

waarin Touter te leven al was wat hij verlangde ; de zoetste , 

de zaligste tijd van alle breekt voor hem aan. Bloemen en 

vruchten van den inheemschen grond, wie genet ze als de jongeling, 

die de eerste your zijne liefste ten krans strengelt, die de 

laatste voor de schoone aan zijne zijde plukt ? en echter, wie

180 ESAIAS TEGNEE, FRITHIOVS SAGA. 

vaardiger, wie vlugger dan hij om den vreemde in te gaan , wanneer 

er eene roos bij te winnen valt , zoo als nog nooit op hare 

lokken geurde; wanneer de gaarde, in welke hij geboren word, 

er eens voor zijne kleinen appelen door dragen zal, zoo als hij 

niet blozen zag, toen zijn blik zoo begeerig dat glanzig gebladerte 

instaarde? Te zijnent heeft hij de weelde gesmaakt, het rustig 

rund de weide te zien scheren , stemmige stoffaadje van dat 

stille groen , — te zijnent het water, in dienaresse verkeerd, 

zachtkens de schepen voort zien dragen door beemd bij beemd 

op eon stiefmoederlijken bodem, eerst met levensgevaar en later 

met nog schaarscher kracht , geduld, taai , nijver, vertrouwend 

geduld veroverd! Elders zegt men, elders wemelen de bosschen 

van wild; elders heerscht in bet hart der wouden nog de statelijke 

stilte, aan welke in het grijze weleer de Druiden het 

luisterend oor leenden; elders stromnt , stort, stuift het water, zich 

eene bedding banende door rotsen , die het dreunen en daveren 

doet, near den afgrond, eene wordende wereld, — en hij, hij is 

deze ingesneld , eer wij onzen koffer hebben gepakt. Eerst als hij 

hear gadeslaat, wordt het hem helder, , hoe goed hij het vroeger 

de onze deed, van louter bewondering dozer vreemde is bij hem 

geen sprake. „Schoon !" moge hij uitroepen ; eer het woord is 

verwaaid , wankelt de evenaar in zijne vingeren ; want al de 

voorregten , die de menschheid der beschaving heeft dank to 

weten , wegen in de eene schaal, winnen het van den geweldigen 

indruk, door stouter en straffer natuur gemaakt. Vergelijken 

leert oordeelen , — als hij later weerkeert in de warande, die 

zijne oogen heeft verlustigd, van den eersten dag of waarop 

hij zich in het licht vermeidde , hoe liefelijk is zij hem, liefelijker 

dan eenige andere ter wereld ; bij al zijne heugenissen 

bleef ook die des harten bewaard. Beide scherp en juist , ziet 

hij dan niet enkel wat zij bier en daar to wenschen overlaat, 

waardeert hij tevens wet . zij vast boven andere vooruit heeft

ESATAS TEGNER, FR1THIOVS SAGA. 181 

wat zij verder belooft te zullen worden ; en in de kennis van 

wat er eigenaardigs schuilt in hare en in zijne krachten , in 

de wijze waarop hij voortaan beide aan het licht brengt, vruchtbaar 

maakt en toepast , sehittert, niet maar met ijdelen glans, 

straalt met levenwekkende warmte , wat wij huldigen als oorspronkelijk 

genie ! 

Oorspronkelijkheid , die maar behoeft te worden geboren om 

zich te doen gelden, om waard te zijn te worden gevierd, welk 

een waan! Proza en poezij geven gelegenheid te over, ens beider 

gebied als het tooneel eens wedstrijds voor te stollen; zal men 

het niet te hollandsch vinden , als wij ons lien Iiefst te water 

denken? Het wemelt om ons been van jollen en gieken en booten; 

or wordt geroeid, er wordt gezeild ; een smalle , witte streep 

op den blaauwen spiegel wijst aan, waar deze uw blik ontgleen; 

het schuim dat voor den Steven in wolken opgaat , kondigt 

gene van verre aan; lust, moed , kracht zijn de voorwaarden 

der zege, maar zjn het niet alleen! Verleen het drietal gaven in 

de mildste mate den flinken borst, then ge een prjs toewenscht, 

de hand moet de grepen van spaan en roer hebben geleerd , 

het oog de vlugt der zeilen hebben gemeten , het weder, , de 

wind, de stroom , zjn vaartuig, wat niet al moet hij kennen , 

als hij , we zeggen niet overwinnen, als hij maar waardig mededingen 

zal. — Anders en hooger, , andermaal op het water, 

al is de tonne der glorie voor ons op zee ter kimme gedaald , 

al speelt in bet avondrood slechts een weerschijn van den luister 

van weleer aan onze transen ! Zeilree ligt de handelsvloot , zeilree 

in een onzer havens , op wakkert het oosten, het anker is 

geligt , en de ervaring staat aan het roer; eischt gij, dat zij zal 

wijken , vleit go u tat ze zal worden beschaamd door den jonkman 

, die de stormen kent — nit theorien , en den oceaan — door 

de kaart? Vie lust hebbe zich in te schepen met den vermetele, 

hij springe aan boord , mits men ons vergunne over te wippen

182 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF ' S SAGA. 

op dat van dien grijzen rob, wiens wangen door de keerkringszonne 

zijn gebruind; voor honderd jaren zou hij nog op de 

walvischvaart zijn gevormd ; thans vult alleen de Oost zijn 

leven — als onze sehatkist. Wie lust hebbe het lijf te wagen, 

— maar wij .doen den veelbelovende , dien gij ons aanduidt , 

onregt , want trots al de oorspronkelijkheid , die gij hem toekendet 

, blijkt hij oefening te waarderen: — „voor den boeg, 

„of in den korf ," zegt hij , „niet op de kajuit, niet aan bet 

„roer is mimeplaats." En uit zeilt de bodem, weg deinst de 

kust; de breede schoot der wateren opent zich; lucht en zee, 

zee en lucht is alles wat ze zien , alles, behalve het wolkjen 

dat daar opdoemt , een manshand groot , dat aanwast , dat 

het halve zwerk omsluijert , bliksems in den schoot, die een 

omzien de duisternis zigtbaar doen worden. Hoe het schip steigert 

, en opstuift , en neerstort , weerlooze prooi der wateren! 

De zeilen scheuren , de mast kraakt, maar kracbtig, maar kalm 

klinkt boven dien storm eene stem, en dat woord,-het moge de 

woede der elementen niet breidelen , het beheerscht ze toch ! 

Uw gunsteling ontving de eerste les in de toepassing van kennis 

en kunst; wat zal hij er nog menige behoeven , eer hij , trots 

al zijne gaven , de hand naar het roer uitstrekken mag! Afryke 

is verrezen toen Europa verdween ; Afryke is op hare beurt 

aan den gezigteinder schuil gegaan; daar ontstijgt Insulinde 

de wateren, daar geeft zij den blik des jonkmans die weelderige 

wereld bloot , welke nog in onze musea niet valt te zien , al 

zouden we geene van deze langer bezitten , zoo Nederlandsch 

Boning over haar niet den schepter zwaaide. Hoe de oogen 

van den grijskop op de kajuit flikkeren van trots, als hij 

wider die vlaggen alter volken, onder die wimpels zonder tal, 

geen enkele ziet dergenen die met hem uitzeilden; als hij de 

eerste blijkt , die ter reede van Batavia het anker werpt! — 

Eene andere oefenschool opent zich voor onzen aankomeling,

ESAIAS TEGNER , FRITHJOF 'S SAGA. 183 

al is deze niet langer de strafste , daar een bezit , dat vast 

eeuwen duurde, daar een kloek bewind de gemeenschap tusschen 

moederland en kolonie geregeld en gemakkelijk hebben 

gemaakt , daar het verkeer zich slechts tot den omgang met 

het kustvolk bepaalt: lossen, laden en tehuisreize. Het is even 

gaauw geleerd als geschied, maar al doen wij gewillig afstand 

van de gelegenheid binnen ons bereik, eenige schoten te laten 

vallen , eene muiterij te bedwingen , u getuige te maken van 

het dempen eens opstands, bij welken de cooed van uwen gunsteling 

uit zou slaan, zonder aanblazing te behoeven, uit zou 

slaan in Iichte laaije vlam , een anderen greep verzuimen we 

niet. Of zou uw aankomeling iets eigenaardig-oorspronkelijks 

hebben, als de wensch hem niet blaakte, de werelden die hij 

langs , die hij voorbij zeilde , te zien ; als de hoop hem niet 

streelde eens ook daar ooze driekleur to doen wapperen, der 

scheepvaart een nieuwen weg te banen , den handel gelegenheid 

te geven een yolk te meer de broederhand te bien ? Er 

was immers tusschen ons sprake van een wedstrijd, in welken 

de oorspronkelijkheid zieh roemrijk onderscheiden zou ; hebt 

ge vrede met het beeld , in 't welk wij den gang harer ontwikkeling 

trachtten te schetsen ? 

De letteren zijn vaak genoeg een tempel geprezen, een tempel, 

waarin het hoogste wat ons geslacht ten deele viel wordt gehuldigd, 

liefde voor wat waar is, wat goed is en schoon! Stel tit 

nog eenmaal bet jongsken , den knaap , den jongeling voor, 

dien ge met aanleg ter waardering van deze bedeeld acht, die 

touter in dat heilige zijn lust vindt ; is zulk eene stemming 

niet reeds zeldzaam genoeg om er hem niet nog andere uitzonderingen 

bij toe te dichten ? Immers , tegenstellingen tusschen 

hem en ons, ze zijn zoo talrijk , dot we geregtigd zijn tot de 

vraag: waar beginnen zij, waar eindigen ze? Als wij spelen, 

mijmert hij; als wij naar de werkelijkheid grijpen, zweeft hij

184 EsalAs TEG-Ntlt FRITI-110F ' S SAGA. 

in een dram van idealen; hij is den weg naar het heiligdom 

ingeslagen voor wij het hebben vermoecl ; wat hem zoo dier 

blijkt, verhief zich toch ook voor onzen blik tot de transen ! Eer 

wij het gewaar warden, dat hij onzen kring is ontweken, ruischt 

hem het hooge , het heilige lied reeds van verre te gemoet ; 

hoe hij het opvangt, het nazingt ! Bloesem in den knop, vruchten 

belovende als wij nimmer zullen dragen, neuriet hij het als 

hij insluimert, en wordt niet wakker of het is weer op zijn 

lippen; zedige schroom , die hem op den drempel doet aarzelen 

binnen te gaan , hoe drukt deze het zegel op zijne roeping ! 

Hij is in het heiligdom, hij stemt in den lofzang; walk cane 

weelde! Eene wijle staat hij van verre, dan wordt ook hem 

eene plaatse aangewezen, en zijne uren zijn zoo vele schakels 

van afwisselend genot, terwijI de vleugelen van zijnen geest 

wassen. Ten leste is er geen zang weer, dien hij niet van 

buiten kent; hoe groat hun petal zij, onder deze zijn er nog 

maar weinige , wier gang of val voor hem langer geheimen 

heeft ; — de twijfel komt bij hem op, of hun verscheidenheid 

niet te wenschen overlaat ; — hij is er enkele moede. Wat 

gij hem ook benljden moogt, doe hem dat oogenblik niet ! De 

schare am hem been is opgetogen zoo als ook hij het weleer 

was, de schedels der grijsheid bukken zich en nit de oogen 

der jonkheid straalt verrukking; niemand dan hij aarzelt mee 

in to stemmen, niemand dan hij blijft koel. Heiligschennis ! 

heiligschennis? zon het heiligschennis zijn, zoo hij geloofde , 

dat er toonen vielen aan te slaan , die verder zouden dragen, 

dieper indruk zouden achterlaten en grootscher geestdrift wekken 

? Neen , tuigt eene stem in zijn binnenste , neen ; en al 

legt hij haar in dezen drom het zwijgen op, hij is naauwelijks 

alleen , of zij verheft zich wader, en in de Lange nachtwake 

weet zij van geene ruste. Daar daagt het in bet oosten, maar 

nog daagt het niet overal; het is stil in den tempel, de stralen

ESAIAS TEGN FRITHIOE'S SAGA. 185 

eener enkele lamp worden al matter; wie knielt er hij haren 

schemerschijn? Luister hij is het die daar zingt, eerst bevend 

en trillend , maar allengs sterker; thans behoeven wij 

niet meer te zeggen: luister, want gij zoudt geen gehoor bebben 

, als de frischheid van zijn geluid u niet verrukte, geen 

harte, als ge niet wegsmolt in gevoel. Immers, er ruischt in 

die toonen niet maar een weergalrn van wat er in enkele, in 

de heerlijkste oogenblikken van uw leven duister voor uwen 

geest omging, waar ge naar smachttet , zonder dat gij het in 

woorden wist nit to drukken; de zucht is zang geworden, die 

u te gelijk verrast, verteedert en verrukt! Welk een welsprekenden 

tolk heeft het gevonden , dat verlangen naar eenen 

vrede, dien des voorgeslachts te boven gaande! — hoe stilt 

hij behoeften van hoofd en hart, die dit niet kende, die het 

niet eens vermoedde, dat ooit der zich ontwikkelende menschheld 

eerst eene plage en later een genot zoude zijn! Jets nieuws, 

iets schoons, iets heiligs tevens , de ware oorspronkelijkheid, 

het kind van haren tijd en toch dezen vooruit, en aan welke 

kennende wat was en wat is en daaruit voorziende wat wordt, 

de hulde toekomt: 

„Onsterflijk maakt de gondeu Luit, 

„`vie eigen wieken klepte!" 

Als de achttienjarige Tegner de latijnsche en grieksche schrijvers 

welke hij bewonderde, welke hij bestudeerde, meer in den 

geest van 't versjen van Bilderdijk, aan 't welk bovenstaande 

regelen zijn ontleend, dan in dien der hoogere eischen, welke 

wij aan oorspronkelijkheid deden, als hij Horatius en Homerus 

eene wijle ter zijde legde, om de letterkunde des tijds ten 

zijnent to genieten, wat vond hij? Er is niets natuurlijker dan 

het vermoeden , dat zij hem, zonder eenigen tooverstaf, eene 

natuur deed aanschouwen, zoo stout, zoo forsch, dat zij slechts

186 ESAIAS TEGNER, FRITHIOVS SAGA. 

met holden viel te stofferen; dat zij hem nu eens met de Vikingen 

op die zee voerde , aan welke de klippen en rotsen van Svea 

zijn ontstegen , dat zij hem dan weder in den doorzigtigen 

mid-zomernacht Valhalla deed toeschemeren, Oden van verre 

gewaar worden. En toch bedriegt zich wie het gelooft ; toch zal 

hij zich teleurgesteld zien , die ons verdacht van den kunstgreep 

, in deze wending het middel te hebben gezocht om het 

wilde en ruwe, dat de dichtkunst die zijn optreden voorafging 

kenmerkte, te verontschuldigen; aan wat euvel zij hinkte, niet 

aan dat! Het arme kind, of zij aan inheemsche gebreken, of 

zij niet aan overbeschaving hadde geleden! Geenerlei bevalligheid 

vreemd , behagende, behaagziek schier, was zij slechts te 

weinig noordsch om niet navolging te zijn! Gij steldet u haar 

voor in de lommer des wouds, voor spiegel aan hare voeten een 

weir, dat, beurtelings bruin en blaauw, de bergen, langs welke 

zij zich verlustigt, den hemel, naar wien zij opziet, wedergeeft; 

en ge treft haar aan in de benaauwde lucht eener broeikast , 

omringd van gewassen, wier loten en twijgen niet wiegelen op 

den adem des winds; neen, pijnlijk zijn opgetrokken, langs lat 

bij lat, en ja, bloemen dragen, maar bloemen, wier geuren en 

klenren hunne eerste vereischten missen in frischheid. Sierlijk 

is de schaal, waarop zij hare vruchten schikt, en sierlijk ook de 

groepering waardoor zij den blos van deze en het dons van gene 

gelden doet , maar proef ze , en prijs dan zoo ge durft ! Jets 

waterigs, iets weeks, iets ziekelijks, zucht gij, dat niet natuurlijk 

is in dit noorden, en, schoon de smaak van dien dag u ongelijk 

gaf, schoon enkele dweepers met het verledene dit heden 

nog doer, de blondlokkige Muze zelve weerspreekt u niet. 

Het arme kind! haar heugen lang vervlogen dagen, „eer de 

„oude G-oden wegtogen ," dagen van kracht , toen zij zweefde 

over strijd bij strijd, — scheld er haar geene heidinne om, 

zoo ze zich nog verlustigt in den glans van die glorie! Ook toen

ESAIAS TEGNER, FRITIIIOVS SAGA. 187 

Gustaf Eriksson haar, eenwen later, ten t.weeden male bekeerde, 

was er gang en gloed in hare woorden, en werd bet 

waar hare stralen schoten licht! Helaas! sedert mogen flikkering 

en schittering bijwijle de duisternis hebben afgewisseld , 

verschijnen was geen verwinnen meer ; hare blanke sehaebten 

roeiden verder lang noch hoog! In de roemrijkste eeuw van 

beide Zweden en Nederland, toen onze Vondel haren Gustaaf 

Adolf den Olyftak vlocht, die van geen verwelken weet, droeg 

zij latijnsebe kluisters! Latijn was de lievelingstaal dier Christine, 

van wier lokken volgens onzen dichter, de „min een pees 

„wenschte te vlechten, to spannen zynen boogh met zulck een 

„heerlyck hair!" en onder latijnschen invloed ging zelfs die 

Stjernhelm gebukt, die zweedsch gevoelde en zweedsch dichtte, 

verzen smedend e, het ware woord voor wie metaal nit het met 

allerlei vreemd vuil vermengde erts schitterend te voorschijn 

riep! Eene sterre aan den hoogen hemel der Dalarna opgegaan, 

schitterde deze er slechts in eenzaamheid, of zoo enkele flaauwere 

lichten allengs door het diepe blaauw aanbraken , het mogten 

geene zusteren heeten; die eene overscheen ze niet, zij straalde 

ze dof ! 

Eene andere eeuw is aangebroken; we zijn in de achttiende; 

vast zijn hare eerste dertig jaren voorbijgesneld en het tijdperk 

begint, dat in bijna elke letterkundige geschiedenis van Zweden 

het vierde, het Dalinsehe, wordt geheeten; nog eens roepen wij 

nit : het arme kind! Ge hebt Geyer's oordeel over Dalin als 

historieschrijver gehoord; zoo taai als deze 's mans geschiedenis 

schetst, was zijn weekblad Den Sveneke Angus niet; maar wat 

baatte het der noordsche muze dat zij in plaats van langer de 

Latijnen na te volgen, het nu de Britten deed ? Ge meent, dat 

zij veel gewonnen had, om de inniger verwantsebap van het 

Zweden dier dagen met de begrippen en gevoelens door de 

vernuften van koningin Anne geschetst, dan met die der wereld

188 ESAIAS TEGNER , FRITHIOVS SAGA. 

van het grijze verleden , en wij geven bet n gaarne toe, dat 

wij er nog onlangs ten onzent getuige van zijn geweest, hoeveel 

partij er van die spectatoriale vertoogen valt to trekken ; — 

maar zijn publiek met het dus overgenomene verder to brengen, 

zoo men zelf niet boven zijnen meester staat, het ging toen niet, 

en of bet that's gaat, u zij het oordeel; wij blijven bij ons 

onderwerp. Olof von Dalin bewonderde Addison en vertaalde 

dezen ; loch de zweedsche letteren worden door hem met geene 

oorspronkelijke meesterstnkjens verrijkt, als de beminnelijke en 

begaafde schetser van sir Roger de Coverley er der engelsche 

naliet. Hoveling , in den adelstand verheven , kanselarij-raad 

wat niet al, was bet natuurlijk dat ook Dalin de groote genien 

van le Siecle de Louis XIV wetgevers achtte op het gebied van 

bet schoone, maar men kon bet zijn treurspel zoo min aanzien 

dat bij Racine had genoten, als zijnen fahelen dat hij Lafontaine 

begreep. Als waren bet nog niet genres genoeg geweest, waagde 

hij zich ook aan het blijspel ; er zijn middelmatigheden, wie 

ook eene majesteit als die van Moliere niet imponeert. Hij zij 

er bij ons door geoordeeld; hij zou, zelfs aan goud van minder 

gehalte getoetst , de proef niet doorstaan ; al wat wij er ring 

hebben bij to voegen is, dat noch onder zijne tijdgenooten, noch 

onder zijne navolgers, eenige van welke wij later weder zullen 

zien , iemand gelukkiger was dan hij. Intussehen , niet alien 

bogen met denzelfden eerbied voor den staf, dien hij zwaaide; 

waren er welligt bij deze, wier vernuft het zijne in waarheid 

en warmte van gevoel overtrof? 

Hoe ooze hoffelijkheid in bet naauw wordt gebragt, daar de 

gestalte, die wij aan het. hoofd van de bonte groep zijner tegenslanders 

gewaar worden, die eerier vrouw is, eener ongelukkige 

vrouw, door drieerlei liefde vermaarder dan door haar vernuft! 

Als haar lied hear leed waard ware geweest, welk een lof zou zij 

hebben verworven! Hedvig Charlotta Nordenflycht had, op de

ESAIAS TEGNER, SAGA. 189 

bede van haren stervenden varier, eenen bultenaar hare hand beloofd 

en was, na drie jaren strijds, besloten bet gegeven woord 

gestand to doen , toen de geestige mismaakte overleed; ware 

hare lyrische poezij inderdaad gevoel geweest , er zou op des 

jongelings terp een krans zijn gelegd, wiens wedergade elders 

vruchteloos ware gezocht. Hedvig strengelde dien voor den verscheiden 

verloofde niet; wij twijfelen er zelfs aan of zich een 

zweem van wroeging in hare franca mengde; zij wischte die zoo 

spoedig af! Lang leed het niet, of een jeugdig geestelijke won haar 

harte , en toen eindelijk , einclelijk na verloop van vier jaren de 

belemmeringen waren uit den wen geruimd , die haar huwelijk 

verboden, geloofde zij haar levensgeluk to zijn verzekerd , — 

zeven maanden later was ze weduwe, — ditmaal innig bedroefd? 

Het zou ondeugend zijn er aan to twijfelen , want zij werd zelve 

krank , en elf weken , lezen wij, „bragt zij op hare legerstede, 

„door;" en toch, een glimlach valt niet to weerhouden, als wij er 

bij vinden gevoegd : „toen verhnisde zij nit Carlskrona naar 

„SOdermanland , huurde eene kleine woning, liet hare kamer 

„zwart behangen , koos voor de sehilderijen , waarmede zij de 

„warden vulde , slechts sombere onderwerpen en zong bij hare 

„harp elegie op elegie." 0 toestel , die naar eene tentoonstelling 

zweemt ! hoe hij dubbel ondragelijk wordt, als men er Hedvig's 

beeldtenis bij aanziet, een levenslustig gezigt, lange lichtbrnine, 

kronkelende lokken, door welke zich een donker lint sierlijk, 

slingert , groote heldere oogen , om do schouders slechts een 

mantel, die den vollen boezem bloot laat. De vingeren der shrike 

hand heifen een speeltuig op, eene tier naar het schijnt, maar 

straks lazen wij van eene harp, bij welke zij hare klaagzangen 

kweelde, die zij in het licht gaf onder den titel van De treurende 

tortelcluif ! Hadden wij het regt een weinig ondeugend to zijn? 

Het Zweden van omstreeks de helft der vorige eenw zoude neen 

hebben gezegd, „want zij won er alter opmerkzaamheid door, en

190 ESATAS TEGAR, FRITHIOF'S SAGA. 

„deze, zoowel als de jichtkrampen , aan welke zij Teed," ten gevolge 

harer luchtige kleeding , vreezen wij , „deden haar be- 

„sluiten zich in Stockholm te vestigen.” Weldra had zij daar, na 

de uitgave van hare Gedachten over het Nut der Dichtkunst en 

van haar Vrouwelijk Geduchtenspel eener Herderinne in het 

Noorden , haar klein hof van graven en baronnen , die in deze 

studie eerst later zullen optreden, en hield zij er briefwisseling 

met buitenlandsche vermaardheden, van welke wij u slechts den 

bekenden deenschen blijspeldichter Holberg noemen. Het ware 

voor hare rust te wenschen geweest, dat bare gasten dien geleerde 

in leeftijd hadden geevenaard ; dat alien als hij haar een 

goede dertig jaren vooruit waren geweest, de hulde , op hoffelijken 

trant het vernuft gebragt , zou dan de vrouw niet hebben 

bedwelmd en Hedvig ware nooit zoo ongelukkig omgekomen. In 

vollen ernst werd zij thans de prooi van dien hartstogt, over 

wiens alvermogen zij in de zweedsche dichtkunst — het is hare 

verdienste bij Dalin vergeleken — praeludeerde; de haast vijfen-veertig-jarige 

was verliefd op een barer jeugdige bewonderaars, 

was het in de hoogste mate en hopeloos tevens! FischerstrOrn 

, zoo heette de jonkman , FischerstrOm gaf eener andere de 

voorkeur en „nieuwe Sappho" , lezen wij , wierp Hedvig „zich 

„in het meir waaruit zij levend werd opgehaald , maar toch drie 

„dagen later stierf." Er is een gloed als Dalin nooit heeft geblaakt 

, als die wetgever van den goeden smaak des tijds zou 

hebben doen terugdeinzen , in de beide dichtstukken aan het 

voorwerp van baron rampzaligen hartstogt gerigt ; maar het 

ware der waarheid geweld aandoen te getuigen , dat, zoo de 

oester Teed, wij er paarlen bij wonnen ! 

We zijn misschien uitvoeriger geweest, dan de evenredigheden 

dozer schets beloofden , in de teekening der hoofdfiguur, welke 

tegen Dalin overstond ; ter onzer verontschuldiging zij bjgebragt, 

dat de school van Nordenflycht eerst in bet volgende tijd-

ESA1AS TEGNER, FRITHIOF'S SAGA. 191 

yak hare vruehten droeg. Het waren de voortbrengselen van die 

dusgenaamdn vijfde periode dezer litteratuur, de werken in het 

laatste vierde der achttiende eeuw verschenen, welke Tegner 

als knaap ter hand nam , als jongeling prijzen hoorde, en 

waarmede wij ons thans hebben bezig te houden. Wij zullen 

het niemand euvel duiden , zoo men ons tegelijk ter regter en 

ter slinke vragen doet, welker beantwoording de gemakkelijkste 

ter wereld schijnt , en waarop wij toch met geen afdoend ja of 

neen bescheid mogen geven. Hier hebt gij de eerste, die verbeelden 

wij ons, bij u opkomt : was de geest , die zich in deze 

kunstseheppingen openbaarde , inderdaad meer zweedsch , dan 

het streven naar „eene eenvoudige , duidelijke , vloeijende uit- 

„drukking van levendige en juiste gedachten over eel-lig onder- 

„warp” met regt heeten mogt ; verhief hij zich, met andere 

woorden, eensklaps boven Dalin's poging, Addison en Pope 

de kunst of te zien? En nu volgde de tweede, waartoe men 

evenzeer geregtigd is: wat had gezegevierd, de sentimentaliteit 

waarmede „bespiegelingen, herderstukken, elegieen" de Muze 

van het Noorden in min of meer bewuste navolging der duitsche 

dichtkunst, — Haller, Gellert, Hagedorn, — bedreigden, of 

de heilige van Ferney, toen door gebeel Europa aangebeden , 

wetgever in beide philosophic en poezij , — die ongelukkige 

Nordenflycht, welke wij prijs gavel', of het hof van baronnen 

en graven om haar heen ? Vast hebben wij ons geheim; vast 

het teleurstellend: geen van beide, verraden, de aarzeling 

voorspellende, waarmede wij zouden antwoorden; intusschen 

wat vergefelijker dan deze, indien Zweden zelf nog verre is van 

te willen toegeven , dat zijne letterkunde ooit in dien zelfden zin 

fransche kluisters droeg, als deze zich weleer latijnsche en 

engelsche liet aanleggen ? Vel zelf vonnis, maar vlei u niet dit 

in allerijl te kunnen doen, daar ons eensklaps een genie verrast, 

dat alle schoon , het inheemsche als het uitheemsche, te waar-

192 ESAIAS T EGNE13, FRITIIIOVS SAGA. 

deren wist, en beide zocht te vereenigen ! daar, opdat de 

wonderspreuk u waarheid blijke , Gustaf III voor ons oprijst 

zoo als gij hem nog, aan de oevers van den Malar, in het 

standbeeld van Serge] aanschouwt, eerbiedwekkend en inne- 

mend tevens, een koning ook op het gebied van den geest ! 

Vermoedelijke troonopvolger van Zweden, omstreeks den tijd 

die der bevallige voetjes van Mad. Dubarry de muiltjens zag 

aanbieden door eenen groot-aalmoezenier en eenen pauselijken 

nuntius, genoot hij te k wader ure te Parijs wat men de laatste 

glansen van le bon vieux tents gelieft te noemen , toen de mare 

van den dood zij its vaders hem ten zetel riep (1772). Als er zijn , 

die het hem niet ten goede kunnen houden , dat hij zich 'evenslang 

met welgevallen de hulde herinnerde, hem daar door encyclopedist 

bij encyclopedist toegezwaaid , wij gelooven , dat de 

billijkheid gebiedt er bij te voegen, dat hij ook tot den dood den 

indruk bewaarde door de beminnelijke Marie Antoinette er 

in haren eersten bloei op hem gemaakt. Trek tegen trek, schuilt 

er in den laatsten meer loffelijks dan er laakbaars in den eersten 

ligt ; doch bet is niet to Parijs, het is to Stockholm, dat wij 

hem hebben gade to slaan. Gelukkig behoort het niet tot onze 

taak, hier uitvoerig te vertellen, hoe hij , „met schaars geeven- 

„aard talent, maar zeer weinig goede trouw,” zegt Schlosser, 

er in slaagde het dwangjuk of to schudden , eene halve eeuw 

vroeger door den adel der koninklijke magt aangelegd ; wij mogen 

met de aanstipping der gebeurtenis volstaan. En echter 

zouden wij onregtvaardig zijn, als wij, na deze tinting van 

bet feit door den duitscben detnocraat, verzwegen, dat Geyer 

die omwenteling sehetste met de woorden „eene eenhoofdige 

„regering verving een bestuur van strijdende belangen, in 't 

„welk zoo min koning als yolk ooit iets had dat naar eene 

„geldende stem zweemde." G-enoeg, het zoo lang wankelend en 

wisselend zwaartepunt was, zonder dat de ommekeer een drup-

ESATAS TEGN FRIT MOP ' S SAGA. 193 

pel bloeds kostte, iii Gustaf III overgebragt. De beminnenswaardige, 

de bewonderenswaardige zes-en-twintigjarige, die 

eehter niet altijd de benijdenswaardige heeten mogt ! Het is of 

naderende gebeurtenissen ook op ons vast hunne schaduw voor 

zich rtitwerpen; we reppen op den morgen reeds van den middag. 

Het eerste decennium zijner regering zweemde inderdaad 

naar de verwezenlijking van een schooners, stouter droom. Eene 

kroon te erven, dat valt ook der onbeduidendheid wel te beurt ; 

maar den koningsstaf, hem door zijnen varier vermaakt , van 

ijdel speelgoed in gevierden schepter te verkeeren, door al wat 

goed was gezegend, door wat hem weerstaan wilde gevreesd, 

daar volstond moed alleen niet toe, dat eischte andere gaven 

des geestes tevens. Hoe het heldhaftigste yolk ter wereld er 

hem dankbaar voor was, eindelijk weer op een koning to mogen 

bogen, die in kracht de gevierde Carolingen op zijde streefde; 

die , deed hij in eenige opzigten voor deze onder, hen in andere 

weder overtrof! Ten leste is de beurt gekomen aan die eigenschappen 

, door welke hij onze opmerkzaamheid trekt, die zeldzame 

vereeniging van gevoe,1 en geest, waardoor wij onwillekeurig 

naar zjne moeder omzien , en ons geenszins over dien 

erfschat verbazen , als wij in haar Louisa Ulrike hebben te 

begroeten , eene der zusteren van Frederik II. 

„Sonvent un pen de v6riie 

„Se mile au plus grossier mensonge, 

„Cette nuit, dans Ferretti' d'un souge, 

„Au rang des Dieux j'etais monte.. 

„Je vous aimais, princesse, et j'osais vons le dire. 

„Les Dimly, mon reveil, ne m'ont pas tont Ute; 

„Je n'ai perdu que mon empire." 

Wie kept ze niet, die alleraardigste liefdesverklaring, haar 

door Voltaire toegezongen , toen ze nog princesse van Pruissen 

was? het versjen, dat Frits grimmig mogt doen zien, daar hij 

den toon wat to veel de puissance ct puissance vond, maar dat 

13 

Studien en Seketsen III

194 ESAIAS FRITHJOF'S SAGN. 

Louisa mag hebben gestreeld? Gilthe, de grijze GOthe, getuigt 

Eckermann, prees het een der voortreffelijkste van den meester, 

die in dat genre geen meerdere had ; hij vermeidde er zich in, de 

drie laatste regels op te zeggen , als verlustigde hem het schalke 

van dat slot, 't geen den poeet boven zoo vele prinsen beurt, 

het verlies dier gedroomde heerschappij getroost, daar de hulde 

er to vleijender door wordt! Wij herricpen het bier in uw geheugen 

, dewijl het vertu& , dat met dergelijke onderscheidingen 

zoo kwistig was, die schaars aan waardiger voorwerp wijdde. 

Louisa Ulrike had, het lijdt geen twijfel, als haar broeder de 

fransche letteren lief; maar viol der duitsehe muze van den 

grooten Frederik opbeurend woord Hoch welwillende glimlach 

ten deel, de vrouw, die het Noorden een diadeetn dankte, 

ginp van baron zetel de zweedsche dichtkunst to moet. Er is 

veel, niet ter vergoelijking, maar ter verontschuldiging van dit 

verzuim des wijsgeers van Sans-souci jegens de edelsten zijns 

yolks bijgebragt ; de germaanschc poezij had misschien minder 

stoute vlugt genomen , ware zij ten hove gevierd geworden ; 

vorstengunst en vrpeid gaan niet zamen; en toch is het zoet, 

als die vreemde vrouw, van geslacht tot geslacht te worden 

geprezen door het yolk, welks taal zij leerde , welks letteren 

zij aannam! Geen tien jaren had zij in Stockholm doorgebragt, 

of op haar verlangen werden de velerlei dichtkundige 

genootschap pen in cone Vi tt er het s-A kademie vereenigd ; 

Louisa Ulrike was zweedsche geworden, als moeder van een 

bloeijend kroost ; haar eersteling, haar Gustaf, verried buitengewone 

gaven van geest. Of het hart van den grooten koning 

niet warmer zon hebben geslagen voor de duitsche taal, als 

zij hem had toegeklonken van kirtderlippen , die hem varier 

mogten noemen; als hij niet alleen had gestaan , alleen in de 

bange zeven jaren, alleen in de vreugdelooze, verlatene grijsheid? 

Er is lets zoo aanlokkends in de groep, die wij in ge-

ESATAS TEGN ER, FRITITIOE' S SAGA. 195 

dachte voor ons zien , die schalke , die stoute Gustaf, aan de 

knieen van haar, die zich in zijne geestige , gebiedende oogen 

te meer verlustigdo, omdat het de hare, omdat het de bran. 

denburgsehe zijn, dat wij de schets gaarne zonden uitwerken, 

als hij intussehen niet reeds de jonkman was geworden , die 

hooger belangstelling opwekte, die van zijne moeder iets anders 

hoort dan de vleijende woorden , welke zij voor het kind, 

welke zij voor den knaap over had. Hij schroomt niet, de moedwillige 

, in hare tegenwoordigheid den draak te steken met 

den meester, dien zij hem gegeven heeft; met zijn gouverneur 

graaf Tessin, een der eerste vernuften des tijds , wiens vermaardheid 

vast die van Olof von Dalin opwoog. Hoe gij u 

bedriegen zondt , als ge waandet , dat zijne seherts 's mans 

uiterlijk gold; Gustaf's opvoeding zou er hem voor hebben 

bewaard , ook als het voorkomen , ook als de gebaren des 

hovelings, die binnen- en buitenlands de hoogste betrekkingen 

bekleedde , iets to wensehen hadden overgelaten. Wat was het 

dan toch , waarmede de Fins zich vrolijk maakte over den 

man, die half Europa had doorreisd , die gezant was geweest 

te Weenen, to Parijs, to Berlijn, waar hij het huwelijk van 

zij beer en meester had gesloten? Een boeksken, een doodonsehuldig 

boeksken van Tessin, — geene navolging van dezen 

of genen fransehen auteur; dien had Gustaf toen als zijn onderwijzer 

bewonderd, — geene aanhaling van den een of anderen 

latijnschen diehter ; daar had Gustaf naar opgezien , — een 

boeksken „ Werken" getiteld , „in den Zweedschen, ,S'teenstryl." 

Er is velerlei soort van stijl , lezer ! maar het zal niet tegen 

uwen smaak getuigen , als ge niet gissen kunt , welke door dat 

woord wordt aangeduid; bet boeksken hield voorbeelden in van 

allerlei opschriften , geschikt om in steen te worden geheiteld ; 

het hop over van valsch vernuft om den wille- van een korten 

of een langen rebel, om een sluitteeken meer of min. Gustaf

196 ESATAS TEGNE11, FRIPITTOF ' S SAGA. 

had bet ter kwader tire in handen garegen ; Gustaf vierde 

zijne luim hot; Louisa -Ulrike word ernstig in hare bestraffing. 

„Maar, , hove mama!" was des jonkmans wederwoord , „ „no- 

„ „blesse oblige”, en de oude beer Tessin schreef zoo fraai in 

„steep", — de vader des gouverneurs had Stockholm's slot gebonwd 

, „zijn zoon moest Met knutselen !" Zon de koningin 

Frederik's zuster zijn geweest, als zij langer stroef had gezien, 

als zij dien schoonheidszin niet had . toegejuicht? Zj was het 

naar den geest to zeer, om zich niet dagelijks to ergeren aan 

de ongeschikte rol, waartoe de adel haren gemaal, den goeden 

Adolf Frederik von Holstein-Gottorp , had veroordeeld , had 

verlaagd ; er moeten tranen fait hare oogen zijn gesprongen , 

als zij hem zitten zag op dien troon in schijn. Een weinig 

verbeelding, en deze ontgaan n even weinig als zij het toen 

Gustaf deden, die, eer hij meerderjarig word, met zijne moeder 

iced, die in een vertrouwelijk um' hare gedachte Tied en die 

gedachte nitte. De overlevering vermeldt , dat die Sachsen- 

Gothasche prinses, welke vergeten zou zijn, als zij niet de gemalinne 

was geweest van Frederik van Wallis, als hare onderscheiding 

niet de fortuin van lord Bute had gemaakt, dag aan dag 

haren zoon, die George de Derde zou worden, toeriep: „George! 

„wees een koning!" Jets dergelijks ware der brandenburgsche 

vorstinne te vergeven geweest, want h oed en en m u tsen, de 

namen der beide partijen, die om het zeerst bet zweedsche koningschap 

bedongen en beknibbelden, hadden geen zweem van begrip 

Bier beginselen, waardoor de britsche aristocratie, to ry of 

whig, Engeland beide vrij en grout deed worden ; en toch, wat 

de !aster Louisa Ulrike nageve, ontwikkeling, opvoeding, omgang, 

waren zaam te vat ten in dat hoogere woord : „Gustaf! 

„word een Zweed !" Dewijl bet in eene vrouw uit bet huis der 

Hohenzollerns dier dagen niet op kon komen , zal men zeggen , 

dat het gezag haar geslacht niet behoorde; — dewijI deze

ESAIAS TEGNER, FlUTRIOE 'S SAGA. 197 

vorstinne, hernernen wij, zoozeer van bet yolk harer keuze was 

geworden, dat zij wist wat dit van een koning verlangde. 

„Den Vasa, moeder!" was Gustaf's wenschend antwoord, 

en trots velerlei ligtzinnigheid ontging die gelofte zijn gehen- 

gen levenslang niet. 

De omwenteling was gelukt, „en Gustaf bewees weldra ," 

getuigde Arndt, toen hij die heugenissen zijner jeugd to bock 

bragt, „dat hij de kunst to regeren verstond, dat hij orde 

„wist te scheppen. Kloek, werkzaam, verlicht , viel er in alle 

„takken des bestuurs een leven op te merken , als deze lang 

„vreemd was geweest ; hij had den tact mannen to kiezen, 

„in staat hem behulpzaam te zijn in het bereiken van zijn 

„doel. Het allereerst waren de finantii'n aan de beurt , wier 

„berooide staat de laatste rijksdagen zoo moeijelijk had ge- 

„maakt. Tot ordening van deze, vond Gustaf eerie hulpe in 

„Westermann, die weldra baron Lilieneranz heette; een man, 

„wiens stem reeds in de volksvergaderingen over geldzaken 

„een beslissend gezag had uitgeoefend ; in weinige jaren was 

„er licht in den chaos. Gustaf III verwierf zich in de eerste tien 

„jaren zijner regering bij het yolk eene liefde, als den zweed- 

„schen koningen in lang niet ten deel was gevallen, — sedert 

„den grooten Karel had het de lieve moedertaal nit geen 

„koningsmond gehoord, had geen van deze bet als Zweed 

„toegesproken. Gnnsteling van Europa en lieveling der Zweden 

„werd hem op den rijksdag van 1778 al wat hij voorsloeg 

„ingewilligd, hoorde hij al wat hij voorsloeg toejuichen!” En 

wat trof hij aan, opdat wij tot ons eigenlijk onderwerp wederkeeren 

, op het gebied van wetenschap en kunst ; wie onderseheidde 

hij op beide, vooral op dat van de laatste, 't 

geen hij zijn duurzaamste lanweren is verpligt? Tegner heeft 

in een zijner dichtstukken (nit de derde periode) de mannen 

van kennis, waarop Gustaf's regering bogen moat, in eerie

198 ESATAS 1110VS SAGA. 

enkele strophe, in een fraaije groep geschilderd. Ge wordt in 

deze Melanderhj elm gewaar, , die den hemelweg berekent van 

de schijf der maan en de ringen der planeten; Melanderhjelm, 

dien Gustaf adelbrief en ordelint gaf; — ge ziet Scheele en 

Bergman wedijveren om die wetenschap verder te brengen, 

welke ten gevolge hunner ontdekkingen in onze dagen niet 

het gelaat des aardrijks, maar dat der maatsehappij heeft vernieuwd 

, ehemiei aan Zweden een Berzelius belovende ; — 

Lagerbring grijpt de veder der gesehiedenis, loch voert haar 

niet eer hij , antlers dan Dalin , onderzocht heeft, en nagevorseht 

! De kring is klein, zegt ge, maar de beininnelijkste 

tiguur van alle faalt der groep nog, een eenvoudige , eerbiedwaardige 

grijze, wiens naam gij vast noemt, als gij de natuur 

liefliebt; een naam, dien gij honderdmalen laast, als gij u in 

dezen of genet' hortus, in het gaslaan van planten en gewassen 

verlustigdet. Hoe, gij zoudt Hollander zijn en bijwijle 

hebben rondgewandeld in de dreven van den Hartecamp , en 

er nooit mijmerende den jonkman hebben gedaeht, dien Clifford 

daar zoo gaarne voor zijne gaarne en zijn kabinet had behouden 

; Hollander, en nooit de hartelijke woorden hebben gehoord, 

die de verscheidende Boerhave tot hem rigtte , wiens wereldvermaardheid 

weldra de zijne evenaarde? Het is Linne , dien 

Tegner ons schetst, zieli in de zege zijner wetenschap vermeidende, 

in een bloeijenden beemd, onsehuldig, beminnenswaardig 

, natuurlijk als de bloemen can hem heen ; Lin* wiens 

lofrede Gustaf III hield, toen aan dozen geen andere aardsche 

liulde meer te brengen viel! Wa,t dunkt u, zou het van kieschen 

smaak getuigen , den greep niet te huldigen , die zoo 

good te schikken wist ; maar tevens niet naar overdrijving 

zweemen, er !anger bij stil te staan? Noeh wetenschappelijk, 

noch wijsgeerig nam de zweedsche geest onder den derden 

Gustaf eene hooge vlagt ; hij zelf scheen door de natuur voor

ESA TAS TEGNER Farm/Ws SAGA. 199 

geene strange studie gevormd; wet er in dat opzigt oorspronkelijks 

in hem mag hebben gescholen , werd ten minste niet 

ontwikkeld. „Glans te over, maar geen diepte," verweten hem 

zijne tegenstanders; dat hij oordeel genoeg had om zich zelven 

dat geniis te bekennen om te betreuren , dat die ernst 

hem faalde , welken wear het inee gold , de hoppe 

zon beaten; waar sprake was van een zwaard, het steal; dat 

hooren wij, als hij zelf vonnis welt over zijne beide onderwijzers, 

als hij het doet op zijne eigenaardige wijze, vonkelend 

van vernuft. Wij hebben u den eersten voorgesteld in den 

zoon van den grooten Nicodemus Tessin, die echter te zeer 

hofheer was, om zich met eigenlijk onderrigt te bemoeijen, 

die aan Olof von Dalin de teak overliet, de maar al te weelclerige 

plant tot vroege bloesems te prikkelen; Olof von Dalin, 

die volstrekt niet geloofde, dat ze van zelve genoeg wies, die 

veal te bescheiden , veal te beleefd was, zelfs waar ze in 't 

wilde sehoot , het snoeimes op te vatten! Ten langen leste, 

— „te laat !" zou voorzeker Frederik Il hebben gezegd, als 

Louisa Ulrike haren broader over zijne opvoeding had geraadpleegd 

, -- ten leste kregen de beide beaux esprits, de beide 

paillassen werden zij door strenger school genoemd, bun afscheid, 

en de mathematiens Klingenstjerna verving Dalin. G-nstaf 

zon eens meer dan de veder, zon beide schepter en zwaard 

voeren; hij had orde te leeren , orde, de grondslag van pligt 

en regt. Axiomen en formulen, algebra en mathesis, zij haddea 

weinig uitlokkends voor den vurigen knaap, die in moed niet 

van mate hield, en vast de waarde kende van een welsprekend 

woord; die overreden de voorkeur gaf boven bewijzen, en zich 

helaas! meer van geestdrift beloofde, dan van overtuiging! 

Dat de persoonlijkheid des tweeden onderwijzers , ten minste 

wat het onderwijs afschrikkends had, mogt hebben getemperd! 

Het was het geval niet. Statelijk schreed Klingenstjerna op

200 ES AJA S TEENER, FRIT II TO P 's SAGA. 

het bepaalde nur naar de groene tafel. Stokstijf werden papier 

en passer te voorschijn gebragt ; stokstijf gedoceerd; de prins 

wipte op den stoel heen en weer, of spelden hem prikten. En 

echter, wat getuigde hij, toen hij koning was geworden , in 

een kring van geleerden te Upsala, in 1787 ? „In mijn jeugd," 

zeide hij , „had ik twee onderwijzers. De natie hield den 

„eenen" (Dalin) „een genie , en hij was een oar ; de schare 

„schold den anderen" (Klingenstjerna) „een pedant, en hij 

„was een genie." 

Gustaf had den adel de slagpennen geknot ; als deze de 

overgebleven vederen niet onheilbroedende zoo zamenvonwen , 

de grimmige oogen op het verloren gebied gerigt, word er 

afleiding vereiseht ; Gnstaf had to Pals gedeeld in de geneugten 

van een hof, welks overbeschaving, welks weelde en glans 

den bewonderenden blik zijne onzedelijkheid deed voorbijzien, 

en hij gaf feesten, luisterrijker dan er ooit in Stockholm's slot 

waren gevierd. Schlosser zet bij al die pracht een grimmig gezigt, 

oin den wille der kosten; Arndt rept er maar met luttel 

woorden van. Weinig echter kent hij Zweden, die Gustaf beide, 

nitspanningen , het hal in zijne velerlei vormen , en het steken 

naar den ring in schitterenden dos, niet gaarne ten goede 

houdt. Het was geld verkwisten, wie zal het looelienen? maar 

daarentegen , wie dnrft het ontkennen, dat zijii volksaard iets 

kwistzieks eigen is; dat van alle geneugten de blinkendste 

dien de liefste ? Geene natie, die naar deze zweernt in 

zucht tot dans ; gene onder de noordsche , die bij haar in 

bevalligheid haalt , als zij op de melodische golven van den 

tact wordt voortgedragen. Wij kennen er, die, zonder dat ze 

het walsen hartstogtelijk lief hebben, bij den betooverenden 

aanblik van Gustaf, zijne eenige zuster Sophia Albertina opleidende 

, niet naar de kosten zouden hebben gevraagd ; die 

zich in dat gewoel van stoutheid en schoonheid, van fibre ge-

ES.1 [AS TEGNER FRITHJOF 'S SAGA. 201 

stalten en gouden lokken , van lust en van liefde , in eene 

andere, schoonere wereld verplaatst hadden gewaand ! En 

de wedrennen , beurtelings in het ridderlijk harnas of het 

bourgoensch hofgewaad gehouden, het dingen naar den prijs 

op een veld van eere , boat van vendelpracht , ruisehend 

van muzijk , het dubbel genot van beweging en behendigheid 

, meer nog het streelend bewustzijn meester te wezen van 

het wilde , sterke ros, dat zich slechts beheerschen laat door 

wie waard is de teugels te voeren , was het beneden de majesteit 

de eerste te zijn in die mannelijkste uitspanning ter wereld? 

„Viermaal honderd duizend daalders koperinunt ," klaagt 

Schlosser, en bet getal klinkt grootst in dat gehalte , „en in 

„het volgend jaar ward een tweede tournooi gehouden!" Economist! 

hebt ge ooit eene statistische tabel gemaakt wat de verveling 

kost ? Wees billijk en wij zullen het op onze beurt zijn ; 

Gustaf deed in die jaren nog iets ineer, iets beters dan dansen 

en rijden ; hij stunrde het roer van staat en schreef tevens. 

Een ander vermelde hoe hij de voortreffelijksten onderseheidde 

in het veld of op de vloot , hoe hij op zljn eeriks-ga,ta in gewest 

bij gewest beloonde of bestrafte, met denzelfden adelaarsblik 

verdiensten opmerkend en vergrijpeu ontdekkend , onzer 

is de taak , kan het zijn, aansehouwelijk te maken, wie hij op 

het gebied der letteren als zijne voorgangers waardeerde, onder 

zijne tijdgenooten, als vrienden , aan zich wist te verbinden, 

onder zijne jongeren , als volgelingen , de voltooijing van zijn 

streven overliet! 

Een overzigt , vlugtig als dit noodzakelijk blijven moet , zal 

het den lezer bij Bemis van toegang tot de bronnen een oagenblik 

boeijen , mag op geene volledigheid aanspraak maken, en 

verpligt ons dus ook niet de schimmen dier dichters uit het 

Dalinske tijdperk , welke bij G-ustaf's optreden nog onder de 

levenden verkeerden , er vergeving voor to vragen, dat wij hen

90') 1;SAIAS TEGNER ERVEFI1OVS SAGA. 

niet gewaar worden en verder gaan. Nakomelingschap , oefenen 

wij eene geregtigheid nit, van welke de tijdgenoot niet weet: de 

geregtigheid to onderscheiden , zonder met den smaak van den 

dag te zijn bevangen, aan geenerlei verrassing ten prooi. Graaf 

Gustaf Philip Creutz en graaf Gustaf Fredrik Gyllenborg , 

mannen in de kracht des levens, toen Gustaf de Derde ten 

troon steeg, behoorden tot die vernuften nit de Nordenflychtsche 

school, welke wij beloofden n nader te doers kennen , behooren 

thans tot hen, die helaas! vast vergeten zijn; — waarom 

helaas! de kunst is sedert hunnen tijd vooruitgegaan , het was 

hun zoetste genot daartoe te mogen bijdragen. Crentz leeft in het 

geheugen der Zweden slechts als de zanger van Atis en Camilla 

„een herderepos," zegt Harnmerskeld, „dat aan zekere weeke- 

„lijkheid van gevoel lijdt , misschien te wijten aan zijne studie 

„van MUSMOS , en der latere grieksche erotici weelderige maar 

„krachtelooze teelt. Er is iets eenvormigs in bet plan, iets 

„langzaams in den gang der gebeurtenissen , dat den opmerk- 

„zamen lezer echter eerst bij de derde of vierde lezing dnidelijk 

„wordt , zoozeer weegt waarachtige poezij , reinheid van ge- 

„moed , levendigheid van gevoel en diepte van phantasie die ge- 

„breken op.” Hier over de zeldzame voortreffelijkheid van taal 

en versificatie nit te weiden , zou misplaatst zijn; neem liever 

van den criticus, die anders zelden zoo geestdriftig is, de 

getuigenis aan, dat het diehtstuk „werkelijk een volkomen 

„artistisch symbool der lento" heeten mag , „met heel baron 

„rijkdom van bloemen , baron helderen , stillen hemel , hare 

„bedwelmende geuren , hare verfrisschende koeltjens en haren 

„alles doordringenden liefdelust." Het is hooge lof, , maar aan 

welken Tegney zijn zegel heeft gehangen, Atis en Camilla een 

zang prijzende, zoo zoet als Bien des leeuwriks in de 'elite, 

teeder, , eenvoudig , onschuldsvol en daarom vergeten ! Gyllenborg 

, de vertrouwde vriend van Creutz, maar minder kunste-

ESATAS TEGNEli PRITITIOCS SA 0 A. 203 

naar dan deze, verwierf zich zijne verrnaardheicl bij den tijdgefoot 

door het bezingen van een der dapperste feiten van koning 

Karel X, een heldendicht, de Togt over den Belt getiteld, geheel 

in den smaak dier dagen, met de IIenriade ten voorbeeld; het 

ruste in vrede I Hooger waarde kent Hammarski-ild diegenen 

zijner gedichten toe, welke de gemoedelijke man, „die naar iets 

„hoogers dorstte , dan wat bet verkeer in den dagelijkschen 

71kring oplevert," meer nit innerlijken aandrang schreef, minder 

lyrisch dan didactisch natuurlijk, bespiegelingen en vertoogen, 

in welke wel echte genialiteit „niet wordt gemist, maar toch 

„looter passief blijft." Heftig is de criticus aangevallen over zijn 

vermoeden, dat de natuur Gyllenborg eigenlijk niet tot dichter 

had bestemd ; dat hem ten minste die bewegelijkheid des gevoels 

en die rijkdom day pbantasie ontbrak, welke den echten zanger 

(nderscheiden ! Ons , die vreemd zijn aan de veeten, welke 

dat oordeel aanblies , ons, die maar van verre staan , schijnt 

bet, dat de waarheid aan zijne zijde was. „Wat vlijt en oefening 

„kunnen hereiken, getroostte Gyllenborg zich ; hij verbeterde 

„wat hinkte , tot het konde gaan, hij stoofde bet groene tot 

„het rijpte; de versificatie is correct, de taal juist , de klem- 

„toon valt waar hij meet, de dietie is edel”; en tech, „als 't 

lieve leven faalt," zong onze Staring, „dat lekt geen tong er 

„in." TegnCr zelf weet hem niet beter to beuren , dan door 

to gewagen van een der dichtstukken , die wij als zijne beste 

vermeldden: „al wat ooit menschenharte diepst gevoelde, verhief 

zich en schreide in de Ellencle van den Mensch, een 

„sombere , langdnrige verzuchting , de moedertaal van ons ge- 

„slacht." 

Gustaf HI is van velerlei ijdelheid besehuldigd, doch dat ten 

minste zijne liefde voor de letteren niet nit deze oorsprong nam, 

stemt ons ieder toe, wiens geduld ens tot hiertoe heeft gevolgd: 

de indruk des geheels moot de overtuiging geven, dat er aan die

2(J1 Es.viAs TEGNEK PRATIIIOVS SAGA_ 

dichtschool te weinig glans viel to ontleenen, om haar beschermheerschap 

begeerlijk to maken. Als geen hooger begrip van den 

invloed , dien de kunst op het leven eens yolks kon en moest 

uitoefenen, hem had geblaakt, zou hij niet als zijn groote bloedverwant 

een vierde eeuw vroeger fransche geleerden om zich 

hebben verzameld, fransche verzen hebben geschreven? Gustaf 

had, op zijn tehuisreize van Parijs , Frederik te Berlijn over 

alles geraadpleegd, slechts over zijne letterkundige ontwerpen 

niet; zoo good als de zestigjarige begreep, dat men geen koning 

mogt heeten, als men de boeijen des adels droeg, zoo weinig zou 

hij den jonkman hebben verstaan, die zich vleide onder zijnen 

barren hemel vernuften to zien ontbniken, die doze dacht aan te 

moedigen, to prikkelen, voor to gaan. En eater, was Gustaf in 

het medegedeelde plan geslaagd, de volvoering van het verzwegene 

lag hem niet minder aan het harte; de ijver, waarmede 

hij zocht , blijkt onloochenbaar uit de vreugde waarmede hij 

vond. Er was jets waarlijk koninklijks in de warme, veelzijdige 

Onpartijilige wijze, waarop hij wat bij ontdekte waardeerde. Een 

jong man gaf eon dagblad uit, Stoleholnz's Posten geheeten; or 

was geest in zijne beoordeelingen, er was talent in zijne verzen, 

en wie de seherpte der eerste, de schalicheid der laatste 

laakte, niet de koning, die Kellgren ten hove deed roepen, 

toen er op een zijner lustsloten, Drottningholm, een feest 

worden gevierd ; die hem het schrijven van een proloog opdroeg. 

Nasnuffelende zou bet ons welligt gelukken gewaar to 

worden, welk stuk deze voorafging, maar ge zoudt er minder 

bij winnen dan bij de mededeeling wat aanleiding tot de feestviering 

gaf: Gustaf's uitzigt op vadervreugde! dan bij de vermelding 

van den beslissenden invloed , dien het slagen des 

jonkmans op het lot van beschermer en beschermeling had. 

Pour un coup d'essai, was bet nn coup de maitre; de componist 

'trees don tekst als de geschiktste, die hem ooit voor muzijk

ESATAS TEGNER, FRITIIIOWS SAGA. 20b 

was gegeven ; en de koning? HU koutte met Kellgren muzijk, 

lyrisch drama, aestbetiek , en had den man gevonden , naar 

wien bet vijfde tijdperk van 's lands letterkunde zon heeten. 

Kellgren was beide ziekelijk en zwak ; Kellgren viel sleehts op 

eene wijze to bevorderen: hem gelegenheid te geven rustig to 

werken ; en Gustaf benoemde hem tot zijn hand-secretaris met 

een pensioen, dat den dichter onaf hankelijkheid waarborgile. 

„Omnis in hoc sum ," was de spreuk , die Kellgren de zijne 

maakte, tom hij, een wapen moetende voeren, eene Tier koos; 

er is niets meows onder de zon , ziet ge; zelfs de veder op 

bet portier van Scribe's rijtuig was het niet. -- De ambtenaarswereld 

heeft alom hare origineeltjens; maar zoo wij een 

oogenblik opmerkzaambeid van u vergen voor hem, die daar 

in 's konings groote kanselarij meer zit to mijmeren dan to 

werken, ge znit noch netheid in de rangschikking der papieren 

gaslaan , noch naanwkeurigheid in het overschrijven dier 

depeches. Een ordelooze rommel, zegt gij, digter bij den lessenaar 

tredende, en een blik werpende op wat die veder krast, 

roept gij uit: hieroglyphen! Toch niet; ge moogt, dat vermagerde 

, vale gelaat aanstarende, twijfelen of hij vijf-en.dertig 

of vijf-en-twintig jaren telt; maar die eensklaps nit hare dof- 

heid opflikkerende, groote drijvende oogen gewaar wordende, 

welke eene lange wijle zoo strak staren en toeh niets zien 

van wat er in de gansehe kanselarij omgaat , maar die hand 

eensklaps de veder ziende opvatten om in vlugge vaart zes , 

zeven regelen neer to schrijven, en dan plotseling op te holtden 

of zij levenloos ware geworden als de pen, die haar ontvalt, 

hadt gij den poeet moeten raden. Gustaf deed het bij den 

eersten blik ! En vergeefs frommelde Lidner het handschrift 

weg: „lees," klonk het, en er was aandoening , er was smarte 

in de voordragt , maar die niet helen mogt bij den somberen 

indruk , welken de verzen op den verrukten vorst maakten ;

206 

ESAIAS TEGNilt, FRITMOVS SAGA. 

hij had den frouwsten, teedersten folk des gevoels gevonden ! 

„In mijn kabinet," besluit de koning de bepaling van het 

uur waarop hij hem gehoor zal verleenen , en Lidner, die de 

lioogeschool te Lund heeft moeten verlaten om zijn ongeregeld 

gedrag , die te Rostock doctor in de wijsbegeerte is geworden, 

maar er niet minder den brandewijn om bleef verslaafd , die 

door zijne gothenburgsche bloedverwanten op een schip naar de 

Oost-Indien is bezorgd, maar dit aan de Kaap wist to ontkomen 

en naar zijn vaderland terugkeerde; Lidner ziet zich eene 

laatste kans geboden om een gclukkig leven te leiden , evenzeer 

bewonderens- als benijdenswaard. Helaas! Gustaf moge 

zich nitputten in pogingen den overgevoelige, die deernis heeft 

met alle leed , behalve met dat, 't Welk hij over zich zelven 

brengt , te redden ; hij moge hem ads secretaris naar zijnen 

gezant te Parijs zenden, graaf Creutz klaagt niet enkel over 

zijit persoonlijk wa,ngedrag , de dichter van Ails en. Cawilla 

beweert, dat de zanger van Graeinne Spastara's dood hem 

verzen ontstolen heeft ! — en Gustaf's hand moet zich aftrekken 

van den man, die eindigt met zijne kunst veil to hebben, 

in verzen door dezen en genes hoveling met weinige rijksdaalders 

beloond! — Het is bij zijne weduwe en zijne weeze, 

in beklagelijken toestand achtergebleven , dat wij Bellman aantreffen 

, Bellman, die in zijne eerste jengd ernstige, schier vrome 

gediehten schreef, , maar toch zijne onsterfelijkheid slechts dier 

oorspronkelijke scheppingen is verpligt, van welke een vreenadoling 

zich zoo moeijelijk eene voorstelling kan vormen die 

der waarheid nadert. „Hier hebt ge wat ik voor u bij elkaar 

„zong," hooren wij hem tot Lidner's wednwe zeggen, en een 

eedel van vijftig daalders glijdt van zijne hand in de hare ; 

hoe zou koning Gustaf dien trek hebben toegejuicht in hem , 

dien hij den zweedschen Anacreon noetncle. Wij bragten een 

paar blijken bij van de warme wijze, waarop deze zich dich-

ES.U.A.S TEGNhli, FuntuoCs SAGA. 207 

ters aantrok ; om de veelzjdigheid zijner waardering in het 

licht te stellen, gunne men ons bier HammarskOld een 

oogenblik het woord te geven , waar hij ons mededeelt , 

tot welke bedenkingen 's konings vleijende vergelijking, het 

toekennen van (lien eernaam , aanleiding gaf. „Anderen," zegt 

hij, „vooral Kellgr6n, loochenden hare juistheid , en zekerlijk 

„volkomen adaequaat is ze niet , maar heeft daarentegen tech 

„lets onloochenbaar treffends , als men or slechts de hoogste 

„openbaring van bacchanalisch leven in twee verschillende 

landen mei aanduiden wil. Het behoeft geen betoog, dat het 

„bacchanalisch enthusiasmus zieh geheel coders uiten moest in 

„Griekenland , waar de mensch nog op den vertrouwelijksten 

„voet verkeerde met eene lagcliende , bezielde natuur, , waar 

„de gezelligheid tegelijk openhartig en ongedwongen mogt zijn, 

„en de wijn in de met rozen omkransde bokaal met water aan- 

„gelengd word, dan in Zweden, waar het vocht van Lyaos 

„uit een koperen pijp te voorschijn springt , wear een bar 

„klimaat de zinnelijkheid zaamperst en laai maakt, wear de 

„roes eene verbijstering is, te vaak in eene vlaag van vertwij- 

„feling nagejaagd , om voor een oogenblik den looden last des 

„levens van zich of to wentelen. Dien toestand heeft Bellman 

„in den ongedwongensten, levendigsten geest opgevat, met de 

„hoogste mimische kunst veraanschouwelijkt, hem naar de 

„schoonste muzikale eenheid ordenend. Vandaar de diepe ele- 

„giek , die den grondslag uitmaakt zijner parodische scheppingen, 

„en can deze vaste houding en beheerschende kracht verleent.” 

Het zal de toots zijn dezer karakteristiek , of zij bij u den 

lust opwekt om Bellman's wille zweedsch to leeren , der bekrompenheid 

vreemd die den dichter om de stoffe smaden zou. 

Gustaf III had doze en teregt hartelijk uitgelagchen; hij verzekerde 

Bellman, door hem het secretarisschap op to dragen 

bij de nommer-loterij , een inkomen van drieduizend daalders;

208 ESATAS TEGNi:11, VRITMOVS SAGA. 

de zinger stond er de heeft van of aan wie de betrekking 

voor hem waarnam ; onafhankelijk door het overige, dronk en 

dichtte hij naar lust. Het liep de spuigaten uit, zullen de 

matigheidslui zeggen. Toch niet, wij mogen ons op de getuigenis 

van al wat Zweden gocds en groots opleverde beroepen. 

Dertig jaren geleden verrees er, waar het koninklijke lustslot 

Rosendal in Stockholm's diergaarde grijpt , op een voetstuk 

van graniet , een kolossaal borstbeeld van broils, naar eene 

!Jute van BystrOm gegoten; en toen de sluijer werd weggetogen 

, juichte niet enkel de joelende schare uit de hoofdstad 

zaamgestroomd , juichten de geniale mannen , die zich tot oprigting 

van dat gedenkteeken hadden vereenigd , juichte het 

koninklijk gezin Noordens wijngod toe, Carl Johan XIV aan 

het hoofil , die minder gelukkig in zijne vergelijking was dan 

Gustaf toen hij Bellman een prototype van Beranger daeht ! 

— Maar gij houdt van verscheidenheid , en de kunstlievende 

monarch, dien wij gedenken , deed het niet minder. Ben andermaal 

trof hij verwanten naar den geest in zjn eigen kring 

aan ; wilt gij er een voorbeeld. van ? Hoe hij den erfgenaam 

van den grootsten aller zweedsche namen na dien der Wasa's 

onderscheidde , toen Johan Gabriel Oxenstjerna in de poezij 

naar den lauwer dong, die zijn onsterfelijke voorzaat Axel 

zich in de proza verwierf. Eene eigenaardige figuur nit dien 

tijd. Al scheen hij er door zijne geboorte voor bestemd, al was 

er niets verzuimd om er hem door opvoeding en omgang toe 

te vormen , er stak geen hoveling in den man, die zich, ja , 

van alle vereischte pligtplegingen kweet, die zich, hoe noode 

ook , toch getroostte velerlei betrekkingen te bekleeden , maar 

nooit gelukkig bleek , dan wanneer hij van Areadie droomen 

mogt , het landleven, zijn eenvoud , een hut en een harte. 

Voor ieder offer haar gebragt , heeft de kunst eenen krans of 

eene kroon , maar waarmede weegt ze de vele kleine kwellingen

ESAIAS TEGN FICITIIIOF'S SAGA. 209 

op, waaraan bare beoefenaren als alto overige stervelingen 

blootstaan? Wij hooren Oxenstjerna zuchten , als hij om den 

wille zijns konings bet zangerig maar mannelijk zweedsch , in 

een biljet van weinige regelen , in een versjen van een paar 

coupletten , het fransch , dat zich tot allerlei woordspelingen 

leent, dat schier bij elke wending in schittering wint, wil doen 

navolgen en inhalen. En Gustaf III, als hij luistert naar den 

lof van den landbouw, , door zijn gunsteling in het dichtstuk 

de Ooysten in negen zangen bezongen, wat heeft hij zich een 

geweld aan to doen! Toch was des konings last de ligtste van 

beide. Hij maakte twee gelukkigen, als hij Kellgren vriendelijk 

toeknikte , dewijl deze Oxenstjerna's beste dichtstuk, de Ureic 

van den Day , in Stockholm's Posten had geprezen ; — en 

terwijI de arme zanger, , na vruchtelooze pogingen om aardige 

briefjens to schrijven, de pen moedeloos wegwierp, het dubbele 

Teed van een kloppend hoofd en een krimpend harte ter prooi, 

ontwikkelde zich zijn Augustus, de rol van Mecenas spelend , 

ook als zijn adelaarsblik slechts bij tusschenpoozen op die Ooysten 

staarde. Of gelooft ge niet dat zijn groote geest allengs vermoedde, 

hoe zeer eene dergelijke poging de inheemsche natuur 

te doen waarderen en regt te laten wedervaren aan wat in 

den edelsten zin vaderlandsch mogt heeten, verdiende to worden 

aangemoedigd, hoe weinig hij zelf met den vorm dier voorstelling 

sympathiseren mogt? — Het eischt geen halsbrekenden 

sprong van het eene conventionele genre tot het andere 

over te gaan; wij stonden straks bij het sentimentele stil , thans 

is het pseudo-klassieke aan de beurt. leder weet, welk treurspel 

aan den avond der achttiende eeuw schier alom werd gevierd 

en genoten, wat toen bij uitnemendheid het treurspel 

heette, en niemand die er zich dan ook over verbaast, dat 

Gustaf lien jongen ambtenaar tot zijn secretaris maakte, die 

de PhUre van Racine in het Zweedsch had vertaald. Secretaris 

Studinn en Seketsert III 14

210 ES1LVS TEGNi .:11, FRITI1TOCS SAGA. 

Adlerbeth, het mogt aangaan, denkt e; maar Rijks-Antiquarins 

zegt ge , welke waren zijne verdiensten 

iu dat opzigt? Wij moeten u, als go bij dit onderwerp , en 

teregt, aan overblijfselen nit den vroegen voortijd , aan bouwvallen 

en gedenkstukken nit het verleden denkt, het antwoord 

schuldig hlijven; van eene verklaring van runenschrift is geen 

sprake, van kritisch onderzoek der saga's geen blijk. Een weak 

intusschen : loop den tijd niet voornit. Hoe tang is het in heel 

Europa nog maar geleden, dat er, om antiquarius te zijn, 

noch blik op den heidenschen toestand des voorgeslachts, noch 

sehatting der middeleenwen werd vereischt, dat men, om als 

antiquaries to worden geprezen, met grieksch en latijn te kennen 

mogt volstaan ? Toetst gij Adlerbeth aan dies steel', hoe 

zijne veelzijdige studie, zijn verfijnde smaak u zullen toeschitteren 

! Gustaf dweept met Racine en Voltaire, Adlerbeth dnrft 

de Tph A/Ale eit Aillide wijzigen, drtrft in den Oedipe schrappen, 

als had de Mephisto niet tevens maestro gegolden. Er word 

teen mood vereischt om Sophocles en Euripides grooter to 

achten dan dozen. Adlerbeth had lien; hij waagde het, wat 

zijne oorspronkelijke, treurspelen overigens to wenschen mogten 

overlaten, in deze het koor eene lyrische vlugt to doen nemen, 

als het stockholmsche publiek zijner dagen niet volgen, slechts 

nastaren kon. Het is maar half de lof (lien hij verdient: hij 

heeft zijne letterkunde met metrische navolgingen verrijkt, die 

al zijnen overigen arbeid zullen overleven. Helaas! ten onzent 

was niemand zoo gelukkig ; trots Kinker, falen die paarlen 

aan de kroon der hollandsche zangster! — Ongezochte tegenstelling 

met zijnen voorganger! of het ons gegeven ware hier 

eon getrouwen afdruk to leveren van den aardigen krnllekop, 

die bij eon groot geheugen , en de distracties welke er mee 

gepaard gaan, de schaarscher eigenschap van vonkelenden geest 

voegde, en, zeldzamer nog, in de school der eneyelopedisten

ESA.IAS TEGNi12., FRITIIIOCS SAGA. 211 

gevormd , geheel achttiende-eeuwseh , oppervlakkig en schitterend 

tevens , een zoo groote goedheid des harten wist te bewaren 

, dat niet enkel Gustaf Nils van Rosenstein om strijd 

bewonderde en beminde. Wilt gij ter kensehetsing een paar 

aneedoten'? Eerst verstrooidheid en geheugen : het geviel dat 

hij zijn rijtnig liet stilhouden , om bij eene zijner oude bekenden 

, eene gravinne van . vul het zelf welluidend in, 

een bezoek of te leggen. Het portier gnat open, hij stijgt nit, 

dat ging ligt genoeg, maar oef! de wZdgedane man heeft twee 

trappen op to klimmen; eindelijk staat hij voor de gezochte , 

voor de op zijn schellen geopende deur. „Is gravinne van 

„te huis?" — „Hier -woont geen gravinne, die zoo heet." — 

„Toch, mijn vriend." — „Neen , mijnheer ! neen, verzeker ik 

„u ..." — „Hm !" — „O, het schiet mij te binnen, pier heeft 

„een gravinne die zoo heette , gewoond, maar zij is gestor- 

„ven , drie jaren geleden." — „Neen , vriend !" viel Rosenstein 

in, wiens geheugen ontwaakte , „het is vier jaren en 

„zeven maanden geleden, dat zij stierf!" Thans verstrooidheid 

en geest , zoo ge wilt. Hij had zich in de eenzaamheid zijner 

schrijfcel, verstokte oudvrijer, , aangewend hardop to denken; 

aan tafel gezeten, vroeg hij zjnen buurman, wie deze toch aan 

zijne regte had. Het antwoord was : de gouverneur van een naburige 

provincie. „Hm!" hernam Rosenstein, volgens gewoonte 

laid, „dat is joist niet een van 'srijks knapste gouverneurs!" De 

buurman stiet hem aan om hem opmerkzaam te maker, dat 

de beoordeelde zijn vonnis had gehoord. Langzaam liet Rosenstein 

er op volgen : „Naar er zijn ergere dan hij !" Geest en 

goedheid blijven te staven over. Voor de °erste gave alleen 

moge het gevatte antwoord volstaan, door hem gegeven, toen 

hij van een schotel gebak zijn bord missehien ruimer bediend 

had, dan een tegenover hem gezeten Bast lief was; jaloezij 

is mogelijk tot op taart toe. „Rosenstein !" klonk de vraag ,

212 ESA IAS FRITHJOF'S SAGA. 

„zal de Academie in haar woordenboek ook het woord „deeg- 

„ „dier” opnemen ?" — „Als het bestaat, waarom Met, amice ! 

„Slechts zullen wij er bij opmerken, dat het bijna nooit door 

„fatsoenlijke 101 worth gebruikt !" En nu zijne goedheid; maar 

wat zoudt gij er aan hebben, zoo wij hier eene lange lijst van 

jonge auteurs lieten overdruk ken , alien zijner heuschheid om 

hot zeerste verpligt ? of dankbetuigingen van 'mime hand afschreven 

your diensten der zijne? Als gij hero in geheugeu evenaardet, 

gij zoudt u herinneren dat wij er reeds gezag voor 

bijbragten in Geyer, toen zijne lofrede op Sten Store was bekrooud. 

Geloaf ons liever op ons woord, dat er buitengemeene 

humaniteit wordt vereischt, om, op het gebied van den geest 

gunsteling van een koning, gunsteling bovendien van den 

grilligsten aller koningen : het publiek , het zoo verre te 

brengen , dat eene voorrede, een lofspraak , een woord ter 

introductie door ons vcrleend , schier geleibrieven voor de 

onsterfelijkheid gelden , en er Welt geen kreet , geene klagt 

tegen ons karakter opga! Rosenstein werd bestreden om wat 

zijne beginselen en begrippen in het yak van kunst eenzijdigs 

, bekrompens , oppervlakkigs hadden ; den mensch tastte 

men met aan. — Wij hebben Gustaf met een enkel woord 

om zijner onpartijdigheids wille geprezen; dat hij weerspraak 

duidde, doe u Thorild zien, De geniale jonkman, die tien 

jaren vroeger te Lund student was geworden, schreef in 1788 

te Upsala, om den grand van doctor in de regten te verwervon 

, eene dissertatie , die wel later zou worden uitgegeven, 

maar hem den verlangden titel Met deed verwerven ; hij gevoelde 

zoo grooten weerzin van de kleingeestigheid door eenige 

hoogleeraren bij de examina aan den dag gelegd, dat hij van 

de eere der promotie afzag. Tien jaren te hebben gestudeerd, 

zonder ten slotte te promoveren , is geene aanbeveling; maar 

men kart den titel missen, als men de stoffe meester is geworden,

ESAIAS TEGNER, FRITIII0F ' S SAGA. 213 

en dat Thorild (lit was, leed geen twijfel , want noch aan een 

der beide hoogescholen, noch in Stockholm zelf twijfelde iemand 

aan zijn genie. Vier jaren te voren was hij de uitgave van een 

tijdschrift begonnen, Den nya Granskaren getiteld, waarin hij 

met al den overmoed der jeugd, maar tevens met beide ijver 

en talent, Kellgr6n en zijne school, den heerschenden franschen 

smaak, correctheid en Megance bestreed. Er was overdrij wing 

in den aanval; Voltaire werd verguisd, Ossian vergood; Shakespeare 

verwierf maar eene plants naast den laatste, (loch in 

eene karakteristiek als de volgende school meer waars dan 

liellgrtht of den koning lief kon zijn : „Als ge Stockholm's Posten, 

„gelooft, is alles wat treffend , afdoende en sprekend heeten 

„mag Touter grofheid; slechts navolging, bijeenzameling, hocus 

„poem verdient vertu-1ft te wordcn geprezen; grootsehheid van 

„gedachte, diepte van gevoel, het meeslepende, het onsterfelijke 

„is waanzin. Wilt ge weten hoe hoog gij a verheffen moogt, men 

,7antwoordt u juist twee en een halve el -hovel' den beganen 

„grond; geen duim meer of min : anders is het laagheid of nit- 

„spatting. Geestdrift die gevoelt men, die mag men gevoelen 

„voor zijne Chloe, zijn -A.v.itifiesch en zijn garderobe; maar heeft 

„men op met regtvaardigheid, met dengd, met algemeen wel- 

„zijn, men is een dweeper. Slordig, wie Jupiter ongeschoren 

„opvoert, wie Venus te voorschijn roept, zonder dat zij hare 

„mots regt heeft gezet ,” — het was de ideale-aesthetische 

wereldbeschouwing , lezen wij, die strijd voerde met de encyclopedistisch-empirische 

philosophic. En Gustaf, dus in zijne 

gunstelingen , zijne school aangevallen , koos hij, driftig den 

schepter in de schaal leggende, partij? Neen, mag het antwoord 

luiden, peen; of zouden de hoogleera.ren te Upsala, die 

hij dikwijls met blijken van opmerkzaamheid verraste, zouden 

zij, teen hij hij een zijner bezoeken den wensch te kennen gaf, 

een zweedsch dispuut over staatsleer bij te wonen , den cooed

214 ESATAS TF,GNER, FRITHIOE ' S SAGA.. 

hebben gelled Thorild uit te noodigen, onder Hernquist's presidium 

te officieren? Gustaf moest pleizier in oppositie hebben, 

als zijn professoren Thorild uitnoodigden een proefjen te geven. 

„In weinige uren tijds schreef deze zijne vermaarde kritiek 

„over Montesquieu. Hij laakte het in dien auteur, , angst en 

„zwakte als grondoorzaak der wetten to hebben aangenomen , 

„dewiil als eenig schepsel sehrikt en schuwt , dit reeds eene 

„natuurwet volgt , waarvoor eene andere grondoorzaak moet 

„worden gezocht , die het gevoel van aanzijn en geluk blijkt 

„te zijn. Hij gispte Montesquieu als nicer groot dan wear, 

„meer geleerd dan geniaal , toen hij drie regeringsvormen 

„aannam , dear slechts een de regte kan zijn, en er geen 

„sprake mag wezen van eetiwig geldende wetten voor schennis 

„of geweld. Hij bestreed dat, zoo als Montesquieu beweert, in 

„gemeenebesten de deugd, in monarchien de eer, onder des- 

„potisme de vices het heersehend beginsel zoude zijn, dewijl 

„men dusdoende een regeringsprincipe zou aannemen zonder 

„eer of deugd, terwijl tech nooit eenige staat door het be, 

„ginsel van vreeze bestond; dear, volgens het getuigenis der 

„historie, elle stichters van despotische regeringen helden 

„waren, die later werden vergood, en wier nakomelingen hunne 

„magt slechts beholden door het goede , dat hunne voorgan- 

„gers hadden gesticht. Dear er geen republikeinsche deugd 

„denkbaar is zonder den glans der eer, en de vices altijd 

„bear gewigt in de Schaal zal werpen , zoude een regerings- 

;,stelsel to wankeler staan, naarmate bet zijn beginsel zuiver- 

„der uitdrukte. Montesquieu maakt de luchtstreek een voor- 

„werp van wetgeving, ofschoon daaraan even weinig wetten 

„te geven zijn , als voor ochtend of avond , of voor de ver- 

„schillende leeftijden. Er is immers ook een artificieel klimaat, 

„een zuiden der kunsten , dat wij in onzen omgang seheppen 

„en waarin wij Asiaten worden.” Het verwijt is karakteristiek

ESAIAS TEGNE11, FRITHIOVS SAGA. 215 

bij Thorild's beschouwing van de broeikast dier koninklijke 

letterkunde! Het ontging zijnen scherpen blik even weinig, 

„dat Montesquieu de weelde, die kwistzieke dwaasheid, in vele 

„staten noodzakelijk hield, terwijl toch slechts bij het verstand 

„wel te leven sprake kan zijn van maat en wet," als dat hij 

„de vrijheid daarin gelegen achtte, te doen wat de wetten ge- 

„bieden , 't gem de vrijheid mogelijk zoo makes ook wider 

„het bukken voor de ongerijmdste geboden. Wat wilde het 

„voor het overige zeggen , dat men te vrij zou kuntien zijn , 

„daar vrijheid slechts de ruitnte is tot handelen vereischt , 

„hetzij goed of k waad, wijs of dwaas, en het verstand alleen 

„door vrijheid tot geluk voert?” Het waren doze stellingen, 

welke Thorild den 22sten Maart van het genoemde jaar in 

tegenwoordigheid des konings verdedigde; Gustaf was omringd 

van wat zijn hof luisterrijkst aanbood. Een paar dier heeren 

verdienen eon oogenblik opmerkzaamheid — doze, in generaalsuniform, 

is de onvertsaagde Armfelt, — gene, in hofcostuum, 

de beseheiden dichter Leopold, beide in blakende guest, geen 

van beide vermoedende wat leeds de toekomst voor hen in den 

schoot droeg. Wie zou het meest hebben gehuiverd, Armfelt, 

als het hem voorspeld ware geworden: gij zult in uwen ouderdom 

russisch onderdaan sterven, of Leopold, als het hem toe 

ware gefluisterd: en gij het gezigt verliezen? IJdele vraag! als 

zou Armfelt er een omzien het beramen van staatsgrepen om 

hebben gestaakt, Leopold er een oogenblik minder om hebben 

gedongen naar dien staf over het gebied der letteren, welken hij, 

bij Kellgren's verscheiden, peep en zwaaide, wij zullen later 

mededeelen met welk gevolg. Voor het oogenblik onbewust van 

onzen inval, die intusschen niet zoo grillig is als gij gelooft, 

voor het oogenblik opponeren beide; het behoort tot den tijd, dat 

zoowel de soldaat als de poeet zich met de beginselen van wetgeving 

bemoeit. Hier hebt ge in Thorild's eigen woorden eene

216 ESAIAS TEGNim, rarrnicw's SAGA.. 

aanschouwelijke schets van het dispuut; zij is karakteristiek , 

zoowel wat hem betreft die het potlood houdt , als hen die 

er voor poseren. „Het auditorium ," schreef hij aan een zijner 

vrienden, „was het schitterendste ter wereld , hofgeleerden, 

„geestelijken , ook dames. De Koning, reeds ten gunstigste 

„voor mij ingenomen, verrnkt door de kritiek (een opstel van 

„weinige uren), die hij den avond to voren tegen zijne akade- 

„misten met vuur had verdedigd. Armfelt stond naast hem, 

„iedere geestigheid des Konings glans gevende door zijn bijval ; 

„het was of hij die voorlichtte en nastraalde. Eene verkwisting 

„des verstands, traits brillants bij de vleet, veel emphase. En 

toch ook vaak ieth degelijks , iets zeer ernstigs , moor mood 

„en meer harte clan men hier ooit hoorde of zag. Alles heerlijk 

„a pplaudissementen zonder einde. De Koning als buiten zich 

„zelven, — de Aartsbisschop , al zijn cracbats aan en toch 

„lagchende , zat op de trappen van den Katheder. 's Namid- 

„dags kreeg ik bezoek van Armfelt, Generaal Overste- 

„kamerjonker Wrede en Essen , in 's Konings rijtuig; de 

„Koning was geeharmeerd geweest ; hij had hij deze gelegen- 

„heid ervaren, hoe weinig hij het oordeel mogt vertrouwen 

„over menschen, die hij zelf niet kende (het was Armfelt, die 

„het zeide). Allen riepen gecharmeerd ! Hoe men daarover acht 

„dagen lang in Stockholm zal babbelen. 11lij dunkt , ik boor 

„hen: „Hij zal wel spoedig iets zoeken, — hij wordt favoriet!” 

„Ellendigheid ! 1k denk altijd aan de ezelsschadnw van De- 

„mosthenes , die geheel Athene bezig hield , terwijl niema,nd 

„zich aan zijne weergalooze welsprekendheid voor eere en ge- 

„luk liet gelegen liggen.” Stout en scherp! gelooft ge niet, 

dat bet gerucht waarheid spreekt , als bet van Thorild vermeldt 

, dat hij al de betuigingen dier heeren over 's konings 

hijval beantwoordde met het zoo weinig hoofsch, met het waarlijk 

hooge: „Naar 's Konings oordeel vraag ik niet, maar de

ESAIAS TEGNER, FRII MM.' S SAGA. 217 

„goeclkenring van Gustaf III streelt me." Wederzijdsche achting, 

— of hadt gij u met meer gevolg van die zamenkomst 

gevleid ? 

Ons Joel met doze reeks van omtrekken zal bereikt zijn, als 

ewe verbeelding zich thans het verkeer aan het hof van Gustaf 

III kan voorstellen , als gij er niets vreemds meer in vindt, 

dat zulk een koning eene kunstreize naar Italie deed, dat bij de 

Zweedsche academie stichtte , en haar de woorden : „vernuft 

„en smaak" tot zinspreuk gaf. Een enkele trek schetse hem op 

de eerste , een woord over de laatste geve ll een begrip wat 

Zweden haar dank weet. Gustaf III was in Rome, het geviel 

in 1783, — we treden des eenige schreden terug , — met 

het Onderdaniget pro melooria van Ehrensvard, then gij door 

Arndt nit de vertaling zijner knnsttheorie kent, tot gids; — 

het onderdanigst pro memoria , dat inderdaad eene keurige 

kritiek was van wat den grooten geest in Italie bet diepst had getroffen, 

bet meest had geboeid. Of de Roiling er veel in studeerde, 

of de koning sympathie gevoelde voor den beoordeelaar zijnen 

tijd vooruit, die klassiek in de achttiende eeuw reeds negentiende-eenwsch 

hegreep, wie weet het? Welligt was er onder 

zijn klein gevolg maar een enkele, die het waardeerde: Adlerbeth, 

de antiquaries; Ehrensvkrd's lofrede, door dozen gehonden, 

bewijst het. De overige hotheeren, Rosenstein niet nitgezonderd, 

vonden bet — niet „vervelend", „maar „excentrisch"; 

vonden het vreemd. , dat een graaf, een man, die zich in de 

zeedienst zoo voordeelig onderscheidde , die zooveel beloofde, 

„plezier" had in zulke „paradoxen". En took zijn wij op weg 

onregt to doen , onregt aan dien vriend , welken Ehrensvard 

zijne ontwikkeling als kunstkenner dankte , Sergel , de beeldhouwer, 

, die de rein mee maakte, dien Gustaf bij zijne komst 

tot den troon nit Italie to huis had geroepen , dien hij thans 

doze teleurstelling vergoedde, door het weder to mogen zien.

218 ESAIAS TEGNÉR FRITH IOF 'S SAGA. 

We zijn in Rome, — en ge vreest eene lange aanhaling nit 

Ehrensvard's schriften, — en ge gaat met eene vingerwijzing 

naar deze vrij ; de gansche inleiding dient voor het oogenblik 

slechts om u mede to deelen, dat, terwijl Gustaf in de eenwige 

stad verwijlde , bij eene opgraving in de Villa Adriani, het 

standbeeld van Endymion aan het Licht kwam. Onze zweedsche 

antoriteit voor de volgende anecdote gaat klapwiekend de wolken 

in, de vraag opperende : of het looter toeval heeten mogt, 

dat dit juist t o en geschiedde; wij, die geen lust gevoelen om 

ons met haar in het ijle to verliezen, blijven bedaard beneden, 

en boeken slechts het feit. Gustaf' zou geen Gustaf zijn geweest, 

als hij zich niet met zijn gevolg naar die Villa Adriani 

had gespoed; als zij niet om het zeerst den schoonen sluimeraar 

hadden bewonderd. Sergel vooral, Sergel was geheel verrukking, 

het herboren meesterstuk aanstarende ; hij vergat de 

heeren om zich peen, den koning zelf; of hij in zijn atelier 

ware geweest, boog hij zich over het beeld, wreef wijsvinger 

en duim zenuwachtig tegen elkander; „geef me een snuifjen!" 

riep hij. En wie meent ge dat hem de doos reikte? een hofheer 

misschien ? hoe zou deze zoo tegen alle etiquette hebben 

durven zondigen — Rosenstein dan welligt? maar goedheid 

zelve gaat zoo verre niet ! -- het was Gustaf, die gevoelde, dat 

Sergel zijne majesteit had vergeten voor eene hoogere dan die der 

geboorte; het was Gustaf, die hem een snuifjen bood. Het is 

eene kleinigheid, maar zij kenschetst eenen monarch, die zijn 

museum to Stockholm , dank der heuschheid eens Pausen, die 

hem vergunde het beeld to koopen , met Diana's gunsteling 

verrijkte. G-elooft ge niet dat Sergel zich haar herinnerde, toes 

hij, te huis gekomen , de onvergetelijke gedaante gasloeg , 

met wie in staat was Endymion te smaken, met Ehrensvard 

bij voorbeeld , die slechts den antieken een idealen stip toekende; 

maar wien wij, we bekennen het gul, niet looter daarom

ESAEAS TEGN PRIT11101,'S SAGA. 219 

in uw geheugen herroepen ; die hier gelegenheid geeft , eene 

slagschaduw over dat tijdperk to werpen , vereischt , als onze 

schets waar zal zijn. 'Poen Sergel Ehrensvard wederzag, was 

deze opper-achniraal van Zweden geworden; de kunstkenner 

wenschte er den krijgsman geluk mede. „Hm !" antwoordde 

Ehrensvard, Sergel zag verbaasd op, maar zijn goed harte 

vermoedde niet, wet er in het gemoed zijns vriends omging : 

„ik weet het ," sprak hij, „gij waart met Trolle opgegroeid, 

„ge dacht niet, dat gij het zoudt zijn, die hem moest opvol- 

„gen.” — „Gij sehat mij beter dan ik ben, Sergel ! — het 

„is niet dat wet mij somber stemde , de eene voorspelling is 

„uitgekomen als ook de andere ..." Sergel fronste de wenkbraauwen 

; „al weer mamsell Arfvidson ," sprak hij smadende 

,,die profetes uit koflijdik !" „Schelden is geen weerleggen ," 

hernam Ehrensvard ernstig , „ge zoudt gelagchen hebben, zoo 

„ge gehoord hadt, hoe bedaard zij het Trolle aanzei, dat ik 

„hem op zou Volgen , spoedig op zou volgen , Trolle in den 

„bloei van 't leven , ik maar een zeeofficier van minderen rang." 

— „Ik zou niet gelagchen hebben ," viel Sergel in, „want welke 

„dwaasheid ik ook moge hebben begaan , en, duizend duivels, 

„ze zijn velen ! geloof to slaan aan de wigchelarij , aan dat 

„onclewijf, met hear stomme slavin en hear kater, daarvoor 

„bleef ik bewaard !" Helaas! hoe weinigen , die het hem aan 

Gustaf's hof konden nazeggen , die, trots al hunne wijsbegeerte, 

niet, cf bijwijle met Swedenborg dweepten, Of bijwijle Mesmer 

aanriepen ! „Genocg," hernam Ehrensvard, „maar geef clan 

„ten minste toe , dat ge geschokt zoudt zijn , zoo gij , als ik, 

„Trolle na die profetie binnen het jaar hadt zien sterven, als 

„ge, zoo als het mij gebeurde , toen ik den verzegelden lastbrief 

„opende , mij door den koning eer hij afreisde ter hand ge- 

„steld , oin sleehts in to zien als Trolle iets menschelijks weer- 

„voer, , tot zijn opvolger waart benoemd geworden !” Sergel

220 ESATAS TEGNEIt, FRITHIOF 'S SAGA. 

schudde bet hoofd. „En de tweede voorspelling?" vroeg hij 

driftig , den vurigen blik , door geen medelijden geternperd , 

op zijn vriend gevestigd. Ehrensvard sloeg de groote oogen 

neer, Ehrensvard rilde; „als ik dien dag beleven inoest ," en 

zijn gebaar duidde aan, wat hij niet zeggen wilde. „Groote 

„mannen , die aan geen goeden God gelooft, wat zijt ge klein!" 

sprak Sergel in zijn eenvoud , en Ehrensvard zuchtte, — dien 

dag kwam er van de beschouwing van Endymion niet ! 

„Yeder Napoli e poi morire" werd zoo min door Gustaf 

nagekomen, als door de duizenden , die voor en via hem de 

weelde van dien golf genoten , en toch huiswaarts keerden , 

hoe hoog in het „barre noorden" ook de woning lag, welke 

hen wachtte. Er zijn voor zijne nagedachtenis twee herinneringen 

aan dat bezoek verknocht; wij wenschten de eene to kunnen 

uitwisschen ; hij had regt zich op de andere to goed to doen. 

Een koning van Zweden had, waar ter wereld ook, het hoofd 

liever onder den blooten hemel op den eersten steen den beste 

ter mete moeten zeggen, dan gastvripteid te genieten van een 

afgezant van Czaar of Czarinne; Gustaf, voor alien, had zich 

moeten wachten verpligtingen aan Rasumowsky of zijne mees- 

teresse to maken. Diplomatie , intrigue, wat het heeten mogt, 

wie zijne eere op bet spel zet, verschalkt, bedriegt slechts 

zich zelven ; maar genoeg over een oogenblik vergetens van 

berinneringen , die hem heilig hadden moeten zijn, en dat hem 

door Schlosser, te regt to bitterder wordt verweten, dewiji Arndt 

er van zwijgt. Wij gaan over tot bet souvenir, dat hij zich niet 

had te schamen; wat was het, geheel Gustavisch, anders dan de 

stoffe voor een drama, door hem op de plaats zelve bespied en gegrepen 

: de ijverzuelitige Napolitaan, datgene zijuer voortbrengselen 

, getuigt HammarskEild , uit 't welk ons dichterlijke gemoedsbeweging 

bet levendigst toevonkelt ? Hoe hij er zich meô 

bezig houdt, als alle vernuften prooi van den indruk des oogen-

[SAIAS TEGNElt FRITHIOVS SAGA. 221 

bilks ! hoe hij er Rosenstein , weer dan Adierbetb , over raadpleegt 

! hoe letterkundige plannen hem gedurende den ganschen 

terugtogt vervullen , die ditmaal, als ons juist heugt — gij moogt 

naslaan — niet over Berlijn ging. IJdelheid der ijdelheden! zou 

bet hem goed hebben gedaan, den ouden Frits weer te zien, niet 

zoo als hij zich nog bijwijle den volke vertoonde en Ranch hem 

heeft vereenwigd , peen, zoo als 14j daar, klnizenaar van Sanssouci 

, alleen zat ; kluizenaar, die in zijne Academie de lofrede 

over Voltaire had gehouden; kluizenaar, die in Beaumarchais' 

uitgave der werken van dezen , het schotschrift herdrukt zag, 

door de kwaadaardigheid ingegeven; kluizenaar, wiens stramme 

hand de hazewinden streelde , welke hij getrouwer had gevonden 

dan do menschen !? Het zon weinig studie van ons 

geslacht aan den dag leggen , en bovendien luttel blijk geven 

dat men Gustaf begreep , als men geloofde, dat de geestdrift 

van den veertigjarige langer dan voor een oogenblik door 

die teleurstelling van voile zeventig zon zijn getemperd. „Hoe- 

„veel hij voor zijn yolk deed , van zijn yolk was hij niet ,” 

zon de Wasa den Hohenzollern hebben geoordeeld, zoo grootheid 

hem geen eerbied , zoo grijsbeid hem geen deernis hadden 

ingeboezemd. Intusschen , bet is eene lange reize van Napels 

naar Stockholm ; hear in gedachte meedoende, mijmeren wij 

op onze beurt, maar niet Over Berlijn ; er was omstreeks dien 

tijd in het hart van Duitschland een stadjen , dat met Ieizerlijk 

noch koninklijk wapen prijkte, dat zijne inwoners niet bij 

honderdduizenden telde , en van 't welk toch een roep uitging, 

die Gustaf had moeten aanlokken , in 't welk hij een verwante 

had, niet enkel door geboorte , ook naar den geest ! Er zijn gedroomde 

zamenspraken in het rijk der schimmen geschreven, die 

de hier op aarde gehoudene in belang overtreffen; slechts hebben 

zij eene sehaduwzij': de kalmte der schemering, waarin die 

geesten omdolen , oefent op hun karakter een al te stillenden

222 ESATAS TEGNIM., FRITHJOF ' S SAGA. 

invloed nit ; ze zijn beide meer en minder dan mensehen geworden. 

Waar schuitt het vernuft dat het waagt onzer gesehiedkennis 

om den wille der kunst een oogenblik geweld aan te 

doen, ons — niet in deze of gene zaal van bet slot te Weimar, 

dat moge historisch-heilig blijken sedert Napoleon er den heldenaard 

eener vrouw buldigde , — peen, in het bekende Borkenhauschen 

of liever nog — daar is lucht en licht — am 

Stern, Gustaf III in die dagen Anna Amalia te doen ontmoeten 

, die als hij den grooten Frederik oom noemde, die 

ale hij van hare moeder den geest, die toen dat geslaeht zoo 

hoog hief, , had geerfd ? Geen tijdstip veer dergelijke zamenkomst 

gelukkiger dan dat waarop wij ons verplaatst zien; Gustaf 

had tien jaren glansrijk geregeerd en droomde van nog grooter 

glorie; Anna Amalia zag haven Carl-August geschikt en geneigd 

de tengels des bewinds met vuste hand to voeren ; (lie lustige 

Zeit war vordber. Het tafereel zal aan bevalligheid niet te 

wenschen overlaten , hetzij ge wederzijds hovelingen en geleerden 

zich om bet paar groeperen laat , hetzij ge, wat wij de 

voorkeur zouden geven , slechts de hertogin aan den arm des 

konings wilt zien, beide van middelbaren leeftijd , hij, zoudt 

ge zeggen, haar 'een weinig in jaren vooruit , school ' het omgekeerde 

het geval was. Feel! wie ligt den doopcedel eener 

vronw, ook al is zij lang weduwe! wie denkt er aan dit te doen, 

zoo als zij ons daar op een zonnigen herfstdag te moet komt, 

de schoone voetjens zoo vlug bewegend, en tech — Gustaf heeft 

het bij den eersten oogopslag gewaardeerd toch met meer 

majesteit bedeeld , dan ge die kleine gestalte zoudt hebben 

toegeschreven. De weimarsche schildwachten zouden zeggen: 

hij zelf is ook niet grout; maar niemand onzer die !anger de 

maat neemt , als ze ons digter naderen ; niemand, die zich aan 

zijn pruik of haar poeder ergert, statig als die breede krullen 

hem, sierlijk ale dat hooge kapsel hear staat! De witte rods op

ESATAS TEGNER, FIttTHIOF' S SAGA. 223 

het lage keursly , Gustaf heeft haar geplukt, en Amalia haar 

glimlagehend aangenornen : „volbloeid ," schertste zij. En de 

adelaarsblik des konings vermeidt zich in dat geestige gelaat , 

en zij praten over poezij, helaas ! in maar middclmatig fransch , 

want zijn zweedsch is haar vreemd, en hij vermoedt duitsch meer 

dan hij het verstaat. Toch lijdt het niet lang, of beide begrijpen 

op welk verschillend standpunt zij staan, al streven zij naar het 

zelfde Joel; Amalia is veelzijdiger ontwikkeld dan Gustaf; voor 

Amalia zijn er litteraturen, voor hem is er maar een model, dat 

men to Stockholm na zal streven; op overtreffen is geen hoop. 

„Of zij niet bereids overtroilen ware!" stoft de stoute kleine; 

„leer duitsch, lieve neef !" en ze wendt het hoofd om, en een 

paadje springt toe: „der Herr Legations-Rath Gdthe," gebiedt 

ze. „Ltisst sich entschuldigen," — en wat verstaat ge: „Durch- 

„laucht!" of : „Hoheit !" ons zijn de titels onverschillig, — „er 

„ist nach Ilmenan gegangen !" en geen wonder, want het is de 

7de September 1783, en of ons : ijdelheid der ijdelheclen ! ook 

van hofgunst voor een genie, nog eenmaal toe zou klinken, op 

Bien dag schreef hij , bij glansrijken zonneschijn het grootsche 

maar eenvoudige natuurtooneel, de hoorbare stilte aan zijne 

voeten gaslaande , met potlood aan den wand eener houten 

woning , die weergalooze lyrische verzuchting : 

Ueber alien Gipfeln 

Ist Ruh ! 

In alien Wipfeln 

Sparest Du 

Kama einen Hanch I 

Die Vogel schiveigen im Wahle , 

Warte far , Balde 

Rashest Du ouch ! 

Ons gemijmer is ten einde en de koning in Stockholm wedergekeerd 

; de bloesems der letterkunde werden vruchten, de schoone

224 ESA1AS TEGNER, FRITHIOF ' S SAGA. 

dagen van zijnen schouwburg braken aan. Was doze al geen 

school der zeden , een school van vaderlandsliefde mogt hij heeten. 

Hij zelf had dien het jaar te voren (1782) niet slechts tot 

Nationaal _Theater verheven, maar ook voor dit doel de.gelukkigste 

grepen in 's lands geschiedenis gedaan. Gustaf Traua , een 

tafereel hoe Zweden door dezen van het juk des deenschen 

Christiern's II werd bevrijd, — Gustaf Adolf en Ebba Brake, de 

teleurstelling der eerste liefde des edelen helds, die zich voortaan 

slechts zijn yolk toewijdt ; — Siri Brake, de in beeld gebragte les, 

hoe een grout koning den strijd tusschen adellijke geslaeliten 

weet te slechten ; — maar ge hebt weinig aan die dorre lijst van 

stukken, en lever is u de bijzonderheid, dat 's konings beminnelijke 

znster, , Sophia Albertina, in 't laatst de titelrol vervulde 

, toen het voor het eerst op het kleine tooneel van Drottningholm's 

slot werd gespeeld. `'Vat was het er verre van, dat de 

toejuiching , waartnede het publiek dien dramatisehen arbeid 

ontving , slechts de fijne vleijerij zon zijn geweest, waarop een 

vorstelijk tooneeldichter rekenen mogt. Schier tachtig jaren na 

hunne eerste opvoering , onderscheiden zij zich nog door de verdienste 

, waarop ze bij de eerste uitgave van 's konings werken 

aanspraak meenden te mogen maken : „die liefde voor alles wat 

„Zweedsch was, dat verlangen den Zweedschen naam in eere 

„te brengen , dien jiver om dozen in ale opzigten aan ver- 

„maardheid te doen winnen , welke het hem niet genoeg was 

„door zijne daden als regent nit to drukken , die hem zelfs 

„in zijne uitspanning bijbleven." Helm feldt volgde, Helmfeldt, 

dat het langste van alien op het repertoire bleef, — 

de gedachtenis der Wasa's te zeer to verlevendigen, mogt eene 

wijle onstaatkundig schijnen ; maar de regten des gezins in 

beeld to brengen , maar te veraanschonwelijken, hoe een veldmaarschalk 

, die in zijn eerste jeugd van zijn vader en zijne 

vrouw was weggeloopen , geen geluk smaakt voor hij zeven-

ESAIAS TEGNER FRITHIOE'S SAGA. 225 

tien jaren later gade en kind wedervindt en erkent, dat mogt 

altijd voorheeldig heeten, dat vond altoos bij het gemmed der 

schare sympathie. Als wij louter namen niet liefst achterwege 

lieten , clan zonden wij menig verdienstelijk medearbeider aan 

Melpomene's tempel, dan zouden we hier beide Hallmann en 

Af Darelli hebben te vermelden; dan zouden we bij de blijspelen 

van Gustaf zelven tal van navolgingen der fransche Thalia 

hebben to noemen; maar laat Kellgren en Adlerbeth voor het 

lyrisch drama en de klassieke tragedie volstaan, en zien wij op 

een antler gebied naar den bezielenden invloed des konings om. 

Te vaak hebben wij reeds in dit opstel een uitstapjen gewaagd 

over de grenzen , ens door ens eigenlijk onderwerp aangewezen, 

om niet met een woord van die vele Toespraken aan 's Rijks 

Standen te gewagen, welke zelfs den straffen HarnarskOld 

de lofspraak ontlokten: „niemand zal mij van overdrijving be- 

„schuldigen , als ik beweren durf, , dat weinige staatkundige 

„redevoeringen, weinige niet maar zweedsche, neen, ook buiten- 

„landsche geschriften van dien aard , in edelaardigheid van 

„denkbeelden , in gloed van stip , in mannelijke waardigheid 

„van uitdrukking met koning G-ustaf's meesterstukken in dat 

„genre te vergelijken zijn.” En toch zal de zucht evenredigheden 

te beweren, welke het zekerst de belangstelling des lezers waarborgen 

, ens ook bier behoeden om veer de verzoeking te bezwijken, 

proeven mode te deelen, hoe schitterende wij ook maar 

voor het grijpen hebben. Het is tijd, MOOT dan tijd eindelijk van 

die instelling to spreken, welker halve eeuwfeest, in 1836 gevierd, 

aan het licht bragt, dat de twijg uit het Zuiden overgeplant 

in het Noorden had getierd; dat het rijsjen een boom was geworden 

, in den harden rotsgrond hecht geworteld , met breede 

bladerkroon de ongenade der stormen braverende ; dat er in 

zijn lommer niet slechts lauweren genoeg waren ontloken, om 

een krans voor den laatsten koning te vlechten , het \Vasa- 

Studien en Schetsen III 15

226 ESAIAS TEGNi , FRITHIOF ' S SAGA. 

this waard , maar dat ook gonden appelen , de roem der letterkunde 

die hij liefharl , op dat gebied waren gerijpt. 

Eene Academie op den leest der fransche! roept men nit. 

„Gustaf III's smaak ," we zeggen het Geyer van ganscher 

harte na , „bleek naar de fransche voorbeelden gevormd , en 

„in overeenstemming daarmede was, over het geheel genomen, 

„de invloed van zijnen tjd op de zweedsche letterkunde. In - 

„tussehen was hij toch zelf in dit opzigt , en meer misschien 

„dan hem bewust was, boven navolging verheven. In die gave, 

,;welke, zoo zij in het rijk der dichtknnst niet de eenig sehep- 

„pende heeten mag, zeker aan deze het naauwst is verwant, 

„in die gave, welke bij Gustaf III slechts al to zeer invloed 

„ook op het gebied van handel en wandel had, in vermogen, 

„vnur en vermetelheid van verbeelding , overtrof hij al zijne 

„diehters, sprekers en kunstenaars verre. Vandaar de aantrek- 

„kingskracht, die hij op alle deze zonder onderscheid uitoefende, 

„zelfs op hen, wier veld hem schier vreemd was, of niet binnen 

„den kring zijner warme belangstelling Hij was hunne 

„zon, met eigenaardiger glans dan dien , welke van zijnen 

„troop afstraalde.” Fransch, ja, fransch of Lodewijk XIV nog 

eenmaal weder wetten halide gegeven op het gebied van den 

geest , fransch was zijn beweren , dat die academie behoorde 

to bestaan nit mannen , die, „brandende van liefde voor ver- 

„nuft, hunne neiging vrij hadden kunnen bot vieren, en zich 

„Touter met de beoefening der letteren bezig houden , — nit 

„mannen , wier oordeel, dank zij hunne uitgebreide geleerd- 

„heid, den waren steun vond in grondslagen, door de eeuwen 

„gelegd , — nit mannen , die in de hoogste bedieningen des 

„rijks, of in de eerste kringen der zamenleving, van jongs of 

„hun smaak hadden gelouterd door de naauwgezetheid , welke 

„de groote ambten, die zij bekleedden, altijd eischen, of door 

„de zelfbeheersching, welke gestadig afwisselende omgang ver-

ESMAS TEGNER, FRITIIIOF ' S SAGA. 227 

„pligtend maakte; en wie aldus eene bedachtzaamheid in het 

„spreken , eene kieschkeurigheid van woorden eigen was ge- 

„worden, van het fijn gevoel getuigende, 't geen aan elke nit- 

„drukking den waren zin gaf en de grens bepaalde, welke deze 

„niet overschrijden mag.” Fransch waren die banden niet enkel 

het gezelschap, ook den geest, die het zou bezielen, aangelegd, 

maar de man , men zie het niet voorbij , die met deze woorden 

de Academie inwijdde, was Gustaf III, die voor zijne 

phantasie geene kluisters duldde, voor wien , of hij waarlijk 

een Wasa ware geweest, het stoutste 't aantrekkelijkst bleek! 

Fransch was de verhouding, in welke, bij 's konings benoeming 

der dertien van het achttiental Academisten , hooge geboorte 

en hooge rang tot andere, minder toevallige en meer geniale 

verdiensten stonden graaf von Hi5pken , die „het eerst een 

„geleerd genootschap in Zweden had gesticht,” — graaf Scheffer, 

, die „een gevestigden smaak aan een behagelijken schrijf- 

„trant paarde,” — graaf von Hermansson , die in „een hoo- 

„gen ouderdom opgernimdheid van geest en sierlijkheid van 

„stijI had weten te bewaren , onder bezigheden , die meer 

„arbeidzaamheid en naauwkeurigheid eischen dan vernuft;” — 

graaf Axel Fersen , die „op rijksdagen zoo dikwijls de orde 

„had bewaard , holder gesproken en krachtig overreed !" — 

allerzonderlingste aanbevelingen inderdaad , als men in die 

leuningstoelen niet looter zou dutten! Fransch was misschien 

ook de keuze van bisschop Johan Wingard , die „op zoo 

„zeldzame wijze, met al het innemende der welsprekendheid , 

„de hemelsche waarheden verklaarde ," een geestelijke in ordesgewaad 

stond goed naast die galarokken; maar, raillerie h part, 

de eigenlijke mannen van letteren wonnen er niet minder bij, 

dus voor het eerst evenknieèti te worden verklaard van die beide 

ijverzuchtige standee, add' en geestelijkheid. De geestige blijspeldichter 

Ells Schriiderheim , die vast met een paar ridderordes

228 ESAIAS TEGNER, FRITHIOE 'S SAGA. 

prijkte, wiens gezelschap haast het liefste was dat de koning genoot, 

— de voor dertig jaren reeds geadelde geschiedschrijver 

Olof Celsius, die de eerste pogingen aanwendde om de historie 

nit de boeijen der kronijk te bevrijden, zij beide mogten er zoo 

min behoefte aan gevoelen als onze bekenden, de graven Gyllenborg 

en Oxenstjerna ; toch waren er die in de schatting des 

algemeens stegen , door met deze op gelijken voet te worden 

gebragt. Het ware genie staat daarboven, zegt ge, — helaas! 

wat zijn er dan weinig ware genien geweest! „teen verschil 

„van rang in de zamenleving zoo binnen dien kring golden," 

luidde 's konings bepaling ; „om de zitplaatsen moest worden 

„geloot ; slechts zou de eereplaats den oudste toekomen." 

Adlerbeth en Kellgrën zagen zich daardoor voor de eenige 

krenking behoed, welke bun vernuft hen niet zou hebben vergund 

to wreken. Of anders Botin, al noemde hij zich sedert 

hij word geadeld Af Botin, statisticus en taalbeoefenaar, , die 

gaarne rijkshistoriograaf zoo zijn geworden , of hij er anders 

vrij van ware geloopen ; zoo niet de geestige , goelijke Nils 

von Rosenstein, tot vasten secretaris benoemd , er hem voor 

had helloed, wie weet ? Fransch, wij geven het toe, fransch 

was, meer nog dan wij opmerkten of mededeelden, doze schepping 

van Gustaf III, maar het ontga ons evenmin , dat in de 

keuze van vijf leden, aan de dertien genoemde overgelaten, voorwaar 

geen hooger geest heerschte. In plaats van eon voller 

accoord aan to slaan, gaven zij maar een flaanwen weerklank. 

Nordin, Murberg , Sjoberg, waren drie onbeduidendheden , 

wat de eerste van doze op een ander gebied, op dat des staats 

en dat der kerke , ook gold; — de voordragt van Leopold 

mogt , ja , eene hulde heeten , ontluikende verdiensten bewezen, 

maar die door Gustaf het eerst van alien worden onderseheiden 

; — die van graaf Armfelt eindelijk was looter eene 

beleefdheid jegens een gunsteling, die meer van tact dan van

ESAIAS TEGNiM, PRITIII0F 'S SAGA. 229 

waardering van talenten getuigde! Fransch bleek de taak der 

Academie, voorgeschreven onderwerpen te kiezen, voor welker 

behandeling een prijs werd uitgeloofd; maar, eindelijk heeft 

de penning hare keerzijde, maar zweedsch de stoffe over welke 

zij in proza en poezij antwoorden te moet zag ; en toen zij 

voor het eerst haren hoogsten lauwer toekende aan den schrijver 

eener lofrede op Lennart Torstenson , een der helden nit 

de dagen van Gustaf Adolph, wie anders was de onbekende 

die dezen wegdroeg, wie anders dan Gustaf III zelf? Iedere 

gunst , iedere onderscheiding door hem den vernuften zijns 

tijds verleend , werd onbeduidend bij deze onderwerping van 

zijnen arbeid aan hnn oordeel ; wie zou voortaan niet eene 

eere op prijs stollen, naar welke hij zelf mededong? „Gustaf 

„de Hide voorbeeld bezielt nog," klonk het in de zweedsche 

Academie onzer dagen, toen luttel jaren geleden eenige dichtstukken: 

Uit de heugenissen, der Zweedsche elect werden bekroond 

, en de zanger, , bij de opening van het naambriefjen , 

Oscar Fredrik, hertog van OstergOthland bleek, een telg nit 

bet nieuwe vorstenhuis, dat hoofd en harte genoeg heeft, om 

geene glorie gering to achten, waarvan het verleden des yolks 

schittert ! Fransch was de wijze op welke de ontvangst van 

een nienw lid, de intreerede , die de bevoorregte had te boaden 

en het autwoord hem daarop door den voorzitter to geven, 

werden geregeld ; maar wat maakt het uit bij wien bet eerst 

eene gedachte opkwam , als hare verwezenlijking ook in den 

verren vreemde een genot waarborgt, dat Sainte-Beuve onlangs 

zoo aardig definieerde „C'est propremenf un bal de beaux 

„esprits qu'une seance de reception." Eene academie, welke 

men niet wordt binnengelaten zonder blijk te geven van beide 

oordeel en smaak, die in de intreerede niet slechts bet bewijs 

vordert, dat men de taal in zijne magt heeft, die er ook het 

blijk bij wenscht overgelegd, dat men tact bezit; eene academie,

230 ESAIA S TEGICE R FRIT HIOF'S SAGA. 

in welke men niet worctt opgenomen , zonder dat men in gedachte 

zijn gansch verleden voorbij zich ziet gaan , zijn leven 

en zijn werken , bescheiden ja , maar ook beoordeelend ziet 

toetsen, is toch heel wat anders dan „een uitgebrande krater, 

„waarin Jan en alleman zonder gevaar en op hun gemak kun- 

„nen zitten.” Wie zou verlangen, dat dezulke „geslecht en met 

„den grond gelijk gemaakt wierden?" wie haar geen hoogeren 

lof toekennen, „dan physiek nuttig" te zijn en to „leeren Hinz- 

„men?” daar zij bij het voorbeeld, hoe men met w a ar d gheid 

rust, tevens het ten onzent zeldzamer geven, hoe men, de worsteling 

te boven, uit deze voor volgende geslachten w elsprek 

end wijsheid leert! De hartstogten van de jengd, de strijd der 

meeningen van den dag , zij dringen in die stilte naauwelijks 

door ; de kunstscheppingen van voor honderd, twintig, tien jaren, 

zij worden er in kalmte vergeleken, in kalmte genoten; 

de nieuwverkozene heeft zich het stof van de leden gewasschen, 

eer hij , uit den wedstrijd geroepen , het waagt den voet op 

den drempel te zetten ; de lauwer is niet glansrijker dan het 

gelaat van hem, wiens hand dien opheft; de bewondering van 

wie dezen geeft, stijgt met den blos van wie zich ontvangende 

bukt. Er is nog meer, ook in het heiligdom der grootste geesten 

heerscht nab ver ; bij gebreke van dien, zou ons het schouwspel 

niet boeijen ; maar deze is gelouterd ; geen wilde drift meer, 

die vlammende verteert; een schalk vernuft, dat vonkelt, dat 

stralen schietende , tevens verlicht en verwarmt! Voor alle 

eentoonigheid gewaarborgd door de bewegelijkheid , welke het 

leven der volken sedert den avond der achttiende eeuw onderscheidt 

; door de snellere gemeenschap van deze onderling allerlei 

verrassingen rijk; veelzijdig door de verdraagzaamheid onzer 

beschaving , tintelt zelfs die bespiegelende beoordeeling van 

leven, boeit en treft ze bij de Franschen onzer dagen, sticht ze 

bijwijle in het hooge Noord. „Voila ce qui fait," roept Sainte-

ESAISS TEONER, FRIVITOF'S SAGA. 231 

Beuve nit, „que le genre do discours academique, dont on 

„dira tout ce qu'on voudra , est tin genre bien moderne, bien 

„vivant, bien dramatique, et plus couru que toutes les tra- 

„g6dies du monde." En in Zweden? 'Vat zijne letterkunde er 

aan dank weet , hoeveel billijker de beschouwing des verledens 

er door is geworden , hoe dikwerf de bewegingspartij 

zelve den weldadigen invloed ondervond der waardige bedaardbeid 

, waarmede de Academic hares aanval verduurde en to 

keer ging , hoe de goede zaak door en met deze won, het zal 

u blijken bij den eersten blik op die heugenissen, welke 

het volgend tijdvak ons to beschouwen geeft. 

Helaas! hij, die het zaad had gestrooid , zou den oogst niet 

aanschouwen; eer de velden wit werden was hij geweest. Slechts 

zeven jaren meer getuige der ontwikkeling , welke hij voorbereidde 

, mogt hij zelf tot deze niet zooveel bijdragen als hij 

wensehte. „De stormachtige avond van zijn regering en level 

„viel haast in ;" Schlosser en Arndt zijn binnen uw bereik , 

als gij de straffe aanklagt der historic niet de vergoelijking der 

vriendschap wilt vergelijken ; wij volgen Geyer: „door binnen- 

„landsche inoeijelijklieden" met den adel „gedrongen", wierp 

de koning zich „in de buitenlandsche van eenen coring" met 

Rusland , „en deed daardoor eene lang verheelde verdeeldheid 

„in staatkundige begrippen , erfenis van den vroegeren twee- 

„dragtstijd , in laaije vlam uitbarsten. Hij was niet onschuldig 

„aan het gevaar, , waarin het rijk daardoor werd gebragt. De 

„middelen toetsende , tot welke hij in de ure des noods zijne 

„toevlugt nam , zal men eer erkennen dat zij noodzakelijk 

„waren , dan toegeven dat zij regtvaardig mogten heeten; en 

„de toekomst zal aan het licht brengen, dat hij zelf de laatste. 

„zou zijn geweest dit to loochenen. Hij was to ver gegaan om 

„terug te kunnen treden. Zoo het echter geen gewone ziels- 

„kracht verraadt zich staande te houden older den drok eener

232 ESATAS TEGNi:11, PRITHIOCS SAGA. 

„straffende noodzakelijkheidswet, eene grootere, eene bewonde- 

„renswaardige wordt er vereiseht, om over haar te zegevieren; 

„en de nawereld zal Gustaf — in strijd met zich zelven, met 

„de zijnen en met den vijand — niet beklagen zonder hem 

„tevens eene ludde te brengen , als missehien geens konings 

„moed in de moeijelijkste omstandigheden ooit meer verdiende. 

„Het gold het vaderland. Hij redde niet slechts Zwedens be- 

„staan ; hij redde, in den strijd tegen een overmagtig vijand, 

„ook Zwedens eer, en wij wenschten den tijd te beleven, die 

„zich het regt zou molten toekennen hem te verwijten, dat hij 

„daarmede te weinig deed. Zich zelven had hij niet gered.” 

Geboet was de ligtzinnigheid , waarmede hij , op de grenzen 

van Rusland, een onwaardeerbaren tijd verloor, koning Arthur 

en de twaalf dappere ridders spelend , een tooneel in zijne 

tent, de Tier in zijne vingeren , in stede van voort te trekken 

en met bet zwaard toe te slaan , waar Catharina verbleekte 

van vreeze ! Geleerd was bet spel dat hij geloofde te verstaan 

eer hij het ooit had beproefd, geleerd de kuust des krjgs, 

ten koste eener nederlaag , als zijn overmoed onmogelijk had 

geacht ! Gelouterd verhief hij zich nit het vuur der beproeving ; 

de Gustaf then wij bewonderen , sehitterde nooit grootseher dan 

toen hij de verslagenheid van Ehrensvard, nitbarstend in den 

kreet : „Uwe Majesteit heeft geen skiirgArdsvloot meer 1" beantwoordde 

door zijn verslagen admiraal dat grootkruis dier 

zweedsche orde om te hangen , anders slechts zegevierend wedergekeerden 

vereerd! — een blijk van vertrouwen , 't geen 

Ehrensvard toch niet bewegen kon het bevel te blijven voeren, 

als ware in zijn weerspoed de tweede, verzwegene voorspelling 

vervuld ! „Een Wasa, moeder !" hoorden wij Gustaf zeg- 

gen , „een Wasa," wilde hij worden , en hij week den grootsten 

dier onsterfelijken niet, op zijn beurt , toen de Denen 

het westen bedreigden, in Dalarna de boeren van Mora en

ESATAS TEGAR FLUTHIOF' S SAGA. 233 

Tuna bezielend , Gothenburg reddend door eene welsprekenclheid 

, wier overlevering, wier heugenis de grijsheid, die er ons 

van gcwaagde, tot schreijens toe roerde. Een Wasa, wie had 

regt op dien eerenaam zoo niet hij , die, bij Wiborg geslagen, 

den Steven niet huiswaarts, niet naar het meir 111alar, neen, naar 

de laatste finsche bogt die nog zweedsch was gebleven, naar 

Svensksund wenden deed : „bier rigte men mij een graf of 

„een gedenkteeken op !" — en er de nederlaag in zege verkeerde 

! Ware hij daar gevallen, gevallen in den schoot der 

overwinning, de zwaarste worstelingen met een verouderde vertegenwoordiging 

zouden hem zijn gespaard gebleven; we hadden 

hem op zijne laatste buitenlandsche reize niet verbaasd behoeven 

na te staren , tot wij hem op de heuvelen van Spa zien omdolen 

, verschrikt door eene onheilzwangerer toekomst dan die 

bewolkte voorjaarshemel hem in bliksems aankondigt , — tot 

wij hem in A ken , ter demping van den omwentelingskrater, 

de schim van den wereldbeheerscher hooren bezweren , wiens 

wedergade reeds den degen droeg , voor welken Europa zou 

bukken , maar die toch niet zou volstaan , om „het genie van 

„het nienwe met bet genie van het oude to vereenigen !" 

Tegner's karakteristiek van Napoleon's streven. 

Een gefluisterd : „bonne nuit , beau masque !" — een pistoolschot 

op een bal , — en een deel van Zweden's adel geloofde 

te hebben gezegevierd , alsof ooit de grondslag van een staat in 

een gruwel word gelegd ! Carl, Siidermanland's hertog , was 

voogd van den veertienjarigen troonopvolger, , tot Zweden's 

ramp en tot zijn eigen zoo vroeg reeds koning; de schaduwen 

verzwaarden zich in het staatkundige tot tastbare duisternis 

wordens toe, maar de martelaarsglans omgaf zoo min op dat gebied 

als op het letterkundige den verseheidene vergeefs! Wat 

op het eerste edel dacht, leerde waarderen wien het had bestreden 

; en zijne verklaardste tegenstanders op het andere? Par-

234 ESAIAS TEGNiUt FarritroF's SAGA. 

tijschap behoefde het niet zoo verre to drijven, dat luttel jaren 

later de Zweedsche academie voor eene wijle werd gesloten, om 

zijne nagedachtenis regt te zien doen. Wilt gij het oordeel van 

den tijdgenoot , hoor dat van Thorild, strijdens moe, den dood 

nabij , „den Koning beweenende zijner blijde jeugd, een Koning 

„in gevoel, gedachte en gesprek, die, als God, slechts door vrije 

„keuze des harten wenseht te winnen wien hij zocht !" Wilt 

gij dat der nakomelingsehap vooruit vernemen in gewaarwordingen 

van wie toen opwiessen , boor Geyer : „Wat mij betreft, 

„ik behoor reeds tot dat geslacht , 't welk zich van Gustaf 

dagen niets anders weet to binnen te brengen dan de 

„heugenis van dien gelukkigen leeftijd , waarin het licht des 

„dags schooner straalt , de natuur liefelijker schijnt , zorgen 

„nog verre zijn en het harte van geen haat weet. Voor mij 

„wordt zijn tijd slechts beschenen door het morgenrood der 

„jeugdige hoop, 't geen over den vrede van het vaderlijk dak 

„verwijiend , der wereld lets heerlijks gaf; terwiji de tranen, 

„die ik aan de knieen mij ouders schreide, toen in onze stille, 

„afgelegene streek , als een donderslag, de mare van des grooten 

„Gustaf's gruwzaam einde weérklonk , de eerste waren , die 

„ik het vaderland wijdde." 

Onder een indruk als deze was ook Tegner opgegroeid; wien 

verbaast het, dat hij dat tijdperk der zweedsche letteren 

levenslang lief had, dat hij er mee dweepte , wat het ook te 

wenschen overliet ? Het had niets van het verhevene , 't geen 

hem aan zijn grieksche dichters boeide; niets van het vrome, 

't geen hij in zijne hebreeuwsche zangers vond ; het had weinig 

gemoed en maar zelden genie ; zijn gevoel ging niet diep, zijn 

geest slechts vonkelde wat zijn wij onbarmhartiger critici 

dan hij bleek ! Hij las , hij zong, achttienjarige, de liedjens 

van Hellman, „en Faun en Gratie en Muze oinzweefden hem," 

de gelukkige l — hij schreide met Lidner zijne eerste tranen

ESAIAS TEGNER FRITHIOF ' S SAGA. 235 

des mededoogens bij alle mensehelijk leed, — Adlerbeth was 

hem een Romein , niet enkel in woorden , ook in gedachten! 

En toch steeg zijne geestdrift nog hooger, als hij van de grooter 

goden gewaagde : Kellgr4n's melodie , die hem van kindsbeen 

af als de welluidendste ter wereld toeruischte, Kellgren, 

die voor waarheid , regt en vernuft levenslang had gestreden 

— en Leopold die dezen was opgevolgd , Leopold, die nog 

leefde , nog dichtte ! Er ging een gerucht, dat Denemarken 

oorspronkelijker vernuften had opgeleverd; dat Duitschland , 

met Lessing , den dageraad zijner gulden eeuw had zien aanbreken 

, in Schiller en Gethe thans heinde en veer lichtende; 

om hem heen hoorde hij mompelen, dat de zangers , die hij 

zoo hoog waardeerde , slechts navolgers waren, navolgers van 

vreemden smaak , vreemde zeden, vreemden geest. Hij had zijn 

vaderland to lief, om dit oordeel niet als overdreven te wantrouwen 

; maar wat er waars was aan dien lof en dien laster, 

onderzoek, studie zou het hem leeren, de tijd van vergelijken en 

oordeelen was gekomen ; slechts geloofde hij zoo goed het regt te 

hebben openlijk de inheemsche vernuften te bewonderen, als, 

in het geheim , voor zich zelven de belofte af to leggen, naar 

zijn vermogen aan to vullen wat der Muze zijns yolks nog 

ontbrak. Dat het reeds op eene glorierijke bogen mogt, waardig 

in den kring der zusteren te worden opgenomen , dankte 

het, naar zijne innige overtuiging , dien koning op tweeerlei 

gebied , met wien wij u misschien to lang bezig hielden, maar 

dien de aehttienjarige Tegner aanstaarde met eene antieke 

pieteit , welke hem bij was gebleven , toen hij er meer dan 

vijftig telde, toen hij zong : 

Er lag iets tlikkrends over Gustaf's dagen : 

„Uitheeinsch, fantastisch , ijdels," is 't verwijt; 

Toch school der zonne in, gij, die trots uw klageu 

Het Leven menschlijk smaaktet door zijn tijd!

236 ESATAS TEGNER, FRITHIOF'S SAGA. 

Besehaving is inaar sehaars inheernsch ontloken , 

Barbaarschheid sleehts had erigrond allersteeds ; 

Het vreemd vernuft heeft d'erts der taal gebroken , 

Den zang gestennl , het feestvuur aangestoken , 

En wat Gustaviseh was, werd daardoor tevens Zweedsch I 

III 

TEGNhlt Di CHTER. 

(1801-184G.) 

Bezoek de eerste „Tentoonstelling" de beste van „Levende 

„Neesters", wat plagt die officieele Stijl bijwijle sarcastisch 

te wezen! — bezoek haar, als gij u overtuigen wilt, dat in 

onzen tijd ieder gelooft een binnenhuisjen to kunnen schilderen, 

dat niemand bet meer volslagen slecht doet. 't Is vreemd, 

roept ge uit, verbaas ern echter niet te zeer over. Elke kunst 

beleeft tijdperken , waarin zekere mate van talent algemeen 

wordt; — voor vijf en twintig jaren schreef in Nederland 

ieder een vers , over vijf en twintig jaren zullen wij musici 

hebben bij de vleet, thans maakt wie wil een genrestnkjen! 

Wij bezigden daar, en te regt, den technischen term maken; 

de clichtbundels, welke wij in uw gebeugen herriepen, getuigden 

om het zeerst, getuigden echter schier louter van va ardigheid; 

doek bij doek ons door welwillende en kunstlievende burgemeester 

en wethouderen, van welke stall gij ook bewoont, 

aangeboden , doet bet niet minder. Licht in zijn velerlei tinten 

en toonen , — kleuren , heel den schat van het bontst 

palet , — stoffaaclje, nit wie weet hoeveel eeuwen, — groepering 

, zoo van dieren als van menschen , — de behandeling 

van het een noch het ander schijnt meer geheimen to hebben , 

het staat aan elks keuze wat hij nog eens wil overdoen. Weleer 

kwamen immers de rijmklanken ook van zelve, aan welk onder-

ESATAS TEGNilt FRITLITOF' S SAGA. 237 

werp men zich waagde ? leder was teen in de poezij den vorm 

schier meester ; ieder is (lit thans met het penseel haast even- 

zeer ; de opmerking , met welke wij begonnen , is, hopen we, 

voor niemand langer een paradox. Loopt echter daarom de 

vraag, die wij er op wilden doen volgen , de vraag : of de 

kunst inderdaad bij het gemeen worden van dien slag heeft gewonnen 

? loopt zij minder gevaar als onbescheiden te worden 

gelaakt , ironisch, wij bekennen het, als zij er uitziet ? We 

zouden, als we maar half den moed onzer meening hadden , 

hier tot overgang , ter vergoelij king , ten troost , een lang vertoog 

kunnen inlasschen over den voormaligen en tegen woordigen 

toestand onzer poezij ; wij geven , daar wij dien geheel 

hebben , de voorkeur aan een rondborstig : neen ! Scheldt iemand 

het eene ergernis , wij achten het slechts eene genomene en 

schamen ons den wenseh niet, dat weldra eenerlei lot dat tal 

van binnenhuizen weervare , als weleer heel het heir van huisselijke 

of leerrijke, beurtelings betoogende en bespiegelende verzen 

trof, , allengs minder geschreven , dewijl ze minder werden 

gelezen , ten leste in onbruik geraakt en thans vergeten ! Onbarmhartige 

! hooren wij zeggen , en zouden : onbillij ken ! mogen 

antwoorden. Alles wat ten onzent ten grave gaat , moge 

zijne lijkebidders licbben , als iedere middelmatigheid eene wijle 

hare bewonderaars ; maar wij, die nooit lamfer droegen , dewijl 

niet elk meer de Tier hanteerde , wij zouden onze beginselen 

ontrouw worden, als wij niet met verlangen den slag te 

gemoet zagen , waarop het publiek in de voortbrengselen der 

zusterkunst eindelijk meer eischen zal clan meesterschap over 

den vorm, waarin bet slechts die weinige schilders zal hulcligen 

, welke aan deze ook de grooter gave van heersehappij 

over de gedachten paren! Hoe schaars die zijn mogen — 

helaas ! de zalen van het Oude Mannenhuis, als die van Arti et 

Amicitiae, getuigen er van — toch treft men op beider wanden,

238 ESAIIS TEGNER PRITFITOF 'S SAGA. 

bekleed met zooveel dat halfslachtig „niet slecht" , dat, dubbelzinnige 

lof, , „waarlijk wel aardig" , wordt geprezen toch 

treft men er enkele uitstekende stukken aan, welke beter zouden 

worden gewaardeerd , beter worden begrepen en genoten, als 

de schare niet Langer bij der halve meesteren vaardigheid stilstond 

, als zij de heele op zijde streefde in liefde voor volkomen 

schoon I. Op het gebied der dichtkunst , ten langen leste , 

deed ze die schrede ; waarom zoo ze zieli op dat der poezij in 

kleuren met halve weelde blijven vergenoegen ? 

Een binnenhuisjen — een vertrek, een gang, met uit de 

hoogte of van ter zijde door venster of deur vallend licht — 

wat huisraad langs de mnren gesehikt , ten einde de vakken 

to vullen of de regte lijnen to breken , een lantaarn of eene 

klok bij voorbeeld ; of wel op tafel en stoel, onordelijk genoeg, 

eenige kleederen achteloos neergeworpen , bij voorkeur een mantel 

om der plooijen , of een hoed met vederen om der kleuren 

wille , — your alle leven een paar buisdieren ; bond en kat , 

die niet eens kijven ; of moeten bet menschen zijn , een man, 

die een pijpjen rookt , eene vrouw, die groente schoon maakt, 

— zulke binnenhuisjens , als ge honderdmalen hebt gezien, 

welken indruk bragten zij op geest en gemoed bij u teweeg? 

Een genrestukjen — zoo ge van de still° houdt, een peinzend 

grijsaard , of een meisjen dat een brief leest ; — voor 

iets opbouwends , eene wereldsche vrouw, die in den bijbel 

leest; voor jets belangwekkends , dames, die een kleedjen 

kiezen , — als de drukke u liever zijn , een groep uit de gelagkamer, 

, met de wijngaardrank , „die belet vraagt door 't yen- 

„ster ,” of een musicerend gezelschap , alle harmonic vreemd, 

gezigten trekkend waar ge van gruwt , — kiest gij de huisselijke , 

eene moeder bij een wieg , doch zonder eon zweem der pazij , 

van welke het aandoenlijk onderwerp overvloeit; — kiest gij de 

vrome , een gezin dat kerkjen speelt , maar in welks kring gij

ESAIAS TEGNER, FRITHIOF 'S SAGA. 239 

even vruchteloos omziet naar de verootmoediging, die inneemt, 

als naar de verheffing, die bezielt, — genrestukjens, die lager 

leven niet idealiseren , zegt ons, bragt gij u een dier dingen 

ooit to binnen, als ge bij invallende schemering eene wijle 

mijmert, als het gevoel, waarvan zij dienden te getuigen, u 

moest doen droomen en dichten? — Jets hoogers dan een dier 

beide, een klein historieel noemt men het, gelooven wij, bet 

doek dat een trek uit het leven van een groot man heet te 

zullen vereeuwigen, dat een blik in zijn binnenste moot gunnen 

; een klein historieel, 't geen zoowel door de kenze van 

het onderwerp zelf, als door de eigenaardige wijze op welke 

dit werd opgevat, verried dat de schilder zich niet alleen afvroeg 

of de gebeurtenis wel onder het bereik zijner kunst viol, 

maar er, als hij die vraag toestemmend mogt beantwoorden , 

over nadacht, hoe dit gelukkigst viol nit te drukken; — een 

klein historieel eindelijk, dat den oningewijde bij eenig aanstaren 

duidelijk wordt, dat den hooger ontwikkelde bij den eersten blik 

verrast en treft ; een klein historieel, dat dier naani verdient, 

zaagt gij er vele in uw missehien lang leven ? toespelingen op 

bet onderwerp, een der hulpwiddelen van het genre, toespelingen 

, ze plegen niet to ontbreken, verplaatst het u in het 

kabinet van een keizer of een koning, er valt een troon minder 

to pas dan aan to brengen, — waar een krijgsman optreedt, 

schittert het gemeenlijk van staal, — geldt het een 

geleerde, de planken buigen van de boeken. Wij bragten maar 

enkele proeven bij, wij hebben de overige voor het kiezen; of 

doet een bekend borstbeeld in bet verschiet niet den tijd raden 

waarin de gevierde leefde, geeft het goon wenk, wien hij navolgde, 

of ten minste na to volgen zocht ; vermeldt een Corpus 

Juris of een Heilige Schrift, eene globe of een geraamte niet 

den aard zijner studie, predikt een zandlooper niet tegelijk de 

waarde van een oogenblik en de ijdelheid van het ondermaan-

240 ESAIAS TEGNiAt i PHITHIOVS SAGA. 

sehe? Toespelingen, hun tal is legio; maar helaas ! zij verwarren 

in plaats van aan te vullen, als de hoofdfignur er behoefte 

aan heeft, als deze en deze alleen niet volstaat om den 

indruk te weeg to brengen, dien een waarachtig kunstenaarsgemoed 

ontving of het was ware, dien het weer wist to geven, 

als had het dien opgevangen in broils. Een klein historieel, 

de sehrale krans, waarmede wij ons nog mogen vleijen , sedert 

de schitterende him beloofd, die de hoofdtijdperken der gesehiedenis 

op grooter doek aanschouwelijk maken, buiten ons 

bereik raakt, door ons burgerlijk leven, zegt men, door onzen 

weerzin in wat studie heeten mag, moest men er bijvoegen ; 

een klein historieel, tech nog een krans, mits het meer doe 

dan voor een omzien door wat lichteffect to verrassen, dan 

lonter ooze ijdelheid te streelen door het verlevendigen der 

gedachtenis eens beroemden landgenoots , zonder eenig verband 

met de behoeften onzer dagen ; een klein historieel, dat gelegenheid 

geve den gang van ons geslacht in de ontwikkeling van 

een uitmuntend gemoed of een uitstekenden geest to bespieden, 

de stoffe daartoe schuilt Met altijd waar men regt meent to 

hebben haar to vennoeclen , dat levert niet wie maar wil. Eene 

groote gedachte , een beslissend blijk van vooruitgegane beschaving 

in beeld te brengen, het doet schier even hooge eischen aan 

onderwerp als aan opvatting, indien we het bij den dichter, 

, dien deze studie geldt, niet opnieuw hadden ondervonden , 

we zonclen dit derde opstel welligt anders zijn begonnen , al 

geregtigt de aard van zijn talent, ge zult het later zien , tot 

dat geloof aan het hinig verband tusschen beide kunsten , van 

't welk deze regelen getuigen. 

Een greep nit Tegner's gezellig, huisselijk leven , wat sehijn t 

gernakkelijker, , wat belooft n hem geleidelijicer te cloen kennen , 

in velerlei betrekking geplaatst , gelukkig gelinwd , als wij hem 

to Lund weciervincien Wij hebben slechts onderzoek naar zijne

ESAIAS TEGNEtt FRITHIOF'S SAGA, 241 

woning te docn , om in antwoord op onze vraag , door den drieerlei 

titel , wel ken wij hem hooren geven — docent in de aesthetiek , no- 

taris in de philosophisehe faeniteit , vice-bibliothecaris der universiteit 

te weten wat hem, den onbemiddelde , den limed gaf 

buisva,der to worden, Dergelijke cumulatie van aanstellingen en 

ambten moest veel geven, meent ge — en ge bedriegt u, want onze 

armste dorpspredikant heeft meer inkomen dan het drietal werkzaamheden 

hem waarborgde. Ons wacht dos in die woning ook 

geene weelde , zoo gij onder dat wooed lonter wat dour is begrijpt 

; of en daarom echter die ontbrak , welke de dierste mag 

heeten, ge zult zelf oordeelen ; maar eerst nog een wooed over 

gene. Er is beweerd , dat Esaias aan deze geene behoefte had ; 

zin voor eenvoud, zeide men, was sleehts natuurlijk bij wie, in 

een dorp geboren , zijne jeugd op het land had doorgebragt, in 

boeken snuffelende. Wat kon hij van de honderde geriefelijkheden 

weten , die , al worden zij door gewente allengs minder gewaardeerd 

, het leven zoozeer veraangenamen , de geriefelijkheden, 

misschien als de gezondheid , „schatbaarst door 't ont- 

„beren”, mits men die eens hebbe gesmaakt ? Het zoo juist geredeneerd 

zijn , als de onderstelling zelve gegrond ware, — maar 

zij is het niet. Tegner had, luttel jaren te voren , de betrekking 

van huisonderwijzer bij een aanzienlijk man, in de hoofdstad van 

Zweden , voor kort en tijd op zieh genomen , en er op grooten voet 

zien leven. „Het wordt mij dagelijks helderder ," sehrijft hij aan 

een vriend zijner jeugd, in den winter van 1803, „dat Stock- 

„holm voor mij geen prettig verblijf zal worden. De weinige 

„kennissen, welke ik in deze stad heb , mijn wenseh , dat ik er 

,,nog minder had, het gedruisch om mij heen , allerlei dwang en 

„honderde kleinigheden beletten me, mij hies op mijn gemak te 

„gevoelen. Alreeds ben ik, door de beleefdheid van Striibing” 

(de man, die hem zijne zonen had toevertrouwd) „mee geweest 

„naar de schouwburgen , op pic-nit's, bij sledevaarten , en de 

.Ct,,lien en Sebetscie 171 16

242 EsArA.s TEGNER, FRITHIOF' S SAGA. 

„hemel weet wat! Maar ik moge doen wat ik wil, het ver- 

„wenschte gegeeuw blijft aanhouden.” De bekentenis is karakteristiek 

, al kondigt ze geenen Rousseau aan, al heeft ze geen 

zweem der hartstogtelijkheid waarmede deze tegen de vermaken 

der groote steden uitvoer. Schijnen intusschen de luidjens u niet 

naïf, die in haar eenen anachoreet meenen te hooren, die slechts 

voor bet hemelsche ooren en ooren heeft? Hoe zij beschaamd 

worden, als wij in denzelfden brief verder lezen — de vriend 

aan wien deze gerigt is, streefde naar een adjunctschap, dat 

zijne toekomst zou verzekeren, als Tegner voortgaat: „Hartelijk 

„zou ik mij verheugen , als ge die betrekking kreegt! Ge zoudt 

„dan rustig kunnen level', van niemand ter wereld afhan- 

„gende, want gij weet, zoo good als ik, lieve brooder!” — 

zweedsche vrienden noemen elkaar dus , om den stijvon titel 

en het onbehagelijke u to mogen vermijden — „men is niet 

„gelukkig als men niet independent is, hoe onbekommerd, 

„hoe gemakkelijk men ook moge kunnen leven. „Vrijheid. is 

„ „'t, waar ik bij zwere!" maar geene godinne is ooit ondankba- 

„rer geweest , dan deze jegens mij. Och , dat ik ook eons 

„zulk een adjunctschap kon krijgen; maar wat geeft mij regt 

„te wensehen, zoo spoedig fortuin to maken? Alles op zijn tijd.”— 

Alles op zijn tijd, veelbelovende! die als jongeling naar het 

eenige streefdet, wat het u mogelijk maken zou de gave u 

geschonken gelled te ontwikkelen; geene uitspanningen, die zoo 

ligt in uitspattingen ontaarden; geen vermogen, dat zoo vaak 

verdooft en vereelt ; slechts de gelegenheid werkzaana to mogen 

zijn, om onafhankelijk to kunnen worden. Alles op zijn 

tijd ! drie jaren later scheen die dag gekomen; wij zien eenen 

anderen brief in, geschreven in den zoetsten zomer zijns 

„Mijn bruiloftsdag nadert , en ofschoon het volstrekt geen groot 

„feest zal zijn, wensch ik toch zeer bij die gelegenheid alien, 

„welke mij het naauwst aan het hart liggen, om mij to zien."

ESA1AS TEGNER, FRITHION' 'S SAGS. 243 

En gis nu eens wien die uitnoodiging gold, — bet is minder 

een beroep op het gehengen des geestes , dan op dat van het 

gemoed: — „Branting," zegt ge, den „ouden Branting," en 

gij hebt het geraden. „Hoe aangenaam zoo het me wezen bij 

„die gelegenheid mijnen vrienden een vader te mogen voor- 

„stellen , dien ik even zoo lief heb, als hem, dien ik zoo 

„vroeg verloor!” Alles op zijn tijd! de gewenschte Augustusmorgen 

daagde; en al bleef de myrthenkroon uit, in Stockholm 

voor het bruidjen besteld, Anna was er niet minder bekoorlijk 

om , toen zij , de donkere lokken getooid met een krans 

van dat fijne loover, , waartusschen in het bosch de bezien gloren , 

welke Zweden to regt zonder weerga prijst , toen zij, bleekblozende 

, aan de hand van Esaias naar het altaar trad , en 

hem eene trouw beloofde, die levenslang , in lief Hoch leed , 

van wankelen wist. Alles op zijn tijd ! — het jeugdige echtpaar 

had den vaderlijken zegen van Ramen's landheer ontvangen 

en was to Lund, waar Tegner, , volgens zijn brief aan Branting, 

„een klein huis en hof" had gekocht, aangekomen ; lang waren 

de wittebroodsweken voorbij , — nu den greep , die zoo 

gemakkelijk scheen, die gelegenheid geven zou geheel hun toestand 

in eens te overzien! 

Het zal aan ons schorten , zoo deze mislukt , immers aan 

de stof kan bet niet haperen, meent ge, en wij geven het 

u toe : waren ooit menschen gelukkig, die twee mogten het 

heeten! Of dit eater uwe belangstelling blijvend zal waarborgen 

, wie weet het? Strijd en smarte , we beroepen ons op 

welke letterkunde , welke kunst gij wilt, zij blijken schilderachtiger 

dan rust en hell; — maar is dan licht niet schooner 

dan duister? valt gij in ; en hover dan u langer to weerleggen, 

maken wij u getuige van ooze poging , zij valle dan uit zoo 

ze wil. Het tooneel is gegeven , eene kleine kamer; — de tijd 

van den dag ? Kies welke ure u de liefste is, mits geene die

244 ESAIAS TEGNER, FREEHIOVS SAGA. 

tot kaarslicht verpligt , — sabel, keel en goud staat goed op een 

wapenschild, maar slecht op een schilderij. Stoffaadje? we hebben 

zweedsche woningen uit dien stand genoeg gezien , mil het behangsel 

der wanden te kiezen , om de gordijnen te schikken , om de onontbeerlijke, 

om de onvermijdelijke sofa om to trekken ; tot het 

rekjen met de meerschuimen pijpekoppen toe, alles heugt ons. Intusschen 

, hoeveel de getrouwheid van bet lokaal-costuum tot den 

totaal-indruk bijdrage, zij alleen brengt den zegen niet aan. Een 

oogenblik moge deze of gene kleinigheid , van onze gebruiken afwijkende, 

opmerkzaamheid trekken, die ronde porseleinen toren 

bij voorbeeld , tot haard dienende, maar boeijen, dat doer u 

zelfs zijn koperen deurtjens niet; het gansche ding deinst al in de 

schemering weg voor de groep , welke wij voor ons zien, eene 

moeder met haren eersteling , Anna en de kleine Christopher ! 

Esaaas staat er tegenover, , het jongsken omboog heffende, als 

't hem zijne mollige handjes toesteekt; Esaias , de moeder benijdende 

, als het finks weer op haren schoot wil spelen, als 

het daar zoo gerust ligt , en zij er de drijvende oogen op houdt 

gevestigd. Droomt hij haren zoeten droom mede ? de verwachtingen 

, die hij op baar gelaat leest ? de bekommeringen , die 

dat lieve , blanke voorhoofd een omzien bewolken, en thans 

wijken voor den glans, die uit hare blikken straalt, nu zij er 

zich naar buigt om het to kussen , vast geloovend, dat hare 

hoede volstaan zal om het voor alle leed to veiligen, neen, dat hare 

bede zal verwerven, wat hare bescherming niet vermag? Wij 

zouden ons genrestukjen, als het dergelijke gedachten bij n opwekte, 

niet geheel mislukt achten ; maar of het daarom aanspraak 

op historisehe waarheid zon mogen maker, wie het 

bewere, niet wij. Er is veel van dim acrd, er is waarschijnlijk 

veel hoogers in het gemoed van dien blonden jongen man omgegaan, 

maar gezongen, gesebreven, heeft hij het niet. Gij hebt alle 

regt naar het waarom ? to vorschen; het woord van zijnen dich-

ESA TAS TEGNER FRITHIOR 'S SAGA. 245 

terlijken biograaf Bottiger: „Alle poezij heeft hare ochtendsche- 

„mering , die der Tegnersehe duurde lang,” verklaart het verschijnsel 

maar ten halve. In het tweede deel van des dichters 

„Verzaptelde schriften," zijn de eerstelingen zijner verzen opgenomen 

, verzen uit die dagen en uit vroegere; enkele erotische 

die in zijne jongelingsjaren , eenige aan vrienden en verwanten 

die in den eersten tijd van zjnen echt verplaatsen. Als wij 

tussehen beiden moesten kiezen , wij zouden niet aarzelen aan de 

eerste hoven de laatste de voorkeur to geven , en dat niet enkel 

dewijI deze gene in tal overtreffen. „Een verliefde is dichteriijker 

„figuur dan een gade ," schertst ge, en de verzamelaar dacht als 

gij , en gaf tegen tien minnedichtjens maar twee stukjens met 

teespelingen op zijn huisselijk Leven. „In zijne zangen aan de 

„Ancezige verrassen u, onder velerlei ochtendgeneurie, teedere 

„toonen van verlangen , liefde, gemis." We willen niets op 

dien lof afdingen; we vvijzigen dien naauwelijks als wij ze 

hooger waardeeren om den hartstogt , dan om het gevoel waarvan 

zij getuigen. En toch is deze hunne hoogste verdienste 

niet; wat zij eigenaardigst hebben, wat Tegner, bewust of onbewnst 

, grepen in die gedichtjens beproefd , ties, vijftien jaren 

later gelukkiger over deed doen , het is de gave der aanschouwelijkbeid 

hem verleend. Wij weten niet of u het allerliefste 

versjen van Beranger heugt , Maw/it Printemps getiteld, de 

klagt van den armen jongen, die de lente verwenscht , omdat 

hij, door bet loover der linden, het meisjen dat over 

hem woont, niet meer zien kan; de arrne jongen, die zoo 

gaarne, in plaats van het lied der vogelen, het kletteren der 

hagelkorrels op de ruiten hooren zou, dan was er kans dat 

zij het venster opendeed , om kruimels to strooijen. Sla het 

op, al zijn de kussen, die elkaar in de lucht ontinoeten, wat 

heel fransch, het liedjen schildert weergaloos; maar doet een 

stukjen van Tegner uit die dagen, Biturtschap getiteld, er,

246 ESATAS TEGNER FRITHIOF 'S SAGA. 

in enkele coupletten , inderdaad voor onder? staat aan 

het venster en ziet naar het hare; waar zij zit die hem lief 

„heeft, van wie hij geen twintig schreden gescheiden is, wier 

harte hem behoort." — In plaats van u to vertellen, waarom 

hij die ruimte niet overwipt, is hij in gedachte bij haar: „ik 

„zou hand in hand met u kunnen zitten en u aanzien; ik 

„zou in den glans uwer oogen kunnen staren en bijwijle de 

„lelien kussen, blozende voor mijnen blik." — Welk een 

weelderig penseel! — of hij het gehoord had, tempert hij den 

gloed: „ik zou kunnen leunen op uw steel, luisterende naar 

„een lied, waaruit uw harte spreekt, en kunnen zuchten als 

„ge zweegt, want de leeuwerik trilt niet zoo schoon, zelfs 

„de nachtegaal haalt er niet bij. — Ik zou gelukkig kunnen 

„zijn, ik, en ben het nu, want in den maneschijn worde ik 

„op het rolgordijn de edele lijnen eener schaduw gewaar, — 

„die schaduw is de uwe." — Als een enkele trek in den beginne 

u de gelegenheid had gegeven to vermoen, waarom hij 

het offer der afwezigheid brengen moest, en het versjen dan 

met de laatst medegedeelde regels had geeindigd, zoudt gij 

gewenscht hebben, dat het langer ware geweest? Wij niet, 

— wij betreuren het, dat het zelfs zoo als het daar ligt, niet 

eindigde, dat er nog twee coupletten op volgen: „Ik bid u, 

„zie op naar de maan, staar in dat blaauw." En wat meent 

ge, dat de verliefde op „de geduldige" gewaar wordt? „Twee 

„minnenden, twee engelen op een lelieknop; och, waren wij 

„die beide!" — Sentimenteel, zucht ge, sentimenteel, als zoo 

vele gedichtjens uit het begin dezer eeuw, voegen wij er 

bij ; „eens zullen we daar zamen rustig zitten, en met een 

„teederen kris dank ik u dan nog voor uwe trouw !" En nu, 

er moet iets vergoelijkends in de laatste regels schuilen, meent 

ge, of wij hadden u het versjen niet medegedeeld; „maar 

„zij , die de aarde bewonen, ze hebben ons dan al lang ver-

ESAIAS TEGNER, FRITFITOF ' S SAGA. 247 

„geten !" — is er humor , is er ironie in dat slot? Beslis het 

zelf; ons sehijnt het dichtstukjen de speling van eenen geest 

en een gemoed, die nog naar hun eigenlijk genre zoeken. 

Wij hebben in die proeve jets fransch geprezen en jets duitsch 

gelaakt ; in de beste van de overigen is bijwijle jets schotsch , 

maar waarbij ze winnen : Burns spreekt uit het beurtelings 

vurig en innig: 't Is lang gele -en! Zonderling mengelmoes , zegt 

ge, en wij weerspreken u niet, als ge maar aan geene navolging 

gelooft ; waar hij aan deze lijdt, zijn de Ouden zijne 

modellen , — De gevaren van den Pindus, zijnen academiemakker 

Christopher IVIyhrman , en Een Bruiloftsdicht, zijn 

broeder Elof gewijd, de beide verzen in den eersten tijd van 

zijn huwelijk geschreven , zij hebben niet enkel in den vorm 

jets van den grootsten der latijnsche lierzangers. Is het wonder 

dat we , deze doorloopend , geen moed hebben zijnen echt een 

genrestukjen to ontleenen, zoo als Tollens er in menigte heeft 

geleverd, dat wij ons , joist om de grootscher vlugt sedert 

door Tegn6r genomen , hier aan geen dieper, , dichterlijker opvatting 

van dien toestand durven wagen dan hij zelf aanduidde? 

Er schittert genie uit vier regels aan Elof, als hij 

dezen toeroept: „Gij hebt ow eigen kluis gebouwd en er eene 

„gade binnengebragt ; owe hoop, die zoo lang omzwierf, de 

„gevleugelde , staat stil ;" — maar voor een tafereeltjen als 

wij bedoelden, is er to veel teleurstelling in de klagt: „dich- 

„ting is zoo mild met beloften , slechts verstand houdt woord ! 

„— Helms!” gaat het voort: „ge zijt voor het altaar niet 

„enkel met uw gel/1k getrouwd ; geloof mij , in de wooing der 

„eehtelingen is bekommering de oudste zoon!" — Ons schilderijtjen 

zoo zware slagschaduwen eisehen, om in overeenstemming 

to blijken met de betuiging: „als men zijne wijze 

„van denken niet uit wil zetten of ze een kapitaal ware dat 

„rente moet geven ; als men van geene gunst der grooten

248 ESAIAS TEGNilt FRITHIOVS SAGA. 

„weten en geen ander brood eten wil , dan bet beste , het 

„verdiende, zie dan gebeurt het vaak, dat men uit zijne mor- 

„gensluimering minder vrolijk wakker wordt, met het be- 

„wustzijn dat men vele schatten ontbeert, schoon men ook den 

„besten bezit !” — De laatste trek redt den toestand; wij, die 

de verdere uitweiding des diehters overspringen, hebben ook 

zijne vergoelijking, dat hij slechts waarheid wilde schrijyen , 

maar met een woord aan to stippen. Ge kunt u zelf den overgang 

denken , hoe hij gelukkigst wordt geprezen, die den gulden 

regel in beoefening brengt: „wat hij bezit te waarderen , en 

„dat niet looter wat hem ontbreekt te doen; geen honderdvon- 

„digen oogst te hopen van ieder korrel die onthukt en knopt, 

„neen , ook op misgewas voorbereid te wezen.” Waarlijk, 

er faalt geene poezij in de teekening der gale, die hem your 

den geest zweeft ; maar wien ergert dat verwenschte waas van 

wijsheid niet, 't geen haar belet regt schiblerachtig te worden ? 

„Gelukkig toe]) ," roept hij uit, „gelukkig, ondanks alle be- 

„zwaren , wie van de moeite des slags uitrust aan den boezem 

„zijner vrouw, die den somberen mijnieraar blijde to moet 

„komt, die het vinr aan den haard op doet vlammen tot 

„sneeuw en rijm in zijne lokken opdroogen; — zij , wier blanke 

„handen nu eens den eenvoudigen disch dekken, op welken 

„geen overdaad de vruchten zijner vlijt verteert , om zijn ge- 

„rimed allerlei ottrust ter prooi te laten, en die dan weder 

„het' leger spreiden, waarom de beide tweelinggoden zweven , 

„de liefde en de slaap.” — Er is iets karakteristieks-zweedsch 

in de opsomming der offers, welke dat bell eischt: „geen dolle 

„pret stoeit dag aan dag 'neer in die stille wooing; scherts en 

„lath ze zijn achtergebleven in den kring der gezellen, die hij 

„verliet,” — er is iets karakteristieks-Tegnersch in de bekentenis 

, dat de dagen des dweepens voorbij zijn, dat de fantasie hare 

moede vlerken hangen laat , dat ..... maar genoeg om onze

ESAIAS TEGNEE R1T 1110 F 7S SAGA. 249 

aarzeling te regtvaardigen door eene aanschonwelijke voorstelling, 

door de opvatting van een enkel oogenblik heel die wereld 

van gedachten , dat wikken en wegen vooral, te doen zien, 

gevoelen , begrijpen. Echter zouden we Tegner onregt aandoen , 

zoo wij met deze verklaring van zijn Bruiloftsclicht afscheid namen: 

enkele stralen lichts doen die schaduwen wijken. „Waar- 

„heid en wijsheid blijven over, waarheid met het vlekkeloos 

„voorhoofd, wijsheid met de zilveren lokken , en zelfstandigheid , 

„die Been steun van buiten behoeft, en deugd , die mood, hoop 

„en vrede geeft ,” — allereerbiedwaardigste matronen , voorzeker, 

(loch die de dichter beter had gedaan , niet zoo statelijk 

te schilderen ; die meer indruk zouden hebben gemaakt , als hij 

haar in beeld had gebragt , zoo als hij eensklaps en weergaloos 

de geneugten doet , „op iedere bloern des •1-evens als morgen- 

„daauw vallende.” Geheirnzinnige gave der poezij ! de ader is 

ten langen leste naauwelijks geraakt , of de straal schittert en 

stroomt schier : „hoe ligt valt het van de wilde weelde der 

„jeugd afstand to doen, als men onder eigen dak zijn lief 

„wijfjen trust," — het zijn vier vlugge, sehoone regels, — 

„laat allerlei ijdelheid met haar twee- of haar vierspan ons 

„voorbijvliegen , welk een genot , als we haar uit ons venster 

„gadeslaan , om hare dwaasheid te belagehen ;" — bet zijn 

vier volgende , welke tot nog gelukkiger voeren: „en hoe stomp 

„worden de stekels aan de doornroos des levens, als gij een 

„stamhouder op vaderlijke knie6n moogt wiegen." — Geheimzinnige 

gave der poezij ! schooner dan de schitterendste scheppingen 

des hoofds , verrassen , verrukken , verteederen ons weinige 

woorden uit het harte: Tegner is in den kring zijner kleinen; 

„de verbleekte heugenissen zijner eigene kindschheid krij- 

„gen weder kleur ; welk een leven !” roept hij nit, „in iedere 

„ader, — hoe rein, hoe zacht is hunne stemming ," — zingt 

hij, zijne lievelingen gaslaande ; „welk eene heilige onschuld


„in die blijde spelen ! Hoe de ziel , zich hare geboorte in den 

„hemel bewust en weder naar deze strevende , hoe de ziel , bier 

„beneden nog vreemdelinge , allengs de wieken rept hoe de 

„lange nacht afneemt , en de overblijfselen nit eene betere we- 

„reld worden bijeenvergaderd, bezield en omgeschapen !” — 

Geheituzinnige gave der poezij ! mogten wij ons tot nog toe 

vleijen in ons nuchter proza een dragelijken tolk te vinden , 

volstaande om uw gewaarwordingen weer te geven , hier neemt 

ge eene vlugt , welke het niet vermag te volgen ; de dichter, , 

die klaarheid boven alles prees , wordt kernig en kort tot verrnoeijing 

des geestes toe, — als ware het zoo vreemd , dat 

vonken bijwijle verblinden ! „Als men dan de kleinen tot zich 

„roept , en ze aan zijne borst drukt , en ons harte , verruimd , 

„begint te vermoeden , hoe lief een God zijne wereld heeft , 

„zie , dan wordt alles om ons licht , dan zijn alle zorgen gestild , 

„dan lack de aarde, en de hemel daalt in heel zijne volheid 

„in een menschelijk harte neer !" 

Hoe wij den genreschilder zouden vieren , in staat de grenzen 

zijner kunst zoo verre uit to zetten , dat hij hopen mogt er 

in to slagen dergelijke gedachten te veraanschouwelijken ! 

We spraken van nog een gedichtjen uit die dagen , Christopher 

Myhrman toegezongen , De 9 evaren van den Pindztv getiteld ; 

laten de volgende regelen er aan ontleend ons ten overgang 

strekken. U lieugt , zingt Tegner : 

U heugt de tijd (wat was hij zoet!) 

Toen ik Verbeeldings toovergloed 

Door 't overwolkt versehiet zag dringen, 

En in des knaapjens ledig hoofti 

Zoo gave ale krans, den man beloofd , 

starren open ondergingen ! 

Gij zaagt me in slapeloozen nacht 

Met mijn Homerus doorgebragt, 

Vernoegd de taaiste glossen slikken ;

ESATAS TEGNEE., FRITMOF'S SAGA. 251 

Al dwarrelde ook dat sehoolsche stof, 

Eens eon me licht bij licht verkwikken , 

Die, sints hun tinteling rnij trof 

Beheersehers bleken van mijn blikken. 

Helaits! hoe Flog ik voorwaarts schreed, 

'k Zie verder, , hooger slechts ze schijnen, 

In kring wiens ointrek ik ontgleed, 

Fen vloed, die wassend zich verbreedt, 

Om in den zeeschoot te verdwijuen ! 

De drown, dien ik zoo blij begon, 

Eindt somber nu 'k mij vergewisse 

Hoe luttel , hoe schier niets ik won , 

Hoe veel, hoe ik schier idles misse ! 

Mijn blik, van al dat staren moe, 

Te loor gesteld in 't hooge streven, 

Wendt, schoon hij ligt te laat het doe. 

Wendt scheemrcnd weer der rust zich toe, 

Die in de laagte is t'hnis gebleven. 

En weder ziet ge, in de eerste dagen hunner studie in de 

kleine kamer aan de hoogeschool to Lund, de beide makkers 

voor u; — maar het was niet om de gedachtenis van dezen 

tijd in uw geheugen to verlevendigen, dat wij de vertaling beproefden; 

het was om u een blik to gunnen op wat er, ten gevolge 

der toenmalige eerzucht, thans voor den geest des diehters 

omging. „Zalig hij," zoo besluit het vers, „die zijne lente niet 

„prijs heeft gegeven voor eenige bladeren door zijn hair, een 

„buit voor den wind van morgen; die niet ten bergtop opsteeg, 

„OM de hoogere lichten aan te gapen , welke hij niet kan naderen, 

„en eene vlugt ga te slaan, die hij toch niet bijhouden kan. — 

„Zalig hij, die de kraehten zijner jeugd niet in ijdelheid heeft 

„verkwist , maar deze al vroeg een nuttig bedrijf toewijdde; die 

„met vereelte hand den moederlijken grond omspit , in welks 

„nand hij weleer spelen mogt." — Er is Horatiaanseh talent 

in dien lof der gulden middelmatigheid; „hij weet genoeg om 

„braaf, hij heeft genoeg om gelukkig te wezen; het valt hem

252 ESAIAS TEGNER, FaITHIOE ' S SAGA. 

„niet in de onrust tot gast te nooden!" — Er is studie van 

den psalmist, niet in de schets van het velerlei goede door 

hem gestieht , waarmede hij eehter geene eere najoeg: neen, 

in de wijze waarop ons het loon van Bien ijver voor het 

algemeen aansehouwelijk wordt gemaakt ; „die goede getui- 

„genissen staan als bloemen om zijnen oogst , als lelien om 

den ouden ceder.” — En als droegen die dertig regelen nog 

geen blijken genoeg van de kennis van velerlei letterkunde, 

een grieksch trekjen vindt gij aan het slot; de geprezene 

wordt niet slecht en regt op zijn zweedsch begraven; „zijne 

urn, een gedenkteeken van stille deugden , wordt door al 

wat goed is vereerd !" — Als deze bladen een ander doel 

hadden , dan de ontwikkeling van Tegner's genie ga te staan, 

we zouden u niet bij de bonte mengeling van beelden , noch 

bij de mismoedigheid, waarvan deze eersteling des dichters 

blijk geeft , hebben bepaald — thans moet het n als ons 

duidelijk zijn, vleijen wij ons, dat de laatste uit de eerste 

haren oorsprong nam, dat zijne kunst iced onder zijne velerlei 

kennis. In het werkelijke levee had hij vasten voet gewonnen; 

Wittiger drukt dit zoo joist nit, dat wij gaarne zijne 

schets overnemen. Hij was een ander man geworden „van het 

„oogeriblik af dat hij , gewaarborgd te kunnen bestaan, zich 

„onafhankelijk gevoelde , en de zon van zijn huisselijk geluk 

„zijne uren van uitspanning verhelderde. Zijne zelfstandigheid 

„trail aan het licht , en nam vast met koninklijk gebaar de plaats 

„in, die haar toekwam. Weleer schier traag , afgetrokken, on- 

„toegankelijk , werd hij nu op eens vrij , levendig , de ziel van 

„gezellig geneugt. Het was of hij vroeger geen t ij d had gehad 

„om jong te zijn; daarentegen bleef de jeugd hem van then af 

„levenslang bij. Te voren had zijne zon hare stralen slechts naar 

„binnen geschoten , voortaan doorgloeide zij ook zijne niterlijke 

„versehijning; het zweemde naar de ontdooijing van een bevrozen

ESA1AS TEGNIM FRITHIOF 'S SAGA. 253 

„alpentop ; smeltend schitterde hij weergaloos. De geniale mijme- 

„raar was weldra in den beminnelijksten gastheer verkeerd, en, 

„niet enkel ten zijnent , ook bij zijne vrienden vond hij geens 

„gelijke in speelzieke scherts, vonkelend vernuft en verrassende 

„invallen. Nooit riekende naar de lamp, nooit met moeite in- 

„gebaald, geene oude bekenden door de beleefdheid als nieuwe- 

„lingen begroet , sprongen die schichten aan het licht , met de 

„stoutheid eons helds en de onschuld eens kinds. Men hield 

„hem ten goede wat zij dols hadden ; men kon van hunne 

„scherpte niet worden gedeerd — de spits was niet in gif ge- 

„doopt ; er waren rozen des geestes om den pip geslingerd. Zijn 

„omgang sloeg vuur, 

, maar geen verterend , het was electrisch, — 

„de vonken stoven in bet rond als de angellooze lichtvliegen 

„in eon zuidelijken zomernacht. Bijwijle , als de scherts om 

„zijne lippen speelde, veroorloofde hij zich dingen to zeggen , 

„die nit eon anderen mond onvergefelijk ruw zouden zijn ge- 

„weest , maar die nit den zijnen tevens lets zoo verrassend- 

„vernuftigs , lets zoo gulgaanw-speelzieks hadden, dat zelfs het 

„onschuldigste meisjen lagchen moest eer zij was heginnen to 

„blozen. Beminnelijker geestigheid dan die van Tegner is mis- 

„schien nooit bewonderd. Welk eon ondeugend gezigt hij zetten 

„mogt, men wist dat boosheid zijn binnenste vreemd was ; door 

„den schalken golfslag heen staarde men in eon doorschijnend 

„diep van heiligen ernst. Het was het volslagen-eerlijke van 

„zijnen aard, dat tegelijk aanleiding gaf, en verontschuldiging 

„met zich bragt voor wat zijne uitdrukking soms moedwilligs 

„had.” Yoorzeker, , het mogt weer dan eene ontwikkeling, het 

mogt schier eene herschepping heeten ; maar zoo lang slechts de 

mensch , zoo lang niet tevens de dichter Tegner zelfstandig aan 

het lieht trad, was het toch maar eene halve, — wat belemmerde 

de geheele ? Wij hebben in het tweede dozer opstellen er 

naar gestreefd u den gemoedstoestand eons jeugdigen kunstenaars

254 ESA [AS TEGNER, FRITHIOVS SAGA. 

te schetsen ; wij hebben getracht u eenig begrip te geven, welke 

voorgangers de ontluikende dichter ten zijnent aantrof; we 

vergden er in dit tijdschrift zoo groote ruimte voor, dat belangrijker 

bijdragen om onzentwille moesten wachten; laat het 

u borg zijn , dat wij in geene herhalingen zullen vervallen. Al 

gaan wij zamen Tegner's studievertrek binnen, wij zullen u niet 

weer stil doen staan voor die kleine verzameling van zweedsche 

anteurs boven zijne schrijftafel, of het huisgoden waren , geplaatst 

; noch op hem zelven de opmerkzaarnheid vestigen, die 

daar al peinzend heen en weder gaat , en enkele regelen in allerijl 

op het papier brengt, en dat zelfde papier straks met sehier dolle 

drift aan Harden rift. De aanleiding tot dat straffe oordeel over 

eigen werk , tot die somberheid waarmede hij deze voortbrengselen 

afkeurt, kan in nog eene andere oorzaak dan bewondering 

des verledens of besef van eigen onmagt , kan in een derde , 

kan in zijne tijdgenooten schuilen, en van wat wij u mogen 

verschoonen, van een blik op deze niet. 

Eerzucbt wissele, als alles bier beneden , van vorm, toch 

blijft haar card dezelfde; waarom zouden wij het u euvel duiden, 

zoo gij , grieksch om den wille van Tegner, , u herinnerdet 

hoe de lauweren van den overwinnaar van Marathon den sluimer 

van Themistocles stoorden en ons ondeugend vroegt wie in die 

dagen de populairste dichter van Zweden was ? Het antwoord 

zou zich te minder laten wachten, daar uwe verdenking er 

door zou worden beschaamd; op slier ; lippen zweefde niet de 

naam eens dichters , zweefde die eener dichteresse. „Het sluit 

„de jaloezij niet Tit ," zegt — misschien — eene lezeres ; we 

buigen ons beleefdelijk , maar laten er op volgen, dat de acrd 

van haar talent dit ten minste navolging deed. Als iemand er 

belang in stellen mogt , hoe men aan den avond der vorige 

eeuw en in den ochtend van deze, in wat men gewoon is goed 

gezelschap te heeten, in Zweden , 1 eef de en la c h te, minder

ESAIAS TEGNiat FRITHIOCS SAGA. '255 

het leven des gemoeds dan dat des geestes , en niet zoozeer 

den lach der schampere spotternij als lien van schalke scherts, 

hij zoude , zoo hij op onzen raad de verzen dier vrouw bestudeerde 

, een waar kunstgenot smaken , tegelijk zijn weetlust 

bevredigend. Van jongs of in de gelegenheid de wereld om 

haar heen van alle zij den to zien , getuigt de wijze op welke 

zij hare indrukken wedergaf, , van oordeel en oorspronkelijkheid 

tevens. Dochter van een professor in de juridische faculteit te 

1Jpsala mogt doze zelf haar zoo goed in het Latijn hebben 

onderwezen , dat zij in staat was de opstellen zij studenten 

te corrigeren ; dat zij een heldinnenbrief van Ovidius , Dido 

aan Aeneas, in onberispelijke zweedsche verzen vertaalde; niemand 

was des ondanks minder blaauwkous dan Daartegen 

bad hare moeder gewaakt, de fijngevoelige, echt godsdienstige 

vrouw, wier beeldtenis, later door haar geschilderd , onsterfelijk 

is geworden: „waarom zouden scherts en spel en sehul- 

„delooze vreugde de vlugt nemen , waar het bestjen verschijnt, 

„vrolijk als ze is, vrolijk met waardigheid?” onze dichteresse was 

als zij in keuken en kelder te huis. Gij zult ons verdenken , jagt 

te maken op tegenstellingen, als wij u that 's Anna Maria Maimstedt 

, op vier-en-twintigjarigen leeftijd , eensklaps doen ontmoeten 

in den schouwburg te Stockholm, vertolkster van het 

zangspel Zentire en Azor, gevierd door wie aan het hdf van Gustaf 

de Derde prijs stelde op verzen, bij zoo geestige muziek als die 

van Gretry passende. En echter zijn het verrassingen , die gij 

ons onderwerp en niet onzer opvatting , hebt dank to weten; 

immers , wat wij nu hebben mode to deelen, zouden wij nooit 

hebben bedacht, want het stelt te leer. Anna Maria deed een 

good huwelijk, tant mieux pour elle; Anna Maria Meld zich 

den, vijftien jaren lang in vergetelheid schuil , tant pis pour le 

public, en voor ons; ons verhaal vlotte zoo vlug. Wel wilde 

het gerucht , dat eenige vrolijke gezelschapsliederen — de Zwe-

256 ESAIAS TEGNE1t, FRITHIOF 'S SAGA. 

den zingen gaarne en zingen gaarne zweedsch — dat beide 

poezij en muzijk van deze, van mevrouw Lenngren waren — 

zoo heette Anna Maria's echtgenoot , maar welken opgang 

die zangen waken mogten, van stad tot stad en weldra door 

het gansche land verspreid , de begaafde , bevallige jonge vrouw 

erkende ze niet voor de hare. „Ik zing schooner verzen," zeide 

zij. En welke waren doze? Benijdenswaardige Anna Maria, zij 

had niet maar een goede partij gedaan , zij was gelukkig gehuwd 

; Lenngren, de Commerce r?id , de Ridder, , de wat niet 

al, was meer dan een rijk , was tevens een beschaafd , geletterd 

, geestig man, en de gezellige avonden ten zijnent door 

de eerste talenten van het Stockholm dier dagen gesleten , leverden 

alles op wat weelde , smaak , genie schitterendst hebben 

en schoonst. Er faalde dien feesten niets, niets dan wat den 

buurman , die ijverzuchtig opzag naar de holder verlichte yensters 

, die, ijverzuchtiger nog, een weergalm zocht op to vangen 

der toonen door de zaal ruischende , in milde, schier te milde 

mate was bedeeld: den echtelingen Lenngren faalden eenige 

kleinen , een pair telgen , een enkel kind ! De avond , het 

oogenblik dat wij ons voorstellen, zag missehien zulk een man 

buiten staan , maar binnen viel de vergelijking , tot welke hij 

ons uitlokte, niemand in. Men had slechts ooren voor een nieuw 

muzijkstuk , slechts oog en oor voor haar, die de zangpartij 

op zich had genomen ; het was de gastvrouw zelve , een kleinen 

kring van vrienden en vernuften om haar heen. 

Er is pleats, ook voor ons, als ge wilt. G-ij geniet , schoon 

verre van die te ontleden , al de geriefelijkheid , al het geneugt 

van den overvloed zonder overdaad in deze zaal : ge zij slechts 

opmerkzaamheid voor haar, wier zorg en tact Lenngren dat lief 

te huis is verpligt ; „wat al geest in dien lath , hoeveel ziel in 

„die oogen !" Spiegel u in de groote , blaauwe kijkers , van gastheer 

en gasten naauwelijks notitie nemende; een enkelen der

ESA1AS TEGNER FRITHIOF ' S SAGA. 257 

laatsten evenwel moogt gij niet voorbijzien , den man, die mevronw 

Lenngren naar het staartstuk geleidt. Het is Kraus, 

Duitseher van geboorte en dos muzikaal , maar die voor geen 

Zweed wijkt in liefde voor de letteren des lands , dat zich zijner 

aantrok; Kraus, de autoriteit van den dag, die uitgenoodigd is 

zijn gevoelen over die compositie te zeggen. Er spreekt studie uit 

dat hooge voorhoofd , maar gij geeft ons eene verdiende les , gij 

luistert reeds. „Het was de Wereld der Perbeelding , welke in 

„die verzen gehuldigd werd ," fluistert ge ons toe, nu de stemme 

zwijgt , en slechts het staartstuk spreekt ; en ge herroept , Delille 

noemende, de zangen in ons geheugen, door dezen diet stof 

gewijd. Gij vergist u intusschen , — al is de navolging der 

Franschen Kier aan de orde van den dag, wat mevrouw Lenagr6n 

daar zoo even zong, is oorspronkelijk zweedsch. Alle overeenkomst 

houdt op met het onderwerp, het is geen lierlicht 

dat wij hooren ; het is eene lyrische uitboezeming; de gedachte 

wat wij der onwaardeerbare gave der verbeelding verschuldigd 

zijn wordt niet betoogd ; zij beeft bezield! „Stil," zegt ge, 

weder het oor leenende , en we doen het als gij ;• toonen en 

woorden zijn waard beider vlugt to volgen. „Dank zij u, Ver- 

„beelding !” klinkt het, „worde ik in de natuur wonderen ge- 

„waar, van welke geen wijsheid weet ," en al zijn er, , die dit 

eenen droom schelden, het blijkt die eens eehten dichters te 

zijn, want de wereld, welke wij op de wieken der zusterlijke 

knnsten inzweven, die wereld waarin beemd en stroom, waarin 

berg en meir, , waarin rots en zee eigenaardig leven en elk 

van deze eene eigene stemme hebben, zij is eene Nieuwe Schep- 

ping , als het vets te regt heet ! „O levend verstand aller din- 

„gen, geheimenis van gevoel en genie, wie is er, , sehoonheid I 

„die u begrijpt, wie, dan die lief heeft ?” en toejuichingen 

breken de zangeres af. „Neen niet mij deze hulde," zegt ze, 

„maar den dubbelen meester , — waar is hij ?" en van achter 

Studien en &beton 777 17

258 ESAIAS TEGNEE, FRITRIOF ' S SAGA. 

die breede venstergordijn , welke hem aan onze blikken onttrok 

, komt hij te voorschijn , de zwakke , ziekelijke man, die 

dezelfde gedachte in poezij en muzijk leven gaf , Kellgren , 

die zijn meesterstuk heeft genoten, volkomener voorgedragen 

dan hij het ooit hoopte te hooren , door Kraus gespeeld en 

door Anna Maria gezongen. 

Al wischte hij ze ijlings af, , de tranen in Kellgren's oogen 

opgeweld, ontgingen ons niet. 

Sla 's mans werken op, als het u lust vonnis te vellen , 

of hij in de overige verzen van zijn dichtstuk het onderwerp 

even gelukkig, even geniaal regt bleef doen, ons boeit die 

dichter, , zoo als hij daar zijn triomf een oogenblik genoot, en 

zich thans weer zedig terugtrekt ; ons boeit hij zelfs meer 

dan de muzijk , die weer rnischt en de zang die weer klinkt, 

— wie ter wereld gelukkiger dan hij ? 14 is van kindsbeen 

allerlei krankten ten prooi geweest ; voor vaderlijk erfgoed 

of vermogen , heeft hij niets dan de gunst van zijnen koning; 

hij is maar een oud-vrijer, , en tech met wie der gasten om 

hem heen , aanzienlijk , hooggeplaatst, adellij ken en hofheeren 

als ze zijn, met wie zou hij willen ruilen, als hij er afstand 

voor moest doen van zijne kunst ? 

Het geviel den volgenden ochtend , terwijl het echtpaar aan 

het ontbijt zat , dat Kellgren — niet werd aangediend, hij verkeerde 

daartoe in het huis van Lenngren op te vertrouwelijken 

voet , hij gaf met dezen het vermaarde dagblad Stockholm's 

Posten nit, — dat Kellgren binnentrad. „Dank voor het genot 

van gister ," was ditmaal meer don het heusche woord, 

waarmede de gast zich in het Noorden de jongst genoten gastvrijheid 

pleegt te herinneren, was ditmaal eene waarheid. Lenngren 

schoof vast een stoel aan; de bezoeker las een vraag op 

zijn gezigt: „Ik heb weinig geslapen, ik heb veel gedroomd," 

beantwoordde hij haar, „mijn droom gold dit huis." Verbaasd

ESAIAS TEGNER FRITI110F 'S SAGA. 259 

zag de vriend op : „er is binnen deze muren een schat begra- 

„ven , die aan het licht moat worden gebragt; een schat ..." de 

gastheer wist niet wat hij van Kellgreli gelooven moest, wist 

nog minder wat te denken toen Anna Maria inviel: „toch niet!" 

— Zij had de bedoeling des bezoekers geraden. „Ma cassette 

„blijft mijii eigendom," ging de vrouw des huizes voort — 

„Harpagon en jupons," lachtte Kellgren , „uwe vrouw , amice! 

„alleen kan ons uit de verlegenheid redden ; er is geen vers voor 

„het dagblad van morgen; zij beeft er een schat in hare cas- 

„sette.” Er was iets zenuwachtigs in de beweging der hand, die 

meer melk in de koffij schonk dan de gast begeerde ; hij zag het 

niet, hij dronk le cafe au fait, zonder aarzelen: „een versjen ," 

bad hij. „Om beoordeeld , om gehekeld te worden," schudde 

Anna Maria het hoofd; — „om een genot to smaken , als ge mij 

„gister schonkt ," heweerde Kellgren , — en een weerschijn van 

den glans der zege schitterde uit zijne oogen ; — „de kunst ver- 

„goedt zoo velerlei gemis!” Het was goed gemeend — van den 

dichter der verbeelding; er was zelfs gevoel in — op zijn standpunt; 

maar Anna Maria rees op, en liet de heeren alleen, om 

toch drie dagen later een eersteling dier beroenide verzen uit 

haar tweede tijdvak in Stockholm's Posten to plaatsen , „welke 

„zij in den beginne het genoegen had als meesterstukjens van 

„Kellgren te hooren prijzen." 

Het leed echter maar eene wijle , toen onderscheidde het publiek 

; de scherts , die in de nieuwe galerij werd botgevierd , 

had al de schalkheid den eersten dichter des dags eigen , maar 

van zijne scherpte geen zweem. Ook kondigden de kijkjens in 

deze op het dagelijkseh leven gegund een blik aan, die misschien 

niet zoo diep doordrong als die des meesters, maar fijner onderscheidde 

; hem vergenoegde een enkele, zware toets ; zij vermeidde 

zich in velerlei vlugge trekken. Haar bundeltjen ge- 

dichten , later door vrienden in het licht gegeven, behoefde

260 EsAfAs TEGNER, FRITHIOF ' S SAGA. 

luttel aanbeveling of verklaring van deze ; zij had in het versjen, 

dat het opent , de duidelijkste voorrede ter wereld gesehreven. 

Ben read aan mijne lieve Doehter (als ik er eene had) geeft 

hare gansehe wereldbeschouwing bloot ; eerie vrolijke, eene vernuftige 

, eene vrouwelijke vooral. „Betty !" heet het, „ge zijt 

„uwer pop ontwassen ; neem voor het vervolg deze lessen ter 

„harte, ge gaat op het groote tooneel eene glibberige baan te 

„gemoet , maar de gevaren van deze zijn te ontgaan. — Trots 

„al het kwaad, dat men u van do wereld verhalen zal, is zij 

„nog de beste welke wij kennen ; wees niet ligtgeloovig noch 

„wantrouwend , hood het er niet voor dat alle rozen steken; 

„bond het °vermin voor gegeven, dat alle mannen braaf zijn! — 

„Alle wijsheid is begrepen in het goede vrienden blijven met 

„dat degelijke bestjen , voorzigtigheid geheeten , zonder daarom 

„der aardige spring in 't veld, opgeruimdheid , haar afscheid 

„te geven — Verkwist uw tijd niet aan veel lezens, kind! 

„vrouwen vinden er luttel baats bij ; zit vooral nooit zoo lang 

„met den neus in een boekjen , dat de sans overkookt ! — Of 

„gelooft ge, dat ons verstand slechts nit boeken valt te ver- 

„liehten ? Hove Betty ! bestudeer de wereld om u heen , en ge 

„hebt stoffe tot denken to over. leder mensch is een bock, en 

„gees zoo dwaas , dat er niet wijsheid nit valt te leeren. — 

„Maar mogt ge, mijn beste! trots mijne waarschuwing , toch 

„tusschen de blaadjens snuffelen , doe het steelsgewijs en schuch- 

„ter, , en howl uw belezenheid voor u ; savantes zijn de prooi der 

„satire; wee der vrouw, , die haar vernuft als haar bouquet ten 

„coon draagt. — Onze bestemming is humors niet te seltitteren ; 

„echtgenoot , moeder te worden , ziedaar wat uwe glorie mag 

„zijn. — Orde in uwe geriefelijke woning , innemendheid in 

„de wijze waarop ge ontvangt , ze waarborgen II de liefde en 

„de dankbaarheid van den kleinen kring u aangewezen ; als 

„in deze uwe eerbare kleeding de reinheid nwer zeden afspie-

ESAIAS TEGNI.R FRITHIOF 'S SAGA. 261 

„gelt , zult ge met de daad bewijzen , dat tooi , tot opschik 

„toe gedreven , slechts dwaasheid aankondigt. — Snater in ge- 

„zelschap nooit, maar zit ook niet stom als een raadsel; wees 

„niet kieskeurig op een woordjen, maar vel ook geen vonnis; 

„bovenal , Betty-lief! praat , maar hou geen rede , ge weet niet 

„half hoe gek dat staat ! — Een toetssteen wenseht ge voor 

„laeh en scherts ? Laat beide in heure verrassing hare verde- 

„diging meebrengen , daar ge nooit vergeten moogt, dat men, 

„ja , met de geestige lacht, maar slechts achting heeft voor 

„de goede. — Helaas ! sinds het eene ledige hoofd het leven 

„een last schold , en het andere de kaarten bedacht om den 

„tijd te dooden , zult ge een partijtjen moeten inaken ; maar 

„eer ge u aan het tafeltjen neerzet , bedenk wel, dat de mooiste 

„oogen leelijk worden als ze van winzucht glinsteren , en dat de 

„bevalligheden de lippen ontvlugten , die grimmig : „pas !” 

„zeggen. — Er is een andere klip , het kijken in de couran- 

„ten , naar meer dan eene huwelijksaankondiging ; lieve Betty ! 

„ons huishouden is ile republiek die ons ter harte mag gaan , 

„en al onze politiek zij ons toilet. — Blijf boordjens zoomen 

„en linten strikken , en teeken uw borduurpatroon tegen het 

„vensterglas af ; geloof me, mijn kind ! yolk en land worden 

„met Gods hulpe wel buiten ons geregeerd. — 1k ben altijd 

„bang, dat bij de vrouw, , die zich met staatkunde bemoeit , 

„een baard zal gaan uitbotten ; Betty ! wacht n zelfs voor de 

„stompjens ; ze zouden u een man kunnen kosten. — En huwen , 

„dat zult ge, hoe, daar zou ik een boek over kunnen vullen , 

„maar laat het Bever bij eenen enkelen raad blijven en die is 

„deze Wees den man, die u beschoren blijkt , trouw, , zoo hij 

„trouwe verdient; wees, zoo hij dit niet doet , wees het ook 

„nwer matte! — Tel , wat u ook weervaren mag, tel alles ligt, 

„en niets zal u zwaar vallen ; bet is het groote geheim , kind- 

„lief! om op uw ouden dag nog jong te sebijnen. — Het leven

262 ESA1 A S EGN Ell, F RIT HI OF' S SAGA. 

„vliegt to ras voorbij, om ons, bij het weinige dat wij er 

„bij winnen, nog het genot te ontzeggen opgeruimd te wezen , 

„opgeruimd in still° geneugten tevreden niet om den wille 

„van anderen , tevreden om ons zelven. 

„Ten uwent zij de vreugde t'huis 

„En in uw harte wone vrede ; 

„Dan deelt gij ook der arinste kluis 

„Het vrolijkst zonneschijntjen mede. 

„Smaak wat er zoets in 't leven steekt , 

„Daar trouw ge u kweet van 's levens pligten ; 

„Ik heb nu lang genoeg gepreekt 

„En ga die oude kant weer digten." 

En nu, de kleine, maar keurige galerij staat open voor wie 

lust heeft haar binnen te gaan. Het zijn zedesehetsen, die 

vreugdelooze onderdom van dat H o ogg eb oren Echtpaar 

bij voorbeeld, verveelziek tegenover elkander gezeten, hij nog 

stoffende op zijne voorvaderen , schoon zijne longen hem rust 

gebieden ; zij geloovende verjongd te zijn, dewijl ze zich weder 

en robe de tour heeft nitgedost; — of de dwaasheid van 

Freule Juliane, die van de majoorsche , hare moeder, , 

nooit anders hoorde, dan: „Juliane! vergeet Met uit welk 

„bloed ge sproot , nosh waar uw wapenbord in het koor der 

11Riddarholmkerke hangt," en tech eindigde met, toen de dertig 

jaren de rimpels bragten , den Lansman te trouwen, dien 

wijlen de majoorsche slechts in den derden persoon zou hebben 

aangesproken , — of de mysterien van het T oil e t , die 

wij u in al de bijzonderheden zouden mededeelen, als wij 

eene kapkamer aan den avond der achttiende eeuw hadden 

to stofferen, maar van 't welk wij nu slechts de pointe trachten 

weer to geven: „dwazinne! wat geeft gij u al moeite om door 

„wie geest heeft te worden uitgelagchen!" — Inderdaad, de 

kunstkenners hebben goed gezien, die haar vernuft aan dat


van Hogarth verwant prezen ; wat het goelijkers heeft valt 

aan haar geslacht toe to schrijven. En echter, niet enkel 

vonnist zij minder gestreng , zij gevoelt ook weer menschelijk; 

wilt gij Bever, haar is die hoogere zin voor schoonheid bedeeld 

, welke den engelschen zedegisper vreemd blijkt. Onbarmhartig 

als hij , is zij in het stukjen, het Contrast getiteld 

, dat eene „schipponds-wigtige matrone" ten toon stelt , 

haar nichtjen op het bal niet als duegne vergezellend , neen me8 

walzend , al verlokt iedere beving dier „vleeschmassa" den 

jongen partner tot een epigram ; — maar, als zij hetzelfde 

onderwerp in Moeder en Dochter anders opvat , en de Berate 

voorstelt zich , van de sofa, in de sylphidische beweging van 

haar lief kind verlustigend , dan vindt zij voor het laatste een 

paar woorden , wier weerga geen dock van Hogarth geeft : 

„zij is niet blij , dewijl ze danst ; zij danst dewijl ze blijde 

„is." Bevallig en beminnelijk tevens , daar had „de schilder 

„der deugd" geen oogen voor I — „Maar aehttiende-eettwsch," 

zucht ge, Slot en Hut voorbijgaande, „alweder die versleten 

„tegenstelling van verveling in overvloed en tevredenheid bij 

„gebrek ;" en we gaan niet u verder, , in den hock van den 

middenstand , nit het dagelijksch leven , een treffenden greep 

niet zoekend maar kiezend. Mijn man zaliger b. v. , of Wijlen 

engel , bet zijn karikaturen zoo ge wilt, maar die „regt- 

„standig uit de waarheid opschieten ,” anders overleeft men, 

als haar Cornelius en haar Greta, geene halve eeuw op de 

lippen des yolks — de juiste teekening van het costuum 

was maar eene verdienste van den tweeden rang; de onsterfelijke 

school in het comische, dat zij op de daad betrapte. 

Anders, dan zij het in tal van bijzonderheden teekende , 

anders ontvangt thans de landgeestelijke en zijn gezin het 

Bezoek eener Gravinne en hare dochter, , de freule; — maar 

het gemis aan gevoel van eigenwaarde, de afwezigheid van

264 ESA1AS TEGNIAt FRITIIICW 'S SAGA. 

karakter, , het buigzieke en gedweee tegenover wereldsche hoogheid 

in wie eene andere dan deze heeten to dienen , helaas ! 

het is gebleven ; — en als de hooge gasten eindelijk mogen 

heengaan , dan vergezelt de leeraar nog gaarne „'t gezelschap 

„ter linde; zijn eerzame dochter en vrouw, , zij neigen op 

„stoep , bij den trap, voor de winde ; nog staan ze er en 

„neigen nog trouw." Er is een weergalm van een woord van 

Voltaire : „l'erreur a son merite" in haar gelukkig gediehtjen 

de Knaap en zijn Speelgoed als een hoogwijs man voor het jongsken 

spelbreker blijkt bewijzende dat al zijn scheepjenvaren 

dwaasheid is, we geven het toe. Thackeray heeft voorzeker, , 

wie, die het loochent ? in zijne Virg iniers met sneer smaak en 

tact partij getrokken van het gevaar, waaraan een oude coquette 

zich blootstelt , de ontluikende jeugd naar de beeldtenis 

verwijzend , die zij eemnaal geleek , dan llievrouw Lenngren 

het in hare Portretten-yalerj deed ; — mais , it faut juger 

les ecrits d'aprës leur date ; en ook u, jonge vrienden ! ook 

u toeft een nageslacht , dat ons vast op de hielen treed-0 

Wie onzer zich eene bij het zijne op een Eklog zal mogen 

beroepen als de hare, waarvoor Kellgr6n al zijn feestcantates 

gaarne zoo hebben geruild , die zoo volkomen de liefde des 

yolks voor Gustaf den Derden tot in de sehamelste hut toe in 

beeld bragt ; — wie, als zij in de Kleine Bedelares , het menschelijk 

meegevoel zoo aandoenlijk zal hebben gehuldigd , natnurlijk 

haar -geslacht den palm toekennend ; en echter, , voor 

de gebreken haver zusteren niet blind, malmoertjen malkindjen, 

zoo lyrisch de les zal hebben gelezen , als zij het deed in den 

bedorven knaap , die Ouderdow-troost heet , maar Onderdonts 

vloek heeten moest ; elk van deze zal ten voile de populariteit 

verdienen , die zij in den aanvang dozer eeuw genoot en 

nog niet verloor. 

„Eene sterre van eigen glans schitterende" mogt Kellgren zijne

ES.AIAS TEGN1'.1t FR1T.HIOP ' S SAGA. 265 

vriendin begroeten; eer ze in vollen mister gloorde, was hij verscheiden 

; den koning, dien hij zooveel van wat zijn levensgeluk 

uitmaakte , was verschuldigd , overleefde hij maar drie jaren. 

Maar drie jaren, alsof daarin allerlei miskenning niet hard genoeg 

kon vallen, alsof de donkere wolken, aan den hemel zijns 

vaderlands zamenscholende, hem geene bekommering konden 

inboezemen , voor zijn zwak gestel to zwaar. Wij zien hem voor 

ons , eene proef van Stockholm's Posten corrigerende ; hoe hij 

zijn eigen werk haastig doorloopt; hoe zijne oogen nog eene 

wijle opflikkeren , als hij de spelingen van haar vernuft het 

eerst van alien geniet. „In onze letterkundige wereld was hij 

„een klein man ," zoo schetste hij zich zelven zediglijk, luttel 

dagen voor zijnen dood , in een brief aan een vertrouwd vriend; 

„zijne talenten waren weinige. Hij bezat misschien niet wat men 

„genie noemt. Hij schreef nod), groote noch gewigtige werken. 

„Slechts had hij, welligt in hoogeren graad dan een zijner 

„mededingers , iets eigena,ardigs ; bet was zijn liver voor den 

„bloei , voor de glorie der zweedsche letteren , die hem gedu- 

„rende zijn gansche ziekelijk leven bijbleef en nog zijn laatste 

„hartstogt bleek in bet oogenblik , dat hij deze regels schreef.” 

Anna Maria Lenngren word door hem aan bet licht gebragt! 

Anna Maria Lenngren zon in de schatting van haar yolk nog 

hooger stijgen ; het was eene (tier weinige betrekkingen, welke 

hij zich zonder een zweem van verwijt of van smarte herinnerde; 

hoe dankbaar gedacht hij de geneugten ten harent gesmaakt; 

was zij bet hem ook voor de vermaardheid, welke zij zich had 

verworven? De dichter van de Wereld der Verbeelding geloofde 

ten minste , dat zij eerie vergoeding voor het geniis der hoogste 

levensvrengde in doze had gevonden ! — er was eene scherpziende 

kritiek , die mevrouw Lenngren al de teederheid van 

gevoel ontzegde, welke tot de beminnelijkste gaven van het 

vrouwelijk karakter behoort ; en echter, , deze bedroog zich als

266 ESAIAS TEGYER, FRITHIOE ' S SAGA. 

gene. Anna Maria had behoefte te verzorgen , op te voeden ; 

lief te hebben , en nam eene dochter haars broeders aan; toen 

het lieve kind in den bloei des levees het slagtoffer eener zenuwziekte 

was geworden , toen geen hoop op herstel harer verstandelijke 

vermogens overbleef, zag niemand de tranen , die zij 

in stilte schreide ; maar wie de gastvrouw volkomen kende , 

hij vroeg later nooit waarom , to midden der gezellige vreugde, 

onder scherts en lath, zij soms eensklaps diep znchtte; — „welk 

„een smalle grens !" huiverde ze dan , de hand aan het hoofd 

brengende , en werd verstaan. Hulde ? Anna Maria zag ze zich 

wijden, tot in den verfijndsten vorm, tot op de meest zeldzame 

wijze. Ben poetische kalender maakte opgang, omdat zij er 

toe bijdroeg; graaf Gyllenborg las, in 1797, in de Zweedsche 

academie eene ode tot haren lof, en eene deputatie nit deze 

bragt haar de bede aller leden over, hare verspreide verzen 

eindelijk bijeenverzameld nit to geven ; maar de wierook bedwelmde 

haar het hoofd niet ; het harte is buiten zijn bereik. 

Een Drown, was haar antwoord op Gyllenborg's hoffelijkheid, 

die als bewonderaar van Hedvig Charlotte Nordenflycht was 

begonnen , die als bewonderaar van Anna Maria Lenngren besloot 

; een droom , in welken de Sappho, die ge nog niet moogt 

zijn vergeten , zich bij den zanger van Atie en Camilla beklaagt , 

dat Gyllenborg zij eerste liefde om zijne laatste ontrouw 

werd, dat hij nu, in plaats eener zwerfzieke zangeresse, wier 

genie haar verre over den Belt had gevoerd , eene huisvrouw 

prees , die „geen bladzijde in Bayle had gelezen," en „haast 

„nooit van honk was." 

„Haast nooit van honk!" wij zoeken vruchteloos , dewijt het 

eene beschaafde en begaafde vrouw geldt , eene keuriger uitdrukking, 

die even goed kenschetst ; het is beide de lof en de 

laster harer eigenaardige poezij. „Haast nooit van honk!" het 

woord heeft zijne waarde om eene dichtkunst aan te duiden,

ESA1AS TEGNEE FRITII1OF'S SAGA. 267 

voor 't minst gezond en geestig van opvatting, wat zij ook in 

onderwerp te wenschen overliet ; en met welke wij hopen dat 

gij u niet beklaagt vlugtig kennis te hebben gemaakt , al getheft 

ge geen oogenblik dat het hare populariteit was, welke 

Tegner benijdde of belemmerde. Wat hem ook mismoedig maken 

mogt, het was niet dat het buiten zijn bereik lag, ironisch of 

humoristisch stouter vlugt te nemen dan doze muze wagen dorst; 

welke andere zweefde hem dan toch van verre voor? Hoe de 

opmerkingen over binnenhuis , genrestukjen , klein historieel 

vooral , met welke wij dit derde deel van ons opstel begonnen, 

ons hier gelegenheid geven eene te vaak verzuimde les minder 

in beeld to brengen dan met een voorbeeld te bevestigen. Wij 

deden vermoeden , welk gevaar er in schuilen kon , zich in 

zijne stoffe te vergrijpen , aan een voorbijgaand belang een 

voortdurend toe to kennen; bier hebt ge de proef op de som. Het 

is jaren geleden , en toch heugt bet ons nog, bet genot dat wij 

gesmaakt hebben in een maar middelmatig gepenseelde voorstelling 

van: Gustaf III onder zijne acadenzisten; — zij gaf 

niet enkel gewaarwordingen , zij gaf ook gedachten , — als ge 

haar bevallig hadt geprezen , voegdet gij er belangrijk bij , — 

de geschiedenis van den geest in het Noorden werd door haar 

toegelicht! Er voor stilstaande, vroegt gij u zelven onwillekeurig 

af, welke schrede de beschaving voorwaarts gedaan had, en 

iedere gestalte gaf op hare beurt en in bijzonderheden antwoord; 

er was een feit, en dat feit was studio waardig. Anders echter 

ging het ons met de beide schetsen, welke onze toenmalige gasthoer, 

, tactloos genoeg, daarna de rondo der tafel liet doen : het 

eene blad een omtrek van de opheffing der Zweedsche academie 

in 1795, het andere, de heropening van dat geletterd ligchaam 

in 1796 gewijd. Verkwist talent, helaas! Er word niet weinig 

mededeelens vereischt om ons duidelijk to maken, dat de intreerede 

van den dichter Silfverstolpe, dat de lof, door dezen aan zijn

268 ESAIAS TEGsilt, FRITHIOF ' S SAGA. 

voorganger graaf Axel Fersen gewijd , aanleiding had gegeven 

tot hofkabaal ; dat de toenmalige gunsteling van den voogd des 

minderjarigen konings, Reuterholm niet had gerust, eer hij zich 

zoowel op den gekozene als op de leden, die verzuimd hadden hem 

to kiezen, had gewroken! Verdiende het der nakomelingschap te 

worden overgebriefd, zelfs met potlood? Lang, gij ziet het aan 

de twee jaartallen, lang had de opheffing niet geduurd; toen de 

zoon des grooten verseheidenen meerderjarig was geworden, had 

hij , met de overige instellingen zijns waders , ook deze vermaking 

aanvaard; er viel partij van haar te trekken weder 

gingen hare dubbele deuren open, weder kwamen hare leden 

zaam. Het werd ons op de tweede teekening veraansehouwelijkt; 

maar waartoe? School er welligt een diepe zin in de tegen- 

stelling door beide vorsten opgeleverd? Op zedelijk gebied mogt 

dat missehien het geval zijn, maar daarvan was hier geen 

sprake ; op dat van wetensehap en kunst had de eene noch de 

andere refit op onsterfelijkheid. Carl, hertog van SOdermanland 

verdiepte zich gaarne in de geheimenissen der vrijmetselarij , 

en Gustaf de Vierde Adolf deed er zich op to good, de Apocalypsis 

to begrijpen; wien geeft gij de voorkeur ? Was dan 

welligt de dicliter, om wiens vrijmoedige intreerede do Academie 

gesloten word, of de man van geboorte , wiens verkiezing op 

hare heropening volgde , bijzonder merkwaardig? Beide zijn 

vergeten. De eene sehets als de andere was louter een misgreep 

, — de tijdgenoot kende de voorvallen een gewigt toe, 

dat ze blijkbaar niet hadden — of Zweden het eenige land ter 

wereld ware 't gem zulk klein historieel oplevert! Eon vrotne 

wensch ! docb bij welken gij dadelijk moor zult winnen, dan 

men gewoonlijk bij dergelijke doet. hunters, indien wij ons 

den weerzin niet hadden herinnerd , met welken wij de luttel 

beduidende bijzonderheden dier beide teekeningen lang bestudeerden 

; indien wij ons niet verstout hadden een wenk te

ESAIAS TEGNER, FRITI-II0F ' S SAGA. 269 

geven, waartoe niet zij alleen aanleiding mogten heeten ; misschien 

waren wij zelven , in het omzien naar de dichters met 

welke Tegner had te wedijveren , verleid Langer bij Leopold 

stil te staan , dan zijne verdiensten eischten. Het is Beene alledaagsche 

verzoeking , want het zesde , het tijdperk der zweedsche 

letterkunde , waarin wij ons verplaatst hebben , draagt 

zjnen naam. Leopold, die erotische odes, die treurspelen , wier 

stoffe aan romeinsche en scandinavische geschiedenis was ontleend 

, die zedelijke zangen had gezongen en geschreven ; Leopold 

die Keur ran Mengelingen uitgaf, , gold dien tijd een genie. 

Wilt gij er gezag voor'? Sergel had zijne beeldtenis gemodelleerd 

— onder den kring van beWonderaars was er een 

enkele , die de gelijkenis niet treffend vond. Ms schier ieder 

kunstenaar, , had Sergel over zijne kunst zijn eigen begrippen ; 

hij beweerde slechts de sprekendste trekken te moeten geven ; 

maar ditmaal beriep hij zich niet 'outer op die vrijheid ; zijn 

antwoord was eene lofrede: „Ge moet die beeldtenis niet zoo 

„van nabij bezien ; ge moet u haar voorstellen in eenen tem- 

„pel op eene hooge plaatse gezet, zoo als de nawereld den 

„dichter zal aanschouwen.” Nog eens dus : Leopold omstuwd van 

Oxenstjerna en Adlerbeth , de overgeblevene meesters uit een 

vroegere dichtschool , van Silfverstolpe en Valerius , en tal van 

kleinere lichten uit de toenmalige, Leopold schijnt zoo gelukkig 

eene stoffe voor den pendant van Kellgren , u in het gustavisch 

tijdvak geschetst , Kellgren , wiens zetel hij bad ingenomen , 

wiens staf hij zwaaide. En echter houden wij ons woord , echter 

wachten wij ons wel voor de poging , want, de schim van Sergel 

vergeve het ons, als die van Tegner, , welke hem ook levenslang 

bleef bewonderen , Kellgren te lezen is nog een genot , 

Leopold vergt geduld. 

Ander licht, andere oogen , een andere kreet — 

En de Tijd is nabij, die zijn schijnsel vergeet.

270 ESKIAS TEGNER, FRITILIOF'S S&GA. 

Leopold vreesde het naauwelijks dat deze spoedig voor hem 

aanbreken zoude; Tegner vermoedde minst van alien, wie tot 

opvolger was besternd ; de toekomst was noch den een noch 

den ander helder. Leopold telde vijftig jaren en vleide zich 

dat de tijd stil zou staan , als hij deed — een alledaagsch 

verschijnsel, maar verklaarbaarder in zijne rijpheid dan in schier 

eenige vroegere of volgende. Tegner beleefde de gulden vijf en 

twintig, en wist niet wat zijne hand zou vinden to doen; was 

het zoo vreemd als het schijnt ? ...... Voorbij bleken de dagen, 

in welke de woorden vrijheid en verlichting niet enkel op aller 

lippen hadden gezweefd , maar waarin ook de edelsten van 011S 

geslacht in geheel Europa zich hadden gevleid, dat eindelijk 

eene gulden eeuw voor de menschheid aanlichtte! G-eweest was 

de tijd, waarin koning Gustaf Kellgren gaarne het oor leende , 

als deze in zijne Vijanden des Lichts geen enkel vooroordeel 

spaarde , en de monarch slechts glimlagchend den vinger ter 

waarschuwing ophief, teen de dichter, schertsend, tot den brand 

toe in zijne bescherming nam ; nit den bouwval kon een paleis 

verrijzen. 1793 had niet enkel de vorsten doen sidderen , ook 

de volken hadden gehuiverd , — allengs kwam men tot de 

overtuiging, dat het groote gedachten had gesn eeu wd! Kilte 

volgde de koorts op ; de dagen der resignatie waren gekomen; 

Leopold was de dichter van deze. „Resignatie ," wij brengen 

And. Fryxell gaarne hulde voor zijne scherpzinnige Bijdragen 

tot de Gesekiedenis der Zweedsche Letteren , aan welke wij deze 

definitie ontleenen: „resignatie is die stemming des gemoeds , 

„welke het gezochte ideaal nog lief' heeft, maar door den on- 

„gelukkigen uitslag van vroegere pogingen em het to verwezen- 

„lijken , de hoop op eenige ware verbetering van het mensche- 

„ lijk maatschappelijk leven , op echte beschaving onzes geslachts 

„heeft verloren , en zich daarom , hetzij met stoische onderwer- 

„ping of met epicuristisehe ligtzinnigheid, in het tegenwoordige,

ESAIAS TEGNÉK, FRITHIOVS SAGA. 271 

„wat het ook te wenschen overlate , voegt." Liedekens, leerdicht 

en satire zijn de vormen waarin zij liefst zich uit ; en 

terwijl Leopold den didactischen in zijn dichtstuk de Leeraar 

koos, beoefende Valerius het eerste en Silfverstolpe het laatste 

dier genres; we mogen maar omtrekken. Ons zij eene herinnering 

aan mevrouw Lenngren's Raad aan nifjne Doehter veroorloofd 

, en dan slaan we Tegner's eerstelingen op en treffen 

in deze twintig taaije coupletten aan, de Wfjze getiteld, — een 

misgreep dien wij vermelden en verder gaan. G-eloof niet dat 

wij hem die zoo gereedelijk kwijtschelden, dewiji we er geene 

andere van de.nzelfden aard in gewaar worden ; integendeel, de 

graauwtjens zijn ook bij hem vele, maar we zien evenmin voorbij, 

hoe weinig vrede zijn warm gemoed had met die koele, kleurlooze 

werelden levensbeschouwing, hoe hem uit deze &listernis 

dorstte naar licht. Enkele kreten , van die behoefte getuigende 

, wegen , in onze schatting, honderdmalen de welgeslaagde 

nagalmen op van Leopold's gekunstelden ernst en opgeschroefde 

zedelijkheid. Weerhouden wij daarom bij natuurbeschrijvingen, 

die aan Oxenstjerna , bij gevoelsuitingen , die aan Lidner herinneren 

, de vraag: „waarom waagde hij geen bilk over de 

„grenzen?" Voorzeker niet ; maar ze is naauwelijks gedaan, of 

ook het antwoord gegeven ; het ligt voor ons, het spreekt uit een 

vertaling van een der somberste verzen van Schiller, de Nienwjaarsklagt 

van 1807. Een teeken dier dagen. Voor onzen tijd, 

die op het gebied van den geest alle tolboomen heeft opgeheven, 

die de beschaafde volken ziet verlustigen in zoo levendig een 

verkeer als werden de verst van elkander verwijderde door 

bergen noch stroomen langer gescheiden , als waren er geene 

zeeen meer, , voor ons, zijne kinderen , valt het moeijelijk zich 

voor te stellen , hoe alles voor vijf en zeventig, voor vijftig 

jaren in dit opzigt anders was, hoe vreemd buren de een den 

aer bleven. Er was bij statelijke gelegenheden sprake van een

272 ESAIAS TEGNijt FRITHIOVS SAGA. 

gemeenebest der letteren , maar school' men er zich burger van 

geloofde , wie die er in leefde , of het niet een rijk in het verre 

verleden, of het eene waarheid des tegenwoordigen tijds ware? 

Een voorbeeld weegt honderd vertoogen op: hoe weinig indruk 

hebben de eerste , de frissche scheppingen van den grooten 

haeester, , van den jeugdigen Gothe gemaakt op die kunstgenooten 

, welke slechts even over de grenslijnen van hun klein 

land hadden te blikken , om ze gewaar te warden en te 

nieten ? Het toenmalig Zweden was in dat opzigt het evenbeeld 

van het toenmalig Nederland. Het was er erger aan toe. 

Het laatste moge zoo min als het eerste oog hebben gehad 

voor den ommekeer, , door Cowper en Burns op den britschen 

zangberg voorbereid en voltooid , een nieuw lied voor nienwe 

nooden, aan het eerste ontgaat wat zelfs het laatste opmerkt, 

het allengs dieper verval der fransche dichtkunst , zich in onmagt 

overlevend en tech nog gehuldigd en gevierd. Er is weder 

overeenstemming zoodra wij de namen van Schiller en G-Othe 

noemen. Het hartstogtelijke treft , boeit , sleept mode; — de 

hoogere , de heilige kunst , die van waardigheid weet, die zich 

zelve genoeg is, die vrede zoekt en vrede vindt, de goddelijke 

laat koel. Ondanks de verontschuldiging , die in de algemeenheid 

des verschijnsels ligt, bevreemdt het ons bij Tegner, die 

de Ouden lief had, die in hunnen geest zocht door to dringen ; 

beklagen wij er hem te meer daar hij in dezen waardiger 

voorbeeld zou hebben nagevolgd , dan in die beide landen tijdgenooten 

, welke wij n thans hebben voor to stellen. Gelukkig 

voor u en voor ons bezitten deze grootere verdiensten dan die, 

dat Tegner ze een oogenblik benijdend gadesloeg, en hen, beweert 

men, hunne oorspronkelijkheid trachtte of te zien. 

„Een beer, een Finn° ," had de dienstmaagd tot den hoogleeraar 

Norberg gezegd, die, al werd zjn studeervertrek schoon 

gemaakt, druk bezig met een arabisch handschrift , in een hoek

ESA AS TEGNER, NRITIIIOCS SIGN. 273 

was blijven zitten, „een beer, een Finne verlangt den professor 

„te spreken." Norberg is immers uw geheugen nog niet ontgaan 

; sedert hij Tegnër den eersten graad in bet Grieksch niet 

wilde geven ? 

En wat het dubbel gedruisch van stoffer en ragebol , wat de 

ruwe adem van den herfstwind , die door de openstaande 

vensters blies , niet in staat waren geweest te weeg te brengen, 

dat gelukte den eisch der gastvrijheid. Norberg, die om stof 

noch togt gaf ; die met al de halsstarrigheid van een oud-vrijer, 

wat hij de grillen zijner zuster noemde, haar schoonmakenslust 

trotseerde, hij reel op nit den hoek ; het muziekale gehoor van 

het meisjen had Diet voor nietmetal den finschen tongval onderscheiden. 

„Zoo ," zeide de hoogleeraar, , „een Finne !" en 

hij rolde bet handscbrift zorgvuldig op , en voort schreed de 

reusachtige man, voort, vast het staatsievertrek binnen in 't 

welk hem een jongeling verbeidde. 

„Ga zitten, mijnheer!" wenkte Norberg heusch; hij was de 

stoornis zijner studio vergeten ; de sterkte bleek ontvankelijk 

voor de schoonheid ; — die jonge man, met het hooge voorhoofd 

, met de donkere lokken , jupiterachtig den schedel ontspringend 

en langs de fijne slapen afzwierend , met de oogen 

vol geest en gevoel , hij nam hij den eersten blik voor zich in. 

Onder onze beschrijving had de Fin zijn naam genoemd. 

„Franzen ?" herhaalde Norberg, „Franzen!" en zegde, zonder 

antwoord of te waehten , voor zich zelven op, Bever nog, zong 

half luide: 

„Over 't woad der eeedren lichtte, 

„Daar de yurpren sluijer zwichtte , 

„'s Werelds zesde dag, 

„En de Olden vlinder kuste 

„ 't Roosjen wakker nit de ruste , 

Looter lieven Inch 1" 


274 ESAIAS TEGNElt FRITHIOF' S SAGA. 

En vroeg toen nog eens, terwijl de jonkman blijkbaar verlegen 

zijn groote oogen neersloeg: „Franzen? dan zijt gij de 

„zoon van dien Franzen , die '8 Menschen Aangezigt heeft 

„geschreven ?" 

„Nees, professor ! dat versjen maakte ik." 

De zedigheid in den toon , waarmede de bekentenis werd 

uitgebragt , is ligter weer te geven , dan de verrassing die den 

jonkman overviel, toen hij Norberg op zag springen , in drie 

schreden naar eene zijdeur stappen , deze openstooten , en 

hem luide hoorde roepen „Zuster ! zuster ! wij zullen gasten 

„zien ; '8 Menschen dangezigt is hier." 

„Welkom , vviend !" voer hij voort , terwijl hij zich weder 

tot zijn gast wendde en dozen hartelijk de hand drukte , „ge 

„zijt onder goede bekenden , dat ziet ge. 't Is een allerliefst 

„vers ; een enkele trek past kwalijk in het paradijs ," en de 

groote orientalist zag Franzen schalk aan. 

„'t Zal „de sneeuw zijn, die verschiet van verwe ," " herinnerde 

de dichter zich den regel , „het is een echt-noordsch effect." 

„Bravo ," zei Norberg, „hij heeft er zoo min iets te maken, 

„man ! als „de rots" waarop gij hem liggen laat, maar ik ben 

„de onhoffelijkste gastheer ter wereld; — werwaarts gaat de 

„reize en wat kan ik voor u doen ?" 

„O, ge zijt de hartelijkheid zelve!" viol Franzen in en deelde 

Norberg mode, dat hij een togt door Denemarken, Duitschland , 

Frankrijk en Engeland had gedaan en thans op zijne terugreize 

was naar Itbo , aan welks hoogeschool de vier-en-t wintigjarige 

— we zijn in 1796 — tot bibliothecaris was benoemd. 

Norberg, wiens hart openging als hij van reizen hoorde, die 

zelf in het verre Oosten was geweest, had allerlei vragen, en 

wider de vele antwoorden , welke deze uitlokten, waren eenige, 

die gij mode hooren moogt. Franzen had den twee-en-zeventigjarigen 

Klopstock op zijn klein landgoed , in de buurt van

ESA1AS TEGNER FRITH -1010' S SAGA. 275 

Hamburg, bezocht; Franzen had in bet theater Feydeau te 

Parijs het toenmalig Directoire allerlei spotternij zien prijs gevett; 

Franzen had in het parlement Sheridan gehoord en bewonderde 

dezen , als spreker, , meer dan beide Pitt en Fox. 

„En reisdet ge alleen?" vroeg Norberg. „Toth niet," hernam 

Franzen, „mijn jonge , rijke vriend Carl Fr. Bremer draagt 

„de beurs ;" het is eene bijzonderheid, welke het ons naauwelijks 

zou zijn ingevallen u mede to deelen, als deze niet de 

vader van Frederica Bremer was geworden. „En zijt ge Selma 

in den vreemde getrouw gebleven ?" schertste Norberg, de 

oud-vrijer, , die beweerde maar eens , in Italie, verliefd te zijn 

geweest; een geheim , dat we u niet zouden hebben verklapt, 

ads die nieuwsgierigheid van den vijftigjarige, als deze wen- 

ding des gespreks ons niet gelegenheid gaf tot ons onderwerp 

weer to keeren. 

Franzen bekende , blozende, nog niet verloofd te zijn. 

En wie was Selma dan ? Selma, het viel den oud-vrijer to 

vergeven, dat hij zich had vergist; Selma was louter de zangster 

des dichters, maar die, in 's Menschen Aanyezigt , ook 

door jeugdiger oogen , voor zijne liefste werd aangezien. Het 

dichtstukjen verplaatst n, als ge misschien reeds uit de aangehaalde 

regels vermoeddet , in het Eden van den zesden dag; 

„de Schepper prentte zijn zegel op zijn werk, en werd in dien 

„spiegel zijn beeld gewaar." In melodische verzen gaat de dichter 

de materialisten zijns tijds to keer: hij wordt de ziel in 

het menschelijk gelaat gewaar, en wijsheid , heldenmoed, genie 

leveren treffende regels. „Waar blijft de schoonheid ?" vraagt 

ge, en Selma verschijnt, bloode en teeder, , weldoende en vertroostende 

, ten hemel varende om door de engelen to worden 

begroet en bewonderd ; Norberg vergreep zich toen hij haar 

nog aardsche geloofde. Het was niet geheel zijne schuld. Stock- 

holm's Pesten, het dagblad waarin de eerstelingen van Frans

276 ESAIAS TEGNER, FRITHIGF' S SAGA. 

Michael Franzen werden opgenomen , waarin deze er zich zijne 

vroege vermaardheid door verwierf, , had, onder het naarnebfer 

F—n, meer versjens van dezen der algemeene bewondering 

prijs gegeven , die de liefde van Fanny en Edvin schilderen , 

en Selma zweefde over beide ; Norberg verwarde misschien de 

laatste met de eerste. Ge zoudt het nog kunnen doen , lezer ! 

wanneer onder de dichtstukjens , die thans voor algemeenen 

titel , de namen van Selma, en Fanny dragon, niet een versjeu 

, in 't welk de betrekking tusschen beide duidelijk 

wordt gemaakt : Selma blijkt Fanny's moeder. Zonderling, 

zegt ge , — zonderling , zeggen wij u na , van den gansehen 

dichtcyclus, waarin zooveel natuurlijkheid met zooveel overdrijving 

gepaard gaat , die weerzin wekt door velerlei sentimenteels 

, die aantrekt door de reinste naiveteit , die geheel den 

afdruk heeten mag eener minder gezonde dan geniale jeugd. 

Franzen was de eersteling uit den vroegen , misscbien te vroegen 

echt zijner moeder; — de zestienjarige , zoo lezen we, 

geleek , met den zuigeling op hare knieen , eene madonna; maar 

het jongsken , waarop ze zoo trotseh was, dat ze zoo teeder 

lief had , was zwak en ziekelijk. Toch bleek de vreeze , die 

bij menig bezoek de blik van minder gevoelige vriendinnen 

haar aanjoeg, ijdel ; „teere Fransjen" werd „mooije Frans- 

„jen” er bleef van het al te tengere niets; er bleef van het 

al te teedere slechts iets over, dat de schare van THeaborg , 

zijn finsehe geboortestad , zwak en ziekelijk sehold: het was 

zijne ontvankelijkheid voor schoonheid , verfijnd tot verbazens 

toe. Een aardige proeve van deze schuilt in de poezij , van 

welke wij gewaagden. We zien Fanny, half nog wichtjen , we 

zien het kleine kind in haar wiegjen ontwaken ; vanwaar die 

lath om dat minnelijk mondjen ; wat begroet zij met die kleine 

handjens zoo blijde? — Het is niet het beeld in dien spiegel 

weergekaatst , het beeld eener vrouw, 

, die een tuiltjeu bloemen

ESAIAS TEGNER, FRITHEOF'S SAGA. 277 

ter hand heeft; het is onlooehenbaar een engel, die hier on' 

haar zweeft. — „Kleine kinderen," zegt de voedster, „kleine 

„kinderen is zeker een zin bedeeld , die meer ziet dan onze 

„oogen; zou misschien een heugenis nit de hemelen hen ver- 

„zellen?” — Het was Fanny's moeder, die, uit het vertrek er 

naast komende , een oogenblik in den spiegel had gestaard , 

en het wichtjen had toegeknikt , zoo als slechts eene moeder 

doet. — Onwaardeerbaar glas , waarin men niet zich zelven , 

waarin men slechts wie men lief heeft ziet ; wat is hij gelukkig 

, die het van vlekken viii ; zijn ouderdom houdt een 

vriend over ! — Zoo verre het gedichtjen , waaraan ge noch 

frischheid, noch fijnheid van gevoel ontzeggen zult ; en nu de 

aanleiding , het feit , waaraan wij, ware de waarheid even gelukkig 

weergegeven als de dichting, boven het versjen de voorkeur 

zouden schenken. „Teen het knaapjen zes jaren telde," 

zegt zijn levensbeschrijver, , „kwam hij 's ochtends eens in de 

„kamer zijner moeder, die voor den spiegel barer kaptafel zat , 

„en hare losgewikkelde schoone haren sehikte. Zij was toen in 

„den bloei harer jeugd , nog geen twee en twintig jaren oud. 

„Het jongsken , dat naauwelijks tot de tafel reikte, werd in den 

„spiegel het beeld zijner moeder gewaar. Al herkende hij de 

„beminnelijke trekken wel, toch schenen zij hem dus nog 

„schooner. Hij had hooren zeggen, dat ieder goed mensch. zijn 

„engel heeft, en geloofde op dat oogenblik, dat hij dien zijner 

„moeder in den spiegel voor zich zag. Het was de geest der 

„schoonheid ," dus besluit Grafstrfim , „die in die ure over 

„de ziel van het knaapjen zweefde." Het is aardig gezegd; maar 

heeft de voorstelling er bij gewonnen , als in 't gedichtjen 

Franzen Fanny is geworden , en de werkelijke moeder de 

denkbeeldige Selma? Vruehteloos zouden wij het willen verbloemen 

, het gezochte , het gemaakte is de zwakke zijde van 

het bundeltjen ; en toch, waar de dichter het genot jong to

2713 ESAIAS TEGNE11 7 FHITHIOCS SAGA. 

zijn, het geluk van lust en liefde opvat, zoo als zijn leeftijd 

het meebrengt, daar heeft hij eerie frischheid, die ons den opgang 

dien hij maakte, verklaart. Zonder te willen zeggen , dat 

het hem gegaan was als zijn „Claes ," die zijner moeder toeriep 

: „Zie, moederlief! zie, wat staat de hemel vol lichten , 

„is het waar, dat het daar ieder avond „Jul" (Kersavond) is ?" 

— Daar „zit mijn zalig zusjen nu en speelt er met de engel- 

„tjens , daar kom ik ook eens , en speel er als zij ;” — maar 

die „sedert , ook al zag hij weer naar de sterren op, alle en- 

„gelen vergat , met de dochteren der aarde dansende,” — zonder 

eenigen smet te willen werpen op zijne zedelijkheid is 

hij bewonderenswaardigst waar hij zinnelijk is. In het stukjen , 

Champagne-wijn getiteld, tint& t niet enkel het geestrijke vocht , 

ook de verzen vonkelen, in de melodisehe opwekking , het 

vlugtig genot niet met het schuim te laten verspatten. dan 

een jon9 Mei8jen waardeert de weelde van vijftien jaren ten 

voile; misschien moet ge in het Noorden hebben geleefd , om 

inderdaad de verrukking to begrijpen , die zijn Drinkliedjen 

opwekt. Het schetst zoo gelukkig die kleine verheuging, welke 

den geest vlug maakt , die zelfs het meisjen gaarne op de 

wangen van haren liefste gloeijen en uit zijne oogen stralen 

ziet , het drukt zoo geheel het genot uit , dat, levenslang mafig 

genoten , oude wijn nog voor oude vriendschap inbeeft ! 

Wij hebben lang, te lang welligt , bij de eerstelingen van 

Franzen vertoefd; we zullen korter zijn over het dichtstuk 

waarmede hij in 1797 bij de Zweedsche academie den eersten 

prijs behaalde. De stoffe was : Graaf Gustaf Philip Creutz , 

dien wij het genoegen hadden u voor to stellen als den! dichter 

van Atis en Camilla. Gij belooft er u niet veel van, ge 

zoudt uwe vreeze gelogenstraft zien. Het is geen alledaagsch 

lofdicht , dat gelezen, geprezen en vergeten wordt. De vorm 

is verrassend en de gedachte de gelukkige uitvoering waard.

ESAIAS TEGNER FRITHIOF 'S SAGA. 279 

De geschiedenis der zweedsche poezij , in beeld gebragt, gaat 

uwen geest in vlugge, schilderende coupletten voorbij , en had 

Franzen zich touter tot den dichter Creutz bepaald, had zijn 

onderwerp hem ook niet verpligt van den staatsman Creutz te 

gewagen , wij zouden slechts lof over hebben voor een vers , 

van 't welk enkele regelen zich in aller geheugen hebben geprent 

, zoo volkomen schilderen zij den tijd, toen Louisa Ulrike 

de zweedsche vernuften aanmoedigde ! Slechts waar Creutz in 

de schaduw van Gustaf den Derde schuil gaat, wist zijne yinding 

de waarheid niet te gaauw of te zijn ; welligt vond de 

overigens zoo frissche opvatting , de vele kritische ketterijen , 

welke de Academisten er niet in mogten voorbi ljzien , slechts 

daardoor in de oogen dier orthodoxen genade. Stijl en versificatie 

beide hadden iets te zeer oorspronkelijks om door de 

wetgevers van den dag , zonder waarschuwing , te werden gevierd. 

Aanmerkingen werden gemaakt , wijzigingen voorgeslagen; 

eene root, bij de meest gewraakte plaats, bevredigde ten 

slotte noch bekrooners noch bekroonde ; alleen het publiek zag 

er zich door aangewezen , waar men het niet eens was geweest. 

Toch later wij gaarne Leopold regt weervaren voor het talent 

en den tact waarmede hij , bij de nitreiking der medaille, den 

gelauwerde toesprak : „Van het afgelegen strand ," zeide 

„op 't welk de door u bezongen groote man zich het eerst 

„hooren deed, hebben -awe klanken , met even vlugge vaart 

„als die der zijne, hun weg over de zee gevonden, —" Creutz 

was ook Finne geboren — „hebben zij door dezelfde innemende 

„welluidendheid het oor der hoofdstad geboeid. Onze letterkunde 

„is verscbijnselen eener niellwe soort rijker geworden , verzen 

„van den gelukkigsten eenvoud der natuur blijken dragende." 

Leopold glimlachte onder dat prijzen , maar de kenschetsing 

dier poezii , welk hij er op volgen liet , deed de wesp in bij 

verkeeren. „Het was nu eens eene schets , den tijd der sagen

280 ESAIAS 'FEIGNER, FRITH 10F ' S SAGA. 

„ontleend , stout weergegeven in al zijn waarheid , — dan weder 

„een romantisch treurtooneel , — soms enkele trekken uit het 

„harte of uit het Leven — een lachjen der onschuld , een traan 

„des medelijdens , een kreet van kinderlijke blijdschap , in de 

„vlugt gegrepen en daardoor voor vergetelheid beveiligd." De 

dichter van Selma en Fanny zag zijn bundeltjen al de verdiensten 

toegekend , waarop het bogen mogt. Thans was de persoonlijkheid 

des poeets aan de beurt. „Een in den beginne half 

„verheelde naam, door gissing allengs algemeen bekend ge- 

„worden , en toch altijd nog maar louter een naam gebleven, 

„heeft zich de achting zijner lezers weten te verwerven , en 

„is hun zelfs lief geworden. Door den nieuwen lauwer, , welken 

„wij er om vlechten , wordt heden de wensch, die bij ons nog 

„overbleef, vervuld, en de stemme, die slechts scheen te willen 

„worden gehoord , neemt voor wie hier tegenwoordig zijn 

„eindelijk eene het oog welkome gestalte aan." Leopold had 

hier mede mogen besluiten, gelooven we ; maar hij zott niet 

Leopold geweest zijn, als hij verzuimd had op to halen van 

een latijnschen dichter, „die het schoon prees , het voorwerp 

„der verdiende opmerkzaamheid des algemeens te zijn; die het 

„zoet achtte om zich keen te hooren flaisteren: „dat is hij!"" 

Franzen was naauwelijks- in Ibo teruggekeerd , of, in plaats 

van zijne betrekking bij de bibliotheek der academie , werd 

hem een professoraat opgedragen , dat hem verpligtte to gelijk 

wereldgeschiedenis en practische philosophic to doceren. Er zijn 

die aan de hulde, hem in Stockholm door de academisten gebragt, 

de wijziging van toon en geest toesehrijven, in zijne volgende 

verzen onloochenbaar; er zijn ook , die deze der; kantiaansche 

wijsbegeerte wijten , welke hij toen, om zich van zijn hoogleeraarsambt 

to kunnen kwijten , ijverig bestuderen moest. Wij 

durven tusschen de twistenden geen vonnis wijzen, ons gevoelen 

is maar eene gissing; waren de eerste spelingen van zijn vernuft

ESAIAS TEGNi:11 FRITHTOF ' S SAGA. 281 

niet to vroeg ontloken bloesems , om ooit rijpe vruchten te 

worden ? Onder dat bevallig en benainnelijk dichten liep velerlei 

droomen en dweepen ; een zwak , niet slechts van zijne kunst , 

ook van zijn karakter. Hij had behoefte aan getrouwer gids 

dan de wel wat wilde fantasie ooit worden kon ; hij meende 

die in de moraal to hebben gevonden , en wat hem in het 

leven steunde , deed het voortaan ook in het lied. of 

een avond in Lapland, een gedicht in 1798 gescbreven is de 

overgang tot zijne grootere , minder gelukkige verzen. Het onderwerp 

is de aankomst van een jeugdig echtpaar in de Lapsche 

pastorij , — beide , de echtgenoote zoowel als de geestelijke, 

zijn op de hoogte der letterkunde van dien tijd; vier gesprekken, 

vi er ur en leveret' vier zangen. Carl is bevreesd , dat zijne 

Emili zich in Lapland doodelijk zal vervelen; ze was in Stock- 

holm allerlei weelde gewend ; welk een offer brengt zij ! Toch 

niet, zegt ge , — we wenschten dat zij het had gezongen , 

niet betoogd , niet schier bewezen. Lyrisch opgevat, had de 

gedachte tot schoone strophes kunnen bezielen ; de tegenstellingen 

welke natuur en leven Kier om strijd aanbieden , beredenerende 

in beeld te brengen , wordt wel wat taai. Voor 

Franzen bleef het dichtstuk een zijner liefste , en geen wonder; 

er was een heilige herinnering aan verknocht; het werd later 

een gedenkstuk van vervulde verwachtingen. Opmerkelijk 

noeg , meende hij , schreef hij Emili op eene rein langs den 

Bothnischen golf, in den beginne van het jaar 1798, toen hij 

volstrekt niet vooruit kon zien , dat hij zelf eons landgeestelijke 

zou worden, toen hij nog ongehuwd was. lederen avond 

teekende hij op, wat er des daags voor quell geest was omgegaan 

, in de slede , welke rendieren door dat vreemde landschap 

voorttrokken. Op den terugtocht hield hij en zijn reisgenoot 

te Gamla Carleby stil ; er zou een bal gegeven worden; 

ze bleven een nacht over om het bij to wonen. „ Een jonge

282 ESAIAS TEGNEIt, FRITHIOF'S SAGA. 

„schoonheid ," lezen wij in zijne biographie, „trok Franzen's 

„oppierkzaamheid tot zich; hij had haar lof hooren verkon- 

„digen , niet alleen dien harer bevalligheid. ook dien van haar 

„goed harte. Eenige trekken van het ideaal, vroeger door hem 

„in Selma gehuldigd, meende hij in haar weer te vinden; hij 

„nam afscheid zonder andere liefdesverklaring dan die in zijn 

„blikken viel te lezen.” Dat zou de dichter der Ku8sen weleer 

niet hebben gedaan. Een brief bragt haar zijne bede en werd 

toestemmend beantwoord. De Laplandsche rein had even als 

het vers Emili voor hem in belang gewonnen; maar hij was 

slechts zes jaren gelukkig; toen stierf Lilly. Ge vindt er niets 

vreemds in, dat de weduwnaar in 1807 met eene weduwe 

hertrouwde ; maar, wat u verbazen zal, is, dat in die andere 

ega de prototype school van Emili; — „in het Dag blad van 

„Jib() voor 1802 was het dichtstuk afgedrukt ; eerst in 1805 

„zag hij voor het eerst haar, die zijne tweede gade worden 

„zou; hij had haar geschilderd eer hij haar had gekend !" Voorgevoel, 

voorbewustzijn, droomen, dweepen? beslis zelf, maar 

vergun ons, Franzen voor eene wipe tot weerziens toe to 

roepen. Wij doen dit met een der schoon4te plaatsen uit Emili, 

een paar coupletten uit het minneliedjen, dat de heimweezieke 

Laplander in den vreemde schreijende zingt. Wij brengen ons 

de regelen to binnen, zoo vaak wij in de diergaarde Natura 

Artis Magistra die bruine ballingen naar de blinkende sneeuw 

van hunnen geboortegrond zien dorsten: 

Voort , in vlugger draf, 

Renne! voortgerend , 

Bergen op en af ! 

Bij mijn meisjens tent 

Schudt ge om 't weligst mos , 

Dra de jagtsneeuw los. 

Ach , de weg is lang 

En de dag zoo kort,

ESAIAS TEGNER, FRITFITOVS SAGA. 283 

Spoed dan , als mijn zang, 

Eer het duister wordt; 

In den avondstond 

Sluipt de wolf hier rond. 

Zie , eens arenas vlugt , 

Of ik met hem joeg — 

Zie , de drift Bier Licht, 

Als die wolk me droeg 

Zon ik * u missehien 

Lagchend ginds al zien 

Gaarne geven wij ter kenschetsing van den tweeden landen 

tijdgenoot van Tegner, , die op dezen invloed uitoefende , 

palet en penseel eener vriendenhand , welke hem voortreffelijk 

schilderde. „Als vele mannen zijner soort ten onzent ," zoo vangt 

deze aan, „werd hij in enge kluis geboren. Armoede verge- 

„zelde hem naar school, en vergunde hem slechts met lange 

„tusschenpoozen onderrigt te genieten. Daarentegen maakte zij 

„hem reeds op dertienjarigen leeftijd onderwijzer, , en vijf, 

„zes kleine leerlingen omgaven het knaapjen , dat tevens in 

„zijde uitgespaarde uren zich zelven verder brengen moest. Toch 

„bleef hij de besten op school ter zijde; toch kwam hij deze 

„vooruit. Ik heb eenige zijner zweedsche en latijnsche stijloefe- 

„ningen gezien , geschreven toen hij vijftien of zestien jaren 

„telde. Onloochenbaar verraden deze reeds den toekomenden 

„schrijver ; in enkele vertalingen van Latijnsche dichters hoort 

„ge zelfs den ontluikenden zanger vast; — in de blijken van 

„goedkeuring door den geachten leeraar hier en daar op het 

„handschrift gegeven , ontving hij de eerste, voorzeker niet 

„minst gewaardeerde , aamnoediging. Ik geloofde in die bewij- 

„zen van tevredenheid de hand eens veteraans te herkennen, 

„die bijna eene halve eeuw het sieraad van ons onderwijs was, 

„aan wiens voeten zoo vele dankbare jongelingen hebben ge-

284 E8.11A6 'MON NUTIII0 1°8 SAGA. 

„zeten , en dien ook hij nooit, zonder eerbied en erkentenis 

„noemde. Ik weet wat zulke goedkeuringen voor invloed hebben, 

als zij den stempel dragen van harte gemeend te zijn. 

„Levenslang worden ze niet uitgewischt. In zoete heugenissen 

„verkeerd, komen ons deze, met steeds vernieuwde dankbaar- 

„heid , vaak weder te binnen. Welk een weldoener is een waar 

„onderwijzer ! Wat kan hij niet te weeg brengen door gron- 

„digheid , ernst , regtvaardigheid en voor alles door lief de; 

„door liefde eindelijk , die ten eerste en ten leste het werk- 

„zaamste aller beschavingsmiddelen blijkt ; liefde, die kinds- 

„heid en jeugd zoo vlug weten te ontdekken , zoo juist te 

„herkennen , als waren beide leeftijden daartoe met een eigen- 

„aardig , hemelsch instinkt begaafd. 

„Wij hebben de eerste schreden rnedegemaakt op eene loop- 

„baan , die tot de schitterendste zou behooren ; toch waren 

„doze, in de schemering afgelegd, de onbeduidendste niet. Wie 

„veel met jonge lieden heeft verkeerd, hij heeft van de mensch- 

„heid veel gezien, en kan nit zijne ondervinding die troostrijke 

„leer trekken, hoe onbeduidend, vergelijkenderwijze gesproken, 

„alle uiterlijke voordeelen zijn, en in welken hoogen graad nog 

„altijd het oude spreekwoord geldt dat ieder de smid is zijns 

„geluks. De jeugd is de leerzaamste en tevens de leerrijkste aller 

„leeftijden. Ik heb haar lang gadeslagen, en ik weet dat er 

„geene zwarigheden zijn, die ze niet vermag op te heffen, geen 

„ontbering , geen gebrek , die zij niet door eerlijken arbeid en 

„door de deelneming, die zulk een arbeid wekt , kan over- 

„winnen en tot haar hell aanwenden. Echter is alle vermeende 

„zelfontwikkeling , in den strengen zin genomen , eene dolle 

„vermetelheid of eene nitzondering. Niemand heeft zich alleen 

„gevormd. Wie het meest gedwongen waren dit te doen, het 

„valt hun levenslang aan te zien. Maar zelfs deze hebben ten 

„minste op eenigen steun geleund, eenige hoede, eenig onderwijs

ESAIAS TEGNER, FILITHIOF'S SAGA. 285 

„dank te weten, hebben zich ten minsten eenigen liefdevollen 

„blik in de overigens koude en vreemde wereld te herinneren. 

„Is iets van dien aard vast onmisbaar voor de jeugd, die reeds 

„k an lijden , en in de volheid van 's levees kracht hindernis- 

„sen te boven komen ; hoeveel meer heeft dat eerst ontluiken 

„er behoefte aan, 't geen niets het zijne mag noemen , dan 

„zijne hulpeloosheid. Een verloren jeugd geeft een ongelukkig, 

„inislukt leven. Irene verlorene kindsheid is verderf en dood. 

„Daarom is ook die leeftijd het heiligste voorwerp des er bar- 

„me n s , door een van 's werelds grootste dichters teregt bij 

„een teer, , naakt kind vergeleken. 't Is de engel in het men- 

„sehelijk harte. En daarmede hebben wij tevens van het best e 

„gewaagd van den man die ons thans bezig houdt. Hij was 

„een m en sehe n v ri en d. Hij had bovenal geleerd een vriend 

„der jeugd, der kindsheid te zijn ; en een in den diepsten 

„grond mild, liefderijk harte, is het goede, het blijvende, het 

„voortreffelijkste in zijne veelzijdige werkzaamheid. 

„Hij kwam op twintigjarigen leeftijd aan de hoogeschool” te 

Upsala, hij Johan Olof Wallin, want het wordt eindelijk tijd , 

dat ge weet , hoe hij heette, die, dus ingeleid , hopen we, u 

reeds geen vreemde meer is. „Het geviel in den herfst van 

„1799, toen ook ik, eenige jaren jonger, , van het gymnasium in 

„oils gewest aankwam.” Als de stip de mensch is, en onze 

lezer met zin voor dezen werd bedeeld, dan behoeven wij hem 

niet te zeggen, dat wij in bovenstaande regelen Geyer het woord 

gaven. „Kennissen werden wij niet voor 1803, toen we ieder 

„zijn prijs aan de Zweedsche academie behaalden, elkander be- 

„zochten , de een den aer zijnen penning liet zien , en, vreeze 

„ik, hij mij en ik hem bijna bejegenden als twee kleine groote 

„mannen.” Hier hebben wij eene leemte aan to vullen , die 

voor het gehoor van den lofredenaar van Seen &ere niet gaapte; 

elk die dezen het oor leende wist , dat Wallin zich reeds als

286 ESAIAS TEGNER, FRITIIIOF' S SAGA. 

dichter naam had verworven , eer Gustaf's stichting hem den 

lauwer toekende. En waardoor ? Er was iets aan de Universiteit 

voorgevallen , dat weer gebeurt ; er was een student gestorven 

, Dan. Ant. Strom heette hij ; was bet een vriend van 

Wallin ? — we weten het niet, we gelooven het naauwelijks. 

Immers hij vlocht geen krans van bloemen voor die vroeg opgerigte 

terp ; hij stelde zich zelven geheel in de schaduw — 

om in zijnen eersteling zijner persoonlijkheid te sterker te doen 

spreken ; om eensklaps zijne landgenooten te doen hooren 

wat zijne poezij voor hen warden zou. Wat wij u bidden mogen 

, maak , met ons opmerkende hoe de eerste kreet van dezen 

de rigting zijner kunst bepaalt , van die bijzonderheid niet 

dadelijk iets algemeen-geldends, een toetssteen voor den waren 

dichter, een teeken. We hebben Franzen naauwelijks de luit 

der liefde hooren bespelen, en hij is reeds leerdichter geworden ; 

— we zien Tegner rondtasten , of hij eindelijk de stoffe , die 

hem wacht , vinden mogt — bewonder Wallin, benijd hem, 

zoo ge wilt , maar begrens daarom de tallooze wegen niet, die 

tot den tempel des roems geleiden. „Wat al ijdelheid!" zou de 

twintigjarige jongeling ons toe hebben geroepen, als hij, ernstig 

tot eenzijdig wordens toe, onze opmerking had gehoord. We 

waarderen wat er waars in den wenk ligt; we leenen hem 

het oor, , peen, we luisteren naar de Stemme, die hij uit de 

groere van den vroeg verscheidene doet opgaan. Verbeeldt 

u, dat het u in orgeltoon heeft toegeruischt : „de dagen des 

„menschen zijn als het gras, gelyck een bloom des wits, alzoo 

„bloeyt hy. Als de wint daer over gegaen is, zoo is sy niet 

„meer ;" daar trillen de laatste galmen door het gewelf, daar 

breekt eene stemme de stilte of : „Zachtkens deinst de kust der 

„aarde in nevelen weg , afgebroken is de spinnewebsdraad des 

„levens, in ochtendluister spelt een nieuwe zon daar ginder za- 

„ligheid en genade. — G-eene dwaling, geene ijdelheid, geene

ESAIAS TEGNEIL FRITETIOVS SAGA. 287 

„bekommeringen der wereld verheeren mijn gemoed; ik wend 

„den blik slechts even nog naar u om , mijne vrienden, mijne 

„lieve! met mijne laatste bede, met mijn lesten groet! — Eene 

„stemme uit het graf des jongelings, door den sikkel des doods 

.,in zijne lente afgesneden , hoort haar, gij , die in de woestijn 

„der wereld een doel voor uw streven zoekt! — Spant uwen 

„boog ten blijk uwer sterkte , slaat uit de vleugelen van uw 

„vernuft; werkt en smaakt ! maar wat ge wilt, wat ge wenscht, 

„het zij niet Kier, hier zij het niet ! — Het schuile niet in de 

„wisselzieke kansen des voorspoeds , niet in de morgenwolke 

„van een gevierden naam , in den schuimenden beker noch in 

„den ruischenden dans , noch in den weelderigen boezem. — 

„Verlokkende verleidende, bloeit en blinkt daar de roos des 

„genots ; maar hare doornen kwetsen wie er de hand naar nit- 

„strekt ; en, door de bevalligheden aangevoerd , moge die rei 

„u uitnooden mee te zweven , kwalen en krankte hinken haar 

„na , en de dood , met zijne zuster, , de vertering, hare groeve 

„ontstegen, sluit den stoet!” Twintig jaren oud te zijn, en dien 

toon te durven aanslaan ! — had Zweden Been regt te hopen, 

dat eindelijk zijn psalmist geboren was? verlicht als hij voortvaart 

waarheid , deugd , liefde lof te zingen , door een vloed van 

klanken, die in ooze rijmelooze vertaling meer zouden verliezen, 

dan wij der welluidende kunnen baten door het wegwisschen 

van eenige beelden en woorden , het onderwerp wat vreemd. 

Opvoeding , eerste opvoeding , was het gedicht, waarmede hij 

in 1805 den grooten prijs der Academie wegdroeg; — eisch 

van ons geene uitvoerige besehouwing dier alexandrijnen; wie 

ter wereld ook geschikt ware in Leopold's spoor te treden , en zingende 

te leeren, Wallin niet. „Slechts weinig weken later," vaart 

Geyer hem schetsende , voort, „verliet hij de Universiteit, waar- 

„aan hij vergeefs een betrekking had gezocht , en begon in 

„de hoofdstad als dichter, predikant , onderwijzer, die loopbaan

288 ESAIAS TEGNI:11, FRITHIOF ' S SAGA. 

„aan welke hij zijne eigenlijke vermaardheid is verschuldigd. 

„Dat eerste slagen maakte hem gelukkig. „Het was mijn vro- 

„ „lijkste tijd,” getuigde hij; „sedert kwamen mijne voorspoedige 

„ „dagen , maar de blijde waren voorbij !" Hij was opgewassen 

„zonder eenigen beschermer. Toch vond hij er hij wijle en 

„die bet goed met hem meenden; welligt echter liepen er te 

„vele order, die door onbedachte overhaasting , of uit zelf- 

„behagen in hunne rol , het voorwerp van hunne gunst meer leeds 

„dan fiefs doen , die het sebier tot hun offer maken." Wij zul- 

]en later zien hoe hij den drang, van wien ook , weerstand 

wist te bieden; we zijn het oogenblik van een tweeden triomf 

genaderd, die Tegner's blikken tot zich trok, zegt men, die, om er 

u getuige van to doer zijn, een vlugtige herinnering van den toenmaligen 

staatkundigen toestand van Zweden eischt. Stockholm's 

burgerij had , in 1795 , besloten , Gustaf den Derde, den Wetgever, 

, den Overwinnaar, den Vredestichter, een standbeeld op 

te rigten. Sergel was door zijn genie aangewezen de statue to 

scheppen ; den 24sten Januarij 1808 werd het meesterstuk onthuld. 

Anne Gustaf de Vierde Adolf, kleine zoon van een 

grooten vader ! welke moeten zijne gewaarwordingen geweest 

zijn, toen ter zelfder plaatse waar de Held, zegevierend uit 

den finschen krijg terugkeerend , aan land was gestapt , heel 

het yolk, door wat de hoofdstad schoonst en sehitterendst had 

vertegenwoordigd , dezen driemalen toejuichte, en geen enkele 

der grootsche benamingen , zijnen vader gegeven , op hem paste ! 

De bijzonderheden over het oogenblik zijn schaarsch , te schaarsober, 

, dewijl de berigten van den dag , voor het publiek van 

den avond gekleurd , vast verschoten blij ken , en bovendien weinig 

te vertrouwen zijn. Heerschte er inderdaad, toen de jubel , 

die den verscheidene gold, had uitgeklonken , dat stilzwijgen , 

't geen de les der koningen is genoemcl ? die vergetelheid bij 

levenden lijve; welke hij ten voile verdiende ? Wij gelooven

ESAIAS TEGNÉR, FRITHIOF ' S SAGA. 289 

het, al genas dat schijnbaar zoo heusche en toch zoo straffe 

geneesmiddel hem niet van den waan , alleen de wereldheerschappij 

van Napoleon to kunnen trotseren en ten val brengen; 

— wij gelooven het, Wallin's gedieht ter hand nemende, die, 

schoon landgenoot en onderdaan , met geen woord van den 

zoon rept , in de dithyrambe den vader gewijd. Het verraadt 

meer zelfstandigheid van karakter, dan menigen zoon der kunst 

is gegeven ; Gustaf de Vierde Adolf had nog over ordelinten 

en pensioenen te beschikken , — verhief hij Sergel voor zijn 

meesterstuk niet in den adelstand ? wij keeren er mede tot 

het standbeeld en de kritiek, die het uitlokt , en het gebruik 

dat Wallin van die kritiek maakte , terug. „Men wilde in die 

„statue eene reminiscentie zien van den Apollo de Belvedere, met 

„welke men beweert dat Gustaf's braiding eenige overeenkomst 

„heeft. Deze beschuldiging mist evenwel alien grond." Toch niet, 

Sergel's ongeroepen en ons onbekende pleitbezorger ! toch niet, 

geef haar liever toe, en vind zijne verdediging in wat gij zelf 

het eerst van alien zaagt, de overeenkomst van toestand 

bij het onder so h e i d tusschen een antieken Griek en een 

modernen Europeer, een god en maar een koning ! „Gustaf," 

ge zegt het , zelfs welsprekend : „Gustaf staat daar in zijne al- 

„tijd koninklijke beminnelijkheid , mild, innemend , opgeruimd, 

„alien meevoerende , en zelf opgetogen door de vreugde des 

„oogenbliks , want het was inderdaad een strijd geweest om zijn 

„leven en zijnen troon , en hij had beide , overwinnende , be- 

„vestigd.” Wallin, wel verre van in de medegedeelde opmerking 

eene aanmerking te zien, maakt er echt dichterlijk gebruik 

van in het preludium van zijn Gustaf de Doyle, bij de onthulling 

van bet standbeeld van dezen gezongen en bekroond. 

„Luister !" roept hij, „of hebt ge de goddelijke her niet ge- 

„hoord , weerklinkt ze niet nog uit de wolken , die straks da- 

„verden van het spannen des bongs, tegen den blinkenden 

slnd ien en Seketsen III 19

290 ESAIAS TEGNER FRITHIOF ' S SAGA. 

” schouder geleund? Zaagt ge den God niet, die de Eythische slang 

„bedwong , en de Delische dalen opluisterde, of heeft de hoop 

„mij betooverd , mij bedrogen ?" En nu eensklaps , met eene 

wending, als slechts de dithyrambe wagon mag, om u, hart 

en zinnen ontroerend , als hare weerlooze prooi mee to slepen: 

„Ziet , hij komt; ziet, op dat strand een gang als die eons gods. 

— en ge moet grcecus zijn als Wallin was, en tevens Scandinaaf 

wezen als hij , om Gustaf te omstuwen met beide bevalligheden 

en Barden ; antiek als hij , om uit die schoone, ondergegane 

wereld to stofferen ; modern als hij, om uit de levende, 

burgerlijke waardige gestalten te grijpen. „Svea! huldig uwen 

„eersten medeburger ! doe het met den donder des geschuts , 

„doe het met de stilte , waarin ge tranen stort." Een greep : 

„waarom is hij niet meer ?" die gelegenheid geeft het heden 

te gispen in de whets wat Zweden onder zinnen staf zou zijn 

geworden; — een andere greep : „helaas ! hij is verscheiden," 

getuige de verbleekte glorie onzer kunsten , die toch treurende 

herwaarts komen , nu een tweede Pygmalion hem voor de vergeteiheid 

heeft bewaard ; — een derde, des jongen dichters 

gelukkigste: „Gij zwanen van weleer! waarom zwijgt uw stoet!" 

en het antwoord van doze: „als de zon ondergegaan is wordt 

het stil in het woud !" Zoo verre het voorspel , — een adem, 

die, na dergelijken aanhef, , voor een groot vers volstaat, is 

geene andere dan eene koperen keel bedeeld ! 

III 

TEGNER DICHTER. 

(1804-1846.) 

Reculons pour mieux sauter, — het zal slechts sehijnbaar 

achteruitgang zij n dat wij , om tot Tegnër terug to keeren ,

ESATAS TEGNER, FRITHIOVS SAGA. 291 

ons nit 1808 weer in 1805 verplaatsen, als ge bij de kennismaking 

met mevrouw Lenngrén als ge bij die met Franzen 

en Wallin vooral , een duidelijk begrip van den toenmaligen 

toestand der poezij in Zweden hebt gewonnen. Wij verlieten 

onzen dichter, , langs zijne boeken peinzend been en weer gaande, 

beurtelings opschrijvende en verscheurende ; treffen wij hem 

echter in dat studeervertrek weer aan ? Neen , het gedruisch 

der vrij zware schreden , het dof, eentoonig geluid van gemompelde 

verzen heeft opgehouden; Tegner zonk een oogenblik neer 

op de echt zweedsche sofa, met paarlkleurig overtrek, die voor 

zijne schrijftafel staat: — de wanorde, in welke allerlei papieren 

onder het dichten waren geraakt, ergerde hem; — hij 

schiftte en schreef toen weer vlug dan fraai over. Wat ? wij 

wenschten het te kunnen zeggen; maar hij, die alles heeft bespied, 

die binnen is gekomen toen het stil werd in de studiecel, 

die van verre toegluurde , toen er werd overgeschreven, Atis, 

des dichtersIlieveling, het mopshondjen met den zwarten neus, 

hoe wilt ge, dat hij het ons verklappe ? Slechts de stompe 

staart heeft zich vrolijk bewogen, toen de velerlei schriften in 

de brain geschilderde lade van de schrijftafel verdwenen; toen 

een enkel zaangevonwen vel zijn weg in den rokzak vond; daar 

rees Tegner op, daar blafte Atis zijn blijdschap uit ; — drie 

sprongen , en de laatste was zijn meester op straat al voor, hij 

wist wel waar deze heen zou gaan. 

Niet naar de universiteit , niet naar den katheder, , dien 

Atis met zijn heer plagt te bestijgen , zich in dezen voor zijn 

voeten neervlijonde; het was avond, een noordsche avond, 

daar de starren aanbraken moest de schemering zijn gedaald. 

Niet naar een feest; menige woning , nit welke de piano ten dans 

riep , stoof de mops voorbij; Atis' meester mogt een oogenblik 

stilstaan en sehertsen met de dames, die, slechts een sluijer 

om het hoofd, zoo zoel was de zomerlucht , een bezoek gingen

292 ESAIAS TEGNER, FEITHEOF'S SAGA. 

afleggen , Atis zelf deed het niet; straat uit, straat in, sprong 

hij verder. Eindelijk echter, , daar stond ook hij stil, voor een 

klein huis , daar zag hij Bens om waar zijn heer toch bleef, 

en wachtte then bedaard dezen af ; komen zou hij ; was hier 

niet de societeit , ondichterlijk genoeg maar de H er berg gehceten 

? We zijn in Frankrijk noch in Engeland , wier letterkundige 

historic onvolledig zoude zijn , als elk van deze op 

hare beurt geen hoofdstuk aan Cafes, geen hoofdstuk aan 

Clubs wijdde; we zijn in het arme Zweden; neem dus het 

lage vertrek, dat van geenerlei luister schittert, voor lief; als 

het u om de geschiedenis van den geest is te doen , mist het 

alle belang niet. „Het waren de jeugdige leeraren van de 

„hoogeschool," lezen wij , „die in dezen tijd 's avonds in de 

„herberg zaam kwamen om to kouten; hun genootschap," zou 

het ten onzent hebben geheeten , „had zoo min eene staatkun- 

(lige rigting als een eigenlijk stel wetten." Letterkunde van 

alle tijden en volken , letterkunde „was de schering en inslag 

„des gespreks ; dat het bestuur der academie ook tot de hoofd- 

„onderwerpen behoorde , begrijpt ieder. Daar vormde zich , 

„bijwijle onbewust , de kern van inzigten en zienswijzen , die 

„later op het lot der hoogesehool en ook op dat der bezoekers 

„niet zonder invloed bleven. Ofschoon vele der leden van dien 

„kring reeds mannen en huisvaders waren,” wij halen Tegner's 

eigen woorden aan, „was de toon des onderhouds toch die 

„van opgerrtimde studenten , een kaatsspel met gedachten en 

„invallen , de kinderen van het oogenblik , die wel hadden 

„verdiend algemeener te worden gekend." 

Voorzeker, dat die ook zonder deze vermaardheid vruchten 

droegen, — binnen die muren was alle onderscheid van geboorte, 

vermogen, betrekking opgeheven; er heerschte gelijkheid op dat 

gemeenschappelijk gebied des geestes; slechts bragt het ge- 

sprek de meerderheid van den geniale aan het licht, — buiten

ESAIAS TEGNP,R, FRITRION'' S SAGA. 293 

die muren was de vloek aller studie , was die eenzijdigheid gebannen 

, welke zich niet vergenoegt met het wandelpad, haar 

aangewezen , een der aangenaamste to achten, die het bij nitsluiting 

den waren weg gelooft te zijn; — bier had het wood 

honderden paden, de ongebaande leverden de verrassendsteuitzigten 

op. Werken , blokken zelfs , — de woorden zijn niet te 

zwaar voor wie zich met nadenlien over afgetrokken onderwerpen 

uitput; de moeheid des hoofds is een ergere dan die 

der handen; — werken ja , maar ook stnderen, de meer 

aanlokkende teak de geheimen der natuur of der geschiedenis 

ga te slaan , to bespieden , nit te vorschen , een enkele maal, 

schaars, helaas! gelukkig te gissen ; — schrijven, niets minders 

— om te onderrigten of op te beuren, met de overtuiging dat 

licht leven wekt; in bet geloof dat zalig zal worden gesproken 

wie de wonden des leeds heeft gezalfd; — tot dichten toe, 

— „das lustige metier," — niet zonder denken , hopen we, 

hoe mild men met gevoel zij begaafd, het eene als het andere 

eischt ernstige inspanni ng, en wee hem, die waant zonder 

die te zullen slagen! Het is de eene zijde van den penning; 

hij heeft ook zijnen keerkant. Elk wie dus arbeidt, wie dus 

bezig is, hij heeft regt, onvervreemdbaar heilig regt, op nitspa 

n ning, — niet die velerlei even onbeduidende als vervelende, 

welke minder beschaving bevredigen; neen , de hoogere 

nitspanningen , waarbij • into sschen van geene werkeloosheid 

sprake !nag zijn, dear zij het konter drijven door de anders 

braak liggende velden van onzen geest , tot bij alien bloemen 

ontluiken , tot bij de bevoorregten vruchten rijpen: belangstelling 

bij deze in bet schoone, belangstelling bij gene in het 

ware, belangstelling bij elk in datgene wat hij veronachtzaamde, 

waardoor ieder onzer leert kouten, dat zeldzame talent in bet 

noorden, waardoor wij alien seherts leeren verstaan, scherts, 

onder onzen barren lumel zoo schaarsch !

294 ESAUS TEGNER, FRITHIOF 'S SAG:. 

Als de herberg die weelde opleverde, wat wonder, dat Tegner 

haar gaarne genoot ? 

Atis was voor hem binnengegaan , met een harer tronwste 

bezoekers , een harer stichters , den hoogleeraar Bohneer ; Atis 

sprong thans nit den kring, bij Wien deze zich had gevoegd, 

zijnen meester te moet. Het was een viertal mannen , in den 

eersten bloei of in de voile kra,cht des level's, doch die zich 

nog geen zweem der vermaardheid hadden verworven, welke 

eens hun deel zou zijn. Geen van hen was bij voorbeeld nog 

bisschop , de waardigheid waarmede Zweden zijne vernuften 

zoo vaak beloont en wel eens• belemmert ; de twee, die het later 

zouden worden, Heurlin en Tegner, dachten er zelfs niet 

aan; — een derde . maar het planeetlezen is verboden. Ook 

was niemand hunner nog lid der Zweedscbe academie , eene 

onderscheiding , daar te regt op prijs gesteld , waar zij in een 

uitgestrekt en teen nog van vervoermiddelen misdeeld rijk , gelegenheid 

waarborgde , de eersten des tijds van aangezigt tot 

aangezigt te zien ; — zoo men het Tegner had voorspeld, dat 

hij in deze Agardh welkom zou heeten, dat hij in haren kring 

Hagberg naast zich zou zien aanzitten, hij zou de golden lokken 

hebben geschud , hij had de Stockholmsche bent goed gezelschap 

geprezen, maar waarin zijns gelijke niet behoorde. „Geen 

„mij hewer dan dit had hij u toegefluisterd, want hij leende 

op dit oogenblik het gesprek tusschen Heurlin, Agardh en 

Hagberg gretig het oor. 

Hagberg, de zeven-en-twintigjarige, was henomnd tot hotprediker 

bij de koninginne-moeder Sophia Magdalena , Gustaf 

den Derdes weduwe; het kan ons om het even zijn, wat Heurlin, 

die naar een secretariaat van kerkelijke zaken streeft, van 

hem weten wil. Al onze opmerkzaamheid bepaalt zich tot den 

jongeling , de gulden twintig naauwelijks ingetreden, die philos. 

niagister is geworden, die morgen mathesis zal doceren en

ESATAS TEGNIR, FRITIROF 'S SAGA. 295 

overmorgen botanie, die in kennis van levende talen in Lund 

zijns gelijken niet heeft, Carl Adolf Agardh, als ge zijn naam 

voluit weten wilt. 

„Of ik eens voor n preeken mogt," zegt de schalk , en het 

viertal, dat dien wensch hoort , zet groote oogen op; intusschen 

verliezen aller kijkers, zelfs die van Tegner, het in grootte 

als in glans bij de levendige des jongelings, welke van geene 

rust weten, en in alle rigtingen vorsehende rondzien als zijn geest. 

„Un jeune curd fait les meilleurs sermons," plaagt Bolmeer 

hem, die aan de hoogeschool den roep meebragt fransch te 

spreken of hij in Parijs ware geboren. 

„Een waan, professor! en geen waarheid; traditie door de 

„bistorie beschaamd," klinkt het gevatte antwoord; „de eerste 

„preeken van Bossuet zijn niet tot ons gekomen; hij was voile 

veertig , toen hij de koningin van Engeland uitluidde." 

,,Gij hebt in den bijbel gebladerd en een tekst gevonden, 

„die op den toestand onzer koninginne-moeder past," vervolgt 

Tegner hem ; „laat hooren welken." 

„Toth niet, aanstaande eerwaarde beer!" keert Agardh den 

aanval af, wel voorziende dat onze dichter, als zoo menig begaafde 

te zijnent , eindigen zal met geestelijke te worden ; „toch 

„niet, het gaat mij als het u dan zal gaan; ik heb een stof, 

„eer ik een tekst heb." 

„Een motto-preek ," valt Heurlin in. 

„Waarom niet?" vraagt Hagberg; „onze groote meester, 

„Lehnberg, doet er wel." 

„Lfw stof," spreekt Tegner, eensklaps ernstig. 

„Alsof ik die zou durven mehleelen , wanneer ze mij met 

„zulk een gewigtig gezigt wordt gevraagd, door een priester, 

„die in dit heiligdom der wetenschappen op drieerlei altaren 

„offert! En toch, zoo ge mij gelegenheid bezorgdet er in de dom- 

„ kerk over te preeken, ik zou mij haar niet behoeven te scha-

296 ESA.IAS nor:0-m FRITHION'' S SAGA. 

„men; ik zon het lien eeuwenheugenden muren durven afvra- 

„gen , of zij ooit van haar hadden gehoord , of zij er eenigen 

„nagalm van bewaarden; en als dan alle zuilen zwegen , ik 

„zou wee roepen over mijne voorgangers!” Er straalde licht 

nit die groote oogen , maar een blos vloog over het beminnelijk 

gezigt; had hij inderdaad gepreekt? „Mijne stof, hee- 

„ren!" gaat hij zachtkens voort, of hij vergeving vraagt voor 

zijne vervoering, „mijne stof zon het regt der v r ou w zijn. 

„Niet het regt der door onze maatschappij meest begunstigde, 

„peen, dat zon den schijn hebben als ware het mij te doer 

.,om de koninklijke verlatene te vleijen, het regt der vrouw, 

„het regt van iedere, dat der dienstbare zoo goed als dat der 

„doorluchtige, dat der eerste haast nog meer; het wordt nog 

„wreeder miskend." 

„Stil, Atis! still" gebiedt Tegner; de mops is verbaasd , 

een ander dan zijn meester het woord te hooren voeren. 

„Uwe ouden ," vervolgt Agardh , en ziet bij dat „uwe"onzen 

dichter aan, „uwe onden schiepen in hunne Venus Urania en 

„Venus Vulgivaga de beide uitersten van het schoone geslacht; 

„— bij ons vormen de vrouwen zoo vele schalmen eener keten, 

„die van de wereld heneden ons tot die boven ons reikt; tus- 

„schen duivelen en engelen vlechten zij den band. Wat moest 

„er niet aan hare opvoeding worden besteed, om haar voor de 

„hemelvaart vleugelen te leenen, om haar voor de hellevaart te 

„beveiligen.” 

„Agardb ! gaat ge verzen schrijven?" vraagt Bolmeer. 

„Alsof elke edelmoedige gedachte der jeugd ," valt Tegner 

in, „maat en rijm behoefde om to treffen." 

„Heb dank ," zegt Agardh , „voor uwe waarschuwing," tot 

Bohneer, , „voor uwe aanmoediging ," tot Tegner; — maar werkt 

zijn thema niet nit; hij vergenoegt er zieh mede, tot toelichting 

te laten volgen: „Hoe vreemd zon Sophia Magdalena op-


„hooren , als ik haar vertelde , dat bet een half duizend jaren 

„geleden is, sedert zieh , ten onzent , een vorst over de vrouw 

„ontfermde! Gij weet het, mijne heeren ! Birger Jarl bevrijdde 

„haar uit de boeijen der slavernij , door de doehters , tegenover 

„de zonen , ten minste half erfregt toe te kennen. Het was iets, 

„maar niet genoeg om het er vijf honderd jaren bij te laten 

„blijven! Wanneer zal het beter worden ?" 

Er was wel een poeet in dien kring , maar profeet bleek deze 

niet; anders zou hij voorspeld hebben : „over veertig jaren !" 

Agardh's opwelling was geene voorbijgaande ; de man hield , 

ook in dat opzigt , wat de jongeling beloofde ; — toen het gevoel 

tot overtuiging was gerijpt, preekte hij niet, maar pleitte, 

en Oscar I had sympathie genoeg voor zijne pogingen , om de 

rijksstenden voor te slaan , de vrouw in Zweden eindelijk, eindelijk 

mondig te verklaren 1 „Agardh zijn tbdperk eene eeuw 

„vooruit ," zoo zou Tegner hem later te regt schetsen ; — thans 

antwoordde niemand op zijne moedelooze vraag , — de deur 

des vertreks ging open : „H ij is het ," fluisterde Hagberg Tegner 

in ; wie was hij ? 

Fen man van middelbare lengte , die mogelijk wel Bens uitgeschilderd 

is, dock van wien wij het geluk niet hadden eene 

afbeelding aan te treffen ; dien wij ons intusschen liefst voorstellen 

als meer gespierd dan gevleeschd , beenig , bleek, maar 

met bruine oogen , wier opslag beurtelings trouwhartigheid en 

teederheid uitdrukte, en die toch tevens iets rusteloos hadden, 

dat niet ten voile uit de bewegelijkheid , welke zijne kunst 

eischte, viel te verklaren. Daar treedt hij , — bet is het ware 

woord voor dien eigenaardigen schred — daar treedt hij op 

ons tafeltjen toe ; — de voet , hoe vlug , is vast ; en de handdruk , 

liever de handschudding — want zijn greep trilt tot in den 

schouder door — verraadt , daar zij het maar een omzien 

doet , beide sterkte en snelheid.

298 ESA.IAS TEGNER, FRIT1110F ' S SAGA. 

„Mijnheer Ling," zegt het lid van de club, die hem medebragt 

, en stelt hem aan ooze ken nissen voor. „Mijnheer Ling, 

„die van Koppenhagen komt , en u veel te vertellen heeft." 

De laatste woorden gelden Tegner, die zich buigt , en ale 

de gewone beleefdheidsvragen zijn beantwoord, Ling uitlokt tot 

zijn onderwerp te komen , door de opmerking: 

„U heeft Halcon Jail zien geven ?" 

„Ik heb eene omwenteling bijgewoond ," is het antwoord , 

„eene bloedelooze , mijne heeren ! maar die in belangrijkheid 

„menige bloedige overtreft; eene omwenteling op den deenschen 

„zangberg! Baggesen is gevallen , Oehlenschlager gekroond." 

„Le roi est mort , — vive le roi !" kan de ondengende Agardh 

zich niet weerhouden in te lasschen. 

„Het betreft meer clan die beide poeeten , bet geldt onze kunst 

„en ons karakter, jonge beer !" — Ling geeft geen tiental jaren 

boven Agardh voor: maar Ling, tot academisch schermmeester 

benoemd , en die tevens dichter is, gelooft dat hij zich dadelijk 

moet doen gelden, — „men is aan de overzijde van de Sund 

„fransche let terkunde en fransche geestigheid moe! Het is waar, , 

„in het staatkundige schikt men er zich naar den veroveraar, , 

„dien de halve wereld niet kan weerstaan ; maar in bet rijk 

„van kennis en kunst verloochent men er zijn verleden niet, 

„is men vrij." 

Die man moge iets meesterachtigs hebben , de cooed zijne 

meening te zeggen is hem ook bedeeld ; hij doet het met warmte; 

hem vallen vele gebreken in den vorm te vergeven. 

„Ge hebt Oehlenschlager gezien ?" vraagt Tegner. 

„Hij heet Adam ," spreekt het opgewonden standjen; „hij 

„moest Balder heeten." 

„Omdat hij , als Adam , gevaar loopt zich te hooren toeroe- 

„pen : „Waar zijt ge?” " schertst Tegner. 

„Gij weet wel beter ," berneemt Ling lagehende , „omdat

ESAIAS TEGNFIt, PRITEHOF 'S SAGA. 299 

„zijne schoonheid iets echt-noordsch heeft, sterk en slank te- 

„ yens. Adam ? als gij hem gezien halt, toen Hakon of 

„was gespeeld , en de schouwburg daverde, ge zoudt hem, als 

„ik, Balder hebben begroet , — geen weekelijke paradijsfiguur, 

„— een Asa, als die ons schiereiland intogen, om er zich, niet 

„zoo als men meant, de wilden eener woestenij , maar eene 

„wereld , die zich zelve overleefd had , te onderwerpen.” 

„Weekelijke paradijsfiguur," mompelt Hagberg. 

„Schort het aan de voorstelling , die ens van den kansel 

„gegeven wordt , dat de bijbelsche Adam voor mij nooit iets 

„koninklijks , nooit iets kraehtigs had; dat mogen de leeraars 

„verantwoorden ," brandt Ling los , zonder te weten hoe zijn 

schot in het wilde doel treft ! De arme hofprediker, , die Lehnberg 

navolgt , en als zoovele navolgers, helaas zijn model het 

meest nabij komt in de gebreken die dit aankleven , die bijwipe 

valsch-pathetisch , die steeds sentimenteel is, hij heeft 

den zet beet en trekt een gezigt , of het gerucht waarheid 

spreekt , 't geen hem nageeft in de dwaze duitsche romans van 

den dag volkomen te huis te zijn. De oogen naar de lage zoldering 

slaande , schuift hij zijn stoel achteruit , als vreesde 

hij besmetting. 

„Er moeten groote zwarigheden in dat stuk zijn overwonnen," 

herneemt Tegner humaan , en vaart vorschende voort: „als er 

„niet veel poezij in den persoon van Hakon Jarl was gelegd, 

„ge zondt er niet zoo mee zijn ingenomen. En toch overwint 

„de christen geworden koning Olof den tot het geloof zijner 

„voorvaderen weergekeerden heiden Jarl Halton?" 

„Het is historisch en tragisch tevens ," beweert Ling. 

Een oogenblik ," zegt Tegner ; „valt de zedelijke meerder- 

„heid van Olof boven Hakon, op bet t o onee 1” , en hij drukt 

op het laatste woord , — „zinnel ij k ," en hij geeft ook aan 

dat geen minderen nadruk , — „gelukkig in beeld te brengen ?

300 ESATAS TEGNER, FR1THIOFS SAGA. 

„Hakon is, als mij de saga goed heugt , alles aan zijne dap- 

„perheid verpligt ; Olof heeft zijn regt op de kroon zijner ge- 

„boorte dank to weten; Hakon besluit en voert uit ; Olof heeft 

„raad te plegen met monniken ...” 

„Een priester, , die van zijne zijde haast niet wijkt.” 

„Hakon is oud en Olof jong , — toch is waarschijnlijk de 

„eerste wellustig geschilderd ...." 

„Maar ge hebt het stuk gezien." 

„Evenmin als gelezen , andere daarentegen blijkt 

„kuisch ..." 

„Neer, ge zijt niet in den schouwburg geweest," verklaart 

Ling, „want zoo raak als uw eerste schot was, zoo mis is uw 

„tweede. Olof's koelheid komt niet aan het licht." 

„Oehlenschldger," schertst Agardh; „heeft als tooneelspeler 

„ondervinding opgedaan; heel Koppenhagen juicht toe, als Ha- 

„kon de dochteren des lands mooi vindt ; bet .zon fluiten als 

„Olof zich al te zedig gedroeg." 

„Schalk ," lacht Ling, „als ge die theorie in praktijk brengt , 

„moet ge ijverig les bij mij nemen." 

„Bespiegelen en beoefenen zijn twee, Mijnheer !" 

„Oehlenschlager doceert thans resthetiek ," zegt Tegner, , — 

„wat boezemt toch voor Hakon de belangstelling in, door alien, 

„die het stuk zagen , gevoeld ? Hij wordt voorgesteld als een 

„wreedaard, schier als een onmensch." 

„Het is waar ," antwoordt Ling, „de deernis die wij met 

„hem, als wader, liebben, onder het verhaal hoe zijn heldhaf- 

„tige soon Erland doodgeslagen wend, of deze een wild dier 

„ware geweest, verkeert in afschuw, wanneer Hakon zijn eenig 

„overgebleven telg , het jongsken Erling , achter Odin's offer- 

„steen , dien ten zoen , keelt ; — maar de moed, die hem bij- 

„blijft in zijn vergeefschen strip, in zijne vlugt, in zijn val, 

„verzoent ons weder met hem ; — en als hij eindelijk in zijne

ESAIAS TEGNER, Furrmor's SAGA. 301 

„zinsverbijstering, in een visioen van zijn verleden, den laatst 

„overgebleven dienstbre beveelt , hem te doorsteken , der wroe- 

„ging ten prooi, dan gevoelen wij medelijden en schrik beide! 

„Hoe het medelijden ten slotte de overhand heeft, als Thora, 

„die hij verleidde en verliet , maar die hem zijn vergrijp in 

„zijn val vergaf, als zij zwaard en krans op zijn lijkkist legt , 

„hem een noordsch , een schaars geevenaard held prijst , „een 

„ „bloesem door fellen vorst geteisterd !” " 

Ling's oogen vonkelen. 

„En de oude heiden wordt weer wakker in ons ," zegt Hagberg, 

die nog „de weekelijke paradijsfiguur" niet vergeten kan. 

„Toth niet," beweert Ling, „maar we begrijpen den voor- 

„tijd ; de geest van Karel de Twaalfde vaart door ons ge- 

„beente.” 

„Dat noordsche heldendicht!” juicht Tegner hem, zijns ondanks 

, toe, — al laat hij er op volgen: „toch is Oehlenschld- 

„gees triomf mij nog niet helder.” 

„Groote kennis van het tooneel doet hem gelukkige grepen 

„doen ," verklaart Ling ; „door afwisseling van toestanden heeft 

„het geheel velerlei verrassends; sours mag een verhaal wat 

„lang zijn, in eenige trekken schildert elk van die den tijd 

eigenaardig." 

„Lyrisch?" mijmert Tegner, „episch zelfs , dat gaat aan , 

„maar dramatisch schijnt de stoffe mij niet. Als het christen- 

„dom , in plaats van in persoon op te treden , slechts uit de 

„verte beurtelings dreigde en aantrok ..... ” 

Scheld Ling niet lotnp , dewijl hij zich omwendt ; Bolmeer 

noodigt hem uit, de welkomstteuge bescheid to doen. 

„teen glazen ," dat kan slechts Ling zeggen , — „hoornen 

„zouden hier pas geven." 

Gelukkig , voor den roem van de Herberg, zijn er ten 

minste bekers ter hand; Bolineer schenkt ze boordevol.

302 ESAIAS TEGNER FIUTHIOF ' S SAGA- 

„Maar mee hebben we niet.” 

„Of ik mij in Walhalla geloofde ," lacht Ling, en de heeren 

, ook later binnengekomene , maar die ons geen bijzonder 

belang inboezemen , zij drinken , „broederschap" met den nieuw 

benoemden schermmeester der Universiteit. 

„Op de toekomst van het Noortlen!" Het is Agardh , die 

zijn hart in den toast lucht geeft; er wordt met geestdrift 

weklonken. 

Er schuilt voor de fantasie een schat van stof in de verscheidenheid 

van gedachten , waartoe een zelfde wensch aanleiding 

geeft; lees dit vijftal eens door de oogen in het harte. 

Bolmeer's verwachtingen bepalen zich schier tot Lund, tot den 

bloei der hoogeschool; ads de studie aan doze dieper wortelen mag 

slaan, dan zal heel het rijk zich in de vruchten verlustigen. — 

Heurlin , die een tweetal academische leeraren , welke wij straks 

als ook aanwezig vermeldden , met een woord op de hoogte des 

gespreks brengt , heeft weinig weer verbeelding, — hij denkt 

aan grooter orde in de administratie , beslissender invloed van 

het geestelijk gezag op het bestuur ; een van de vier standee 

der aloude staatsregeling , de priesterlijke , werpt , volgens hem, 

niet half genoeg gewigt in de schaal. — Ling, claarentegen , 

Ling, de prototype van muscular christianity, ziet, in gedachte 

, een geslacht voor zich, als de gymnastie , waarmee hij 

dweept , zal waarborgen louter sterkte, louter schoonheid ! — 

de gestalten een heldendicht waardig , als hem voor den geeft 

zweeft , de Asa's , dat later de zweedsche letteren ten sieraad zal 

zijn. — Hoe een publiek , als Hagberg vast van den kansel meent 

gh te slaan, gemoedelijk en geloovig , huiveren zou voor de 

plastische groepen, welke Ling's verbeelding verrukken, echtnoordsch, 

en this niet met al sentimenteel ; groepen volkomen te 

schetsen met eene uitdrukking , welke zoo good die gansche 

mythologie veraanschouwelijkt , als het genie van dezen haren

ESA IAS TEGNFR, FRITITIOF ' S SAGA. 303 

priester „vulkaan bij vulkaan tusschen ijsvelden." — Agardh, 

eindelijk, — valt er vollediger bewijs zijner veelzijdigheid bij to 

brengen ? — de jonge botanicus , die door heel Europa bekend 

zal worden en beroemd tevens, hij zou evenzeer voor de ligchaamsoefeningen 

des schermmeesters , als voor de stichtelijke opwekkingen 

des hofpredikers sympatliie hebben; maar Zweden lijdt, 

vreest bovendien aan kwalen, welke deze 'loch gene heelen 

kan, die een practicus eischen, een economist; — „de toekomst 

„van het Noorden" hangt voor hem van betere financien, van 

hypotheek-banken en brandwaarborg-maatschappijen , van tal 

van instellingen af, tot welke hij zal bijdragen, — ook al 

wordt hem als bissehop herderlijke zielenzorg aanbevolen! 

En Tegner? 

De meeste zijner vrienden mogen zijne mijmering vreemd vinden, 

ons moet het duidelijk zijn, dat hij van verre de ontluikende 

bloem der romantisehe poezij gewaar wordt ; dat hij haar, uit 

wat het gerucht van Hakon Jan overwoei, zich denkt en 

droomt! Hij heeft werktuigelijk meegeklonken; thans weert hij 

Atis af, hoort het naauwelijks dat Ling niet rust voor Agardh 

een vers voordraagt. „Hoe!" roept onze Esalas eensklaps en 

zou op willen staan, Maar bet zou to dwaas wezen; is het godieht 

het zijne niet ? Ace mile e600rteg rond , heet het poeem 

— drie coupletten werden reeds aangehoorcl, daar volgt het 

vierde, eene schildering van — maar luister mee : 

Uw zomer blijkt een reus I Gewiegd op rnwe schotsen 

Ontstijgt hij , met gebloemt' , ze in stormeuzwangren dooi : 

Op eons wordt knop en vrucht der gaardc dubble tooi , 

En geelt het schrale groen , geteisterd tussehen rotsen , 

Ten gouden oogst , waarbij , op 's maaijers bee, 

Met halve rust de dag zich 8telt to vree. 

trw winter is een held ! Hij naakt , de neevlen wijken , 

Hij komt , besneettwd van baard , met dennenloof om 't haar ;

304 F.SA1AS TEGNFR, FRITIIIOF' S SAGA. 

Finks gaat het donkre wood van zilvreu luister zwaar ; 

Geen lelie haalt hij 't wit, waarmee uw velden prijken, 

En waar de golf op 't strand hoar kraehten spilt, 

Daar legt hij zwaar zijn diamanten sehild. 

„Flink!" roept Ling, en 't is niet looter beleefdheid , want 

bij de volgende verzen ondergaat Tegner eene marteling, als 

we niemand toewenschen. Een overvloed van fraaije woorden 

laat den dichterlij ken schermmeester koel, — de bruine oogen 

flikkeren een omzien, als het ijzer gelegenheid geeft een goeden 

greep te doen , — maar Agardh is aan de laatste strophe, en 

de wensch , dat des dichters geboortegrond ook zijn graf moge 

zijn, dat lommerschahuw en bloemengeur zijne terp niet mogen 

ontbreken , verlokken Ling tot den uitroep : 

„Dat zweemt wel wat naar Franzen." 

„Het is hooge lof ," houdt Tegner zich groot; — en is echter 

niet veel vrolijker to rime dan voor weinige weken , toen 

hij het stockholmsche dagblad , waarin de Academie hare verslagen 

plaatste , vol verwachting ter hand tram, en zag, dat het 

gedicht , door hem ingezonden , de Beschaving — niet was bekroond 

! — „Agardh!" laat hij thans op die bonne mine a 

mauvais jou volgen , en haalt uit zijn rokzak het vel papier 

te voorschijn, neen, de twee, die hij medebragt, „Agardh! lees 

„even over, het is eene samenspraak ; wees gij Fran krij k, 

„ik zal Engeland spelen." 

Een algemeen gejuich gaat op. 

Agardh heeft luttel tijds noodig , om het handschrift van 

Tegner to ontcijferen ; hij is de schrale strepen gewend; de 

dicbter neemt gaarne eene proeve van zijne verzen, door ze 

dier vurige voordragt, dier schoone stem toe to vertrouwen. En 

wat den geest van dit dichtstuk betreft, de jongeling heeft dien 

even snel gevat — we zijn in 1805 — het is politieke poezij, 

maar geene bedaard-beschouwende. Albion en Gallie, de beide

ESAIAS TEGNil:R. FRITHJOF ' S SAGA. 305 

mededingsters om den werelclstaf, , sparen elkahr verwijtingen 

nosh verdenkingen ; het gansehe vers is eene serie van den 

toenmaligen toestand schilderende invectieven. Engeland heft 

hoonend aan: „Als een kanker moogt gij Europa verteren , 

„Albion blijft buiten uw bereik !" Frankrijk schetst even sterk: 

„Om straffeloos to plunderen steekt gij de wereld in brand ; 

„uitgehongerde haai , zoekt ge roof op elke kust!" En de gebeurtenissen 

der laatste jaren , — welke eeuwen schij nen , zoo 

veel viel er in voor ! — gaan uwen geest voorbij , als de zeemagt 

der landmagt toevoegt „Duitschland heeft gestreden en 

„is gevallen ; uw Ming houwt zijne leden van een; de Neder- 

„landen hebben broeders ingeroepen , die verdrukkers zijn ge- 

„worden ;” -- en het vaandel daarop den wimpel aan „den 

„Hindus” herinnert , „wiens paarlen zijn paradijs geen vrede 

„verzekeren ," aan den Neger, , „die dood wordt gegeeseld, op- 

„dat Engeland suiker hebbe als het thee sehenkt !” — „Spanje 

„hebt ge geteisterd , Zwitserland onteerd ," klinkt het van de 

eene zijde ; — „de Zee hebt ge gesloten en Koppenhagen ver- 

„brand ,” hoort ge van de andere. „Ik bezoldig koningen en 

„hunne legers zjn de mijne !" — en het wederwoord is: „Ga. 

„naar Austerlitz en herroep er de dooden in het leven." — Hoe 

het gedicht de kleur van den tijd draagt : „de guillotine moge 

„rust hebben ," beet het, „Piebegru wordt in de gevangenis 

„omgebragt, en slechts in de wouden van Amerika vindt Victor 

„Moreau veiligheid." — De weerstuit laat zich niet wachten: 

„Pitt en uw helsch werktuig," luidt het, „ze zijn vergeefs los- 

„ gebarsten; in Nelson, den bloedigen , mist uw schip zijn roer.” 

Maar al weergalmt de Her b e rg van handgeklap , ons boeit, 

meer dan die verwij ten , de wending welke de dichter eensklaps 

aan zijn vers geeft , het blootleggen van de beginselen, 

die partijen bezielen. „ Waar twisten wij om ," roept Engeland; 

„is de wereld niet groot genoeg voor ons beide ? Gij 

Stnliei eei &h et*. 777 20

306 ESAIAS TEM ,: FRIT IIIOVS SAGA. 

„wenscht eer en wenscht magt; winst is alles wat ik begeer. 

„Het is mime roeping, de wereld te bevrijden, maar het is 

„ook mijne roeping het hoofd van 's werelds zeemagt te zijn, 

„— van beide is de leste mij het liefste. Ik ijver voor vrijheid, 

„ja, maar voor handelsvrijheid, begrijpt ge; vrijheid voor mij 

„bovenal; elk ander zie toe voor zich zelven. Daarom biede ik 

„u vree; laat zamen den buit ons verdeelen; u zij het groe- 

„nende land, mij zij de blaauwe oceaan!” — „Wel kenne ik 

„u ," antwoordt Frankrijk, „en veracht uw krainersstaatkunst, 

„op een handelsbalans gebouwd. Gij zijt nog de crude geble- 

„ven, maar bij mij is alles weergeboren; de verjongde, verme- 

„tele kracht haakt naar ridderlijke spelen. De aarde verover 

„ik zelve, en de zee zal wel volgen; wie het strand heeft, heeft 

„het water; deelen , ik denk er niet aan. Niet uw gewapende 

„hand, uw biddende biede mij vrede; buig voor de betere u 

„neer; deze is de vree dien ik wil.” 

Engeland. 

't Wimpelheir wappert in 't zwerk, het regent als eertijds in Sodom 

't Schuim van de golven ziet rood; val 14, verwaatue ! daar aan I 

Frankrijk. 

d'Adelaars stijgen in 't zwerk, het dreunt als ten dage des oordeels ; 

Glibbrig is de aarde van bloed ; val mij, verwaatne ! daar aan ! 

Engelan'd. 

Blaak als een laaije vulkaan , en verniel wat er om u mag bloeijen 

Tot ge, in u zelve vcrteerd , zaamstort in rook en in asch ! 

Frankrijk. 

Lig als een blokschip vast ; uw anker, , 't crediet , dreigt te glippen, 

Met het geteisterde wrak drijven de stormen den spot ! 

Agardh heeft de laatste regels naauwelijks voorgedragen, 

of hij drukt den dichter de hand, half uit bewondering, half

ESAIAS TEGNER FIIITHIOF 'S SAGA. 307 

uit behoefte , zich , na zooveel hatelijks als Frankrijk Engeland 

toeduwde , met zijne wederpartij te verzoenen. Tegner zal dankbaar 

mogen zijn, zoo het groote publiek deze poezij begroet als 

dit kleine gehoor ; toejnichingen in overvloed ! Bolmeer prijst 

het vers een historiele cursus. Hagberg heeft nooit geloofd, 

dat het zangerig-zweedsch beurtelings zoo stout en zoo scherp 

kon zijn. 

„Heiligschennis! roept Ling ; „ons geluid is de weergalm 

„van een grond , waarin ijzer schuilt." 

„En bet buigzaamst staal but het scherpst ," vult Tegner aan, 

niet zonder zelfgevoel. Houd hem den hoogmoed ten goede; hij 

is straks bij Franzen vergeleken ; vreest hij dat men , waar bet 

kracht geldt , met Wallin zal aankomen ? 

„Ge hebt gelijk ," zegt Ling ; „er spatten vonken nit die ver- 

„zen ; ze zijn gesmeed , en ofschoon toestanden , aan den tegen- 

„woordigen tijd ontleend, mij weinig belang inboezemen, ik 

„huldig in deze gedachten een geest , die bewijst , dat het rijk 

„van Baggesen ook bier voorbij is. Geen spel, geen scherts 

„meer, , als bij dien verenropeesden Scandinaaf, sneer Fransch- 

„man dan Deen ! .... ” 

„Andere dagen , andere zangen ,” merkt Tegner op; „maar 

„in iederen tijd , mijn waarde ! eerbied voor gevallen grootheid.” 

„hits deze haar karakter wete te bewaren ," valt Ling in ; 

en waarlijk , het was het minst wijze en waardige woord niet, 

— den ouderen dichter Baggesen in zijne betrekking tot den 

opkomenden Oehlenschlager beschouwd , — dat op dezen avond 

gesproken werd door den dichterlijken schermmeester, , dien 

Tegner regt had, „lastig" te vinden. 

Of de zweedsche genreschilders de britsche in liefde voor de 

letteren van hun vaderland evenaarden; of het noorden op een 

Leslie, een Ward, een Stone hogen mogt! Zoo goed als de 

laatsten ons in de club verplaatsten , die den jeugdigen Pope

308 ESAIAS TEGNER, FRLTHIOF ' S SAGA. 

aan John Dryden, glorious John, voorstellen zag , zou dan de 

Her b erg op het dock gebragt in welke Tegner met Ling 

kennis maakte , meent ge? Voorzeker, , al riedt gij onze gedachte 

maar ten halve; want als Svea zulke schilders rijk was, 

wij zouden naar geen overgang tot Geyer hebben te zoeken ; 

het afscheid door Erik van Esalas op Liljendal, in den herfst 

van 1804, zou wereldbekend zijn , en u bij de eerste toespeling 

de beste weer voor den geest staan. Bij gebre.k van iets zoo 

aansehonwelijks stelt ge -a hopen wij , met onzen greep Geyer 

in uw gam-igen te herroepen , te vreC; , en hebt er niet tegen 

dat wij om zijnentwil nit de eene hoogeschool in de andere 

overwippen , dat we hem twee jaren later, den W en Junij 

1806 , toen hij promoveerde , toen hij magister werd , te Upsala 

weer aantreffen. Waaraan het schortte, dat Geyer dit niet, 

zoo als zijne vrienden , zoo als vooral zijn vader verlangtle , 

reeds drie jaren vroeger was geworden ? — Wij zouden kunnen 

antwoorden , dat zoowel de eene bijzonderheid, dat hij 

aarzelde in de keuze tusschen de twee wegen, welke hem openstonden 

, die der kanselarij of die der academie , de betrekking 

van een ambtenaar of de loopbaan van een geleerde , als de andere, 

dat hij, na de eindelijke beslissing dezer levensvraag, 

toch den tijd niet had klaar to komen , daar hij het onderrigt 

van twee jonger broeders op zich moest nemen , thans alle 

belang hebben verloren. En toch zij dit verre van ons. Een 

brief over dat onderwerp , door den twintigjarige in 1802 aan 

zijn vader geschreven , verdient eene vlugtige inzage; hij schetst 

zijn vurig verlangen in de gelegenheid te worden gesteld to 

r eizen ; men kent Geyer maar ten halve, als men hem daarover 

niet heeft gehoord. „Eer er sprake van kan zijn ," schrijft 

hij, „welk examen ik zal afleggen, dient bepaald te warden, 

„met welk doel ik dat zal doen. Voor mij , ik beoog daar- 

„mede maar een wit : ik zou slechts blijk van mijii knapheid

ESA LAS TEGNi.R, FRITFITOF' S SAGA. 309 

„willen geven , ow in de gelegenheid te komen te r ei z en. 

„Ik geloof, dat dit voor mij noodzakelijk is, ik heb geen hoo- 

„ger wensch. Ik weet weinig , ik ken mij zelven misschien het 

„minst van alles, maar waar ik zeker van ben, is dat, wer- 

„waarts ook de weg leiden moge, dien ik als man zal betre- 

„den , r ei z en de voorwaarde hlijft ter ontwikkeling mijuer 

„geringe Zonder de wereld te hebben gezien , zal ik 

„noch die kloekheid en vastheid van karakter, nosh die vlug- 

„heid en juistheid van oordeel verwerven, in iedere verhouding 

„des levens vereischt. Om een degelijk mensch , om een goed 

„burger en een flunk ambtenaar te worden, is dat middel on- 

„ontbeerlijk. Verbeelding beheerscht in mij alle overige vermo- 

„gens ; mijn hart moge niet kwaad zijn, zwak is het zeker; 

„ik ben in vele opzigten , mijn lieve vader weet best in welke , 

„een volslagen dwaas; het is niet aan mij die bier op te som- 

„men ; men moet zijn gebreken hebben afgelegd , eer men die 

„bekent. Intusschen zijn dit alles eigenaardigheden , welke tot 

„mijn verderf dieper wortel zullen schieten , als ik mij niet 

„spoedig losruk nit den stillen, gelnkkigen , vertrouwelijken 

„kring , in welken ik inschikkelijkheid betoon en ontmoete. 

„Ik zou een dweeper worden, wiens blik een ijdel wit in eene 

„ideale wereld najaagt , en eindigen met een dier halfslachtige 

„menschen te blijken , wier daden een mengelmoes zijn van 

„zwakheid , verbeelding en dwaasheid. Maar waarom 'anger 

„uitgeweid over wat mijn goede vader zeker al beter inziet clan 

„ik. Het is uitgemaakt , ik moet reizen.” 

Ge zoudt er niets bij winnen , zoo wij u uitvoerig mededeelden 

, waarom onze student, als hij magister worden moest, tot 

1806 wenschte te studeren ; al wat ge weten moet is, dat beicle 

zijn vader en diens vriend , kapitein Rappliolt , „die de we- 

„reld kende,” bet reisplan afkeurden , dat zij hem reeds in 

1803 gepromoveerd wilden zien. En als ge u no herinnert , hoe

310 ESATAS TEGNÉR, FRITHIOF' S SAGA. 

wij hem voor II opvoerden teleurgesteld in het dingen near 

eon onderwijzersbetrekking bij een jonkman van aanzienlijken 

huize , dewijl men hem als „een ongestadig mensch" had afgeschetst 

, triomferende, daar hij door het behalen °eller medaille 

voor eene Lofrede op Sten Sture de oude, ten minste 

toonde to hebben gestudeerd , dan mogen wij de kennis weer 

aangeknoopt achten , ook zonder aanschouwelijke voorstelling. 

We zijn in 1806 — het eene examen voor, bet andere examen 

na is glansrijk afgelegd , hij zal eerlijk promoveren, — hoe is 

hij te moede? maalt hem de reize nog door het hoofd? 

„Ik lei een prettig leven, ik lees wat ik wil, span mij uit 

„als 't me lust, mijn lectunr is onafgebroken genot. Vaarwel, 

„astronomie! vaarwel, physika! vaar lang wel, hebreenwsch! 

„Mijne ceremoniele visites zijn afgedaan. Ik ben weer thuis, 

„en mijne oudste, mijne eerste vrienden, mijne lievelingssehrij- 

„vers en lievelingsdiehters voeren mij in hooger, reiner lucht, 

„dan waarvan eenige Parnassus weet. Het zal echter dra tijd 

„worden over mijn dispuut te denken. Ik heb het besluit ge- 

„nomen , zelf de stoffe mijner dissertatie to kiezen , en die 

ook zelf to schrijveu; al ware ik dit Diet van zips, de nood 

„zou er mij wel toe dwingen. De professoren zijn nooit zoo 

„schriel geweest als thans met het opgeven van stoffen. Doze 

„heeft een akker gekocht , en die gaat ossen beproeven, een 

„derde heeft een wijf getrouwd, enz. enz.” Er is verademing, 

er is vreugde over herkregen vrijheid in die regelen , maar 

van r ei z en geen woord; gaf hij dien wensch op? Een oogenblik 

gedulds , bidden wij. Hij koos tot onderwerp zijner dissertatie: 

De ingenio politico medii cevi; den 141e. Junij 

promoveerde hij , — maar bleef des ondanks nog een paar 

jaren zijue philosophische en historische studien aan de acadeMie 

voortzetten , bleef in Upsala over de ontwikkeling van 

een gewestgenoot , van een Wermlander, toezigt houden;

ESATAS TEGNEH, FRITHIOVS SAGA. 311 

was hij gelukkig ? Hoor hem zelven. Onder de oogen , die deze 

bladen doorloopen , zijn er misschien jeugdige , wier lot naar 

het zijne zweemt , die er behoefte aan liebben , bij wijle door 

een treffend beeld te worden gesterkt in het geloof, dat al 

daagt het latigzaam , het toch daagt! 

„Ik word bewonderd en benijd , then ik den prijs bij de 

„Academie had behaald. Men stood verbaasd over zulk eene 

„vlugt; vliegen was teen nog zoo algemeen niet. Zoo iets kon 

„ietnands fortuin maken. 1VIijn geluk verbijsterde me meer, , 

„dan 't mij streelde. Ik hoorde spreken van mijne vroege , 

„mijne verwonderenswaardige rijpheid van oordeel. Goede he- 

„mel ! ik was, of juister gezegd , — want waarom zou ik loo- 

„chenen, dat de bijval des oogenbliks iets bedwelmends had, 

„— ik werd hoe ]anger hoe mismoediger over mijne onrijpheid. 

„Niets valt minder te vertrouwen , dan zoo vroegen voorspoed; 

„men moest er bang voor zijn.” 

De klagt leidt tot eene poging bet in zelfkennis verder te 

brengen , welke wij als proeve gaarne mededeelen. 

„Men spreekt van het geluk der jeugd. En ik zal de laatste 

„zijn eene opvatting te loochenen , zoo algemeen, als dat men 

„der lente innemendheid toekent , en Het morgenrood pracht. 

„Maar stolid aan mij de keuze , welke van mijne jaren ik zou 

„willen overleven , de vroegere of de latere ; niet die des jon- 

„gelings zou mijn antwoord zijn. Van het geluk der jeugd 

„heb ik luttel to roemen. Het is niet, dat ik mij over bijzon- 

„dere ongelukken heb to beklagen ; mijn toestand liet weinig 

„te wenschen over, ook heb ik mij van geene grove buitenspo- 

„righeden to beschuldigen ; den storm der hartstogten stood ik, 

„zoo niet zonder gevaar, , dan toch zonder schipbreuk door. Slechts 

„te good heugt het mij echter, , wat in heel dien tijd het voor- 

„werp mijner afgunst was ; een gevoel , dat mij anders vreemd 

„is. Het was het lot diergenen , welke door de natuur zijn toe-

312 ESAIAS FRITIIIOCS SAGA. 

„gerust met een beslisten aanleg , wier ontwikkeling, groot of 

„klein, geleidelijk voortgaat. Voor hen voegt iedere (lag eerie, 

„zij het ook kleine , som tot het facit des levens toe ; het is 

„een vredig , stil verwerven , dat aanwast met hun innerlijk 

„geluk, en geluk om zich verspreidt. Het scheen mij toe, dat 

„alley wat daarnaar zweemde mij faalde. Niemand is ooit zoo 

„zonder zelfvertrouwen geweest. Het eenige, waarvan ik be- 

„wnstzijn had, was een onbeperkt vermogen , indrukken en 

„gedachten to ontvangen, eerie grenzelooze receptiviteit ; maar 

„ik bleek zoozeer alto zelfstandigheid , schier alle persoonlijk- 

„held vreeind , dat het mij dikwijls te moede was, als zou eene 

„schaduw in staat zijn geweest mij te verdrijven en mijne 

„plaats in to nemen. Er is een duitsche roman, in welken de 

„hoofdpersoon , Peter Sehlemihl , naar zijn verloren schaduw 

„zoekt; ik zou eene ware geschiedenis kunnen schrij vett van 

„iemand, die zich z el v en zocht. Ken zekere lust mij te 

„subordineren , eerie neiging , me liever terug to trek ken dan 

„me op den voorgrond to plaatsen , is mij levenslang van dit se- 

„dert getemperd gevcel bijgebleven. Bezit ik eenige zelfstandig- 

„heid , ze is lang'zaam en tot duren prijs verworven ; en mag 

„ik oordeelen naar den tijd, dien bet mij gekost heeft, min 

„of meer besef te krijgen van den zamenhang van dit midden- 

„punt van mijn wezen , zoo reiken die weefsels verre. Ik heb 

„bier het heimelijkste eerier gemoecIsstemming blootgelegd , die 

„jaren lang de mijne was, die ik niernand bekencle en die mij in 

„eenzame oogenblikken schier wanhopig deed worden. 

„Daarin ligt ook de onwederstaanbare aantrekkingskracht , 

„welke de philosophie op mij heeft uitgeoefend. Haar alleen 

„heb ik uit behoefte gestudeerd ; al het overige, dewijl ik het 

„mij had voorgenomen , of het mij vermaakte. Kant, Fichte, 

„Schelling's schriften zijn in tal van jaren Met van mijn les- 

„senaar geweest ; hun uitgesleten rnggen dragen er in mijn

ESAIAS TEGNÉlt FRITHIOF ' S SAGA. 313 

„boekenkast nog blijk van. Vat mijn weg in de wijsbegeerte 

„hetreft , ik kan er slechts van zeggen, dat deze de tegenover- 

„gestelde was van then des middelsten order de bovengenoem- 

„den. Ik ben overal moeten beginnen met een niet-ik on). tot 

„een ik te komen , — en dat was niet het eerste , maar het 

„laatste, waartoe ik kwam ! Ik wil daarom niet beweren, dat 

„ik het, uit vreemde materialen , met Locke en Condillac heb 

„opgebouwd, die mij trouw in den lommer vergezelden , want 

„ze zijn te droog en te dor om ze elders dan in de frissche 

„lricht , dan in het groen te genieten. Philosophie is immers de 

„kunst , eene Schacht, eene mijn op te sporen en to graven ? Zoo 

„brengt men in den zonneschijn good aan het licht , maar zon 

„meet er zijn, zal het blinken. De mensch is o o g en niet z o n.” 

Of wij het alleen zijn die gaarne een oogenblik langer luistoren 

, die wenschen , dat onze eigene letterkunde dergelijke 

zelfstudies rijk ware, van mannen altoos , die verdienen van 

meer dan eene zijde te worden beschouwd ? 

„ Dien ganschen tijd was ik geheel onvruchtbaar, , en aan de 

„gunst der zanggodinnen viol niet to denken. lie lauwerkrans , 

„welke mij, naar gewoonte , als magister werd bedeeld , scheen 

„me eene bittere Greep ik de pen op, dan kruisten zich 

„voor mijn geest stjl bij stijl en manier bij manier uit den 

„grooten voorraad eener veelzijdige lectuur. Als ik de slotsom 

„van deze oprnake, met betrekking tot wat ik er in v er nuft en 

„k unst door verwierf , dan sta ik vooral bij vier auteurs stil , die 

„een grooten en duurzamen invloed op mij hebben uitgeoefend. 

„Het zijn Rousseau en Schiller, het zijn S hakespeare 

„en GOt he ; — de eersten in de vroegere periode mijner leer- 

„jaren , de laatste in de latere , dat wil zeggen , tot den dag 

„mijns doods toe. Vooral de laatste heeft veel , onbeschrijfe- 

„lijk veel op mij gewerkt ; ik kan in waarheid zeggen, dat 

„ik van geen rnensch ter wereld meer heb geleerd. Vraagt

314 ESAIAS TEGNEN FRITHION''S SAGA. 

„men naar de oorzaak , aan dat viertal gemeen, waarom hunne 

„indrukken iets onuitwischbaars hebben, dan schuilt deze zon- 

„der twijfel daarin, dat geen hunner zonder weerstand to ge- 

„nieten valt , liever nog, dat zij al de veerkracht eener leven- 

„dige , eigene werkzaamheid in beweging zetten. Maar er is 

„een hooger graad die te wekken. Dat vermogen is aan die 

„genien bedeeld , welke ten opzigte aller navolging , boven min- 

„dere , iets afschrikkends hebben, bij wie die volslagen onmo- 

„gelijk is. Zij trekkers niet alleen tot zich aan, zij drijven ook 

„elk die zich met hen bezig houdt , in hemzelven terug. Zij 

„doer zelfstandig worden , sl echts zelfstandig. Niet vatbaar 

„te zij n nagevolgd to worden , is bet beste negatieve ken- 

„teeken van goede miters, dat ik weet. Het positieve is, dat 

„zij sterken , dat zij een bewustzijn geven van gezondheid der 

„ziel. Al wat de frissche lucht louterends, al wat de doorzig- 

„tigste golf lavends , al wat het helderst Licht levenwekkends 

„heeft, is daarmede vergeleken niets. Medecina mentis 

„— artsenij , spijze der ziel — ziedaar de wonderbaarlijke 

„kracht waarmede zij begaafd werden. Zegen over deze wel- 

„doeners der menschheid! Vloek, zou men geneigd zijn to 

„zeggen , als men zich wendt tot hen, die den gifbeker men- 

„gen -- maar ik wil er mijne lippen niet mede bezoedelen.” 

Als wij niet voort zullen gaan te vertalen, moeten wij de 

fierinneringen, ons door Geyer nagelaten, digtslaan, en u den 

verderen loop zijns lots naar aanleiding van de Levensschets, 

die wij zijnen zoon dank weten , mededeelen. Het zal ons geleidelijk 

tot de gewenschte, tot de niet opgegeven reize brengen. 

Over zijns vaders gemoedstoestand in die jaren getuigt 

de zoon — die deze teekening, helaas! niet voltooijen mogt , 

— dat hij heurtelings aan een gevoel van rijkdom en van gebrek 

, aan vermogen en onmagt ten prooi was, dat bet der ondervinding 

bleef voorbehouden , hem den weg to wijzen , dien

ESAIAS TEGICER FRITHIOF ' S SAGA. 315 

hij had in te slaan. „Wel was hij, zoo als hij zich zelven heeft 

„geschetst, in den waren zin des woords, een zoekende, een 

„zoekende, zoo in de lente , als in den herfst zijns levens! Hij 

„begon met in heiligen ernst en brandenden ijver zijn eigen 

„genie te zoeken , en ads Jakob , worstelende met den engel , 

„zeide hij „Ick en sal u niet laten gaen, het en zy dat ghy 

„ „my segent." De zegen volgde en op hief de engel zijne 

„blikken , op naar het licht, en in deze las hij zijne bestem- 

„ming.” 

Het feed tot in 1808, eer Zweden's toekomstigebistoriens extraordinair 

kanselarijscbrijver werd in bet Rijks-Archief; het laatste 

gedeelte van dat jaar, , en bet eerste van het volgende bragt 

hij in die betrekking to Stockholm door. Om de bevoegdheid 

te verwerven , geschiedenis to molten doceren, gaf hij in die 

dagen een academisch specimen uit , onder den titel : De stilo 

historic° aped Romano& Het mogt eene eerste schrede heeten 

in de werkelijke wereld ; maar wie het vergeten was, welke 

voorwaarde hij vroeger een eigenlijk optreden had gesteld, 

niet hij. Eene reize, een seize, drie jaren levens voor eene 

reize! Hoe gretig greep hij dan ook , ter vervulling van dat 

verlangen , de gelegenheid aan er hem toe geboden, in het on- 

derwijzen van den zoon des Commerce-Radets von Schinkel. 

Het kon de laatste kans zijn geweest , hij mogt niet aarzelen. 

„Eensklaps viel een vloed van licht midden in die duisternis," 

zegt hij ; „dit onvruchtbaar rondtasten werd afgewisseld door 

„verrassend aanschouwen. Ik zag mij in de mogelijkheid ge- 

„steld een reize naar Engeland mee to maken ; den jonkman, 

„dien ik haar dank had te weten , heb ik in geheel zijn ge- 

„drag jegens mij slechts to roemen.” 

Er is veel geschreven over het reizen; de voordeelen zijn 

met warmth in het licht gesteld, de nadeelen met vernuft geschetst; 

de stoffe is onuitputtelijk , want in ieder ander deceit-

316 ESAIAS TEGN ER , FRITHIOF ' S SAGA. 

nium reist ieder individu anders. Wij hebben er voor heden genoeg 

aan , iemand , zoo belangwekkend als Geyer, ga te slaan , 

in eenen tijd en op een tooneel , die beslissende indrukken 

moesten achterlaten. Als zou deze togt op heel zijne toekoinst 

bet zegel zetten , begot' hij dien niet zonder een besluit te 

hebben volvoerd , waaraan hij geaarzeld had gevolg to geven, 

zoolang zijn verschiet hem niet helder wilde worden. „Op weg 

„naar het buitenland bezocht hij in allerijl zijn geboorte- 

„streek , om van zijne (alders, verwanten en vrienden afseheid 

„te nemen. Op een lieflijken zomermorgen hield zijn karretjen 

„stil voor het hek der laan , die naar Odenstadt's heerenhoeve 

„leidt , in het kerspel G-ilberga gelegen. Hij wipte de trede 

„af, en entmoette in den lommer 's landgoeds eigenaar Kant 

„Knutsson Liljebkirn , een weduwnaar, die met zijn gezin tot 

„de vertronwdste vrienden van G-eyer's ouderlijk huis behoorde. 

„Zonder omwegen droeg hij dozen zijne bede om de hand zijner 

„jongste doehter voor. De vader, die niets minder verwachtte 

„dan zulk een haastig aanzoek , was een oogenblik stow van 

„verbazing en ried toen den vrijer zijne poging af.” Hij had 

immers nog in het geheel Been uitzigt , voor zich zelven en zijne 

geliefde te kunnen zorgen ; waar zou de schoorsteen van rooken ? 

„ „Maar ga binnen ," besloot de vader, zijns ondanks bewogen 

„ „draag haar zelf uwen wensch voor, ik wil niet in den weg zijn." 

„Binnen een omzien was de magister verloofd , ontving den 

„scboonvaderlijken zegen , rukte zich nit de armen zijner geliefde 

„en toog in den vreemde." Dat vrijen heeft zoowel jets ouderwetseh-aartsvaderlijks 

als nienwerwetsch-dichterlijks; maar 

nwe fantasie volstaat voor de idylle; de reis is onze taak. 

Hij bragt een jaar in Engeland door; hij bezocht beurtelings 

grootere en kleinere steden ; hij leefde in Londen en op bet 

land. De indrukken, welke bet verkeer onder een yolk, het 

zijne in zoo vele opzigten vooruit , op hem ruaakte , zijn be-

ESAIAS TEGNER, FRITnTOFS SAGA. 317 

waard gebleven in brieven, aan zijne betrekkingen geschreven 

en in zijne Herinneringen gedrukt. Ook die aan zijn meisjen 

in Wermland, ook die half gefluisterde, half geraden wenschen? 

Neen. Minnebrieven komen in deze verzameling niet voor; hij 

wist dat ze maar voor vier oogen belang hebben. Doch de overige, 

welk een begrip geven zij van zijn oordeel, welk een blik gunnen 

zij op zijnen geest ? Goethe heeft het teregt opgemerkt: 

„brieven zijn de belangrijkste gedenkstukken, welke ieder on- 

„zer kan nalaten." Een toetssteen, niet enkel van iemands 

kennis, ook en vooral van iemands karakter. Onze tijd beseft 

volkomen de waarde van dergelijke nalatenschap; onze tijd, 

beweert men , Mat to wenschen over in de wijze op welke hij 

die aanvaardt. Bloode komt de kieschheid binnen , en als zij 

hare aanklagt heeft gestameld , dan bemerken wij , dat de 

regtvaardigheid haar op den voet is gevolgd; luide verheft deze 

hare stem. „Een grillig licht," zegt ze, — het gevolg van het 

nit haar verband rukken van enkele uitdrukkingen , — „een 

„seheef oordeel" — op een kwalijk begrepen woord geveld , 

— „ziedaar waaraan ze, bij de veldwinnende kwaal dezer 

„dagen , bij het algemeen gebrek aan eerbied blootstelt." — 

„Matrone!" zouden 'wij der laatste willen antwoorden, „spaar 

„de roede wie dus schagcheren niet" , — maar haar tevens 

durven vragen , „of het misbruik ooit het gebruik mogt ont- 

„zeggen, of halve kennis heel begrip geeft?" en nu die goede 

kieschheid, wisselziek als een weerhaan; — doch hoe dwalen 

wij af, meent ge, als waren Geye.r's brieven eerst na zijn dood 

uitgegeven , als hadden ze niet bij zijn leven het licht gezien. 

En sloegt ge dan nooit het achtste dee] van de tweede reeks 

zijner Werken op, voor 't welk tal van vrienden en ver wanten 

de bewaarde epistels bijdroegen, welke op de brieven uit 

de Herinneriegert het zegel zetten ? Flij zelf gaf de eerste nit; 

hij zelf, de kloeke grijsaard, mogt zich verlustigen in den krach-

318 ESAIAS TEGNER, FRITHIOVS SAGA. 

tigen jongeling , dien zij ons leeren kennen : wij daarentegen 

die ook de verzameling bezitten en portefeuille bewaard, kunnen 

getuigen dat hij zijn portret niet heeft gevleid. Sla het 

met ons gade. Er is zooveel oordeel in de mengeling van dat 

licht en bruin des engelschen levens , zooveel juistheid in die 

beschouwing en bespiegeling , dat ge vijftig jaren later geneigd 

zijt dezelfde open aanmerkingen , welke hij maakte , voor 

nieuw uit te geven. Het bewijst tevens , dat de hoofdtrekken 

van het britsche volkskarakter eene vastheid van vouwen hebben 

, waaraan geene halve eeuw een plooi vermag toe te voegen, 

maar van welke zij ook geen rimpel glad strijkt. „Practisch 

„is apes, smaakvol weinig ," zegt 1810; en wat getuigt 1860 

anders dan : het goede bleef behonden , de vooruitgang nam 

ook geen vaart? Standbeelden zonder tal, alien seboonheidszin 

tot ergernis, waarom stoort slechts gij het weargaloos schouwspel 

eener orde , door weinige dienaren der wet, zonder ophef 

gehandhaafd ? — In onzen reiziger steekt een wijsgeer; het geviel 

, dat hij in Engeland was ten jare dat Childe-Harold op 

de golven der Middellandsche Zee zag omdolen , zingende : 

„Te mijmeren op een rotsbrok gezeten, — to droomen, terwijl 

„we den blik laten weiden over vloed en klip, — langzaam 

„in den lommer voort to dolen, waar het wild schuilt en 

„springt , dat zich den heer der aarde nooit heeft onderwor- 

„pen , waar schaars een menschelijke voet van zijn eigen ge- 

„druisch heeft geschrikt , — alleen en ongezien het gebergte 

„op to gaan , dat van spoor noch pad weet , en welks kudde 

„geene kooi kent , — daAr over den afgrond heen te leunen, 

„daar den schuimenden waterval in to stares , dat is geene 

„eenzaamheid , dat is slechts de bekoorlijkheid der natuur ga- 

„deslaan in al hare weelde ! — Maar in de menigte, in het ge- 

„dommel , in het gedruisch, in het gedrang van menschen to 

„hooren, te zien, te gevoelen, een harte te hebben — en met

ESAIAS TEGICFR FRINHE/CS SAGA. 319 

„dat'harte, moede kluizenaar, , voort te dwaleri, zonder een zegen 

„te ontvangen , zonder iemand te ontmoeten dien wij onzen 

.,zegen wenschen te geven, — troetelkind des overvloeds, ker- 

„mende van gebrek, — zonder dat wij in heel dien drom van ge- 

„vleiden en gevierden, aangestaarden en aangebedenen, iemand 

„gewaar worden, iemand kennen die, als wij verscheiden waren, 

„er een oogenblik minder om zort glimlagchen; dat heet alleen te 

„zijn, dat is eenzaamheid !” En nu wat Geyer schreef, eer de 

zwerver die zangen uitgaf, , welke eene beleedigde maatschappij 

in eene bewonderende verkeerde — wij wagen hem aan den 

anticlimax, die er in proza na poezij schuilt, daar de toestanden 

hare verscheidenheid hebben: „Ik heb nooit levendiger begrip 

„gelaad ," lezen wij in de Brieven, , „van eene woestijn, dan ge- 

„durende het eerste oogenblik van mijn verblijf in de volkrijkste 

„stad van Europa. Voor de eerste maal gevoelde ik regt, wat het 

„zeggen wil, vreemdeling te zijn. Bij de wilden heeft dit 

„woord dezelfde beteekenis als vij and. Maar zelfs die betrekking 

„is eene menschelijke. Hier daarentegen, hier ben ik der gansche 

„wereld dood onverschillig. Slechts mijn huurkoetsier stelt be- 

„lang in mij tot ik hem betale, en mijn hospes, zoolang mijne 

„rekening openstaat. Vreemd genoeg: penningen zijn maar 

„teekens van waren. Wat is dan de mensch, slechts een teeken 

„van het teeken, — een schaduw van den schaauw?” — En tech 

overweegt de denker in hem den dichter niet geheel ; toch is hij 

niet zoo eenzijdig, dat hij louter bespiegelt; de kunstenaar, de 

musikus , de kritikus komen aan het licht. Hij heeft Catalani 

hooren zingen, en hij weet voortaan wat Italiaansche Muziek 

zeggen wil ; hij heeft eene uitvoering van Handel's Messias 

mogen bijwonen , en zich herinnerende hoe de heidensche wijsbegeerte 

leerde , dat het heelal gebouwd is volgens de wetten 

der harmonic, gelooft hij al die klinkende krachten te hehben 

hooren wedijveren in het voortbrengen eener wereld. Wal-

320 ESAIAS TEGNEIt, FRITHIOVS SAGA. 

ter Scott was in die dagen de populairste dichter van Engeland 

; hij heeft zijn Harm ion en zijn Lay of the last Minstrel 

gelezen , het laatste in de tiende nitgave. Het bevalt hem minder 

dan hij had verwacht ; „het is eene arabesken-poezij." 

Maar hij heeft ook Hamlet gezien , en al speckle Kemble met 

ineer oordeel dan gevoel, korrekt tot droog wordens toe; welk 

eene wereld is hem in Shakespeare ontsloten , welk eene kunst ! 

Het gewraakte doodgraverstooneel , zoo menigen kunstregter 

een steer des aanstoots , hoe noodzakelijk schijnt het hem toe 

voor het geheel. Het feit des stuks valt voor in de hoogste kringen 

der maatschappij : het is de ondergang van een koninklijk 

geslacht. Op onderscheidene wijze maait de dood al zijne 

leden weg. Welk eene tegenstelling van zooveel jammers en 

leeds schuilt in het rustige, het onverschillige des lageren levens. 

Om die in het oog to laten springen, doet de doodgraver 

weergaloos dienst. Hij leeft in de groeve der vertering; toch 

is hij tevreden en verkondigt eene ruwe maar blijde levensphilosophic, 

al spelende met , de vermolinde beenderen. Het is 

naar de natuur, zegt hij. — En de toekomstige geschiedschrijver, 

, tot welke der beide partijen, tory of whig, helt hij over? 

— als hij , ten zijnent weergekeerd , zich geroepen zal zien to 

kiezen tusschen stillestaan of beweging, tusschen, — vooruitgang 

was toen nog het wachtwoord niet, — tusschen reactie 

of reform, wat molten wij ors van hem voorspellen ? Hij heeft 

sympathie voor het kleine overschot van het korps van Brunswik-Oels, 

Napoleons heir uit het harte van Duitschland al vechtende 

ontkomen ; maar die zoudt ook gij voor de dapperen 

gevoeld hebben als wij — al versehillen wij in politiek hemelsbree,dte. 

— In den vreemde verrast hem de tijding , dat 

Zweden met Rusland vrede heeft gesloten, ten koste van een 

dubbel offer, Finland en Aland, en hij maakt de woorden 

Bens greaten geselaiedschrijvers tot de zijne: „Voortaan wij

MAUS TEGNER, FRITHION' ' S SAGA. 321 

„heeren in ons huis, met uitzondering der deuren en vensters"; 

en hij droomt, zijn tijd vijftig jaren vooruit, van eene nieuwe 

Lille van Kalmar, eene vereeniging aller Noordsche rijken , 

een groot Scandinavisme; het is meer poetisch dan politisch. 

— Er is sprake van de behoefte, welke het parlement aan 

reform heeft: hij wenschte dat de ministers die niet zoo hardnekkig 

weigerden , want daardoor loopen n j gevaar, dat de 

demagogen de zaak tot de hunne zullen maken , en haar doordrijven 

met huip der proletariers, die het fabrieksysteem schept. 

Luttel liberaal, zegt ge; en echter, Canning ziende, verheelt 

hij zijne belangstelling in dezen niet; hem treft zijn edel voorkomen 

, als het ons alien overal doet, tot in zijne mislukte 

statue toe. Hij ontmoet George III met de kleine kortafgekapte, 

ongepoederde paruik , en den blaauwen rok met tal 

van ronde, blinkende knoopen, die er uitziet als een eerlijk 

engelsch pachter, en hij roemt de opregte eerlijkheid van dezen: 

„ook eene deugd, die een koning to pas komt;" — of hij aan 

Carl XIII dacht, die intusschen de kroon had opgeraapt, 

Gustaf de Vierde Adolf ontvallen? U verblijve het antwoord , 

wij aarzelen, na herhaalde lezing der fragmenten van die 

reize, over zijne toenmalige staatkundige rigting eene gissing 

to wagen. Hij besluit ze met de volgende plaats, waaronder 

wij een z o ek end e zouden willen zetten: „ „Het is opmerke- 

„ dat de beste historische werken geschreven zijn door 

„ „manner, wier eigenlijke aanleg hen op het staatkundige 

„ „tooneel riep, maar welke, daarvan uitgesloten, hun talent 

„ „der geschiedenis wijdden,” zegt Dugald Stewart, in zijne 

„biographic van Robertson , die ik onlangs las. — Als dat 

II waar is, wat zal er van de gesehie dboek en worden, van 

„welke ik bijwijle droom ?" 

Een badkuur werkt na, beweren de medici, — wij zullen 

zien hoe zeer dat met deze reize het geval was. „Teleurgesteld, 

Studieu rti II7 21

322 ESAIAS TEGNER FRITIII.OF ' s SAGA. 

„misnoegd over zich zelven ," keerde hij naar Stockholm terug; 

wij doen het maar zonder morren , als hij. 

Verre zij het van ons de nagedachtenis hard to vallen eens 

konings, dien wij in onze jeugd , een voorwerp van deernis , 

in den vreemde zagen omzwerven , nit zijn vaderland verdreyen 

en verlaten van zijn gezin; maar loochenen laat het zich 

niet, dat Gustaf de Vierde Adolf Zweden aan den rand des 

verderfs had gebragt. Beheerscht door eene enkele gedachte, 

den wereldveroveraar to willen trotseren, den val des wereldveroveraars 

te verhaasten, ging die idee fixe in hem met al de 

bekrompenheid gepaard, welke haar begrijpelijk maakt. Verblind 

door de glorierijke heugenis van het gewigt , door Svea 

anderhalve eeuw vroeger in de schaal van Enropa gelegd , miste 

hij oog om op te merken , hoe in dat werelddeel de groote 

volken sedert waren vooruitgegaan, hoe kleinere, en daaronder 

ook het zijne, sedert stil hadden gestaan. Veranderde verhoudingen 

, wie daaraan geloofde, wie daaronder gebukt ging, 

niet Een waan als de zijne had iets belagchelijks; inaar 

men schertst niet lang met eerie dwaasheid , die menschenlevens 

op het spel zet; men stelt haar buiten staat , in 

grillige gruwzaamheid meer bloods te storten. Een enkel be- 

wijs voor ons eerste beweren zij het ons gegund bij te 

brengen. Wij danken het aan Armfelt , den gunsteling van 

Gustaf de Derde , dien gij een oogenblik bij het dispuut van 

Thorild hebt gezien. Al had hij de vriendschap van den wader 

duur geboet , hij was er den zoon niet minder getrouw om gebleven. 

In vermomde ballingschap gezonden, zoodra Carl, hertog 

van Siidermanland, de voogdij had aanvaard , was hij, gedurende 

doze, voor eene vermeende zamenzwering vervolgd en 

veroordeeld. Gustaf de Vierde Adolf had hem, na zijne troonsbeklimming, 

in eere hersteld, had hem het bevel over een gedeelte 

des legers toevertrouwd; bij deze betrekking tasschen

ESAIAS 'I'EGNER, FRITHIOF ' S SAGA. 323 

koning en onderdaan , zal het niernand invallen den laatste 

tegen den eerste als een bevooroordeeld getuige te wraken. Wij 

treffen Armielt aan in eene tent op de grenzen van Noorwegen, 

met de bewaking van deze belast. Hoe hij zncht over het onuitvoerbare 

der orders hem gegeven, over de verpligting hem 

opgelegd, hij een verdrag voorwaarden te bedingen, als slechts 

de meerdere den mindere met het zwaard oplegt. „Maar daar- 

„voor is hij generaal van zijne Zweedsehe Majesteit ,” zoude 

Gustaf de Vierde Adolf gezegd hebben. Hoor Armfelt zelven : 

„De overtniging, die ons kabinet nooit begeeft, dat zijne pre- 

„ponderance in magi en genie onweerstaanbaar is, zweemt 

„naar de opinie , welke Z. M. de Ironing van Denemarken 

„zaliger, van 7,1j n pruikstaartjen, alias schorseneeltjen, koesterde, 

„in welks lengte hij geloofde dat het grootste gedeelte zijner 

„waardigheid zat!" Het mogt geestig gekscheren heeten, — 

maar wij blijven het bewijs voor ons tweede beweren niet schuldig; 

in Finland boette eene heldhaftige schaar de dolle dwaasheid 

met het leven, en had deze dus niets lachwekkends meer. 

De noordsche poezij onzer dagen is een cyclus van zangen rijk, 

die den moed , door de zweedsche krijgslieden in dien oorlog 

met Rusland aan den dag gelegd, onsterfelijk maakt, een cyclus 

van zangen, voor welken wij hopen dat het ons gegund zal 

worden, in den volgenden jaargang van dit tijdschrift uw oor 

to winnen. Runeberg heeft, in dicht welks eenvoud zonder 

wedergade is, maar 't geen juist door dat ongekunstelde, natuurlijke, 

ware, die kloekheid en koenheid van soldaat, korporaal, 

sergeant, officier, elk een held, elk een heir, to dieper 

indruk waarborgt; Runeberg heeft al de vroomheid vereeuwigd 

daar verkwist. Verkwist? neen, want droomde de koning van 

een ander Narva, zonder zelf een andere Karel de Twaalfde 

to zijn, de eer der blaauwe en gele banier moest worden gered, 

die grens was de grens des vaderlands, en iedere groove

324 ESAIAS TEGNER, PRITIII0eS SAGA. 

in haren smaller schoot een bed van eer! Onze bewondering 

dreigt ons wede to slepen ; maar wij hebben met weinige 

woorden van het einde eener regering te gewagen , die op 

geenerlei roem bogen mag. Een nutteloos bloedvergieten — 

buitenlandsche oorlog bij binnenlandschen dwang , — verdooving 

des geestes met verbittering des gemoeds gepaard , 

Zweden was het onduldbaar iced ten leste moe en Gustaf de 

Vierde Adolf werd gevangen genomen, werd afgezet, werd 

in ballingschap gezonden , zonder een enkel blijk van liefde 

of achting in den verre vreemde mee te dragen. 

Een vlugtige blik in de geschiedboeken van dat rijk volstaat 

on' de overtuiging to geven, dat geenerlei geestdrift Carl XIII 

op den troon begroette, — dat de vertegenwoordiging, ditmaal 

gansch het yolk, verlangend uitzag naar den opvolger, , dien 

de kinderlooze koning zich nit de vorsten zijns tijds kiezen zou. 

Ons, die van den gang der staatkundige gebeurtenissen slechts 

aanstippen , wat tot het onderwerp , dat wij behandelen , betrekking 

heeft, ons verrast, de poezij dier dagen doorloopende, 

hoar stilzwijgen over deze omwenteling niet. Er viel geen zegezang 

to zinger bij een val door zooveel vernedering voorafgegaan; 

zoo de jonkheid ondanks de verzwaring des joks had gezwegen, 

het dagend ochtendrood lokte tot andere liederen nit, dan 

klagten over de voorbijgegane duisternis. Toch zouden wij verzuimen 

regt te doen, als wij het viertal , aan 't welk Zweden 

de wedergeboorte zijner poezij heeft dank to weten , er geen 

lof voor toekenden , Gustaf de Vierde Adolf niet to hebben 

bewierookt , toen hij den schepter zwaaide ; hem te hebben gespaard, 

toen deze zijner hand werd ontrukt. Vorsten to vieren, 

vorsten to vleijen, hare eigen waardigheid voorbij te zien, ow 

de onderscheidingen, om de weelde, welke deze in stoat zijn 

te bedeelen , is helaas! het oude zwak , is schier de ongeneeslijke 

ziekte der kunst, trots de wrangste teleurstelling nog niet

ESA1AS TEGNER, FRITI-110E ' S SAGA. 325 

afgelegd , welke zij zich , hoe wreed er voor beschimpt , nog 

niet schaamt! A ls dergelijke kinderachtige kleingeestigheid ooit 

medelijden wekken mogt, wreed zou bet geweest zijn dat te 

weigeren, zoo het tijdperk , dat op het Gustavische volgde , 

liefde voor de letteren in het koninklijk huis erfelijk had geloofd. 

Verre vandaar, het viertal heeft aan geenerlei vergoelijking 

behoefte. Wij gunnen der eerstgeboorte haar regt, met 

Franzen beginnende; hij liet onder zijne zeven deelen dichtstukken 

er ens een na , Beeldert des Tijds getiteld; welk beeld 

greep hij nit 1809? Geen enkel — slechts treffen wij in den 

bundel een volkslied, een finsch volkslied van 1805 aan, dat 

hij beleefd genoeg is om voor ons in het zweedsch te vertalen. 

„Leve de koning!" roept het, maar trekt tegelijk het beeld 

eens ideaals om; als Gustaf de Vierde Adolf er naar had gestreefd 

daarop to gelijken, hoe zijne gedachtenis ons toeschitteren 

zou! — Wallin, — hij volge als jaren aanspraak geven 

, Wallin schreef een dichtstuk: dan de Natie , onder 

den Feldtogt van 1808; het gloeit van glorierijke herinneringen 

; doch, zoo er van Gustaf Wasa in wordt gewaagd , 

van zijn nazaat rept het geen woord. En al is naauwelijks de 

omwenteling daar, of hij noodt zijne Medeburgers uit met 

hem te zingen; wij hebben tegen dien Zang wel bedenkingen, 

maar geene welke den door ons bedeelden lof weerspreekt. 

Het lied bestaat uit louter lessen; met uitzondering der laatste 

regels misschien, valt zooveel wijsheid niet te zingen: „heil hem 

„die slechts voor wat regt is, stem en staal verheft!" — Tegn6r 

eindelijk. Onder zijne eerstelingen treffen wij maar een paar 

kransen aan, voor vorstinnen gestrengeld; de prinsesse en de 

koninginne worden bedacht, eene moeder en een kind; onder 

de bloemen van hare majesteit sloop natuurlijk een vergeetmij-nietjen 

voor den gemaal; toch valt het naauwelijks in bet 

oog. Het dichtstuk echter, dat hem bet eerst op de wieken

320 EsAus TEGNER, FRITHIOF 'S SAGA. 

der faam beurde, de KrOszang voor den Landeveer van Sane, 

in de donkere dagen van 1808 uitgegeven, dat alle y harten 

deed kloppen, alley hand naar de wapens grijpen, die dithyrambe 

geldt bet bedreigde vaderland! — als ware de koninklijke 

zetel ledig, hoort ge van Svea's ouden troon spreken , 

die niet zal wankelen zoo lang de gouden wielen van den 

Carelswagen zullen rollen langs den noordschen hemel. — En 

Geyer? vraagt ge; maar de zoekende zong niet, voor een beter 

tijd was aangebroken, in welken wij ons eensklaps verplaatsen. 

Welk eene weelde om ons been! zoudt gij uitroepen, als de 

glans van den disch u niet minder aantrok dan de genoegelijke 

gezigten van de bonte rij er om geschikt ; wat zijn die gasten 

prettig te mod. Verscheidenheid van leeftijd moge aan het 

gesprek verseheidenheid van stoffe geven, alien onderhond is 

levendig, is opgernimd. Het getuigt voor de gastvronw, , het 

getuigt voor de keurigheid van haar menu, het getuigt zonder 

twijfel ook voor den kelder des gastheers, dat zij dos in die 

stemming werden gebragt , vereischt om de zoetste wijle des 

zamenzijns volkomen te makes. Wanneer dat uur slaat? Gij 

hebt te veel geest om te beweren, dat gij bet niet zoudt weten; 

de hemel beware er ons voor ooit iemand in onze buurt geplaatst 

te zien , die voor den klepel dier klok geen oor had. Vervelend 

toch, vervelend zonder voorbeeld zou hij zijn, die in 

goeden ernst zoo vragen of, lekkerbek, onverzadelijke lekkerbek, 

die zou durven loochenen dat de geneugten der gezelligheid 

eerst het toppunt bereiken, als het- eigenlijke eten is afgeloopen, 

als het ten langen leste mogelijk wordt te kouten, daar geen 

knecht schotel bij schotel meer tusschen vraag en antwoord 

steekt. Een wenk van mevrouw Beskow kondigde dat oogenblik 

aan. In een ommezien wordt het hagelwitte ammelaken vervangen 

door een kleed van roode wollen stof, 't welk, de tafel slechts 

ten deele bedekkende , lampen en luchters gelegenheid geeft

ESAIAS TEGNER, FRITHJOF 'S SAGA. 327 

in bet spiegelgladde mahonyhout te weerkaatsen. Alleen op 

het middenvak schitteren kristallen schalen. Sierlijk op deze 

geschakeerd , zou het ooft ons door de frischheid zijner kleuren 

doen ontkennen , dat de sneeuw straks buiten om onze ooren 

stoof ; maar als het ons in de zomerzoelte dezer zaal niet reeds 

mogt zijn vergeten , wie denkt aan weder en wind, waar zooveel 

lente om hem lacht? Waar alle saizoenen vertegenwoordigd 

zijn, merkt gij rondziende op. Weder de tact van de 

gastvrouw, , hernemen wij, die, zoodra ze wist, dat zij eenige 

ongehuwde heeren — en daaronder bedaagde oudvrijers — had 

te ontvangen , wat cozen door dat herfstloover vlocht; zelve 

nog schoon genoeg om de plagerij van haren echtgenoot , 

hoe gelukkig het voor gehuwde dames was telles quelles to 

mogen meekomen , niet to misduiden. De stout° ! hoe aardig 

heeft zij daar onzen ouden bekende Nils von Rosenstein — 

wat dikker en wat grijzer geworden , sedert wij hem het laatst 

zagen , — tusschen twee schalke meisjes geplaatst, die hem 

geen oogenblik verstrooidheid gunnen. „Genade," heeft hij gesmeekt, 

„genade," toen het wild werd gediend, „ik heb sympathie 

met al wat gejaagd is;" en echter, , hoe stelt hij zich 

thaws schadeloos, een appel in de nog altjd fraatie hand : „Als 

„aan Adam twee Eva's waren bedeeld geweest , zou hij zijn ge- 

„vallen , dames ?” — Tegen hen over zit Sergel — voile zeventig, 

schiet zijn adelaarsblik nog stralen lichts, — we weten 

niet wie aan zijne regte werd geplaatst, maar de schoonbeid 

aan zijne slinke, met hare lange gouden lokken, met hare oogen 

blaauw als de helderste hemel, met haren glimlach, goelijk en 

geestig tevens , hoe boeit zij hem, in iedere barer bewegingen 

even bevallig. Wat vraagt gij hem to kwader ure of zijne 

krankte geheel geweken is? „ licht," antwoordt hij, „jicht, wat 

„wist Jupiter van jicht, als Hebe hem de schaal hood?" En blozende 

verwijt de hove zich, dat zij de rondgereikte flesch heeft

328 ESAIAS TEGN1A, FRITFITOF ' S SAGA. 

aangevat, dat ze , weigerende zelve te drinken , aanbood hem 

in te schenken; deed zij iets dwaas? Heusche grijze, die een 

bios begrijpt, al mist het mariner de gave dien weer te geven, 

maakt hij de gekheid weer goed: „mag BystrOm," vraagt hij , 

„uw baste maken, als ik , onde man , er bij ben ; zelf voer 

„ik den beitel niet meer." — Of mijnheer Beskow de wijnen 

bestudeerd had als een keurig kenner onder onze vrienden — 

geene ondankbare studie, het zij in 't voorbijgaan opgemerkt — 

zoo volgen de fijnere de fijne, en de fijnste de fijnere op; 

sherry en port, de dagelijksche van den zweedschen . disch , 

hebben rust, maar bruin wedijvert met blond, de fransche 

druif met de rhijnsche , de gloed met den geur. Daar wenkt 

de gastheer zijn zoon, den zeventienjarigen student aan Upsala's 

academie , en de kurk vliegt omhoog en twee of drie andere 

nemen dezelfde vaart. Opgerezen brengt de heer des huizes 

den toast : 

„Wie ons regeert!" 

Ala hij hebben de gasten hun glas omhoog geheven en geledigd; 

maar er moet iets dubbelzinnigs in den toast hebben 

gestoken , want de baron Hamilton fluistert Beskow „onden- 

„gende !” toe , en vraagt bet woord 

„Gastheer, en vernnften die zoo hoog vliegt1 komt der bot- 

„heid van een koninklijk kamerheer ter hulpe; wien gold die 

„toast: „wie ons regeert?” den koning , of den kroonprins die 

ngedurende de ziekte van Z. M. het bewind voert?" 

„De teugels als het zwaard !" klinkt het, en in het eigen 

oogenblik hooren wij in een juichend : „Bravo!" en een bestraffend 

: „Bernhard !" de verscheiden indrukken door den zoon 

des huizes op vader en moeder gemaakt. 

Geen omzien stilte , want daar rijst Leopold op, en of zijne 

oogen moeite doen om den jongeling gewaar te worden die 

aan het lager einde van den disch zit, en of hij een zucht

ESAIAS TEGNER, ElLITHIOE'S SAGA. 329 

bedwingt , die zich zijns ondanks Richt wil geven , zegt hij 

„In deze dagen beslist de jeugd ! leve Carl Johan !" 

Hoe de dichter voor zijn gelukkigen greep wordt toegejuicht ; 

we zijn in 1811 bemerkt ge, en Bernadotte heeft reeds de heugenis 

van Prins Christian van Holstein-Augustburg uitgewischt. 

„De aanleiding tot dit feest ," hooren wij eene heldere stem 

zeggen , — het is die van Adlerbeth, door Tegner een Zweed 

geprezen met romeinschen zin, — „de aanleiding tot dit feest is 

„alien bier aanwezigen lief." En de blikken van het gansche 

gezelschap vestige,' zich op een der gasten, een schoon man van 

veertig jaren , dien wij u vroeger in 's levens opgang hebben 

voorgesteld, onze Finne. „ Welsprekender dan door mij, Franzen! 

„zult gij eerlang in de Academie worden welkom geheeten ," 

— het is aardig to zien , hoe haar vaste secretaris, Nils von 

Rosenstein, daar schalk den grijzen krullekop schudt , — „ik 

„wench het u echter heden als zweedsch medeburger to doen. 

,;Svea is er trotsch op, dat ge haar de voorkeur gaaft in den 

„strijci tusschen uw dubbel vaderland , maar Svea, duld dat 

„ik het zegge, Svea verdiende die eere; — schoon zelve schier 

„stervende , dekte zij Aura nog met haar schild." 

„Papier en potlood ," roept Sergel , „er is een groep in 

„die gedachte." 

Wij mogen het in den zeventienjarige wel , dat hij den grijsaard 

fluks meer dan to wille is, dat hij bewonderend achter dezen 

blijft staan , die vaardig omtrekt , de jeugd nog in de vingers. 

„En," gaat Adlerbeth voort, „mogt ooit gelukkiger gestarnte 

„aanlichten dan that's aan Europa's somberen hemel schijnt , 

„vergezeld van Nore en Dana of alleen , Svea zal zich gaarne 

„weer aangorden , geen wapenkreet bij hare dapperen luider 

„weergalm vinden dan die van : „Aura! Aura! Zuster, ik kom 

„ „uwe boeijen breken !"" 

Franzen antwoordt niet, Franzen schreit , Adlerbeth de

330 ESA [AS TEGNElt FFUTRIOE ' S SAGA. 

hand drukkende ; wat mannelijker dan deze tranen ? Hij is, 

gedurende den oorlog tusschen Rusland en Zweden , om dat 

Finland, om die Aura, reeds in 1808 tot lid der Academie 

verkozen ; een jaar later weed hij in Strengnas-Stift tot die 

betrekking geroepen, welke hem in vroege dichterlijke droomen 

zoo benijdenswaardig scheen, leeraar eener kleine landgemeente. 

Hij heeft na den vrede Finland verlaten, niet Zweed wordende , 

Zweed blijvende; maar zoo zich, toen de ure der scheiding 

sloeg, de heugenissen van kindschheid en jongelingschap deden 

gelden , die herinneringen gingen met dat wee niet voorbij ; 

hij draagt Aura in zijn harte mee. 

„Heb dank, Adlerbeth !" is al wat hij kan uitbrengen , en 

klinkende komt weder : „Aura!" over zijne .lippen. 

„Een Romein , die tot schreijens toe beweegt," zegt een der 

ga.sten ; — Adlerbeth heeft zijner vertalingen der latijnsche 

dichters dien latijnschen bijnaam to danken, — „Beskow moot 

„gastheer zijn, als men dergelijke verrassingen zal beleven !" 

„Zou het de laatste wezen?" vraagt Stjernstolpe, de vriend 

des huizes , die Bernhard eene letterkundige opvoeding gaf; 

„peen, ik zie Wallin opstaan." 

Waarlijk , bet is onze psalmist, doeh die thans geen hand 

aan de heilige harp slaat ; die gevoelt , hoe welkom afleiding 

der onverwachte aandoening zijn zoude en haar ijlings hoffelijk 

te weeg brengt 

„Onze dichteressen !" roept hij. 

En mevrouw Lenngren , die naast hem zit, is plaagziek genoeg 

om naar de andere zijde der tafel te blikken , en als 

Wallin zich het eerst yoor haar buigt en het gansche gezelschap 

het evenzeer doet als hij , haar glas op to heffen, altijd naar dat 

blozend overbuurtjen ziende, dat mevrouw Asping heet, maar 

onder den naam van Euphrosyne schrijft. 

„Haar, mevrouw !" stamelt deze verlegen.

ESA1AS TEGNER, FLUTITIOF ' S SAGA. 331 

„Maar, , inelieye l" herneemt de andere ondengend. 

„Ik weet niet ." 

„Ik weet wel ...." antwoordt zij, „die haast nooit van honk" is. 

„'t Is aan u ." 

„En aan u ." 

„Onze dichteressen ," herhaalt Wallin; „onze onbekende be- 

„kende ,” en leegt zijn glas , en geeft een voorbeeld van ware 

wellevendheid door den draad niet uit to spinnen , door eene 

aardigheid van den dag ten beste te geven , waarin Nils von 

Rosenstein hem dadelijk een handjen helpt , tot drie of vier 

gesprekken aan den disch tegelijk bun gang gaan. Ann welk 

van die leent gij het liefst het oor ? Aan dat van Franzen , 

die met de baronesse Hamilton over zijne pasturb zit to keltvelen 

? Het is of gij een der schoonste bladzijden zijner ge- 

dichten hebt opgeslagen ; of gij, genietende , luide leest. Het 

parkjen met zijne wel wat stijve lanen, laat hij op den achtergrond 

lommer geven , maar blijft , als hij het ti even deed 

opmerken , met u voor dies hangenden berk staan, die al van 

verre owe blikken trekt , eer ge het voorplein , dat hij zoo 

schilderachtig overschaduwt, oprijdt. Hoe geestig is het gewiegel 

van zijne takken en zijne twijgen op de vensters dier vrolijke 

wooing. Ge treedt haar met Franzen binnen en wipt haar 

met hem weer nit ; de ware idylle speelt in den hof. Prettig 

wuiven u uit dezen de witte bloesems van den prachtigen kastanjeboom 

te moet ; het kroost van den leeraar dartelt en 

danst er zingende om heen; „koin unee een flikkertjen slaan I" — 

Of luistert gij naar de plaagzieke meisjens , die met Von 

Rosenstein een loopjen nemen , een impromptu begeerende, dat 

hij beweert het minst van alle gasten te kunnen schrijven ; 

„een kniedicht , dat maakt maar wie de knie buigen, wie nog 

„knielen kan , en die dagen zijn your mij voorbij , dames ! 

„Als ik dat beproefde , het zoo mij gaan als het Gibbon ging."


— „En hoe ging het Gibbon?" klinkt het aan weerszijden. — 

„Vraag het mijnheer !" en Nils wijst de eene op Adlerbeth ; 

„vraag het mijnheer !" en Nils wijst de andere op Wallin ; 

„ik ben het vergeten." — „Hij ziet zoo stroef," zegt de regtsche 

, en de slinke fluistert „Ik durf niet !" — „Wil ik het 

„doen?" vraagt Von Rosenstein ; zij vermoeden een voetangel , 

zij aarzelen. „Gibbon was een groot man ;" vaart hij voort , 

„de dames weten bet zeker, , al schreef hij voor dames niet ; 

„maar Gibbon was er niet minder verliefd om , en Gibbon 

knielde; toen ging het hem, zoo als ik zeide dat het Gibbon 

„ging." Hij heeft beet, maar hij wacht er zich wel voor den 

hengel op to haren. „Was dat alles ?" zon het dan klinken , 

„bielp het meisjen hem maar op !" Of houdt gij u met 

Bernhard bezig , als hij, Sergel's omtrek der stervende Svea 

bewonderend , die met de slinke door haar schild Aura dekt, 

het staal nog moedig in de regte ? De geestdrift van den jongeling 

streelt den grijsaard ; deze praat met hem over zijne 

meesters, de antieken en de modernen ; Bernhard heeft, wat 

hij zag , good gezien. „Studeer kunst ," zegt de oude, „'t is 

„eene onuitputtelijke bron van genot." De standbeelden in de 

koninklijke lusthoven worden gekarakteriseord; een enkel heeft 

Bernhard niet begrepen; hij bekent het gulgaauw. „Bravo!" zegt 

Sergel, „sehiet nooit bokken, door u to houden of ge weet wat ge 

„niet weet ," en hij blikt even naar zijne Bebe ; maar ze kout 

met het lokkig hoofd naar haren anderen buurman gewend. 

„Luister ," zegt Sergel , „hoe gek er afkomt wie het doet. Ik 

„heb eons een bezoek gehad van iemand, die zich voor kunst- 

„kenner nitgaf, , een groot hoer, een graaf; we spraken van 

„de Venus a belles fesses. Ik was dupe; ik dacht, dat hij me 

„begreep; maar wat belieft het hem een beetjen later op to mer- 

„ ken ? „Professor!” zegt hij, „dat moot wel een groot beeldhou- 

„wer geweest zijn , die Belles Fesses.” ” Hoe Bernhard lachte!

ESAIAS 'HONER, FRITHIOF ' S SAGA. 333 

„En n antwoordde?" vraagt de schalk, of hij den slag op de 

vuurpijl verbeidde. „Ik antwoordde ," zegt Sergel, en Wendt 

zich nog eens schuchter naar Hebe om, maar heeft daar niets 

te vreezen, „ik antwoordde: „Ja , heer graaf ! een gewoOn 

„achterste was het niet !" " — Of treft u vertrouwelijker toon 

(Leper en staat ge ter zijde van Leopold's stoel, om op to 

vangen wat mevrouw Franzen dezen mededeelt ? Ge komt een 

oogenblik te laat, ge hadt anders kunnen hooren hoe zij gewoon 

is met het horloge in de hand to waken, als manlief 

's morgens vroeg te werken heeft; hoe zij, goed schepsel, dat 

gaarne , dat gewillig doet! — „Dan ga ik later een beetjen 

„liggen." — Leopold lacht niet , zoo als gij; Leopold vraagt : „En 

„ge zijt gelukkig, gelukkig als ge met Choraeus geweest zjt ?" — 

Oude kennis slechts mag zich zoo iets veroorlooven , en oude 

kennis is hij ; Leopold heeft haren eersten echtgenoot een paar 

malen een prijs der Academie uitgereikt , Leopold plagt ten 

huize van den predikant Choraeus om to gaan. — „Mijn ge- 

„lnk is haast al te groot," luidt het antwoord, „twee en. 

„gelen werden mij bedeeld , de een is hierboven," een traantjen , 

gelooven wij. In Leopold's binnenste gaat eene stem op tegen 

die ongelijke bedeeling; hij stond levenslang alleen! — maar 

hij laat de -klagt niet luid worden. „En zijn wensch is ver- 

„vuld,” vaart mevrouw Franzen voort, nogaltijd bij haren „engel 

„hierboven ;" — „want," voegt zij er bij, „u weet . . .." — „Ik 

„weet, wat Choraeus ster vend wenschte," zegt Leopold. —„En 

„Franzen weet ook dat ik het wist ; hij heeft mij bekend , dat 

„hij het in mijn blos bij zijn aanzoek kon lezen, die engel!" 

— „Zonderling," zegt Leopold ; — maar dat zonderling geldt 

niet, zoo als mevrouw Franzen gelooft , de scherpzinnigheid 

van den weduwenaar bij zijne bede aan het weeuwtjen , het geldt 

Choraeus, die, stervende , zijne vronw vermaakte; „zonderling," 

zeggen ook wij.

334 ESAIAS TEGNÉlt , FltITHIOF ' S SAGA. 

„Waard en waardinne!" doet baron Hamilton onze mijmering 

een einde nemen, en de toast, „hatelijk als het rondge- 

„ven van den gember ten onzent ," die de handschoenen te 

voorsehijn roept, brengt zijn gewoon gevolg te weeg: op rijzen 

de dames, een geruisch van zijde en weg zijn ze. 

Er is geen gebrek aan geriefelijkheden in de kleine kamer 

welke wij, als de overgeblevene heeren, met Beskow binnentreden; 

nit de hoogte verspreidt die albasten lamp een liefelijk 

licht. Mogt de sehat van studie en smaak u aanlokken, 

achter de glazen dier boekenkasten in de schemering gelaten, 

er staan. kaarsen, zoowel op de lusters van deze, als op de 

kandelaars, door tal van gueridons in het vertrek overal ter 

hand. Een viertal is ontstoken, maar het licht geene lectuur 

bij. Om strijd doet de meerderheid der gasten in die vlammen 

een smalle strook papiers your vatten ; gestopt stonden de pijpen 

gereed, gereed als die gemakkelijke leuningstoelen tegenover 

die sofa van rood russisch leder. Er ontbreekt geenerlei 

geriefelijkheid in doze kleine kamer, zeiden wij, en toch eene 

enkele blijkt te wensehen over; gist ge niet welke ? Op gaan 

wolkjens zonder tal, uit de gedreven of gebeitelde zilveren 

doppen van dat velerlei ineerschuim; rood worden ze geblazen 

van de lippen der gasten ; och ! dat wij hier, in plaats van 

dat gemetseld gevaarte, 't welk den ganschen dag warm blijft, 

maar tevens het vertrek benaauwd maakt, een open haard 

hadden! 

Het heet Zweden minder bosschen of meer bevolking toewenschen 

; hoe wij het laatste van harte doen ! Eerst als het 

hout hoover in waarde zal zijn gestegen, mag men zich vleijen 

van dien oehtend- en avondbrandstapel te worden bevrijd , 

die den gansehen dag en den langen nacht nasmeult. 

Leopold moot deze eigenaardige lucht gewend zijn, en toch, 

wat hindert hem ? Hij wriemelt heen en weer; hij hondt het

ESAIAS TEGNht FRITHIOVS SAGA. 335 

hoofd op zijde , „oef !" — ziet gij het niet, een der jongere 

gasten heeft het gewaagd uit die veelvormige kistjens zulk een 

lang zaamgerold stuk tabak te kiezen , bier en daar met roode 

en gouden Braden versierd , dat wel bij toncaboonen schijnt te 

hebben gelegen , zoo stork een geur verspreidt het. Cigaren 

heeten die dingen , eene west-indische weelde , door Engeland 

gewaardeerd , Beskow weet haar zijnen britschen vrienden dank. 

Hoe Leopold wenscht , dat het geschenk over boord ware geworpen 

, — hij kan den digten damp, hem door den rocker 

driest in het gezigt gejaagd, niet onderseheiden van de zwevende 

zuchtjens varinas , langzaam nit het lange YOU opgestegen 

, langzaam uitgeblazen , blaauwend kringelend , maar 

merken doet hij het — en verplaatst zich. 

„Hebt ge u het laatste nommer van Phosphorus later' voor- 

„lezen ?” vraagt Adlerbeth hem, naast wien hij zich heeft neergevlijd. 

Ergernis op ergernis, Steen des aanstoots ter regte en ter 

shrike: Phosphorus was het tijdschrift , dat „gist bragt in het 

„duffe- beslag" der zweedsche letterkunde, toen het tijdperk 

der resignatie ten einde liep , toen dat der romantiek 

begot'. Of er mate gehouden werd in het mengen ? 

„Keen," antwoordt Leopold, „ peen, denkt ge dat ik er ge- 

„noegen in vinde, gesmaad to worden!” 

„ Wie, die bet gelooft ?" herneemt de Romein , „maar st.rijd 

„staalt , en weten moet men wat de weerpartij wil." 

„Haar wapenkreet is voor mij afgezaagd , als een wiegedeun- 

„tjen ; Voltaire is een duivel en verlichting eene dwaasheid , ik 

„heb te lang geregeerd. —” 

„Toth niet," tracht Franzen bij te leggen. 

„O, gij hebt good spreken ," lacht Von Rosenstein, „ge wordt 

„door de beide .scholen gevierd. Ce glee c'est quo de naitre 

„propos I"

336 ESAT AS TEGNÉR , FRIT El LOF'S SAGA. 

En inderdaad, deze is zijner veertig jaren, is het vuur van 

zijne jeugd en der volgzaamheid van zijnen mannelijken leeftijd 

het voorregt verpligt , zoo het dat heeten mag , tnsschen de 

twee partijen te staan , en beurtelings door deze en door gene 

te worden gevleid ; — hij wordt door de oude bent geprezen , 

als zij eigenlijk maar heeft gedoogd , en door de nieuwe bent 

gespaard , als hij inderdaad verdiend had te worden gegispt. 

Overgangsman die overgangspoezij Levert, hebben de academisten 

behoefte aan eenen enkelen jongere die een nieuweren toon 

aanslaat , moeten de phosphoristen toch wel op een meerdere 

van jaren kunnen wijzen , die in hunne oogen genade vindt. 

„G-e zult toch, als ge dezer dagen uwe intrede bij ons doet ," 

vraagt Leopold den peinzenden Franzen , „geene toespeling op 

„die dwaasheden wagon ? Als iets me verzoenen kon met mijn 

„verzwakkend gezigt , het zou zijn , dat ik dien leelijken Lorenzo 

„niet gewaar worde." 

Franzen stelt den meester gerust , Franzen is geneigd , zoo 

als het gebruik bij dergelijke gelegenheden medebrengt , zijne 

redevoering vooraf aan het oordeel van het hoofd der Academie 

to onderwerpen; maar wat ons nog meer genoegen doet, Wallin, 

de in Phosphorus fel gegeeselde Wallin, neemt het voor dien 

„leelijken Lorenzo", neemt het voor HammarskOld op. Wallin 

is meer dan een kunstenaar, , hij is een karakter. Twee jaren 

geleden heeft de Rijksdag , in de eerste verrukking over zijne 

proeve van een Nieuw Psalmboek — het vroegere zweedsche 

liet zooveel to wenschen over — hem tot overijling willen 

dwingen; hij wist vijanden en vrienden weerstand to bieden: 

„wacht !" zeide hij, en daar men bij de geestelijke liederen 

van Odman , Dahl en Choraeus , de zijne niet ontberen kon,. 

w a c ht men , en werk t hij voort. Thans , — de omwenteling 

schijnt als eene andere lento alle twijgen des openbaren levens 

te doer knoppen , uitbotten , groenen , voor vruchten is het nog

ESAIAS TEGN FRTTHIOF'S SAGA. 337 

wet vroeg; thaws, nu ook de letteren weer ontluiken, 

wordt hij, tot academist benoemd toen hij voile dertig jaren 

telde (1810), verdacht pruik te zijn, omdat zijn sarcasme 

altijd pijlen op zijnen boog had, waar de schalke overmoed 

der jeugd zich bloot gaf. 

„Leelijk , lieve Leopold!" zegt. „leelijk is HammerskOld 

„met de lange lokken niet ; ge moogt mij gelooven, ik heb 

„geen reden hem te vleijen. In zijn jongste nommer heeft hij me 

„ „een dwerg" genoemd , „die, als hij vleugels had, een mid- 

„ „fielding zou wezen tusschen vogel en insect." Ik wenschte, 

„dat het aardiger ware, dan zou het opgang maken. Maar 

„aardigheid is verre van zijn forte te zijn; de geest zweemt 

„naar de gestalte , hij heeft de figuuy van een duitschen 

„d weeper. Hij heeft ook al de studie, die onzen buurtjens niet 

„te ontzeggen valt, ook al den ernst. Wilt gij gelooven, dat 

„er oogenblikken zijn, waarin ik medelijden met hem heb? 

„Meenens is hem alles wet hij loot, maar de magt staat niet 

„in evenredigheid tot den wil ...." 

„Hij is maar vijf-en-twintig jaar ," valt Franzen vergoelijkend 

in, en verontschnldigt onwillekeurig; Leopold's voeten 

trappelen. 

„Zal de koninklijke kanselarij-raad Af Leopold van koffij 

„gediend zijn?" vraagt de binnengekomen knecht; gij leert er 

tevens zijnen titel en zijn adel door keunen. 

Nils von Rosenstein is ter hand, om den kop van suiker 

en melk te voorzien; Nils biedt dezen zijnen vriend aan , en 

helpt nu zich zelven. We mogen de wigtigheid wel, waarmede 

het tweede klompjen suiker tusschen de tang gewogen , te 

zwaar bevonden, verwisseld wordt, — waarmede die blanke 

hand luttel droppelen melk der helling over laat glippen en 

uu speelziek roert, terwijl de krullekop tegen de kussens van 

de sofa rust. 

Studiche en Schetsen III 22

338 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF' S SAGA. 

„Wat Leven wij toch in een gezegend land! — heel Europa 

„zucht onder het continentaal-stelsel ; alle werelddeelen storten 

„hunne schatting Scandinavia in den schoot!" 

„Smokkelhandel," gromt de gastheer, die zijne fortuin aan 

zijne mijnen verschuldigd is, en lijdt onder het gebrek aan 

uitvoer van ijzer bij gesloten zee ; hij is een der weinigen 

onder zijne landgenooten, die Carl Johan er niet lief om heeft, 

dewijl deze „Smokkelhandel, die Gothenburg groot 

„doet worden ...." 

„Een stad van paleizen," zegt een der jongere gasten. 

„Om ten leste weer als een bouwval weg to zinken , — 

„gestolen geld beklijft niet ," herneemt Beskow. 

„Arm Parijs ," gaat Von Rosenstein voort, een glas likeur 

ledigend, „le petit verre hebt ge nog altijd .." 

,,Maar les petits coopers niet weer," plaagt hem Sergel. 

„Ik meende deze, noch lee petites Maisons; ik dacht aan 

„de ondergegane weelde van den geest." 

„Chateaubriand na de encyclopedisten ," meent Leopold, 

„het is er toch nog beter aan toe dan Zweden , na ons aan 

„die kwajongens prijsgegeven." 

„La valeur n'attend Pas le nombre des annees ," 

declameert Von Rosenstein. 

„Valeur?" herneemt Leopold, „valeur om de wereld to 

„kwellen met Schelling tot philosooph en Tieck tot poeet , 

„duisterheid in denken en duisterheid in dicht! Atterbom en 

„Palmblad, Been van beide is nog twintig! .... " 

„Wacht een jaar of wat, en ze zullen wijs zijn als wij !" 

Neen , goede Nils von Rosenstein! neen, wat ze ook worden 

zullen , als gij die daar de laatste droppelen van het geestrijke 

vocht zoo behagelijk geniet, als gij zal niemand hen zien, ze 

zijn van een ander geslacht, van anderen geest. Oesters, met

ESAIAS TEGNER, Furrunir's SAGA. 339 

chablis of Champagne, meent ge, wildpastijen en de zware 

wijnen, die er pas bij geven, denkt ge, de dagen dier feesten 

zullen ook voor hen komen, de zege na den strijd, noemt ge 

dat; maar hun doe] is een hooger, een heiliger dan ooit het 

uwe was; letteren , poezij zijn hun geene uitspanning, zijn 

hun behoefte, him leven. Studenten in Upsala, luttel wetend 

van wat gij weelde prijst, streelt hen eene minder stoffelijke; 

en mogen zij, mannen geworden, mee genieten wat de maatschappij 

hunner dagen zal opleveren, encyclopedistisch noch 

epicuristisch gestemd zullen zij levenslang der kunst een karakter 

toekennen , dat hoven uw begrip gaat , — en dos een 

vrijbrief voor uw gekseheren wordt. 

Voorbarigen, dat we zijn! Serge] neemt het voor de jongelui 

op; hij, die zooveel genoegen aan Bystrilim beleeft , wien hij 

een onloochenbaar talent, nit armoede, aan graveren zag verkwisten 

, dien hij den beitel ter hand heeft gesteld, en tevens 

brood, opdat de jonkman, zich ontwikkelende , niet mogt verhongeren 

, hij begrijpt de bekrompenheid niet van zoo vele 

vernuften, met hunne „opvolgers in openbaren oorlog" to leven. 

„Als de goede, de groote koning nog odder ons °urging , mijne 

„heeren! hij zou u wel anders hebben geleerd ; ik wil zeggen, 

„hij zou u zijn voorgegaan met de jeugd lief to hebben. Maar 

„hij was een genie zonder weerga, en duizend duivels mogen 

„mij halen, als hij ook niet zalig is !" 

Het originele der laatste woorden , eene verwensching en 

eene zaligspreking in eenen adern , doet een algemeen gelach 

opgaan. 

„Hebben de heeren de tweede aflevering van Iduna gezien?" 

vraagt Beskow. 

„Neen ," is het antwoord , en de gastheer zoekt het boeksken 

zonder het to vinden , en terwijl wij hem laten zoeken , 

gaan wij waar de beide afleveringen op de piano liggen. Bern-

340 ESAIAS TEGN .ÉR, PRITE110F 'S SAGA. 

hard heeft beloofd der dames een dichtstukjen, dat in de eerste geplaatst 

werd en waarbij muziek is gevoegd, voor te zullen zingen. 

En is hij de eenige heer, dien wij in den kring van lieven 

en schoonen om de theetafel aantreffen? Voorwaar niet, de 

koninklijke kamerheer, die mevrouw Beskow nit de zaal heeft 

geleid , is bij de dames gebleven ; Wallin, die niet rookt , is 

ons hier voor geweest , hij praat met zijne jonge vrouw! En 

uwe oogen, die beleefdelijk het eerst weer naar de gastvrouw 

omzien , zij worden aan hare zijde een man van jaren gewaar, 

de zestig voorbij , die niet meer uit eten gaat, maar nog gaarne 

een bezoek aflegt , en het heden hier te liever doet , wetende 

wie hij zal aantreffen. Mevrouw Beskow heeft hem een wenk 

gegeven , dat zij de overige heeren van zijne komst zal doer 

verwittigen; hoffelijk heeft hij Naar verzekerd zich in het beste 

gezelschap ter wereld te bevinden. 

„G-raaf Oxenstjerna komt niet meer ten hove," zegt barones 

Hamilton ; „het is jammer voor onze jeugd ; la vieille politesse 

„s' en va." 

„Andere tijden, andere zeden," schertst de dichter der Ooptert, 

want hij is bet inderdaad ; „men verovert tegenwoordig in 

„allerijl ." 

„De harten ?" vraagt mevrouw Lenngren. 

„Schepters en schoonen !" herneemt Oxenstjerna ; „maar 

„jongelui! wat hebt ge daar voor muziek ?" en hij is bij de 

piano, bij Bernhard, en de Hebe en bet schalke tweetal , — 

ook mevrouw Asping heeft er zich bijgevoegd , slechts ietwat 

in de schaduw. 

„Ben allerliefst liedjen van de Roos, heer graaf!" zegt de 

zoon des huizes , „maar de dames zijn niet te bewegen , mis- 

„schien dat het u gelukt de freule over te halen? Als ik 

„me mogt vleijen , dat iemand mij voor een coos zou willen 

„aanzien, zou ik zeker al zijn begonnen.”

ESA1AS TEGN1?11, FRITHIOT' S SAGA. 341 

Oxenstjerna neemt het blad muziek ter hand, loopt de eerste 

regels even door, zegt tegen Bernhard : jongelief! dat 

„gaat voor u niet aan ;" en leidt eene der schalke deerntjes 

naar het tabouretjen, als ware hij nog rijks-maarschalk , die 

den weg slechts te wijzen had om te worden gevolgd. Wel 

mogt hij glimlagchen bij de gedachte , dat Bernhard die roos 

zou voorstellen ; zij wordt in het liedjen sprekende opgevoerd; 

zij doet zich te goed op hare schoonheid — „alleS toepasselijk 

„op de freule ," 'nits dat zij het zelve maar niet had moeten 

zeggen , neen , zingen. 

„Och , beer graaf!" smeekt de stoutert. 

„Het aardigst komt . ." beweert Bernhard. 

En de freule zingt: 

„Een nachtegaal plaagt mij als 't schemeruur naakt , 

„Met liedren door wat niet al hartstogt geblaakt; 

„Waarvan mij het eeuwige smachten verdriet , 

„Als traantjen bij traantjen dat de oogjens ontschiet." 

„ Wat zeide ik ?" roept Bernhard. 

„Maar komt don mijn vlinder, getooid als ten dans, 

„Mijn doornige wacht buigt haar zwaard eu hoar lans , 

„Zijn bargt rijdt hij in op een straal van de zon 

„En wellekom roept hens wier harte hij won ! 

„Waar benk of waar linde zich welven ten kroun, 

„Daar trust hij der bloeijende jonkvronw de koon , 

„Die bloost als heel de aarde in de omarming van Mei 

„En 't bijengesuis wordt der bruiloft ten rei." 

„Ik bedank ," zegt de schalke, „ik zing niet verder." 

„Thans is er geen gevaar meer bij ," lack de jonkman. 

„Gelooft ge?" zegt Oxenstjerna. 

Het middel werkt , het meisjen ziet even het cahier in, en 

begint op nieuw

342 ESAIAS TEGNER FEL1THIOE'S SAGA. 

„Straks wisselt , ik weet het , des vlugtigen zin ; 

„Des waters, des winds is de vaart van de min ! 

„'t Verdriet door een dreef, , die nooit kronkelt , te gun, 

„En lieflijk lokke ik dra zijn meedingers aan ! 

„Dat Schoonheid, als 't licht, al wat adem heeft streel' I 

„De dwaas slechts begeert haar nitsluitend zijn deel , — 

„Bron , vloed , oceaan, die geen droppel verspilt , 

„Der eindigen dorst in oneindigheid stilt !" 

„Ik begrijp het niet ," en met die woorden slaat de schalke 

bet cahier digt. 

„Er steekt philosophic in die poezij ," meent Bernhard. 

,,Mijnheer doet den dichter regt," beweert Oxenstjerna, en 

rich tot de schalke wendende boat hij er op volgen: „waarom 

„dus of te breken ? de roos is hier symbool der schoonheid !" 

Toch heeft de hoveling te veel tact om de scherts verder te 

drij yen. 

„Er zijn fraaijer versjens in deze Bloeinen van Atterbom ," 

merkt mevrouw Asping aan, en wil dat Hebe de illaankop zal 

zingen; maar Hebe beklaagt zich geen stem te hebben , geen 

zier stem, en Bernhard vindt dat liedjen zoo melancholisch. 

„Een ander ?" vraagt hij mevrouw Asping , „u kent ze." 

„En gij hebt ons beloofd ...." 

„Straks ," — zegt Bernhard, en Euphrosyne laat zich niet 

longer bidden ; — zij kiest uit het Vlasbloempien een paar 

coupletten , in welke wij op het land worden verplaatst, waar, 

in schaduw van berken , een hut staat , bangs welke de onontbeerlijke 

beck ruischt, — waar in die kleine woning een 

meisjen zit .... maar wij toetsen, alsof wij niet getracht hadden 

eenige trekken duidelijk te doen worden, tot wijzigens toe: 

„Allc maagden eere, 

„Sehoonste heinde en veere

ES.ATAS TEGNi:R, FRITHIOCS SAGA. 343 

„Zit ze aan 't open veuster, , 

„Spin t ze vroeg en spa ; 

„Snorrend gnat het raadjen , 

„Dulaney wordt het draadjen , 

„'Cie ter wereld wenscht er 

„ZnIk een alijt geen voile ?" 

„Lief geschetst !" zegt Oxenstjerna. 

„Zonnestralen zijgen 

,Door de groene twijgen 

„In des stui pjens duister 

„Op haar spinnewiel ; 

„En wie weet wat droomen 

„In die schalke komen ? 

„'t Is of in den 1 uister 

„Gond aan hare voeten viel !" 

illevrouw Franzen gelooft in Kumla bij hare boerinnetjens 

te zijn. 

„'Vii ze een bruidsehat winnen , 

„Spinnen meet ze , spinnen , 

„ Bleken 't granuwe garen , 

„Weven 't witte dock — 

„Heden roar het morgen 

„Ziainelen en zorgen ; 

„Over weinig jaren 

„Zijn en vlijt en vrijers zoek." 

„Die jonkman zal misschien eens de taal meester worden , 

„maar is het nog niet," beweert Oxenstjerna, die wel weet 

wie Atterbom is, — wij zeggen op de kritiek van ganscher 

harte: amen! 

„En nu naijn Viking," roept Bernhard, zonder zich een 

oogenblik te laten bidden; „schrikt niet, dames! 't is een ster-

344 ESA TAS TEGNi:R PRITEITOF' S SAGA. 

„vende," en de jonktnan speelt eene somber-stemmende, korte 

inleiding; en 't is of de geest des meesters, wien muziek iets 

beings is, over dat blonde hoofd vaaxt en uit die blaauwe 

oogen straalt. De woorden en de toonen zijn tweelingen, — 

het is geen geringe lof voor Bernhard, dat hij gevoel genoeg 

heeft, beide met dien eenvoud voor to dragen, welke duidelijk 

zijn eerbied bewijst. Als wij zijne frissche stern hadden, 

wij spaarden u geene strophe; titans gaat ge er met twee 

vrij , die den twintigjarigen Viking schetsen , zoo als deze to 

mcede was, v64 hij zijn vroegen dood voorzag , en nu hij 

zieh dien bewust is. 

„Mijn tockomst scheen schoon ; stood ik 's daags voor den boeg 

„Geer wolk zonk er dreigend op neer; — 

„Hoe woest of de koelte het schuim om mij joeg, 

„teen zwaan was geruster op 't weer. 

„'t Werd buite, 't werd mijn , wet mij stnite in mijn loop, 

„En vrij als 't onsnetelijk rnim had mijn hoop 

„Geene grenzen!" 

Onze heeren komen eindelijk hinnen; „'t is een lied nit 

I Ana ," zegt Beskow. 

„Maar leunde ik des nachts op den wieglenden boeg, 

„Maar stood ik in 't duister alleen, 

„Dan vloog in den storm, die het wolkenhcir joeg, 

„Mijn Norna bijwijle om mij heen; 

„Ons lot is onwisser dan 't zwalpende net, 

„De wijze is op voor- en op onspoed gevat, 

„Waar hij level" 

„Daar zit het duizend-duivelsche in," roept Sergel, „waar- 

„aan men den kunstenaar kent; knutselaars mogen het zoe- 

„ken, vinden doen zij het niet. 't Is jets onverklaarbaars — 

„het treft bij den eersten blik , in eene schilderij , die een

ES.AIAS TEONktt FRITHIGF 'S SAGA. 345 

„meesterstuk is, in eene schets , die een meester belooft. Ge 

„hadt dezer dagen bij me moeten wezen , Adlerbeth! — woken 

„lang was ik Met in staat geweest naar de Academie te gaan, — 

„die verwenschte jicht „ ." 

De Romein is — van de negentiende eeuw; hij verontschuldigt 

zich wegens bezigheden. 

„Vertaal de Ouden ! man ! dat is beter dan met een ouden 

„man te prates; maar ik had it bij me willen hebben , om te 

„zien of gij onder de modellen van mijn armen drommel oak 

„niet dadelijk dat duizend-duivelsche hadt gezien. Mijne collega's 

„hadden me veel van de vorderingen van den jonkman verteld; 

„ik liet hem zeggen dat ik nieuwsgierig was naar zijne beeld- 

„jens ; daar hield een slee voor mijn huis stil; „laat hij ze in 

„ „het atelier zetten ,” zeide ik. En ik strompelde mijn kamer 

„nit , en ging zeven van die gipsfiguren voorbij ; daar stand 

„ik stil, maar niet van pijn ; het was een geniale greep , 

„eene proeve van Philoctetes. „Dien behoud ik," mogt ik 

„zeggen en ging mijns weegs." 

„En trekt gij u den jonkman aan ?" vraagt Adlerbeth. 

„Hij beet Fogelberg ," herneemt Sergel , „bij zal wel zor- 

„gen dat zijn naam niet in het vergeetboek raakt ; maar luister.” 

„Mijn leven was kort , maar mijn leven was sehoon , 

„'k Beklaag mij die kortheid des niet, — 

„Niet enkel een weg leidt ter zaal van de Goon, 

„Gelnkkigst wie spoedigst Hem ziet ! 

„De weeklagt der golven verkondig' mijn dood. 

„Zij waren mijn vreugde , en ik viude in hear schoot 

„Mijne rustplaats!" 

„Ik heb nooit aan die Noordsche Goden geollerd ," zegt Seigel, 

„maar het zoo te doen , is geen zonde. Van wien is dat 

„lied , Bernhard ?"

34 6 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF 'S SAGA. 

„Van mijn vriend Geyer," valt Wallin in. 

,,Die professor zal worden, meent men, in Upsala," voegt de 

zoon des huizes er bij; „hg is de vriend van de knapste jongelut." 

„Hij schrijft ook al in dien Phosphorus," mompelt Leopold. 

Oxenstjerna sleet een der zware gordijnen, die voor de dubbele 

vensters hangen , ter zijde ; hem verrukt de weergalooze 

starrenhemel , die zich over het meir 1Vlalar welft. Hij neemt 

Leopold bij den arm en leidt hem mee , naar het venster. 

„We zijn oude vrienden ," zegt hg, „tracht eons met nib 

„op te zien. „Ik word velerlei sterren gewaar, , groote en kleine, 

„alle zijn schoon , — er zijn dichters des verstands er zijn 

„dichters deft gevoels .." 

„Ziet gij ook geen vallende sterren?" klinkt de vraag Oxenst- 

jerna in het oor, — arme Leopold! hij bleek near het ligchaam 

ongeneeslijk , was hij bet ook naar den geest ? 

Laak het niet als onbeleefd , zoo wij eensklaps french leave 

nit dit gezelschap nemen , zoo we zelfs verzuimen gastvrouw en 

gastheer dank te zeggen ; noch acht het een gering offer, dat 

we afzien van de schildering eener sledevaart door Stockholm, 

om Franzen en zijne gade veilig thuis te zien. Ons onderwerp 

gebiedt ons andermaal cone rugwaartsche schrede; moge zij het 

met die der bedevaartgangers gemeen hebben, dat wij er ons 

(1061 niet minder door bereiken. In tegenstelling intusschen met 

de bewegingen van doze, voert zij ons niet maar weinige voeten, 

voert zij ons een half jaar achteruit ; doch wat belemmerends 

schuilt er veer wieken, als uwer verbeelding zijn hedeeld, in 

eene wisseling van saizoen ? We waren in den winter van 1811; 

we zijn in zijn vollen zomer, in de laatste dagen van dozen, zoo 

ge wilt ; en in plants van het genrestukjen, waarmede wij u 

zoo lang bezig bielden , — een genrestukjen met de pen, voor 

het penseel luttel gesehikt, — krijgt ge een landschapjen, dat 

we wel wensehten ti op doek to ku nnen geven.

ESA1AS TEGNER, FRITI-110F 'S SAGA. 347 

Een stille zomernacht op Rarnen in Werrnland, het landgoed, 

dat getnige was geweest der gelukkige ontwikkeling van Anna 

111yhrinan , waarop Tegner in haar zijne liefste vond; een stille 

zomernacht buiten, ziedaar ons tooneel en ons tijdstip. Het 

eerste heugt u nog, het laatste verbijstert u wel een weinig; 

dat noordsche halflicht tint zoo eigenaardig, 't is maar een 

zweem van zien. Gij aarzelt daaroth ons te zeggen, wie het 

zijn, die in den vroegen morgen ieder zijn paard uit den stal 

brengen, ieder zijn paard inspannen voor eene vrachtkar met 

ijzer beladen; het gaat niet grif genoeg voor gewone voerlieden, 

en toch steken ze in werkmansplunje. Het is van twee wren 

vast drie geworden; de zon, die haa.st niet onder is geweest, 

„die den ganschen nacht verlangend aan den hemel heeft om- 

„gedwaald," zong een dichter, doet het oosten helder worden; 

wie hebben wij voor ons? Vier mannen, twee van welke, willen 

wij wedden, nog nooit zrio langs een paard hebben geloopen; 

deze, gij ziet het zijn gang aan, plagt er op te zitten, 

plagt het te laten draven, en die? zijn flinke houding, zijn 

forsche stap, zij getuigen dat hij gewoon is gelederen aan te 

voeren; krijgsmannen zijn het, in voerlieden herschapen! De 

derde gaat langzaam, hij hondt het leidsel aan, als liep dat 

noorweegsche blesjen met zijn graauwe manen hem nog te vlug, 

— de vierde, maar al steekt hij in een wollett rok , en al 

gingen die ligte lokken schuil onder een verweerde pelsmuts, 

die oogen zijn de kijkers van Esaias Tegnër; het is onze dichter, 

die zijn zang voor det ScL8A-a Lantv4rnet het jaar te voren met 

„den naam, de eere, de waardigheid van hoogleeraar" heeft 

zien beloonen. Een professor, die puft als zijn paard, zoo vaak 

het heuvel op gaat, die handen vol werks heeft, om niet 

met de vracht van zijn kar in de diepte te storten , als het 

dal zich daar zoo steil opent ; wat dwaasheid is deze? „Verre 

„vandaar," herneemt zijn biografist, „vier van de toenmalige

348 ESAf AS TEGNiAt FRITEITOVS SAGA. 

„eigenaren van het bergwerk Ramon," — vader Alyhrman was 

op midzomer verscheiden — „twee militairen, een kanselarij- 

„schrijver van Stockholm en een professor van Lund, waren 

„overeengekomen , als het wakkere bergmannen paste, hun ijzer 

„eens zelf naar de stad te brengen , en uit doze met graan, 

„op de markt gekoeht , weer te keeren.” Dwaasheid, zeidet 

gij, gelnkkig dat Biittiger het niet hoorde! „het was hun daar- 

„mede niet om een prettig togtjen te doen, zij wilder er buren 

„en ondcrhebbenden in ernst mee toonen, hoe hoog het be- 

„drijf bij hen aangeschreven stond, hoe goed zij in staat zou- 

„den zijn, mogt het worden vereischt, zelf de hand aan den 

„zwaren arbeid to sla,an.” Dwaasheid? „dat avontuur in het 

„frissche wood loeg Tegner's zin voor de natuur uitlokkende 

„aan; hij nam er, in de zomervierdagen had hij er tijd toe, 

„alleropgeruimdst deel aan. Hit de kern des yolks gesproten, 

„voelde hij zich daaraan met alle wortels van zijn wezen nog 

„innig verknocht: het was hem een lust eens -het lot van den 

„daglooner te smaken; hij wilde weten hoe het zijn grootvader 

„moest zijn te moede geweest , als deze, krom van den last, 

„met zware schreden door Smaland's bosschen ging.” Bottiger 

heeft verzen geschreven; zouden zijne gedachten hier geene 

vlugt nemen ? „Tegner voelde zich verplaatst in den eenvoud 

„van der vaderen zeden ; hij droomde , dat voor hem de tijd 

„was weergekeerd , toen ieder man zich zelf genoeg was. Als 

„de overigen had hij den avond te voren de wielen van zijn 

„kar gesmeerd , en er twee schippond staafijzer op geladen , 

„dat met zorg moest worden vastgesjord, om op de heuvelen 

„niet los to glippen. Op het hrukskantoor had Esais Esalas- 

„zoon vervolgens zijn vrachtcedel voor de faktorij in Filipstad 

„ontvangen.” 

Tegner's biografist beschrijft den togt met talent. „Het word 

„een schoone, een heerlijke dag," zegt hij. „Elk der voerlieden

F,SALAS TEGNI:11, FRITHIOVS SAGA. 

:349 

„legde den vier millen langen weg , gaande naast kar en paard, 

„te voet af. Slechts bij het opgaan der steile heuvels schoot 

„men elkander te hulp , en genoot , in het zweet zjns aangezigts , 

„den meegevoerden teerkost. Tegen de schemering kwam men 

„in het stedeken aan, waar elk hunner zelf zijne vracht loste. 

„Den volgenden dag keerde men op dezelfde wijze terug, maar 

„ditmaal waren de karren met zakken graan beladen. Thans 

„viel de proef hun zwaarder, daar een large aanhondende 

„regen hun wollen kleeren druipnat deed worden ; overjassen 

„hadden zij Diet , en of zij gister wet ruim met hun your- 

„raad hadden omgesprongen , heden was schraalhans keuken- 

„meester. Maar de zaak was een punt van eer geworden; zij 

„ging alien om bet zeerst ter harte , en na ongeveer twee et- 

„malen wakens en na acht mijlen wegs to voet te hebben afge- 

„legd , klonk hun, laat in den nacht, op Ramen het welkom 

„toe. Hongerig waren zij en doornat, dock het graan was 

„droog to huis gebragt , en zij hadden getoond nog voor iets 

„anders te deugen, dan om „de heeren” te spelen.” Tegner's 

biografist verklaart , in een paar regelen , wat hem verleid 

heeft om van dit voorval zoo uitvoerig melding te maken. Gij 

die missehien wel Bens hebt geboord , hoe Onno Zwier van 

Haren zijne wandelingen in eene dichterlijke beeldenjagt verkeerde; 

die u, naar aanleiding eener ors onlangs vertelde 

anecdote, vermeid hebt in de voorstelling , hoe David Jacob 

van Lennep zijn Duinzang zonder weerga dichtte; gij sloegt 

ender die vier voerlieden zeker met belangstelling den ernstigsten 

Bade, die de overige drie aanvoerde , of hij den eersten indruk 

des verschiets wilde opvangen „Hij dacht geen gewone 

„gedachten.” Gissende welke , ziet gij hem opmerkzamer aan. 

Er flikkert bijwijle iets in zijne oogen, dat we reeds, toen hij 

aehter op de chais van Branting zat, zagen lichten; — bet 

is hem in die stilte niet anders te moede , dan het vaak het

350 ESAIAS TEGNIat, PRITHIOCS SAGA.. 

gedroomde jongsken was, dat wij in het heiligdom uwen geest 

lieten voorbijgaan; — de natuur treft hem als zij het hem 

deed toen hij knaap was , — met den wensch dat gevoel 

weer te geven , komen thans de woorden op de lippen , — hij 

hoeft niet op to schrij yen ; zoo lets heugt. „Repel voor regel wordt 

„in zijne ziel een gedicht geboren , in 't welk de klank van 

„het ijzererts zaamsmelt met het gesuis der dennentoppen ;" 

hier en daar een waterval, waarborgt het u verrassendste afwisseling. 

Het intermezzo is afgespeeld , vlug genoeg, hopen we, om 

u niet te hebben verveeld; we zijn weder in Stockholm, we 

hooren in de Zweedsche academie Franzen's intreerede mede 

aan. Hij treft het niet gelukkig , — benoemd in plaats van 

Gustaf Fredrik Gyllenborg, moet hij over dezen eene lofrede 

houden , — de man, die lang genoeg had geleefd , om nog 

bij het gekir der „Noordsche Tortelduif" te hebben toegeluisterd. 

Van Hedvig Charlotte Nordenflycht tot Anna Maria 

Lenngren, was zeker niet alles woest; maar iedere rods op 

dien weg had hare doornen: Hammarskeld en de zijnen waren 

char. Voor inleiding gaf zijn eigenaardige toestand Franzen 

gelegenheid woorden uit het harte te spreken, doch toen 

hij, tot zijn eigenlijk onderwerp gekomen , dertig blaadjens 

had oingeslagen , en nog niet aan het laatste was, toen begon 

het genoegen gerekt to worden; — die spreken mogt later de 

eerste schetser -van alien blij ken waar het om eene 1-18utienis 

was te Coen, hij leerde het ten koste van wie hem then 

aan moesten hooren. De oude school hield zich deftig; het 

was aardig te zien, hoe goed Nils von Rosenstein zijne waardigheid 

wist to handhaven; Adlerbeth scheen in steen uitgehouwen. 

De jongere vond dat haar vriend overliep, oversloop ; 

maar de aanvoerder wenkte , en het wachtwoord werd begrepen 

iZ n'avait pas donut; prise. Alles, ook de langste rede, hoeft

ESAIAS TEGNEIt, FRITHIOF 'S SAGA. 351 

eehter ten leste een einde: eene strophe van Gyllenhorg , uit 

zijn gedicht : de Sterkte der Ziel , was voorgedragen; „men had 

„aan de oevers van den Nijl" nog eons, „de trotsche pyramiden 

„gezien ," en dat gezicht had tot de treffende bespiegeling geleid 

„wat is er sedert niet gebouwd en in puin gestort !" then HammarskOld 

„oeh ja!" zuchtte en Franzen zich boog. Eene algemeene 

verrassing! Te treffender daar het publiek er zoo min 

op bleek voorbereid als de vaste secretaris het voor weinige 

dagen was geweest, toen hij den lof zijner welsprekendheid 

bij voorbaat toegezwaaid, hooffIschuddend afwees. Niet deze , 

de voorzitter, , die zich eerst wegens de zwakheid zijns gezigts 

had verontschuldigd , Leopold zelf beantwoordde den redenaar ; 

bij deed het kernig en dos kort. Of Wallin's waarschuwing 

of Oxenstjerna's opmerking had gewerkt , wie die 't weet ? Hammarskelet 

getuigde: „den oogen moge het schemeren, dat hoofd 

„is nog .helder" ; een lachjen op Leopold's gezigt bewees , dat 

de lof des publieks hem niet was ontgaan in een zacht geruisch. 

Het verslag over de antwoorden , op de prijsstoffen ingekomen 

, was aan de bona; het diehtstuk Svea had den eerepalm 

weggedragen ; — Svea, „een lied uit bet haste des yolks ;" 

Svea : „het was in de wooden van Ritimen gedacht en gedicht ," 

— Esalas Tegner stond op het naa,mbriefjen. 

Svea : het vers , welks vele schoonheden ons publiek sinds 

vijf-en-twintig jaren in staat gesteld is to vermoeden , uit de 

fragmenten , welke de verdienstelijke de Geer het licht deed 

zien , Svea is niet maar een dicht , Svea is eene daad tevens. 

Ten bewijze dat hij de dubbele eischen van zijn tijd en zijn 

yolk begreep , streefde Tegner in dat poeem door den vorm 

naar nieuwheid, streefde hij door de stoffe naar invioed. Het 

bleef in het eene als in het andere opzigt soms bij de poging. 

Er was al de scherpzinnigheid , al de smaak , welke men 

Hammerskold met toekennen, maar, helaas ! ook al de bitterheid

352 F,SATAS TEGNER, FRITHIOF ' S SAGA. 

die partijschap medebrengt , in het oordeel door dozen over het 

vers geveld , eer Tegner de beloften had vervuld er in afgelegd. 

„Om den roem van dozen zanger te staven ," schreef de kritikus , 

„mag men zich niet beroepen op het gedicht Svea , door de Z weed- 

„sche academie met haren greaten prijs bekroond , al zou men goe- 

„lijk genoeg zijn de erbarmelijke alexandrijnen voorbij te zien am 

„den wine van den dithyrambisehen slotzang. Schoone plaatsen 

„heeft deze onloochenbaar, , maar hoe fraai ook , waken zij het 

„dichtstuk toch niet tot een organisch geheel.” Er is al de onbegrensde 

bewondering , aan welke biografisten zich plegen te 

buiten te gaan als zwakke eerstelingen latere meesterstukken 

mede hebben geadeld , in de getuigenis met welke Bottiger het 

gedicht aanbeveelt. „Het is ," lezen wij, „of de poeet aan het 

„elude plotseling den rustigen , ietwat vermoeiden , plegtigen 

„gang zijner verzen , in welke de walk der bekommering 

„over 's lands lot losbarstte in donders van medeburgerlijke 

„verontwaardiging , afbreekt , om zich in een zonnig bad van 

„profetische verrukking te storten." Overdrijving aan gene, 

overdrijving aan doze zijde. Traag als de vas of het blesjen , da t 

heden van Ramon naar Filipstad het ijzer voerde, en morgen 

van Filipstad naar Ramen wederkeerde met graan, geen oogenblik 

dravens het lange en langzame stappen afwisselend , gaan die 

alexandrijnen hunnen sukkelgang. Het was menschelijk van den 

voerman , dat hij over de ooren van het moede dier de zweep 

slechts schaars suizen deed , maar, wij begaan geen onregt jegens 

den dichter, , wenschende dat hij, meermalen dan hij het waagde , 

de knol alleen haar weg had laten vinden. Los liet hij .de 

leidsels en vlugt was er in zijn vaart , waar hij, uit de stoute 

natuur om hem heen, „klippen vermetel over afgronden heen 

„hangende ," uit de stilte van het woud, „dat zoo ernstig op 

„hem nederblikt", Stockholm gewaar wordt, en de schare geesselt, 

„die al het weekelijke van het zuiden heeft , maar der inne-

ESAIAS TEGNEIt, FIIITHIOF' S SAGA. 353 

„mendheid vreemd is, waarmee dit betoovert." Helaas , hij 

stapt al weer in het spoor ! Lamzalige aaneenschakeling van 

„O's!" en van „En's", kwalijk afgewisseld door telkens wederkeerende 

„ Maar's" , hoe gewillig zouden wij dien dreun prijs 

geven voor meer grepen , met enkele scherpe toetsen gelukt, 

als die waardoor St. Petersburg opdoemt: „er verrijst een troop 

„in een moeras , welks naam wij naauwelijks wisten , en ko- 

„ningen buigen de knie , waar onze kudden hebben gegraasd.” 

G-een geest als de zijne hinkt op twee gedachten , doch bet 

dichtstuk zou er bij hebben gewonnen als hij zich niet naast 

dat vrachtpaard had voortgesleept, zoo zijne wandeling eene 

zoete, vrije, echte mijmering ware geweest. In verzen, als wij 

boven vermeldden, schuilen de beloften van welke wij spraken, 

de poging die wij waardeerden ; maar hoe bekoorlijk bloesems 

mogen aanlagchen , vruchten zijn het nog niet. En daarom 

kunnen wij niet met Bottiger instemmen, dat „de ochtend der 

„Tegnersche poezij daarin glansde van haar helderat goud, dat 

„hij in dit vers met dezelfde hand, die den sluijer der toe- 

„komst deed wijken , ook de verouderde grenspalen der ver- 

„scheiden scholen oinverwierp.” En daarom gelooven wij zoo 

volkomen den genialen Agardh, als hij ons den dichter schildert, 

op het punt dat poeem, eer hij het inzond, te verscheuren: 

„ik heb als een schooljongen den plak verdiend, dewijl ik niet 

„beter slaagde!” Agardh deed wel , des ondanks , tot de inzending 

aan te raden , — de Academie wel het te bekroonen, 

al vond zij de uitvallen tegen Rusland „al te inflammerend"; 

— maar wij zouden verkeerd doen , zoo wij de worsteling 

waarvan het getuigt, moedwillig voorbijzagen. Tegner heeft op 

het gebied der dichtkunst den staf eene lange wijle te goed 

gezwaaid, om de dagteekening zijner heerschappij to vervroegen; 

het is niet de duur des gezags , het is zijne glorie , die be- 

nijdenswaardig heeten mag. 


354 ESAIAS TNIGNER FRITHIOVS SAGA. 

Geyer scheen bestemd meer gemeens to hebben met Sten Store 

de oude , dan looter zijn lofredenaar te zijn geweest; als doze 

in de politische wereld , schreed hij in de poetische tot bij den 

troon , niet om dien te bestijgen , om dien to beveiligen. Wie 

geeft ons intusschen een geschikt middel ter hand onzen wat 

gezwollen toon zachtkens te temperen, opdat wij van alledaagsche 

dingen verstaanbaar mogen spreken , en niet, als Johnson, baars 

en snoek laten blazen of het walvisschen waren ? Als lag het 

boek niet naast ons, waarin Geyer zelf ons de bijzonderheden 

mededeelt eener beweging , welke op Tegner den beslissendsten 

invloed had, als won hij het niet van ons, beide als prater en 

als poeet. Aan hem dos het woord; de wijze waarop hij voordraagt 

maakt alle inleiding overbodig. „Omstreeks het einde van 1810 ," 

zoo begint zijn berigt , „bevonden zich verscheiden jongelieden 

„in Stockholm, welke zich naauwer aan elkaar sloten, om al- 

!, dus een verkeer voort to zetten , dat vroeger voor hen een 

„bron van genoegen was geweest. Met uitzondering van een 

„tweetal, waren zij in hetzelfde gewest, in Wermland geboren. 

„De meesten waren kennissen van kindsbeen af; allen waren 

„later te Upsala academie-kameraden geweest; thans was ieder 

„hunner in de hoofdstad zijne civiele of militaire loopbaan be- 

„gonnen. Ook ik , in 1809 aangesteld tot extra-ordinair kan- 

„selarij-schrijver bij het koninklijk rijksarchief, , maar in het 

„volgend jaar benoemd tot docent aan de hoogeschool te Upsala, 

„beyond mij, na mijue thuiskomst van eene reize in Engeland, 

„in dien kring van vrienden. Met mijn broeder en mijn per- 

„soon telde de krans twaalf leden. Hoe het plan ons een 

„G-oth is c h Ver bond, en onze zamenkomsten , „der Gothik 

„ „treu” stem m in gen to heeten , te berde kwam , herinner 

„ik mij niet meer. Wat mij wel heugt is, dat dit in den be- 

„ginne maar scherts was, en het ook wel zou gebleven zijn als 

„een van de vrienden op dien inval niet een duchtig zegel had genet.

ESATAS TEGNER FRITHIOVS SAGA. 355 

„Deze was de toenmalige beambte bij het expeditie- bureau van 

„kerkelijke zaken, Jacob Adlerbeth," — zoon van onzen Romein; 

het bloed verloochent zich zoo min als de geest; al wijzigt de tijd 

beider werking. — „In alle dingen even beraden als bepaald van 

„karakter, dat zich zoowel in het kleinste als in het grootste kond 

„deed, gaf hij alles wat hij deed een Joel; zelfs zijne uitspanningen, 

„zelfs zijn tijdverdrijf, moesten dat hebben. Gr on dig had zijn 

„zinspreuk mogen zijn; in niets wat hij zich voornam verge- 

„noegde het hem halverwege te zijn gekomen. Aan die eigen- 

„schap paarde hij het warmste , reinste harte en eene trouwe, 

„die, van geene grenzen wetende , hem zijnen vrienden le- 

„venslang dierbaar deed zijn, zijne nagedachtenis hun nog 

„onvergetelijk maakt. Niemand meer geroepen, geen waardiger 

„dan hij, om in vriendschapsbetrekking dien ouden noordschen 

„zoogbroederband te vernieuwen , van welks hechtheid onze 

„sagen zoo treffende blijken opleveren. Hij nail' de zaak ern- 

„stig ter harte en vond bijval , vond overeenstemming, toen 

„hij de gedachte als een moralisch-patriotischen pligt ontwik- 

„kelde. Hij is de eigenlijke stichter van het Got hische 

„V er b o n d. Hij schreef de inleiding tot , hij stelde de wetten 

„voor, die, na rijp beraad, werden goedgekeurd en afgekondigd. 

„De eerste stemming van het G-othische Verbond werd onder 

„zijn voorzitterschap den ll den Februarij 1811 gehouden; hij 

„zag zich bij die gelegenheid tevens tot bewaarder der han- 

,,delingen en geschriften van het Verbond benoemd. Onder 

„de uitbreiding , die dit weldra onderging, bij den invloed, 

„dien het spoedig naar buiten begon uit te oefenen , mogt 

„hij het persoonlijk principe des genootschaps heeten. Als er, 

„na deze of gene zijner ernstige voordragten, door ons was ge- 

„stemd, als de zaak van dien avond bedaard was afgedaan, vonden 

„wij in een gul gesprek , in zingen en een vrolijken dronk 

„onze uitspanningen. „Mt hoornen dronken de G-othen me° ,”

356 ESAIAS TEGNEE FRITHIOF'S SAGA. 

„was een onzer lievelingsliederen. Ik schreef een i n w ij ding 8- 

„zang, dien het Verbond voor zich behield. Hoe vele der go- 

„thische liederen , sedert het algemeen prijs gegeven , werden 

„niet, voor het eerst , in dien blijden vriendschappelijken kring 

„aangeheven , en met een hartigen teug bezegeld. Er waren 

„goede zangers onder ons: vooral eene voortreffelijke stem, tolk 

„van een even voortreffelijk harte. Zoo als ik den verbonds- 

„broeder Johannes Dillner de eerste zangen der Idiom heb 

„hooren zingen , zal ik die niet weer hooren.” 

Idima, het tijdschrift dat dien naam droeg naar de gemalinne 

van Brage, de eeuwige godesse der jeugd: bet tijdschrift 

waaruit wij Bernhard Beskow het vera van Geyer hoorden 

zingen , was eene vrucht van het Gothisebe Verbond. Het prospectus 

zag in 1811 het licht. Een vluchtige herinnering aan 

het tijdperk van koningin Christina, waarmede het begins, gaf 

gelegenheid de geschiedvorsching , in die dagen onder Stjernhelm 

begonnen , te huldigen , bet tevens de toen algemeene liefde 

voor de letteren , ook voor de ontluikende zweedsche , te doen. 

De schrijver vroeg zich zelven naar de oorzaak van dat verschijnsel 

, en zij antwoord is waarbjk welsprekend. „Die ingeno- 

„menheid met ons verleden was tweeling geboren met vurigen 

„ijver voor alle wetenschap, alle vernuft. Het was dezelfde tijd die 

„geleerdheid het voortreffelijkste acht , dat iemand zich verwer- 

„ven kan ; de tijd ,waarin deze tot aanzien en eere bragt ; de tijd, 

„die haar eene adellijke deugd schatte ; de tijd waarin 'a rijks 

„voornaamste , hoogstgeboren mannen volslagen geleerden 

„waren. Onder een zoo vurig verlangen naar wetenschappelijke 

„beschaving viel het niet te vreezen , dat de historie des vader- 

„lands zou worden veronachtzaamd ; lag zij niet elk het digtst 

„aan het harte ? Eene liefde, die dagteekende van de wording 

„der natie zelve , vond in die ontwikkeling slechts een voikomen 

„middel om zich te uiten. Geen yolk dat alleen in het tegen-


„woordige leeft; leven in hunne herinneringen en leven 

„door deze. Niet touter physisch planten de geslachten zich 

„in hunne opvolgers voort; ook zedelijk hebben zij nakome- 

„lingschap ; elk tijdperk vermaakt zijne gebruiken en zijne be- 

„grippen. Het is die voortdurende traditie, waardoor in onge- 

„lijke eeuwen een yolk toch een blijft ; in deze bestaat , gunt 

„ge mij de uitdrukking , zijn persoonlijkheid. Zoodra een yolk 

„deelneemt aan de beschaving , wordt die traditie historie. De 

„levende heugenissen krijgen duurzaamheid in schrift , en de 

„natie ziet zich zelve duidelijker in den spiegel der geschiedenis. 

„Hoe krachtiger, , hoe edeler zij is, hoe meer dat beeld haar 

„boeit. Zij ziet haar schemerig begin, in welks duister de sage 

„de geslachtslijst tot de goden tracht te doen rijken ; zij hoort 

„nit het grijze verleden , eene taal spreken , wier klanken zij 

„nog verstaat ; zij aanschonwt hare kinderlijke onschuld , hare 

„jongelingswaagstukken , haar mannelijk bedrijf ; de boom der 

„heugenis welft voor haar de breede kroon , wiens laatste loten 

„reiken tot in het heden ; en in zijn wiegelend licht en schatlw 

„wordt zij dezelfde aangezigten , dezelfde trekken gewaar ; onder 

„ongelijke lotsbedeeling een gelijken geest ; boor, hoe juicht 

„haar bewustzijn : „dat was ik ook, dat ben ik nog !”" 

Den overgang van dien prospectusschrijver tot het heden, 

den /of dien hij der zweedsche historic bedeelt , het belang 

dat hij beweert dat zij wekken moet, het laat zich alles denken; 

wij plegen die zelfde snaar ten onzent dikwijls aan te slaan ; 

maar wat vertnelding eischt , het is dat Erik Gustaf Geyer die 

regelen schreef, , dat het eerste nommer der Iduna geheel van 

zijne hand was. Het bestond grootendeels nit gedichten , 

„daar deze rubriek in het vervolg niet de minstbedeelde zoude 

„zijn, achtte hij het van zijn pligt , mede te deelen wat ten 

„dien opzigte zijn plan was. In het algemeen gesproken , be- 

„hoefden voorzeker dichtstukken , nit liefde voor het voorgeslacht

358 ESA1AS TEGNER 1,111TFII0F' S SAGA. 

„gezongen , geene verontschuldiging in een tijdschrift , dat in 

„het wekken van dergelijke gevoelens zijn hoofddoel zag. Maar 

„bovendien was immers een der belangrijkste onderwerpen van 

„geschiedvorsching , was de noordsche mythologie zelve poezij , 

„eene der stoutste en ontzaggelijkste gestalten in welke zich 

„ooit dichtkunst openbaarde. Die bekend te doen worden , die 

„te leeren begrijpen , zoowel de zangstof als de oude zangers 

„die haar het eerst in beeld brachten , het behoorde tot de 

„taak der Iduna," en daarom ving de redactie aan er zelve 

dichterlijk gebruik van te waken. 

Die redactie, alias Geyer, had onder dezen indruk gedurende 

den winter en de lente van 1811 de zangen de lacitste Keinpe , 

de Viking, de laatste Skald geschreven. „Hij ," maar waarom 

zou hij zelf niet spreken , „ik ," zegt hij , „bragt die ook op 

„muziek. Slechts de melodie van den Viking is bewaard ge- 

„bleven. De muziek voor de beide andere verzen is verloren 

„gegaan ; het verlies was niet groot ; de taak ging boven mijne 

„krachten. Deze gedichten werden in en voor den genoemden 

„vriendenkring geschreven, — zij waren eene verrassing voor 

„hen, zij waren dat schier voor mij zelven ; want ik had mij 

„tot nog toe maar weinig op het gebied der poezij gewaagd. 

„Die proeven werden spoedig gevolgd door de Odalboer, , door 

„Mankem en verscheiden andere verzen. Het heugt mij nog, 

„hoe ik op een zomeravond van dat jaar mijne ouders en het 

„gansche gezin," bij 't welk hij den viertijd doorbragt, „voor 

„het eerst bekend maakte met mijne nieuwe waardigheid als 

„dichter, , door het voorlezen -dezer gedichten, under een grooten 

„olm in den hof mijns waders, waar deze grenst aan het 

„bosch." 

Wij zullen zoo min bezwij ken voor de verzoeking , andermaal 

Wermland in to gaan , ale Geyer het onregt doen zijne kleine , 

maar keurige verzameling dichtstukken hier ter loops to ver-

ESAIAS TEGNER FRITHIOVS SAGA, 359 

melden. Die muziekaalste aller zangers in het zangerig Zweedsch 

verdient eene afzonderlijke beschouwing ; hij mag er aanspraak 

op maken , niet enkel om de zoetheid zijner toonen, ook om 

de oorspronkelijkheid zijner .gedachten , twee verdiensten, die 

maar zelden gepaard gaan, welke hij volkomen vereenigt. Het 

is de Iduna , waarmede wij ons hebben bezig to houden , de 

betrekking , in welke Tegner weldra tot dat Gothische Verbond 

kwam , de invloed door den geest , die er van uitging, in de 

voltooijing zijner vorming onloochenbaar. Het begin van 1812 

vond hem in Stockholm: dat hij eerbiedig opzag naar de starren , 

die nog aan den verbleekenden , gustavischen hemel glansclen, 

behoeft geen betoog. Tien jaren hadden intusschen zijn toestand 

herschapen , een andere dan de huisonderwijzer van Striibing, 

die met de Myhrman's uit wandelen mogt gaan, die kennis 

met den ontluikenden beeldhouwer Bystrdm had aangeknoopt, 

een andere dan die Esalas Tegner was deze, die reeds voor 

twee gemeenten herderlijke zorg had te dragen , die te Lund 

tot hoogleeraar in het Grieksch was benoemd, die door de 

Academie werd bekroond! Uit de handen van Carl Johan ontving 

hij zijne volmagt als professor, de prijsmedaille nit die 

van onzen goeden bekende Nils von Rosenstein, gouverneur geworden 

van het gewest , in 't welk Stockholm ligt. Een middagmaal 

bij dezen bewees hem hoe hoog hij gestegen was. Oxenstjerna 

en Adlerbeth , Leopold zelfs waren Touter heuschheid, 

it se vit traite de puissance h puissance. Geen wonder! Een 

bondgenoot als hij kon onschatbare diensten bewijzen; hij had, 

wat de oude school bezat en waardeerde , hij had smaak , hij 

had ook wat zij miste , wat zij ten leste wel op prijs moest 

leeren stellen , hij had ook studie. HammarskOld , Atterbom , 

Palmblad, zochten dezen hem aan, zagen zij naar hem op? Wij 

gelooven het naauwelijks; hij had reeds met den eersten getwist 

over eene grieksche grammatica , hij nam van de beide andere

360 ESAIAS TEGNER , FRITHIOF' S SAGA. 

weinig notitie. Maar Geyer? vraagt ge. Onder de verzameling 

brieven van dezen komt eene klagt uit de laatste dagen van 

Maart 1812 voor: dat zij elkaar altijd misloopen, dat het lot 

dezen naar het oosten zendt , als gene naar het westen gaat , 

en omgekeerd. En het G-othische Verbond? Wees gerust , het 

trok Tegner tot zich. Afzelius was bezig met Geyer's broeder 

oude volksliederen op te sporen en zaam te garen, — Ling, 

in de hoofdstad tot bestuurder benoemd eener gymnastie-inrigting 

, als waarvan hij zoo lang had gedroomd , gaf de eerste 

zangen zijner 2,1sa'8 uit — Sandberg, de geniale schilder der 

noordsche natuur, , was lid des genootschaps geworden, — 

BystrOm zond het uit Rome proeven van zijn schitterend talent; 

dadr was de toekomst , claAr de hoop des vaderlands. 

PiOteit als de Tegnersche wilde van geene phosphoristen weten; 

duitsebe let terkunde was hem synoniem met duistere; Atterbom's 

dweepen met italiaanschen hemel en italiaansche kunst eene 

verbastering; — trots de oudere bent trad hij, onder den gothischen 

naam van Bodwar Bjurke , in het Verbond, en de 

derde afievering der Iduna boeide door gedichten van zijne 

hand. 

„Het Gothische Verbond," zegt Geyer, „was een kiem, waar- 

„uit zich meer ontwikkelde dan een der stichters droomde of 

„daeht. Het zaad viel in dankbaren grond. In deze vereeniging 

„— welke noch orde-gezelschap was, noch orde-gezelschap wezen 

„wilde, —" dwaze nitspannings-genootschappen in Zweden toen 

aan de orde van den dag, als andersoortige ten onzent, — „poogde 

„men slechts de vaderlandsche rigting to versterken. Er liep 

„veel zamen om die nieuw leven bij te zetten. Het vaderland was 

„den ondergang onlangs zoo nabij geweest ; het was er op dat 

„oogenblik alle zijne zonen te dierbaarder door. Zijn lot was 

„nog verre van zeker, , zijne redding niet buiten alien twijfel. 

„Het zocht een steun, tot in eigen heriuneringen toe, en zweed-


„sche harten waren meer dan ooit gestemd naar deze to luistéren, 

„naar de oudste , die het luidst van noordsche kracht en noord- 

„sche eer gewaagden het liefst.” Zoo schrijft de beminnelijke 

zedigheid slechts haar onderwerp de zege toe, die grootendeels 

door haren betooverenden zang werd behaald. „Wat in den be- 

„ginne minder te beduiden had, won in belang, toen het op 

„zamenwerking velerlei krachten bogen mogt. Ling sloeg ter 

„zelfder tijd, zoo niet vroeger dan ik, die snaren der zweedsche 

„lien aan , welke te tang hadden gesluimerd, wier geluid door 

„Tegner bestemd was in geheel Europa weergalm to vinden. 

„ Want met de derde aflevering begon hij zijne bijdragen in de 

„Iduna, die hij voortging met de schoonste bloemen te tooijen. 

„Hoe vele zijner zangen, door dat tijdschrift verspreid, werden 

„niet het eigendom des yolks en leven nog op aller lippen! De 

„harpe der Frithiors Saga klonk in haren hof het eerst. Eenige 

„zangen tech van dat dichtstuk , uit hare handen bet publiek 

„aangeboden , waren de appelen , door welke de godin bewees 

„nog in staat to zijn de onsterflijkheid te bedeelen.” 

Zoo werd, na worstelingen en weeen, als wij in den aanhef 

van het tweede onzer opstellen afschaduwden , als wij in dit 

derde uitvoerig schetsten, zoo werd de Frithiof's Saga geboren 

, het romantische epos, „in zijn wezen ," als gij de aanhaling 

gedoogt , „vrucht der tijden , in den vorm van dies 

„tijd." floor hoe de dichter het met de volgende woorden bij 

u wenscht in to leiden. „Onder de zweedsche letterkundigen 

„heerschte in de dagen toen Frithiof gedicht werd (tell voor- 

„beelde willen wij Leopold noemen), het gevoelen , dat de 

„zoogenaamde Gothische poezij , ondanks alle talent daaraan 

„besteed (Iduna was reeds verschenen), toch in den grond 

„mislukt mogt heeten. Men beweerde, dat deze dichtkunst 

„zich beriep op eene ruwheid van gedachten en zeden, op eene 

„maar halve beschaving en op maatsehappelijke betrekkingen,

362 ESATAS TEGNGR, FR1THIOF 'S SAGA. 

„onvereenigbaar met de poezij onzer eeuw, welke men te refit 

„huldigde als de dochter der modern civilisatie, in wier trekken 

„ons tijdperk zijn eigen gelaat herkende, slechts schooner ge- 

„worden en geidealiseerd. Even weinig als tegen het laatste 

„viel in to brengen , was de stelling te loochenen , dat alle 

„dichtkunst de stemming van haven tijd en den staat der be- 

„schaving van dezen weer moet geven. Intusschen gelooven wij 

„dat men voorbijzag, dat er algemeen menschelijke betrekkingen 

„en hartstogten zijn, die van geene wisseling weten , die in 

„alle tijden onveranderd blijven , en welke men thans als der 

„dichtkunst onvervreemdbaar grondfonds mag beschou wen. Ling 

„had reeds, met meer of minder gelukkig gevolg, verscheiden 

„noordsche onderwerpen behandeld, meest in dramatischen 

„vorm. Men heeft aangemerkt , dat zijne poetische gaven meer 

„lyrisch dan dramatisch. zijn, en dat hij de uiterlijke natuur 

„beter schildert dan de innerlijke met al hare verscheidenheid. 

',Eat het intusschen mogelijk is te slagen , ook als men noord- 

„sche saga's dramatisch behandelt , bewijzen Oehlenschlager's 

„treurspelen , en ik moet erkennen , dat ik de eerste gedachte 

„van mijnen Frithjof aan zijnen Helge ben verpligt.” — Zoo 

werd de Frithiof's Saga geboren, „de triomf van een pen- 

„seel ,” zegt Geyer, „dat behoefte had aan een versehiet , 

„niet slechts in ruimte, ook in tijd ; een verschiet zelfs in 

„zeden, denkwijze, bedrijf en heugenissen, zou het gelegenheid 

„hebben , zijne tooverkracht geheel to doer gelden. Het schil- 

„derstuk verplaatst ons midden in Noorwegen's stoute natuur. 

„Van het gedruisch des watervals over de rotshelling tot het 

„verzuchten der zeegolven , tussehen de klippen gevangen , 

„— van het weerlichtend sneeuwijs op de bergkruinen tot het 

„groen en den geur van berken en bloemen in de dalen, — van 

„het geraas des oorlogs in de burgten der kempen, tot den vrede 

„in de lage hut, -- van het geldetter der wapenen tot het zoet

ESAIAS TEGNER, MRITI-110F ' S SAGA. 363 

„geluid van den bet der kudde , — van de kracht des hel- 

„denzangs tot de teederheid van het minnelied , ontbreekt hier 

„trek noch tint, indruk noeh opvatting: alles smelt de dichter 

„zamen , alles wordt schooner in zijn lied. En hij is niet minder 

„stout in zijne voorstelling van menschelijke handelingen en 

„hartstogten. Want in deze natuur leeft een geslacht , welks 

„manner tuk zijn op avontuur, in stout bestaan ter zee en 

„te land omzwervende , vol vuurs in het blood, vol hevigheid 

,,in zijn togten, levenslustig , geen doodsvreeze kennende ; — 

„welks vrouwen , in gestalte en gedaehte met alle tooverkracht 

„barer kunne bedeeld , zoowel blaken van den strijd en den 

„doodslust der Valkyrkti , als zij bezield blijken van den schoo- 

„nen mood der liefde, ook in de bloodste maagd.” — Zoo werd 

de Frithiors Saga geboren, die aanvangt in dat afgelegen 

oord , maar u, als gij de idylle, Welke het opent , hebt genoten 

, naar de toenmalige wereldbeschouwing , aarde en hemel 

rondvoert , tot gij elke verhouding van dat eenvoudig , 

heldhaftig leven kent , of gij er mede over hadt gejuicht, of 

gij er mede onder hadt geleden; tot ge die maatschappij bedreigd 

, gezegend ziet door het, ook in den nacht van bet 

noorden, aanlichtend Christendom, vast welkom geheeten door 

de beide edelste harten uit die schare, de harten waarin liefde 

woont! En getuigt de winding van veelzijdige studie, de vorm 

doet in smaak voor doze niet onder. „Tegner was de genie 

„des oogenbliks. Niemand heeft dit gegrepen zoo als hij ; zijn 

„fijnste geur, zijn vlugtigste glans wist hij te verduurzamen , 

„aanschouwelijk te waken lin een beeld , dat aan den luister 

„des diamants de kleurwisseling van dozen paart. Vandaar 

„het frissche, het eeuwige nieuwe in zijne scheppingen. Meer 

„schilderencle dan muziekaal is zijne pazij eigenlijk die des 

„liehts, hij was o og !” 

Hoe het ons deert dat wij , na deze inleiding, zoo wij ge-

364 EsAtAs TEGNER, FRITHEOF ' S SAGA. 

looven vereischt om Tegner volkomen to waarderen , ons het 

genot moeten ontzeggen de Frithiof's Saga zelve hier uitvoerig 

te beschouwen in eene vertolking , die voor dertien jaren ten 

onzent het licht zag , toen het dichtstuk vast in alle overige 

levende talen van Europa was vertaald. En waarom ? Zoo als 

ze daar naast ons ligt, zou ze er niet voor volstaan ; de studie 

van het schoone zou telkens schipbreuk lijden op de klip- 

pen eener navolging , die in keurigheid te wenschen overlaat. 

Getrouw, , die lof komt aan von Eichstorff toe, getrouw was 

de eerste vertaling onloochenbaar: maar de herziening geeft 

niet wat het onzen poetischen Proteus ligt zou zijn geweest te 

geven , als hij zich met lust en liefde van zijne taak had gekweten. 

Helaas ! dat het ook bij dezen Buitenlandschen Klamiele 

moest gaan als het bij meerderen ging , in deze bibliotheek 

verschenen ; helaas ! dat ook hier, waar een verdienstelijk nitgever 

den regten man op de regte plaats zette , de regte man 

het regte werk niet leverde ! Of hij, tot wedstrijd aangevuurd , 

eenige even sierlijk nitgehonwen als gladgeschaafde blokken 

marmers meer voor eene gedachteniszuil hadde aangebracht , 

als wij wenschen dat hem, bij eene derde uitgave , nog gelegenheid 

worde gegeven to doen verrijzen. 

„Tegner's poezij was eigenlijk die des lichts , die des oogs ;" 

mogten wij dit derde deel van ons opstel niet beginnen met 

de opmerking over het verband tusschen dichtkunst en schilderkunst 

in zijn genie ; vergt men van ons, dat wij hier den 

wensch weerhouden naar een Mein historieel , een vooruitgangsblijk 

der beschaving in beeld gebragt ? Wij zouden ons, stond 

men het ons toe, in die zaal der Lundsche hoogeschool zien verplaatst 

, in welke tal van studenten , tot magisters bevorderd , 

den lauwerkrans ontvingen , — in welke Tegner hen, Zweden 

en het beschaafd Europa van het eerste-vierde dezer eeuw 

(1820), door zijn beroemden Epiloog verrukte. Voor dergelijken

ESATAS TEGNER SAGA. 365 

hoogtijd had een koor gepast , als dat der oudste domkerk 

van het Noorden; doch waar ook gevierd , alom „zouden zich 

„die grootsche gedachten als starren gespiegeld hebben in dier 

„woorden helderen vloed." Voorbijgegaan was de winter der 

resignatie, geweken de duisternis der bastaard-romantiek 

; eene nieuwe lente ontlook voor de schreden van den 

reformator, er ging licht van hem nit. Onderzoek en fantasie 

zweefden ons in deze bladen hand aan hand voor ; we 

zouden wenschen , dat dit ook bij den schilder van dat oogenblik 

het geval ware; — zoo de rtitdrukking der gedachte er 

bij winnen mogt , viel hem zoo goed eene kleine onwaarschijnlijkheid 

te vergeven , als men het ons hier en daar een onbeduidend 

anachronisme zal doen. Ten voorbeelde. Een der beide 

tiguren , welke ter weerszijden van Tegner niet zouden mogen 

ontbreken , is, historisch bewijsbaar, , niet daar geweest. Het 

geldt niet hem, lien gij aan zijne regte gewaar wordt , den 

goeden grijsaard , den achtenswaardigen drie-en-zeventigjarigen 

Norberg, die zijne laatste dagen op bet land wenscht te gaan 

doorbrengen, maar eerst afscheid neemt van Lund, maar zich 

nog verlustigt „in die helleensch doorschijriende diepte van wijs- 

„geerige gedachten.” Voor weinige dagen heeft Tegnér hem zijne 

fraaije idylle de Naehtmaalskinderen gewijd , met een tang die 

dezen oosterling zekerder onsterfelijkheid waarborgt dan de 

grootheid zijner verdiensten jegens dat „arabisch", 't geen de 

jonkman niet leeren wade, dan de goedheid des harten door 

dezen zoozeer op pits gesteld. „Hij is vol van hoogeren geest ," 

leest gij in de blikken van den Dude. En wie is het, dies wij 

aan zijne slinke warren te zien ? Wie antlers dan Leopold, die 

Axel heeft ontvangen , de ridderromance, met de verzoenende 

opdragt een omzien tranen ontlokkende aan oogen , die het 

schoone hier niet meer mogen aanschouwen. Hij was somber 

gestemd, toen hij daar naar den zetel werd geleid , maar ge-

366 ESAIAS TEGNER , FRITHTOF' S SAGA. 

weken is zijne melancholic, op heft hij het hoofd , bij die heerlijke 

bede aan hen, die den lauwer wegdroegen om „ten hunnent , 

„te huis , waar de vrienden hunner kindschheid wonen , waar 

„hunne vaderen sluimeren, licht to verspreiden, licht, opdat 

„Wass. en Linne en Kellgren met welgevallen uit het blaanw 

„gewelf mogen nederzien1" — „Wij hebben niet vergeefs ge- 

„streefd ,” klinkt bet in Leopold's binnenste. De wereld der 

verbeelding overleeft de wezenlipte ; het is hem, als ziet hij 

achter den zanger twee muzen , de Helleensche en de Hebreenwsche 

, de zusterhand bieden aan de Zweedsche , als geeft 

deze haar den palmtak en gene haar het lauwerloof, , om beide 

zaam te vlechten ens arm klein historieel ! Als er iets van de 

voorstelling te regt zal komen , wordt er Kaulbach's talent toe 

vereischt ; voorwaar, , cultuur-historie te veraanschouwlij ken , 

doet niet wie maar wil! Wat zal de middelmatigheid weten aan 

te vangen met die phosphoristen , welke, met uitzondering van 

Atterbom en Palmblad, die nog op den voorgrond durven treden 

, dank zij hunne proza en hunne poezij , wegdeinzen en 

wegschemeren ; wat met die Gothen allengs gedund door den 

tijd , en trots alle kracht , die er in eenzijdigheid steekt , door 

de laatste tech afnemende ? Zij wage zich niet aan de taak , 

ze gaat hare krachten te boven ; want wordt er genie vereischt , 

om die fiere jongelingshoofden weer to geven , een oogenblik onder 

het ontvangen van den zegen gebukt , maar zich thans opbeurende 

bij het luisteren naar den last hun opgedragen , het 

is nog het moeijelijkste van het onderwerp niet. Bespiegeling , 

die in gemijmer wegzinkt ; bewondering , die verrukt aanhoort ; 

belofte , die men zich voorneemt heilig te houden ; de verscheiden 

indrukken door den zanger gemaakt , zij vallen weer te geven 

door tegenstelling, — maar het eischt een meester, , om ons 

alien onder den invloed der bezieling te brengen , waarmede 

Tegner, , na waarschuwingen en wenken in een drom van schit-

ESAIAS TEGNER, FRTTH1OF' S SAGA. 367 

terende beelden ons toegespiegeld, zegevierend uitroept , apostel 

van het ware en het schoone: 

„Zoo leve 't licht I" 

Sans doute ils soot heureux les heros , les pates, 

Ceux que le bras fait rois, ceux que l'esprit fait dienx ! 

-1- 1 est beau, conquerant , legislateur, , proph4e 

De marcher depassant les hommes de la tete ; 

D'etre en la unit de tous nu eclatant flambeau ; 

Et que de vos vingt ans vingt siecles se souviennent ! . 

— Voilh ce que je dis : puis des pities me viennent , 

Qnand je pense it tons ceux qui soot dans le tombeau 

En waarom , diehter ? waarom ? dewijl alles vergankelijk en 

voorbijgaande is, als „eene morghenwolcke , als een vroeghko- 

„mende dauw die henen gaet ?” Wat zij goeds en groots hebben 

gesticht is gebleven, het vervloog als „kaf" noch verstoof als 

„roock" ! — Carl Johan heeft de zweedsche nationaliteit gehandhaafd 

, zijne eigen dynastie grondvestend ; — en wat dat 

viertal geniale mannen betreft , die hij eerbiedigde , die hij 

vierde , al wilde de luister der letteren van zijn aangenomen 

vaderland hem nooit helder worden, hebben zij den nacht in 

het noorden niet doen wijken , niet het leven ten lust gemaakt 

voor de meerderheid hunner tijdgenooten, niet het leed voor 

-de minderheid ligter doen worden? 

De weegschaal moge lang wankelen , eer men vonnis durft 

vellen over Bernadotte in betrekking tot Napoleon, tot Frankrijk 

vooral : de zweedsche poezij voorzag, als ware zij profetesse 

geweest , dat haar verkozen monarch meer had te hopen dan 

te vreezen , toen zij hem verklaarde , dat ook koningen moeten

368 ESAIAS TEGNER FRITIIIOF 'S SAGA. 

„antwoorden voor den regterstoel der geschiedenis." Billijker 

stemmen dan de kreten , die den avond zijns levens verbitterden , 

gaan reeds op; en zijn telgen , die niet als hij , in het tijdvak 

der reactie , Rusland naar de oogen hebben to zien , smaken 

de vrnchten zijner voorzigtigheid! Gij meent , dat wij afdwalen 

op het gebied der staatkunde: gij bedriegt u, de toets werd 

vereischt , zal de omtrek slagen onzer vier poeten , van welke 

een enkele slechts bijwijle , maar de drie overige levenslang 

politici moesten zijn. Drie geestelijken en een geleerde , professor 

Geyer en bisschop Franzen, bisschop Wallin, bisschop Tegner, , 

het verbaze u bij den overouden regeringsvorm der vier standen 

niet ! De arbeid van Franzen draagt er het minste blijk van: 

Franzen's rust werd er schier niet door gestoord. Afgevaardigde 

tot den rijksdag als herder van Kumla , later zitting hebbende 

als bisschop, neemt hij deel aan die dingen , welke tot zijne 

betrekking behooren ; wanneer hij zich van de zielenzorg heeft 

gekweten , blijven de letteren zijn Leven. En niet enkel zij , die 

reeds rusten in het graf, , dankten hem voor het genot , dat 

zijn eenvoudig , gevoelig , hartelijk dicht hen gaf, , ook het levende 

geslacht verlustigt zich in Svante Sture of de Ontmoeting 

bij Alvastra , — des edelen Gustaf Adolf's eerste , ongelukkige 

liefde , — ook de nakomelingschap zal gaarne het oor leenen 

aan zooveel zedelijks , zooveel zoets , in den gezonden zin van 

beide woorden. — Er worden stouter trekken vereischt om 

Wallin to schetsen op het gebied van onderwijs en opvoeding, 

op het gebied van de godsdienst , geharnast ten strijd tegen 

neutralen en phosphoristen , ten strijd die hem dikwijls zwaar 

viel , al zag niemand hem dat aan. „Hij was een bundel van 

„groote , ten minste schijnbare tegenstrijdigheden ," zegt zijn lofredenaar. 

Jets grootsch, iets heerlijks, iets prachtigs, als gij 

„het woord duldt , iets waardigs , iets strengs, ziedaar de eene 

„zijde zijner nataur, , eigenschappen hem zoo aangeboren , dat

ESAIAS TEGNER, FRITHJOF' S SAGA. 369 

„zij alle overige oversehenen, of ten minste in de afwisselende 

„verscheidenheid van deze altijd eenige stralen schoten , die 

„bij voorkeur de opmerkzaamheid tot zich trokken. Hij be- 

„reikte daardoor zijn grootste effect. Zijn waarachtigste, duur- 

„zaamste inv lo ed — als de scheiding geoorloofd is, — heeft 

„hij eer aan de tegenovergestelde hoedanigheden dank te 

;7 weten , die misschien joist te dieper werkten , dewijl zij in 

„evenzeer onverklaarbare tegenspraak als onverklaarbare ver- 

„eeniging met zijne grootsche natuur bleken. Die andere 

„eigenschappen, welke ook aangeboren, ook medegehragte 

„craven waren , bestonden in eene hartelijke toegenegenheid 

„voor het milde , stille , zachte , berustende. Die grondtoon 

„ van zijn wezen werd minder aangeslagen door den redenaa r , 

„meer door den diehter ; zijne heerlijkste psalmen gunnen een 

„blik in zulk een harte !” Wilt gij hem geheel kennen , geloof 

Tegnër op zijn woord , als hij aan Franzen schriift 

„Wallin is grooter psalmboek , clan wij overigen ,” — hoe 

die gedachte zijn dood mag hebben verzoet. Op eene reize , 

in zijne bisschoppelijke betrekking , reeds zwak en ziek eer 

hij van huis ging , overviel hem deze: „ik ga been ! — ik 

„ga heen !” — stamelde hij , — „ik heb van het leven weinig 

„genoten ;" — en toch zagen de omstanders op zijn gelaat 

een glans van verrukking. Stel u voor, dat zijne ooren den 

zang der zaligen vernamen , die Kier, onder het aanheffen 

zijner psalmen, die hier in de stad en op het land, op bet 

meir en in het wood , onder het onbevredigende der aardsche 

weelde , onder het opleidende van velerlei ontbering , in die 

zangen vast den dag voorgevoelden, waarop de vertnoeiden 

van krachten zouden rusten , waarop zouden juichen wie nit 

de verdrukking kwamen ; — wordt de glans op het gelaat 

van dien stervende niet naturtrlijk ? -- Geyer, de geleerde 

Geyer, de zoekende , hij leidcle het hartstogtelijkst leven van 

III 24

370 ESAIAS TEGNER, FRITHIOF'S SAGA. 

alien zijne geschriften zijn een strijd zonder einde. Het verblijf 

in Engeland droeg vruchten, het bragt hem tot behoudende 

beginselen , die hij voorstond met al het genie hem bedeeld , 

die hem reeds in 1821 de bete noire der bewegingspartij 

maakten. Een trek, die Tegner schetst , die dezen eere aandoet 

en Geyer geen schande , schuilt in een brief van den 

eersten , welken wij gaarne mededeelen. Aan wien hij gerigt 

is, weten wij niet, maar het maakt weinig nit, het jaar is 

het aangegevene , en het feit eischt geen nadere toelichting. 

„Door het verscheiden van Edelcrantz is er in de Zweedsche 

,academie eene plaats ledig, — ik heb velen als zijn opvolger 

„zien doodverwen. De eenige , welken men niet noemt , is 

„degene , welke naar mijne gedachten van zelf moest worden 

„gekozen , namelijk Geyer. Geyer is mijn persoonlijke vriend 

„niet, in vele opzigten denken wij volslagen verschillend. 

„Maar wat beduidt dat ? Zijn groot, krachtig, inderdaad zuiver 

„zweedsch genie heb ik nooit miskend. Hij is de man van 

„den dag , en als hij altijd zijn beteren genius gehoor gaf, , 

„hij zou ook die van het tijdperk zijn. Het zou jammerlijk 

„wezen Ms kleingeestige eonsideratien of deerniswaardige regt- 

„zinnigheidsvragen , op bet gebied van theologie of litteratuur, 

„in dergelijke dingen eenigen invloed uitoefenden. Eene letter- 

,kunde als de zweedsche heeft er behoefte aan dat alle uit- 

,stekenden zich vereenigen; dan zullen ze nog niet in to grooten 

„getale zijn ; van ellendigheden hebben wij legio. Ik houd 

„Met van de phosphoristen , maar evenmin van de bleeke hof- 

„neuzen , die overal den zwavel der nieuwe school rieken en 

„spoorslags jagt maken op ketters. Voor het overige wint 

„Geyer bij die keuze niets; al het voordeel is aan de zijde 

„der Academie. Als eene andere Margareta Fridkulla , konde 

„en moest zij vrede stichten tusschen de krijgvoerende mogend- 

„heden.” Wat was het er in bet staatkundige verre van! de

ESAIAS TEGNER. FRITHIOVS SAGA. 371 

strijd blaakte feller dan ooit. Sleehts wist niemand hoe to 

goeder trouw gedurende dien langen, langen kamp , de zoekende 

in 's levens lente , tot in 's levens herfst zoekende was gebleven 

, ook toen Stockholm's liberalisme tegen Upsala's ultraisme 

in laaije vlam sloeg. Het zegt weinig, dat aan Geyer 

velerlei voordeelige betrekkingen werden aangeboden , die hij 

afsloeg met het eenvoudig „ik wil professor Geyer sterven !"het 

zegt weinig, dat hij er veroordeeling en vonnis voor wegdroeg 

; — zijne grootheid schuilt in de voortzetting van zijn 

onderzoek , in den moed dien hij bezat te bekennen , dat hij 

levenslang had gedwaald , toen hij zich , vijf-en-vijftig jaren 

oud , tot vrijzinnigheid en vooruitgang bekeerde. Dat hij er 

geene rust door verwierf, , voormalige vrienden een steen des 

aanstoots , voormalige vijanden een verdachte , wie die het 

betoogd wenscht ? maar ook wie, die niet gelooft , dat de 

studie van zooveel eerlijkheids bij zooveel begaafds , iets aanlokkends 

heeft ; eene eerlijkheid , even schaars geevenaard als 

zijne genialiteit ? — Tegner, , gij zaagt hem op het toppunt 

zijner glorie , al hebt gij hem maar ten halve, al hebt gij hem 

niet gezien als geestelijke , even eenig in die betrekking als 

in iedere andere — helaas ! ook zijn proza wacht ten onzent 

nog op eene vertolking, dien stijl waard. — En tech, welk 

een genot het ons zou geweest zijn , hem a to schetsen , teen 

hij op het gebied der staatkunde dezelfde verzoening beproefde , 

in welke hij op dat der dichtkunst had mogen slagen , u hem 

te doen zien tegenover de allengs om hem heen ontluikende 

vernuften , Vitalis , Stagnelius , Almquist , wij nemen liever 

afscheid van hem, zoo gelukkig , zoo groot ! Geen verkeer met 

Nicander, , Adlersparre of dien Bernhard von Beskow, , wiens 

gastvrijheid ook wij genoten , zou afwisseling genoeg waarborgen 

voor den somberen indruk des geheels ! In tegenstelling 

met Geyer, maakten de jaren dezen vrijzinnige behoudend ,

372 ESAIAS TEGNER, FRETHIOCS SAGA. 

wat natuurlijker misschien ? Maar, , helaas ! ook in tegenstelling 

met Geyer, ten leste toe levenslustig , ontwikkelde rij per leeftijd 

bij Tegnér eene leverziekte , en ware het slechts bij deze 

gebleven! „Een ader van krankzinnigheid loopt door mijn ge- 

„slacht ,” lezen wij in een zijner brieven , „die is bij mij in 

„poezij uitgebarsten , als een minder soort van waanzinnigheid; 

„maar wie kan voorspellen , dat zij altijd dien weg nemen 

„zal?" Louter de vrees volstaat om het leven te verbitteren, 

en zijne laatste dagen behoorden tot de zwaarste ! Helaas ! 

Geyer's woorden zijn slechts te waar : „Tegenstelling was 

„zijner poezij grootste kunst en krachtigste hefboom. Wactrom? 

„Dewijl hij zelf dat contrast was. .Daarom heeft hij het ook 

„in zijn wezen uitgesproken , al hield hij zijn binnenste ver- 

„scholen onder een lento van bloesems. In den growl was 

„zijne wereldbeschouwing zwart , donker, , ja , duister. Een 

„dieper gevoel van de magt der vergankelijkheid heeft wel 

„niemand in zich orngedragen , dan deze er schijnbaar zoo vrolijk 

„uitziende zoon des oogenbliks. Dat innerlijk contrast deed 

„hem al meer en meer afnemen bij het wijken van de krachten 

„der jeugd; hij kon slechts j.ong zijn. Stark en sterker trad 

„dit aan het licht bij veranderde uiterlijke omstandigheden , 

„die niet langer duldden dat hij zich geven mogt als hij was. 

„En echter bleek bet hem onmogelijk iets antlers te zijn, want 

„eerlijker man leefde er niet: hij wist van geen veinzen ; voor- 

„geven was hem vreemd. Zoo heeft hij, in strijd met zich 

„zelven en met zijn toestand , tevens zijne zelfstandigheid be- 

„waard en eindelijk zich zelven verloren ; want de in zijn 

„binnenste strijdende elementen deden ten slotte zijn wezen 

„bezwijken , en de glans dezer heerlijke ster moest worden 

„verduisterd in den nacht eener door hem zelven voorspelde 

„innerlij ke verbij staring.” 

o Geheimzinnige gave des levens ! millioenen males louter

ESAIAS TEGNER, FR1TGIOF 'S SAGA. 373 

zegen , soms schijnbaar een vloek, wie zou u ook maar een 

enkel maal minder bedeeld wenschen, als gij, — zelfs waar 

ge zulk een raadsel — dus betoovert, dus bezielt! — 

gepaard als ge gaat met die des geloofs, 't welk Tegner zijne 

handen stervend deed opheffen tot „den Bergh des Heeren, 

„tot den Huyze Godts?" 

1862.

A. DE LAMARTINE, JOCELYN, 

VERTAALD DOOR L. DE VISSER. 

„Jocelyn onder de klassieken ," klinkt het, „Jocelyn!" 

Als het louter eene bedenking was, bij hen opkomende, die 

vreezen dat de bewondering des tijdgenoots niet volstaat om 

eenig gevierd werk die plaats der eere duurzaam to waarborgen , 

ze zou niets hartstogtelijks hebben; nit de klanken, welke wij 

hooren opgaan , spreekt echter zoowel een kreet als eene klagt. 

Luister een oogenblik met ons toe en ge znit als wij onderscheiden 

, dat niet dezelfde leeftijd dezen als gene slaakt ; dat 

de jeugd zich in den eersten lucht geeft , dat de tweede van 

de zijde des bedaagden publieks komt. 

Het is de jonkheid, die er zich over verbaast ! 

Helaas! wat droomt onze ijdelheid van eenen hemel der 

poezij , waaraau starren vonkelen van geslacht tot geslacht 

lichtende, als de schitterendste schuil gaan , eer veertig jaren 

voorbij zijn gesneld , als zelfs een Lamartine zijnen luister overleeft 

! Wat toch is er geworden van den jongeling, die der dunne,

A. DE LAMARTINE , JOCELYN. 375 

gladde snaren van de fransche Tier dieper toonen wist te ontlokken 

, dan ooit in de lucht zijns lands waren gehoord ; Wien 

de magt scheen bedeeld , het gemoed te doen ontwaken bij een 

yolk, zoolang aan gemoed vreemd geloofd ? IJdelheid der ijdelheden! 

ter kwader ure uit de mijmerzieke schemering der poezij , 

aantrekkend ook als ze zich tot somberheid verzwaarde, orndat 

geloof en hoop en liefde aan Karen trans bleven tintelen, ter 

kwader ure in het laaije licht der politiek opgetreden ; was 

lab den eenen dag de afgod der schare , om den volgenden 

haar speelbal te zijn ; om ten leste de veelschrijver te worden, 

die voor den hoogstbiedende haast alles veil had ! Dag aan 

dag een nienw opstel over al weder een ander onderwerp, wat 

natuurlijker dan die kreet onzer jengd, welke geene heugenis 

heeft van het raorgenrood door de Meditations verspreid , van 

het regt , waarmee die jonkman zijner Elvire toe mogt roepen: 

„laat er eeuwen over uw stof voorbijgaan , nog zult gij leven !" 

Vroege vergetelbeid bij het opbloeijend geslacht — voorbijzien 

ook der schoonste lauweren , die der wereld eerst weder 

toe zullen sehitteren , als bet hoofd , waarom zij gevloehten 

werden , zich ter ruste zal hebben gelegd , — is de straffe niet 

te streng , zelfs voor de vele latere letterkundige zonden ? Ons 

schijnt zij het, ons schijnt ze overdreven , als de klagt van dat 

rijpere deel des publieks , 't welk maar al te getrouwe heugenis 

heeft van de bedenkingen in der tijd tegen den Jocelyn 

geopperd. Er schuilen geene pruiken onder de hoofdschudders 

over de plaatsing van dit dichtstuk in deze bibliotheek ; niet omdat 

het nit de periode der romantiek dagteekent , weigeren zij het 

den naam van klassiek ; ook de kritiek van dien tijd, beweren 

zij , heeft er den staf over gebroken. Wij zullen de laatsten 

zijn te ontkennen , dat deze bevoegd was er veel in of te keuren 

; maar wij hopen niet de eenigen to wezen , die in het oog 

houden welk duel er haar bij bezielde. Het was zomer geworden,

376 A. 1J1 LAMARTINE, JOCELYN. 

na eene liefelijke lente, eene lente zonder voorbeeld, en zich 

de bloesems herinnerende , die haar hadden betooverd , eischte 

zij vruchten deze waard. De dichter had tot verwachtingen 

geregtigd , wier vervulling hare waarschuwing misschien verhaasten 

kon : het was haar pligt te laken , waar hij beneden 

deze bleef. Er zijn, die zich verlustigen in de woordspeling , 

waartoe de titel van zijn volgend werk , la Chute dun Ange 

uitlokte; vijf-en-twintig jaren later schijnt het ons toe meer 

met de roeping eens beoordeelaars te strooken , de schoonheden 

in het laatste fraaije gedicht van den vroegeren Lamartine 

te doen waarderen. „Vlei u niet ooit een volmaakt di chtstu 

k te zullen zien ," is eene les door Pope niet louter der 

achttiende eeuw gegeven. 

„Jocelyn onder de klassieken !" laat ons in weinige woorden 

zaamvatten hoe de zaak vroeger werd bepleit , niet om een eindvonnis 

te wijzen , neen , slechts om te verduidelijken wat ons 

thans vOOr stemmen doet. 

Sainte-Beuve , Vinet , Gustave Planche, de trits heeft in verschillende 

tijdperken , ieder op zijne beurt , het vers gewogen 

en het is een studie op zich zelve ga te slaan , wat bij elk 

der drie het zwaarste weegt , de schoonheid of de strekking. 

Wij mogen er ons hier zoo min in verlustigen als in uitvoerige 

toelichting dier critici zelve ; we hebben alleen resultaten 

mede te deelen. En toch , zonder een enkelen wenk gaat het 

niet. Sainte-Beuve , de overdreven lofredenaar des dichters in 

de Nouveaux Portraits et Critiques Litteraires, die toen vooruitgang 

waardeerde, de Harmonies met de illAlitations vergelijkende 

, Sainte-Beuve, alle illusien zijner jeugd te boven , na 

voor elke van deze to hebben geboet , Sainte-Beuve wordt in 

den Jocelyn de eerste blijken van verval gewaar ! een vonnis, 

waarop de volgende werken van Lamartine slechts to zeer het 

zegel hebben gezet. Wij wenschen geheel billijk to zijn. Het

N. DE LAMARTINE JOCELYN. 377 

zou den even scherpzienden als smaakvollen beoordeelaar niet 

zwaar zijn gevallen de gisping uit het dichtstuk te staven, al 

ware het door schooner scheppingen opgevolgd. Het overwigt 

van het lyrische element op het dramatische in een vers dat 

van eene autobiographie niet meer heeft dan den vorm, — de 

overvloed van beelden elkander verdringende en benadeelende, 

tot verhijsterens toe, — gerekte beschrijvingen en gerekte bespiegelingen 

, te wijten aan de zelf bewondering des zangers , 

die de kunst uit te wisschen , die kernig-zijn beneden zich 

achtte , het zijn vlekken , zelfs den vreemdeling in die letterkunde 

in het oog vallende , welke voor Sainte-Beuve geene 

sehuilhoeken meer heeft. Stel u bij deze schaduwzijden, vlugtig 

aangewezen , de vele vergrijpen tegen de taal voor, verre 

dat getal overschrijdende , waartoe maat en rijm , ook bij 

grooter keurigheid , minder zouden hebben verpligt dan vrijbrief 

gegeven; vertegenwoordig u eenen dichter, die zich van 

jongs of weinig aan beoordeelingen pleegde to bekreunen , die 

er luttel om gaf wat „de spelbrekers" hadden aan te merken, 

gerust dat hij „de vrouwen en de jongelui" op zijn hand had 

en ge verwondert u niet langer over de bittere, barre toespelingen 

, welke Sainte-Beuve zich sedert jegens den gevallen 

Lamartine veroorloofde! „Allemaal menschen !" zij ook hier 

verklaring en vergoelijking tevens , dubbel toepasselijk waar 

staatkundige veeten, als thans in Frankrijk, de voortreffelijkste 

geesten verdeelen. Wij buigen ons voor Sainte-Beuve, als hij 

uit zijn schat van studie het verleden toelicht ; wij doen het 

bewonderend als hij in Chaleaubriand et son yroupe litteraire 

sous , geheel een voorbijgegaan geslacht krachtig herleven 

doet , kalm gadeslaat , en kritisch weegt ; maar over tijdgenooten 

is zijn oordeel ons geen orakel ; een beroep van zijn 

vonnis blijft geoorloofd. — Vinet, de betreurde, de beminnelijke 

Vinet, nam eene geheel andere, sonimigen zullen getnigen,

378 A. DE LAMARTINE, JOCELYN. 

veel hoogere vlugt in zijne beoordeeling van den Jocelyn ; hij 

vroeg het dichtstuk naar zijn doel en ge vermoedt vast wat het 

in dat opzigt to wenschen overliet. Hoe zou Lamartine, die, 

zoo gij op het gebied van den geest geslachtslijsten duldt, nakomeling 

van Bernardin de Saint-Pierre en telg van Chateau- 

briand blijkt , die zich op deze voorvaderen naar de ziel 

telkens to goed doet, hoe zou hij, halfgeloovige, genade hebben 

gevonden bij dien even helder — als innig — hervormde? 

Vinet maakt het ons zonneklaar, dat Jocelyn niet katholiek is, 

zoo als deze het in de donkere dagen zijns levens had kunnen , 

had moeten zijn ; Vinet breekt den staf over het begrip, dat 

de dorpspastoor, , neen , dat Lamartine zich van Hem vormt , 

die der wereld de blijde boodschap zond ! Aan then steen 

getoetst , stoat het goud dezer verzen , het is waar, , de proef 

niet door; maar het blijft de vraag , of de schets van Vinet's 

ideaal eens christens hier historisch-waar zoo zijn geweest , 

of de Jocelyn des dichtstuks , met al zijn gebreken , ook 

met zijn zweern van zelfvergoding , niet in vele opzigten een 

prototype mogt heeten van den auteur, , die vijftien jaren 

later dan het tijdstip waarop de aanvang van dit dichtstuk 

ons verplaatst , schier heilig werd verklaard , voor le Genie 

do Chri8tianisnie ? Ons ten minste , die van geen gedichten 

houden , geschreven ten bewijze van welke geloofsleer dan ook, 

ons valt het niet in, Lamartine te verwij ten, dat hij in Jocelyn een 

dnbbelen aanval op het coelibaat der priesters en op de Moederkerk 

zelve zou hebben bedoeld , of er onbewust in zou zijn geslaagd 

dien zingende te leveren. Hoe welsprekend, hoe warm de 

stelling werd gestaafd , wij hadden haar van zwitsersch-hervormde 

zijde liever niet geopperd gezien , en Lamartine heeft 

haar, gelooven wij, met voile regt gelogenstraft. — Eindelijk is 

het woord aan Gustave Planche, die, zoo het voor een kritikus 

volstond niet enkel karakter te hebben, maar ook dat karakter

A. DE LAMAHTINE, JOCELAN. 379 

ten prijs van allerlei ontbering te handhaven , voor geenen zou 

behoeven to wijken ; aardsche glans noch grootheid was zijn 

deel , zij schitterden slechts een oogenblik bij zijne begrafenis ! 

Gelukkig voor zijn gezag echter, bezat hij moor dan onafhankelijkheid 

van geest , ondanks armoede , in het Parijs der 

negentiende eeuw ; verdient hij, om zijne handhaving der regten 

van het gezond verstand tegen velerlei overdrijving of eenzijdigheid 

, verdient hij om den omvang van zijnen blik op 

het gebied der geschiedenis, om de diepte zjns gevoels vooral, 

te worden gehoord. Er is iets profetisch in zijne loochening 

van Lamartine's beweren , dat de poget onvolkomen zou zijn, 

wanneer hij in onze dagen ook niet als politicus optrad , wanneer 

hij de daad niet bij de les voegde ; — dat de dichter 

die waarschuwing hadde ter harte genomen , toen hij de staatkunde 

het pis alley achtte voor vernuften , wier jeugd is vervlogen 

, toen hij zich kennis van finantign toeschreef, , voorbeeldelooze 

verblinding ! neen — Chateaubriand was , voor hem , even 

dwaas geweest! Sla zelf de bladzijden op, als ge weten wilt 

hoe Planche , na de eerzuchtige benaming po g ine human itaire, 

met een enkel woord, als barbarisme inutile, 

te hebben gewraakt , het book dat ons bezig houdt , ontleedt. 

Onverbiddelijk voor ieder vergrijp tegen de taal , waarvan 

Jocelyn. overvloeit , ergert hij zich nog meer aan den woordenvloed 

, aan die weelderigheid van dictie , welke er zich niet 

bij bepaalt eene gedachte nit te drukken , welke haar uitspint, 

tot zij dunne draad , tot zij rag wordt ; een gebrek zoo gallisch 

geschetst in de blaam, dat hij er zich niet mode vergenoegt 

de druiven te person om den wille van heur goddelijk 

vocht , dat hij zelfs van de schillen nog partij zoekt te trekken 

en — er zijn wijn door bederft. „Geene evenredigheid der 

„deelen valt bier te waarderen ," gefuigt hij ; het is de zwakke 

zijde van vele romans in verzen — of ontbreekt die hoogere

380 A. DE LANIIRTINE, JOCELYN, 

sehoonheid der harmonie niet evenzeer in Elizabeth Barrett 

Browning's Aurora Leigh , als in Owen Meredith's Lucile? — en 

„de schikking laat te wenschen over" ; hij beproeft eene reconstructie 

die meesterlijk heeten mag. Het is er verre van, 

dat wij de lijst zijner bezwaren zouden hebben uitgeput ; als 

gij gevoelt , welk een dieper indruk gij door het opgemerkt 

gebrek dierft , komt de beeldverwarring ter sprake. Planche 

heeft er slag van, feilen aanschouwelijk te maken; hij voert 

eene schoone op, die, niet tevreden zich met een snoer paarlen 

of een stel diamanten to tooijen , bovendien naar sapphieren , 

robijnen en smaragden grijpt , als ware hoe meer hoe mooijer , 

tot zij schittert voor een schatster ! — En des ondanks „Quelle 

„est done notre conclusion ? Jocelyn est un beau poeme sans 

„composition et sans style. Y a-t-il beaucoup de livres dont 

„nous puissions en dire autant ?" 

„Jocelyn onder de klassieken" — der negentiende eeuw altoos 

, „avec sa reputation detestable?" klinkt het ons toe, daar 

de phrase van Gustave Planehe ieder aan Beaumarchais herinnert 

, en wij aarzelen niet met Figaro to antwoorden : „Et si 

„je vaux mieux qu'elle ? y a-t-il beaucoup de seigneurs qui 

„puissent en dire autant ?" 

Velerlei schoonheden van detail zijn , par le terns qui court, 

in uitheemsche en inheemsche poezij reeds eene schaarsehe 

weelde geworden , maar bier is meer: de adem der bezieling blijft 

in het gansche gedicht hoorbaar ; tien schoone bladzijden vergoeden 

eene enkele zwakke ruim , en wie ook er den heer 

Krusernan hard over valle , dat hij deze vertaling het licht 

deed zien , wij brengen er hem lof voor toe. Niet maar flaauw 

afgeschaduwd , niet slechts aangebragt om den achtergrond 

des tafereels te stofferen , rijzen in dit dichtstuk de Alpen van 

het Dauphine somber en stout, beurtelings schitterende en 

schrikwekkende voor MIS op ; de zanger geeft u dieper indruk

A. DE LAMART1NE, JocELYN. 381 

dier natuur, , dan de veder van Joanne of Reclus ; Lamartine's 

poezij doet haar pittoresk meer regt , dan het teekenstift van 

G-irardet of Dore. Al strookte het met de grenzen , ons in dit 

tijdschrift gesteld , een uitvoerig verslag der verdicbting te geyen 

, ooze weerzin in zulke geraamten van dichtstukken zou te 

groot blijken, om het te beproeven; het zijn minder de voorvallen 

waaraan het zijn belang ontleent , dan de wijze waarop 

die worden voorgesteld , en doe daar eens hulde aan in weinig 

woorden ! Als eene getuigenis voor oordeel gelden mag, geven 

wij het volgende en wenschen dat ieder onzer lezers haar toetse 

door op zijne beurt de bladzijden in to zien. Vijf en twintig 

jaren geleden las een lief vriend , in zijne eerste verrukking 

over die verzen, ons dat tooneel voor, waarin Jocelyn, door 

den vloek des bisschops bedreigd , in zijne liefde zijn leven 

prijs geeft om de ziel des vervolgden te redden ; wij lazen het 

thans , alleen en kalmer , over; wat ook Vinet tegen die priesterwijding 

inbragt , Lamartine sleept ons mee, we waren weder 

jong. Het is een der sterkst sprekende plaatsen ; het vers heeft 

er stille , die daarom niet minder aandoen ; schraal zou de 

krans zijn, als zijn loover slechts aan eene twijg gruende. Schik 

en strengel dien zelf; wij wenschen n op eene fraaije episode 

opmerkzaam to maken, die voortaan in cone blosemlezing van 

gedichten nit den vreemde , in de verzen des vertolkers , niet 

mag worden gemist. Lamartine erkent hare gedachte aan 

Leopold Robert's schilderij , les Moissonneurs dans les Marais 

Pontius, verschuldigd te zijn ; Gustave Planche acht doze 

bekentenis te zedig : „pour qu'une oeuvre soit belle ," zegt 

hij, „il faut qu'elle procede directe'ment de remotion, et le 

„plus riche tableau ne dictera jamais qu'un mediocre poeme." 

Albums van wat niet al, met verzen bij platen geschreven , of 

dat woord voor good een einde maakte aan uwe pracht en 

uwe prullen ! Helaas ! de wensch zal wel even ijdel blijken als

382 A. DE LAM ARTINE , JOCELYN. 

die, dat het ons gegeven ware elk onzer lezers bij beurte nu 

eens den blik op die schilderij van Leopold Robert te doen 

slaan en dan weder het oor met die verzen van Lamartine 

te verrassen , of, vertolking tegen vertolking, hem de fraaije 

gravure van Prevost, die voor ons hangt , zoowel ter hand te 

geven , als het boeksken van de Visser, , dat naast ons ligt. 

Om strijd den indruk genietende van zoo verscheiden schoon , 

zou hij het eens zijn met Planche , als deze beweert , dat de 

zege des schilders den dichter heeft geprikkeld om ook to 

worstelen , ook te overwinnen , maar niet met dezelfde middelen 

, meester op zijne beurt in zijne kunst. De studio kan te 

vruchtbaar zijn om ons niet een oogenblik in hare voorstelling 

te verlustigen. Feuillet de Conches is er treffelijk in geslaagd 

de schilderij te beschrijven : „Het is dat oogenblik van den 

„ondergang der zonne , waarin hare schijf aan de kimmen den 

„aardbol schijnt to raken , en ze zachter schadnwen geeft. Een 

„wages, door buffels getrok ken , staat stil ter plaatse , door 

„het hoofd des gezins aangewezen als de geschiktste om er de 

„tent op to slaan. Hij spreekt , en zijn wenk wordt gehoorzaamd. 

„Een der voerlieden is afgestegen ; tegen het juk geleund , 

„biedt hij zijn tweespan rust, en overziet met schranderen , 

„fieren blik het tooneel. Eon ander, , nog op het vreedzaam 

„lastdier gezeten , zwaait den prikkel of het een schepter ware, 

„met al de aangeboren deftigheid den nakomelingen van „we- 

„ „relds opperheeren" in het hooge voorhoofd nog bedeeld ; hij 

„slaat twee mannen Bade, tot den drom van maaijers behoo- 

„rende , die dansen op het accompagnement van den pifero , 

„de hoornpijp of doedelzak des lands. Om den wagen reit 

„zich een groep van oogstvolk , mannen voorzien van zeissen 

„en andere werktuigen, vrouwen bet voorschoot van garven 

„vol. Op den wagon zelf, , ter zijde van den huisvader, , is een 

„jonkman bezig de zeilen los to rollen , terwijl eene schoone

A. DE LIMARTTNE JOCELYN. 383 

„jonge vrouw, met een kind aan de Borst, zich achter beiden 

„verheft , het geheel beheerschende , een liefelijke , schier ma- 

„jestueuse verschijning , een zinnebeeld , zoo ge wilt, van den 

„oogst. Dorpelingen van beiderlei kunne stofferen den tweeden 

„grond des landschaps ; aan den gezigteinder wordt ge de krui- 

„nen van het oude schiereiland van Circe gewaar, , Monte Cir- 

„cello.” Het is benijdenswaardig zoo te beschrijven ; maar de 

verbeel ding heeft er Diet minder hare vleugelen om aan te 

schieten , als ge den indruk zult ontvangen , dat iets statelijk 

stils bet eigenaardigste dier groepen heeten mag , dat het gelukkig 

gezin eene waardigheid heeft, waarvan wij in dien 

stand geen begrip hebben, dat het eenvoudige hier het grootsche 

nadert , neen , daarmee reeds is zaamgesmolten. Het lijdt 

geen twijfel , dat Lamartine dien ontving , toen hij er op 

staarde ; het is even onloochenbaar, , dat de tijd dien moet 

hebben uitgewischt , eer hij zijn tooneel in het Dauphine 

kiezen dorst. Ook bij hem wordt u een landbouwer geschilderd , 

wiens gezin hem op den akker vergezelt ; maar wetende , dat 

hij slechts allengs den indruk kan te weeg brengen , dien het 

den schilder gegeven is, door het wegschuiven zijner gordijn 

in een glorierijk oogenblik bij alien to weeg to brengen , doet 

hij geen afstand van de menigte van middelen , hem in afwisseling 

en opklimming gegund. Vrouw en kroost zijn mee 

in het veld gegaan , waar ge ploegen en zaaijen ziet — hij 

begint met het begin, — vrouw en kroost zijn finks om het 

zeerst in de weer, den hijgenden ossen voedsel zaam te garen 

en voor to werpen ; de jeugd omvlecht hun stuggen hals met 

loover, — een allerbevalligst tafereel ! Een louter beschrijvend 

dichter zou er zich 'nee hebben vergenoegd en beneden zijn 

onderwerp zijn gebleven ; eensklaps wisselt bij Lamartine de 

epische toon met den lyrischen af, , en eene strophe over den 

arbeid, luttel regelen , levert u eene verrassende proeve , welk

384 A. DE LAIVIARTINE JOCELYN. 

eene vlugt der poezij is gegund , hoe zij in het schijnbaar 

meest alledaagsche , eene wereldwet ontdekt en huldigt ! Onwillekeurig 

denken wij aan Schiller's Lied von der Glocke ; 

daar wordt de aanschonwelijke voorstelling van het gieten telkenmale 

afgebroken door de bespiegelende uitboezeming van 

gewaarwordingen en gedachten aan het onderwerp verknocht ; 

maar we hebben de opmerking naauw gewaagd , of wij vragen 

ens tevens af, , of de beide dichtstukken met elkander vergelijkbaar 

zijn? Er schuilt ten minste iets verlokkends in de tegenstelling 

: Schiller, zooveel armer bedeeld , wat onderwerp 

betreft , zooveel verder op de wieken der fantasie voortgedragen 

, — Lamartine , voor de eenige maal zijns levens welligt , 

sober, en juist door die matiging den diepsten , den meest harmonischen 

indruk te weeg brengende ! Concordia is bet doel 

des duitscben zangers geweest , en ge draagt er het bewustzijn 

van merle, als ge in den bonten kring van gedachten haar, , 

die alien beheerschen zou , niet uit het oog verloort ! Jocelyn 

daarentegen , Jocelyn heeft het gezin , dat ge op den ochtend 

zaagt ploegen , zich met den middag ter ruste zien vlijen , met 

den avond zien bidden ; en als de zaadkorrels gestrooid zijn 

en de zonne ter kinime duikt , dan volstaat maar eene bladzijde 

hem om van den zomer en den herfst te droomen ; dan 

heeft hij den heiligenden invloed des Arbeids op heel de 

menschheid bespied , dan gaat er nog iets meer voor zijn geest 

en genaoed orn , dat zich in geen twee woorden weer laat geven 

, maar 't geen gij dichterlijk medegevoelt , medegeniet in 

de slotstrophe : 

Zoo liebt ge, o Goa, de zaden op deze garde 

Van liefde en van veredeling gestort , 

Wier oogst van onvergangbre waarde 

Voor de eenwigheitt verzameld wordt. 

0 Steun op 'a levens rawe voren 

Den halm van 't opgaand hemelkoren,

A. DE LAIVIARTINE JOCELYN. 385 

Bestraal 't met zaehten zonneschijn ; 

Geef 't milden dauw, , geef 't malschen regeu , 

Laat de akkers , ruischend van IJw zegen , 

Steeds voi van zwellende aren zijn 

Al hadden wij urea lang gezocht naar eene in hare kortheid 

kenschetsender plaats van de deugden en gebreken dezer vertaling, 

we zouden haar waarschijnlijk niet hebben gevonden. 

Er is in het oorspronkelijke, onder den schitterglans der woorden , 

some zooveel schemerends van uitdrukking , dat de vertaler 

bijwijle gissen , aanvullen , bepalen moet , ale in deze regelen 

is geschied ; niet willekeurig , maar dewijl de nuchterheid onzes 

publieks , of wilt ge Bever de degelijkheid onzer taal , vaste 

omtrekken eischt. Vreemd genoeg intusschen , ale ge de laatste 

lezing kiest , dat dit verschijnsel zich vertoont bij een yolk, 

welks schilderschool , zijn hoogste glorie op het gebied der 

kunst , teekening voor kleur prijs geeft. Er is in het fransche 

dichtstuk , door dat velerlei zwevends , aan den lezer eene speling 

van gewaarwordingen verzekerd , misschien ook eene keus van 

gedachten gegund , welke anders alleen het eigendom der muziek 

plegen te zijn ; de eene ale de andere is hier, , en op menige 

plaats buiten deze, te loor gegaan. Betreur het, zoo het u te 

bejammeren schijnt , — maar weer billijk genoeg te erkennen , 

dat, zoo gij het zelf beproefdet , gij het er niet beter of zoudt 

brengen. Over het algemeen is de vertaling niet enkel vloeijend, 

is zij beide getrouw en gelukkig, is zij zoo verdienstelijk , dat 

zij ons bijna tot het geloof aan verborgen talenten bekeert. „I:4j 

„heeft zich in de letterkundige wereld nimmer openlijk bekend 

„gemaakt ; eerst na zijn dood is onder zijne nalatenschap het 

„handschrift van den Jocelyn gevonden ," zegt de uitgever, , 

wiens voorberigt , benijdenswaardig keurig en kort , zoowel voor 

den afgestorvene als voor hem zelven inneemt. „De vertaling 

„verschipt zoo als ze geschreven lag. Indien het oog" des ver- 

Studien ea Seketsra 771

386 A. DE LAMARTINE, JOCELYN. 

tolkers zelven „over de uitgave ware gegaan , zeker zou hij 

„hier en daar een regel of woord hebben verbeterd. Eene andere 

„hand dan de zijne mogt dat thans , meende ik , niet doen." 

De heer Kruseman hebbe onzen dank voor dien eerbied. „Wie 

„was die verscheidene ?" vraagt men misschien , al vleit men 

er zich niet mede , dat wij in kieschheid voor den uitgever 

zullen onderdoen , die vertrouwt te kunnen volstaan met het berigt, 

dat het hoofd van een aanzienlijk geslacht door den druk 

„eene hulde begeerde to brengen aan den afgestorvene." Wij 

looven te molten verzekeren , dat dit doel is bereikt , en voegen 

er, eer men ons zwijgen , over wat het gerucht verder vermeldt , 

mis mogt verstaan , volgaarne bi‘j , dat Lamartine's Jocelyn in 

de schatting des publieks zou winnen , als het wist onder welk 

leed de vertaling vertroostte , hoe edel een hart het was, dat 

in die stille studie afleiding en opbeuring vond , dat er een 

licht van liefelijke hope in begroette ! 

1862.

SCHOONSTE LIE DEREN VAN ROBERT BURNS, 

UI'P HET SCHOTSCII VERTAALU DOOR TRANS DE CORT. 

„Fleeft hij" — dus hesluit de vertaler dezer Liederen de 

Levensschets van Robert Burns, welke hij Naar doet voorafgaan; 

— „heeft hij geene gewrochten van langen adem, geene epossen 

„samengesteld , wat die goede Dr. Moore, Campbell en andere 

„hem aanrieden , zoo behoort toch zijn naam onder degene, 

„die der Engelsche letterkunde tot onverganklijken roem ver- 

„strekken. Wij durven zelfs voorspellen , dat de voortbrengsels 

„des Schotschen lyrikers ten minste zoo lang populair zullen 

„blijven, als de grootsche scheppingen zijns landgenoots , des 

„schrijvers van Ivanhoe. De ingang tot den tempel der Faam 

„is eng ; alleen met luttele doch kostbare bagagie geraakt men 

„er veilig door, en zij , die met gansche vrachtwagens daar- 

„been stijgen , blijven gewoonlijk vOOr de deur staan! .... 

„Burns behoort tot die dichters, welke men hoe langer hoe 

„Hever krijgt , en wier werken men honderde malen , telkens 

„met meerder genoegen, kan en wil herlezen.” 

Het is geene to vleijende, het is eene niet volledige karakteristiek 

als iemand u onzen eersten dichter wilde doen kennen 

, door Bilderdijk's fraaijen regel:

388 

SCHoONSTE LIEDEREN VAN ROBERT BURNS. 

Lees Vondel dnizentimaal , gy leest hem telkens 't cerst! 

ge zoudt geen begrip hebben van het eigenaardige des genies 

dezen bedeeld , en zoo ook bier; lof mope het zijn, lof als slechts 

Burns verdiende is bet niet ! 

„Nog leven wij ," — getuigde een engelsch kunstregter ouzer 

dagen juister, — „nog leven wij under den zedelijken inyloed 

„van Burns, nog voelen wij zijn geest alom opwekken en be- 

„zielen.” En als hij dien heeft gewaardeerd in Wordsworth's 

wijsbegeerte, Campbell's lierzangen en Moore's het vaderland 

gewijde melodien , dan laat hij er treffend op volgen: „Waar 

„ook, in het ruw en druk verkeer van landbouw en nering, 

„daglooner of ambachtsman , nederig nijvere welke zijn werk- 

„kring zij , bij al zijn eenvoud zich zijne waarde als mensch 

„bewust is, — waar deze zin voor schoonheid heeft en toont, 

„— waar kenniszucht hem blaakt waar hij het madeliefjen” 

„door „het kouter omgewoeld" opraapt , en het onderscheid 

„tusschen de waarde van „den stempel der guinje" en die van 

nhaar „goud" volkomen sehat , d a a r gloeit , verheft en bezielt 

„nog, met den mood des leeuws en met de teederheid der 

„cluive, de koninklijke en zachtmoedige geest van Robert Burns." 

Wij verontschuldigen er ons bij den hoer de Cort niet over, 

met een meer volkomene waardering dan de zijne, de aankondiging 

dezer vertaling van eenige liederen van Burns to 

Ain begonnen , hij heeft den meester te lief om hem niet 

gaarne zijn voile regt to zien wedervaren. Of we inderdaad de 

vijftig zangen , welke hij ons aanbiedt , de schoonste mogen 

heeten ? hoffelijkheid verbiedt ons er aan te twijfelen; de vertalingen 

zijn aan zijne gade opgedragen , met de volgende regelen : 

Toevend in de rozengaarde 

Door den Schotschen Bard geplant, 

Weest ge mij met schrandere hand 

De allerschoonste, hoogste in waarde.

SCHOONSTB LIEBEREN VAN ROBERT BURNS. 389 

Ik gehoorzaamde uwen weak, 

Want gij kent den prijs der rozen — 

Die gij koost, heb ik gekozen , 

En ik bled ze u ten gesehenk. 

0 gij zult ze koestren, kweeken 

als mijn hart en mond 

—Even 

Zullen zij u elken stond 

EMIL/E , van liefde spreken. 

Wisch een paar woorden , wisch die „waarde" en dien „prijs", 

wat sterk aan de wetenschap onzer dagen herinnerende , uit ; 

lees voor „schrandere" blanke of kleene , en het versjen geeft 

u eene even bevallige als innemende groep van echtgeluk ; 

het boezemt u tevens gunstige verwachting in van de wijze 

waarop de minneliederen zijn vertolkt. Immers , met uitzondering 

van een paar langere stukjens , — twee balladen en 

eene romance, — zijn het zuchten en wenschen , is het jammer 

en jubel als de liefde slaakt en srnaakt — zijn het van die 

schetsjens , welke schilderijen opwegen ; — liederen , in den 

vollen zin van het woord lyriek des harten. 

Er is jets hebreenwsch in de wijze op welke wij dit boeksken 

voor u openslaan , het laatste vers het eerst. Het is eene 

der beide balladen Jan Gerstekoorn, „ontegensprekelijk Burns' 

„meesterstuk ," zegt de heer de Cort ; „daarom held ik het 

„ook voor het bouquet." Een beetjen vooringenomenheid van 

den belgischen bierliefhebber, , meent ge ; misschien wel; maar 

de billijkheid gebiedt er bij te voegen , wat hij niet vergeet 

mee to deelen : „Met die ballade was Goethe zeer ingenomen. 

„ „Het gedicht John Barleycorn., zegt hij ergens ," • — in zijne 

„gesprekken met Eckerman , gelooven we, „was anonym tot 

„ „ons gekomen , en na(ar) verdienste geschat , gaf het aanlei- 

„ „ding tot vele pogingen , om het in onze tale over te bren- 

„ „gen. Hans Gerstekoorn , een wakker man, heeft vele vrien-

390 SCHOONSTE LIEDEREN VAN ROBERT BURNS. 

„ „den , die hem onophoudelijk vervolgen en kwetsen en ein- 

„ „delijk dreigen in den grond te helpers."" De heusche kritiek, 

hoe ze toch kwetst , — al is het maar een speldeprik. De Cort 

laat er op volgen : „Mochte ik maar niet onder die vrienden 

„worden geteld ! Gelukkiglijk voegt Goethe er ter geruststelling 

„bij: „Aus alien diesen Unbilden geht er aber doch 

„„am Ende triumphirend hervor.”" Zonder Goethe's 

autoriteit te hebben, — het gezag zou wel komen , als wij 

maar eerst zijn genie hadden ! — durven wij den beer de 

Cort verzekeren dat zijn geweten gerust kan zijn. Wilt gij 

de eerste proeve hoe hij vertaalt: 

Drie koningen waren er in den oost , 

Drie koningen hoog en groot ; 

En ze hebben gezworen bij plechtgen ced 

Jan Gerstekoorn den dood. 

Ze vatt'en 'nen plocg en ploegden hem 

Diep in der aarde schoot : 

En ze hebben gezworen bij plechtgen eed — 

Jan Gerstekoorn was dood. 

Maar vrolijk keerde de lente weer , 

En regen drenkte 't veld; 

Jan Gerstekoorn verrees nit zijn graf 

En alien waren ontsteld. 

Des corners stood hij , dik en sterk, 

Te pronkeu in de con, 

Zoo wel voorzien van speer en punt 

Dat niemand hem deren kon. 

Doch ale de herfst gekomen was, 

Toen werd hij geel en bleek ; 

Zijn plooijend lijf en waggelend hoof(' 

Bewezen dat hij bezweek.

SCHOONsTE LIEDEREN VAN ROBERT BURNS. 391 

En aeh zijne frissehe gezonde kleur 

Versehoot al meer en meer ; 

En nu ontvlamde de doodlijke haat 

Der booze vijanden weer. 

Ze namen een wapen lang en scherp — 

Ge giet geen wijn over of er gaat meer te loor dan enkele 

droppels , zoo ook Kier: de jaargetijden missen in de navolging 

het schilderachtige , hun in het oorspronkelijke door een 

enkel, maar juist bijvoegelijk naamwoord gegeven ; en wij braken 

het vers daar of waar de Cort door een aandoenlijken 

trek een aanschouwelijken van Burns niet verbetert. Intusschen 

wanhopen we er aan, ooit dat oog en oor door eene vertaling 

te zullen voldoen , die met deze geen vrede hebben , die Naar 

niet aanbeveling genoeg achten om met de overige kennis te 

maken. 

En toch , we mogen niet vleijen , allerminst waar wij 

als bier een talent ontmoeten , dat meer belooft en vervullen 

kan wat wij er van verwachten , — de Soldaat — de romance 

in het hundeltjen — is beneden de schilderij gebleven , die er 

in weed gekopieerd. „Toen de vernielende wind van den wil- 

„den oorlog had uitgeraasd en de zoete vree wederkeerde, 

„maar menig lief kind weesjen vond , en menige weduwe rou- 

„wen zag , toen verliet ik het verschanste veld, wemelende 

„van tenten , waarin ik lang had verkeerd; Tulin knapzak , 

„al mijn schat , een arm en eerlijk soldaat ;” voila de la vile 

prose, maar die niet fraaijer is weergegeven in de volgende 

verzen : 

Zoodra de lieve , zoete vree 

Den woesten oorlog staakte, 

Die vele kinders vaderloos 

En vele weenwen maakte,


Zel ik den dienst vaarwel en trok, 

Den ransel op de schouders, 

Wel arm , doch als een eerlijk man 

Naar 't land. been mijner oud.ers. 

Het is maar een omtrek van den toestand geworden , waaraan 

zelfs de fijne toetsen Palen, waardoor die kunstwaarde verkrijgt. 

Een groot dichter geeft gelegenheid bij eene tweede 

lezing gedachte en gevoel op to merken , die -a in de eerste, 

door het betooverende des geheels , te zeer bij verrassing troffen 

om ze in gedeelten te genieten; — maar welke zou de indruk 

zijn, als gij u aan eene herhaling van de lectuur des bovenstaanden 

couplets waagdet ? 

Als de brave borst ons vertelt , hoe hij, buiswaarts keerende, 

aan zijn meisjen denkt , doet n dan de uitdrukking : 

De maagd , wier torgenegenheid 

Ik vroeg te winnen trachtte , 

een groepjen zien als Burns gaf, , — als we wenschen dat 

Isra.els u schilderde , maar niet weder, , zij het ook door Mouilleron 

, lithographieren liet 

I thought upon the witching smile 

That caught my youthful fancy. 

De dichter moot voor den schilder in aanschouwelijkheid 

wijken ; maar hij heeft , boven dozen, de afwisseling der toestanden 

, den onuitputtelijken rijkdom van toespelingen uit 

het gebied der gedachte voor ; — de Cort ! wat schortte er 

aan toen gij gelooven Borst, Burns, zoo zinnelijk als zedelijk , 

regt to doen ; zijner Nancy, die den moeden krijgsman eene 

wijle rustens in hare woning guilt, alledaagschheden op de 

lippen leggende als deze

SCHOONSTE LIEDEREN VAN ROBERT BURNS. 393 

„Treed vrij in hills en neem uw deel 

„Van 't maal , dat wij bereiden 

„Van hier zal nimmer ongetroost 

„Fen brave krijgsman scheiden." 

voor eene uitstorting van bartelijke gastvrijheid , van vaderlandlievende 

gloriezucht , als , wij ontkennen het niet, een navolger 

tot wanhoop brengt , in de muziek van het meisjen van 

Burns : 

„Our humble cot, and 'lamely fare 

„Ye freely shall partake it, 

„That gallant badge, the dear cockade, 

„Ye 're welcome for the sake o't." 

Het is niet dat u heerschappij over de taal ontbreekt , ge 

bezit die in hooge mate ; getuige uwe zoo gelukkige vertolking 

van : 

FINDLAY. 

Wie of er your mijn deurtjen staat ? — 

Wie anders dan uw Findlay ! — 

Gij komt hier niet van pas zoo last .. 

Ik hoop van ja, zei Findlay, — 

Wat guitenstuk hebt gij bedacht ? — 

0 kom en zie ! zei Findlay. -- 

Zwaar zondigen zult gij van nacht — 

Dat zal ik vast ! zei Findlay. 

Zoo 'k opsta en u binnen last, 

Doe dat maar gaauw, , zei Findlay. -- 

Due houdt mij wakker nw gepraat — 

Ik hoop van ja, zei Findlay, — 

lk vrees maar want ge zijt zoo stout, — 

Vrees niets van mij, zei Findlay. 

Dat gij tot morgen blijven zoudt -- 

Pat zal ik vast ! zei Findlay. —

394 SCHOONSTE IIEDEREN VAN ROBERT BURNS. 

Maar dede ik nu zoo ale ik zeg ; — 

Dat moot ge doen, zel Findlay. — 

Dan vindt gij andermaal den weg — 

Ik hoop van ja , zei Findlay. — 

Nu , wat er hier gebeuren zal, — 

Laat dat maar gaan , zei Findlay. — 

Verzwijgt ge toeh in elk geval? — 

Dat zal ik vast ! zel Findlay. 

„Zou men Findlay van onkieschheid beschuldigen?" vraagt 

gij , in de opmerkingen en toelichtingen , waarmede gij uwen 

Inhoudstafel hebt gekruid. Hoe deze vraag ons ongelegen 

komt ! Hoe zij het woord , dat ons op de lippen lag, haperen 

doet ! Wij hadden zoo gaarne eene gissing gewaagd ; we geloofden 

dat deze zoo gelnkkig het verschijnsel verklaren zou, 

waarom gij het eene versjen voortreffelijk vertaalt , waarom ge 

bij andere zoo veel to wenschen overlaat. De Vlaamsche Poezij 

— men besluit immure zoo gereedelijk nit het bijzondere tot het 

algemeene ale omgekeerd ? — de Vlaamsche Poezij, onzer 

dagen, meenen we natuurlijk , het rniddeneeuwsche tijdvak 

daargelaten — de Vlaamsche Poezij is nog jong ; voor eenvoudige 

toestanden vindt zij ijlings het ware, het welsprekendst 

woord ; slechts bij de meer zamengestelde vergenoegt zij zich 

nog met het minder volledige, minder volkomene; de gedachte, 

die ontleedt , laat zich, bij bet gevoel dat bruischt, wat wachten. 

Al ge nu niet, met die vraag, ewer maatschappij het voorkomen 

hadt gegeven eener vast verfijnde ; ale gij er niet den 

indruk door hadt gemaakt , dat dergelijke greep , in plaats van 

met gulgaauwen lath te worden begroet , ook ten uwent al aanstoot 

geeft , ons vermoeden zou in stelling zijn verkeerd en 

doze zonneklaar zijn bewezen. Thans hebben wij de waarschijnlijkheid 

ons ... en wagen het toeh bij te brengen , wat 

dreigde die gedachte bij ons overtuiging to doen worden.


Voor vele jaren heeft iemand , die toen tot onze meest belovende 

talenten behoorde en die belofte gehouden heeft, als 

wij hopen dat gij het de uwe zult doen , — er worden weinig 

stouter wenschen gedaan ! — het liedeken van Burns , the 

auld Man, dus overgebragt: 

Toen veld en bosch 

In zomerdosch 

Bevallig, was getooid , 

Was berg en dal 

Met puik en tal 

Van bloemen overstrooid. 

En bloem en loof en kruid 

Viel 's winters kat ten buit, 

Dan Mei keert weer, 

Wijl, als weleer, , 

Natuur haar schat ontsluit. 

Maar niets herleeft, 

Waar 't al herleeft, 

Den grijzaart vuur en kracht. 

Mijn rug is stijf 

En stram mijn lijf, , 

Mijn kruin met sneeuw bevracht, 

De dog is vol verdriet , 

Wijl 's nachts de slaap mij vliedt , 

0 zoete jeugd ! 

Zoo vol geneneht' , 

Zeg , waarom keert . gij niet? 

Het lijdt geen twijfel , dat de hand, die toen deze regelen 

schreef, , eer zij deze vertaling van dit versjen weder ter drukkerij 

deed gaan , menige wijziging van het bovenstaande beproeven 

, menig woord voor een ander verwisselen zou. Slechts 

bij het zangerige slot zou ze teregt da capo klappen ; wensch 

en klagt smelters, of gij het hollandsch en of gij het engelsch


leest, volkomen daarin zaam. Maar waar de tweede vertalking 

ook naar zweemen mogt, lieve vriend de Cort! — 

want onze aankondiging wordt , dank zij den smijdigen vorm 

van dit album , schier eene toespraak , — niet maar wat gij 

in het Zuiden wagen dorst ; we zijn er in het Noorden , zeg 

niet te nuchter, , zeg liever te nadenkend toe geworden ; smaak 

leert sober zijn 

De zonne blonk 

En wonnig zonk 

In 't groen het vogelliju 

En zoet van gem. 

En boot van klenr 

Loeg menig bloemekijn. — 

Na dekt de sneenw de wei, 

Stour is 't gevleugeld heir. 

Maar Hove Mei 

In pracht livrei 

Brengt loot en liedjens weer. 

Den blanken suet) 

Mijns hoof(', o wee! 

Versmelt geen zonnegInei; 

Eu mijnen stain 

Zoo oud en steam 

Verbreekt het stormgeloei. 

De grijsaard vindt geneugt 

Bij naeht noel dage nicer. 

0 gulden jeugd 

Vol zoete vrengd, 

Waaroin keert gij niet weer I 

Het versjen geeft , of het voor ouzo gedachten geschreven 

ware, de stoutheid van grepen en den stortvloed van beelden , 

welke fijner beschaving aan frisscher opvatting benijden mag , 

zoo tot overdrij v en s toe war . . . dat wij het verlies niet 

langer betreuren; dat wij gelooven mogen te hebben gewonnen.


Het is altijd uw kiesche vraag, die ons weder in de klem brengt ; 

maar hadt ge die niet gedaan, we zouden, gissend voortgaande, 

een ondeugend teeken hebben gezet achter de woorden : is 

de verhouding van hoogere dichten sehilderkunst in het Zuiden 

niet eene tegenovergestelde van die welke beide in het 

Noorden kenschetst; ging deze niet bier en gene daar niet 

vooruit, terwij1 gene hier en deze daar stil stond ? — Maar 

gij hebt er ons ter goeder ure voor bewaard , tegelijk en de 

Vlaamsche dichters en de Hollandsche schilders to vertoornen. 

Wie zou ten uwent onze bondgenoot zijn geweest? Ledeganck 

— die zoo goed daeht als di chtt e, — helaas! hij is niet 

meer ; en ten onzent? wat zouden de zeven ons baten 

tegen de honderd v ij fenzest ig — een ander Thebe? of 

een ander Abdera? 

En echter — al zoudt gij er ons taai om schelden — wij 

geven de gissing nog niet op, een paar aanhalingen ten blijke. 

Wie begroet de gelukkigste uitdrukking van lager leven niet 

door de oogen der kunst gezien, en dus ietwat geidealiseerd, 

in regels als de volgende: 

Daar was 'ne mend met name Meg, 

Die in de weide zat en spon ; 

Daar was een knaap, die kwam tot haar, 

Zijn naam was Duncan Davison. 

De wei was voehtig, Meg was schuw 

En Duncans bee word niet verhoord. 

Meg vatte ja haar spinnewiel 

En joeg hem, daarmeA dreigend , voort. 

Hoe ver ze ging, hij volgde toch 

Het dal was groen, het beekjen klaar — 

Ze zaten op den bloetngen zoom, 

Het spinrad tusschen hem en haar. 

Maar Duncan zwoer bij duren ced:


Mijn vrouwtjen zijt ge morgen , Meg! 

Toen vatte zij haar spiunewiel 

En srneet het over 't beekjeu weg. 

Wij richten ons een huisjeu in, 

Heel klein en fraai, doch zonder pracht 

Wat zullen wij gelukkig zijn 

Den ganschen deg, den ganschen nacht I 

Wit drinkt — bedrinkt rich niet altijd, 

Wie vecht — duet rich niet immer zeer, , 

En wie den meisjens kussen steelt 

Is welkom eenen tweeden keer ! 

Stil heeft zij gestaan , stil , meenden we van de Vlaamsche 

Poezij to zeggen , — doch wear zoo vertaald wordt, dear is men 

Roemer Visseher en Hendrik Spiegel verre to hovel)., al hun 

frisschen levenslust overhoudende ; ... hoezeer ook daarom Vondel 

nog niet genaderd. Vriend de Cort ! gij weet het, er is 

onder de verzen van Burns eene klagte onzen grootsten dichter 

waardig ; eene klagte als deze to hebben kunnen schrijven , 

om de sympathie die zij, welke hear klaagt , hem inboezemde ; 

die hij het zou hebben willen doen , om het genie, waarvan 

zij schittert. Het dichtstuk beet , zoo als ge vast vermoedt 

Klagte van Maria, Koningin der Sehotten, 6ij het naderen der 

lente ; en Burns mogt er, met zelfgevoel, ja , maar met voile 

regt tevens , in eenen brief aan een vriend van getuigen : „Hetzij 

„dat de geschiedenis onzer Maria, Koninginne der Selnatten, 

„een bijzonderen indruk make op het gevoel eens dichters, of 

„dat ik in deze ballade meer slagen mogt dan enders in mijne 

„verzen het geval is , maar het dichtstuk heeft mij geruimen 

„tijd beter bevallen dan eenige andere mijner pogingen;" van 

scheppingen sprak men toen nog zoo niet. Ook dat vers heeft 

u tot navolgen verlokt en met welk gevolg? Lees nog eenmaal 

die weemoedige , schilderende klagte eener lente over, wier


zoetheid de ongelukkige in hare gevangenis niet smaken mag, 

— heat Schiller haar gekend, toes hij zijn beroemd tooneel 

tusschen haar en Elisabeth dichtte? — lees na deze andermaal 

den ondanks al zijnen hartstogt waardigen wraakkreet 

tot hare koninklijke zuster en vijandin gerigt , — hem van 

Ristori to hooren , zou menig heel treurspel waard zijn! — en 

kom dan tot dien wensch, tot die bede der moeder, de schoonste 

ooit geslaakt : 

My son ! my son ! may kinder stars 

Upon thy fortune shine ; 

And may those pleasure gild thy reign 

That ne'er wad blink on mine! 

God keep thee free thy mother's fees, 

Or turn their hearts to thee; 

And where thou meet'st thy mother's friend 

Remember him for me ! 

Een bede en een raad , om strijd aandoenlijk en verheven; 

zoo verheven en zoo aandoenlijk , dat wij in uwe plants de 

pen hadden gehaald door eene navolging, die het niet verder 

bragt dan tot het verwaterde : 

Tiw pad. beglanse eene schoonere ster, , 

O coon geliefde coon , 

En yrengden, die ik uiet smaken utoeht , 

Vergulde Owen troop! 

TT redde God uit der boozen macht, 

Dien ik mijn rampen wijt; 

En ziet gij die mij hebben betnind , 

O heb ze lief altijd ! 

Uit naam der kunst protesteert het belgische penseel tegen 

het koninklijke zulker poezij in onzen tijd. 

We zijn niet van degenen , die er u hard over zullen val-


len , dat gij ons , Hollanders, uitlacht over onze vrees voor 

germanismen , als „w o n n e" en „v r o" ; — we vatten den 

handschoen niet op, het Noorden toegeworpen in het verwijt, 

dat wij „de vormloosheid der engelsche taal in de onze willen 

„overbrengen ," — schrijf als het u lust : „'ne" voor eene; 

— maar heb eerbied voor diepte van gedachte en volmaaktheid 

van nitdrnkking , voor grootschheid van stof en van daaraan 

geevenredigden vorm , heb die, zoo als het eene veder 

past, welke een gansch very kan vertolken , zonder dat wij 

refit hebben tot eene enkele aanmerking ; want het vlekjen 

„ambrozijn" in de navolging, heeft in het oorspronkelijke het 

ook daar niet zuivere „nectar". Het is uwe eigene , vriend! de 

veder, die wij prezen ; de lof geldt die zamenspraak , dat 

duet, door Burns gezongen op eene ochtendwandeling , toen 

de wind vinnig over het bevrozen landschap woei ; dichtvuur 

ducht geene ongenade des saizoens: 

WILLY EN PHILLY. 

Gezegeud zij de schoone stolid 

Teen ik bij 't geurig hooi u vond 

En, zoo ale gij mijn harte wont, 

Het owe won, o Philly I 

Zia. 

Gezegeud zij het plechtige uur 

Toen ik beleed, ge waart mij dunr, 

En gij mij zwoert, vol liefdevuur 

Aan mij to zijn , o Willy ! 

H/J. 

Zoo als mijn oor het lentaccoord 

Der vooglen daaglijks Bever hoort,

SCHOONS'FE LIEDEREN VAN -ROBERT BURNS. 401 

Wordt langs zoo meer mijn oog bekoord 

Als 't u beschonwt, o Philly! 

Zoo als de rote heller gloeit, 

En frisscher genrt hoe meer ze bloeit 

Ook in mijn hart de liefde groeit, 

Die ik u wijdde, o Willy! 

Hw. 

Verguldt de zon mijn rijpend graan, 

Dan ben ik blijde en aangedaan ; 

Maar u to zien, naast n to gaan 

Verrukt me Inver, o Philly ! 

ZI.T. 

De zwaluw voert van over zee 

Met zich de zoete lente mee; 

Maar hartelust en zielevree 

Brengt gij mij aan , o Willy! 

De bij zuigt eedlen honing nit 

De bloom, die haar den kelk ontslnit; 

Maar ambrozijn is wat ik bait 

Op Owen mond , o Philly! 

ZIJ. 

Zoet geurt, als de avond lavend daalt 

Het geitenblad van danw bestraald, 

Maar welke geur, wat zoetheid haalt 

Bij uwen kus, o Willy? 

Fortnna's wieltjen draaije vrij! 

Wat geeft het hoe mijn hummer zij ! 

Ik min u, liefde scheukt ge mij 

1k wensch niets nicer, o Philly I 

Stud ea Seketsen 11/ 26

402 scumoNsrE LIEDEREN VAN ROBliBT BURNS. 

Zu. 

Wat vreugden ook bet goud beseheer', 

Gelukkig ben ik, wie is 't meer ? 

Ik heb u lief, gij mint sue weer, 

Meer wensch ik niet , o Willy ! 

Zoo zoet een zing streelt niet enkel de jeugd! ook zij, die 

den last der jaren gevoelen, genieten haar; zij toovert de 

gulden twintig weer voor het sehetuerend gezigt. 

Als ge waart , wat ge niet zijt, de Cort! ge zoudt ons aan 

het einde dozer wel vlugtige, maar toch veeleisehende aankondiging 

uwer Schoonste Liederen van Burns allerlei vragen 

doer, op de meeste van welke wij verpligt zouden zijn u 

het antwoord sehuldig te blijven. Voor het Zuiden het harnas 

aangespende, zoudt gij bet Noorden uitnoodigen u aan te 

wijzen, waar het in eene Gesekiedenis van de Letterkunde der 

Achttiende eenu, eene waardering van Burns gaf, die halen 

mag bij die van Hermann Hettner, in welke deze uwen 

lievelingsdiehter als „de Veroveraar des beloofden Lands" begroet; 

— ge zoudt wensehen, dat wij u eene oorspronkelijke 

besehouwing hadden aan to bieden van Burns, den diehter 

zoowel in strijd met de kerk zijner dagen als met de kunst 

zijner eeuw ; een beschouwing in diepte gelijk aan de bijdrage 

daartoe onlangs door Taine in do Revue des _Deux Mendes geleverd. 

Altijd G-root-Brittanje buiten het spel latende, — want 

enkel Schotland gaf in de Kronijk van zijn Honderdsten 

Geboortedag zes honderd dubbele bladzijden waardering — 

zoudt gij eindelijk Nederland vragen, waar ten onzent het 

bundeltjen to vinden is, Burns weergevende zoo als hij het 

verdient: de zangen, in welke iedere klank van zijn luit 

wordt gehoord, iedere toon van zijn lied blijkt beluisterd? 

Helaas! ondanks al onze liefde voor ons land, onze letteren

SCHOONSTE LIEDEREN VA.N ROBERT BURNS. 403 

en onze Tier, wat zouden wij u antwoorden? Gelukkig echter 

zijt ge niet van hen , die troost zoeken in wat Dante den 

troost der hel noemt, den troost, dat anderen er niet beter 

aan toe zijn dan gij! 

A thing of beauty is a joy for ever I 

Ziedaar uwe sprenk, zoowel als die van Keats, zoowel als 

die van elken waren diehter! Slechts het waarachtig schoone 

leeft en streelt en stie h t in eeuwigheid; wat zoudt gij 

het ons dan euvel duiden , dat wij er u opmerkzaam op naaakten 

, waar ge beneden zijue eischen bleeft , waar uwe studie 

niet diep genoeg ging om to slagen. Onze aankondiging houdt 

lofs genoeg in om de schare aan te sporen zelve uw boeksken 

op te slaan, en zich te verlustigen in de vele geest en gemoed 

boeijende tooneelen op het land bespied! Indien wij , waar 

onze tiefde voor de kunst den kunstenaar niet sparen mogt; 

waar we, bij de stoutere vhigt des meesters, u vergeefs de 

wieken zagen uitslaan, even opregt en goedrond als wij uwe 

gaven huldigden, voor ons gevoelen uitkwamen, het geschiedde 

niet dewijl wij op de zuster-letterkunde neerzien, maar 

dewijl we gelooven, dat strengere zelfkritiek en deze alleen 

hear opheffen kan en zal! Staaf gij het, door, — na de 

schoonste — nog schoonere to geven; en twijfel er niet 

aan, — om ten ininste in het lievelingsmetrum en op de lievelingswijze 

van Burns to eindigen, hoeveel ook overigens ons 

lied voor het zijne onderdoe, — en twijfel er niet aan, dat: 

1863. 

Al thogt de bleeke nijd verkonden , 

Dat n de Gids voor letterzonden 

Las bar de lee , 

Ge een warmer kunstvriend hebt gevonden 

In W. D—s.

CAUSERIES PARISIENNES. 

(Tirees des journaux franais.) 

I. PREVOST-PARA DOL , DE LA TRTSTESSE. - JULES JANIN, 

UNE I RE REPRESENTATION A L 'OD EON. - EDOUARD PAIL- 

L ERON , AU HASARD. 

IT. J. FELIX. CONFERENCES DE NOTRE-DIME. PREMIERE CON- 

FERENCE. LA CRITIQUE NOUVELLE DEV ANT LA SCIENCE ET 

LE CHRISTIANISME. 

III. DE SA C Y SOIXANTE ANS DE POESIE. -- CH ARLES CLEMENT, 

1II PPOLVTE FLAN DRIN. 

Tout faiseur de journaux doit tribut au malin. 

Ge zoudt het de hollandsche dagbladen niet aanzeggen, dat 

wij een sinds lang vergeten vlugschrift, ten onzent gedrukt, 

den aardigen regel zijn verschuldigd. De booze, die achter de 

schermen zit, die de hand in het spel heeft, die zjn deel 

eischt, — en onze eerzame couranten! Al waart gij voor 

een ()mien het talent van Rochussen rijk , dat even vlug 

werkt, als lang boeit, al kondt ge tooveren met toetsen, wat

CAUSERIES PAIUSIENNES. 405 

zou er teregtkomen van den kwelgeest , die de redacteurs 

misschien in de kaart kijkt? Iets geestigs, iets aardigs, iets 

vlugs? Noem dat vers, naar het it lust, eene bekentenis of 

eene betichting , maar het is bijna tweehonderd jaren geleden , 

sinds het nit de school klapte; en wees zoo behoudend ge 

wilt , ge stemt toe , dat de wereld sedert vooruit is gegaan , 

vooral die der journalistiek. Doch de duivel stond ook niet 

stil; zoo iernand , hij weet van wijzigen; het verschrikkende 

legde hij of als iets verouderds, het grove als iets gemeens; 

talent viel hem nooit to ontzeggen, maar in tact nam hij 

toe; glad was hij van geboorte , maar door scherts verschalken 

leerde hij eerst later; verrast hij u dikwijls als ge, des 

ochtends of des avonds, het nieuws van den dag inziet ? 

Schaars, zegt ge, schaars; en waarom zouden wij u de nitzonderingen 

niet toestaan , mits zij maar den regel bevestigen? 

Waarom zouden ook wij niet erkennen , dat een enkele 

maal zijne lippen zich schier krullen , een enkele maal zijn 

nagel haast nijpt? het ware een veiligheidsklep weigeren: 

iedere prikkelbare redactie schat er zich zelve de benijde 

exceptie door! De grootste heeft echter dier haften, dat zijn 

wij eens , de meerderheid niet enkel der provinciaaltjens, neen , 

menig blad, dat in hoofd- of hofstad het licht ziet heeft er 

geen iweem van; bij haast alle is Mephistopheles nog zoek. 

Pe negentiende eeuw houdt een olijk duiveltjen na , dat 

wereld heeft, dat niet seheldt , maar prikt , dat weet wat luim 

is! Hoe vreemd is hij aan die enkele, dubbele of driedubbele 

onzer blade'' , zoo conservative als liberale , die altijd pleiten 

, en pleitende partij nitmaken voor al wat leelijk is, 

„kwade trouw ," een overgaande bal, „de ondergang der 

maatsehappij," van weerszijde in het verschiet! 0 eerste ver- 

toog ! dat we spoedig zouden zijn vergeten , als het tweede 

er zich niet op beriep , als het derde er niet nogmaals van

406 CNUSERIES PARISTENNES. 

gewaagde ; o drie leading articles ! die niemand leidt , daar 

ge noch aangenaam bezig houdt , noch prettig praat , noch 

vermaakt , hoe zou hij deel aan u hebben , die voor maar 

een ding ter wereld bang is, waarin gij meesters blijkt! 0 

wigtige lessen ! waarbij het ons te moede zou zijn, als zaten 

wij sons la ferule, pour servir a l'histoire de mon temps, 

wanneer ge met die inemoires den statelijken stijl ten minste 

gemeen hadt , wanneer ge beurtelings vonkeldet en vlijmdet 

als doze ; o wigtige lessen! waarvoor hij de vlugt neemt , mijne 

heeren ! daar ge — verveelt ! 

Hoe zij zich bedriegen , die beweren , dat men , mu door 

dat duiveltjen to worden bezocht , een bijzonderen aanleg 

naoet bezitten , geest moot hebben , zelfs genie , — als had hij 

op dit oogenblik n en mij niet beet , wij , die toch op niets 

van dat alles aanspraak maken. In deftigen stijl , onzen 

dagbladschrijvers zoo dierbaar, , uitgedrukt : om den wille 

van den geregelden gang der denkbeelden , hadden wij moeten 

beginnen met voor wie het niet mogt weten, aan te 

geven bij welke gelegenheid dat vers geschreven werd. Ziedaar 

ons verznim , en nu het uwe : ieder zijn deel. Het was 

uwe taak geweest ons des bewust op to merken , dat de zoogenaamde 

aardigheid geen eigenlijk gezegde courant gold en wij 

dus willens en wetens een citaat misbruikten , enz., enz. Vaar 

dus voort, wie het vermag bladzijde bij bladzijde te vullen , 

zonder een oogenblik op te houden , zonder eens om zich to 

zien , als ons zwak is, tot in de schemering onzer cello toe. 

Schemering? terwijl het stuk papier voor ons al het Licht der 

lamp vangt , is het langs de donkere gordijnen van venster en 

boekenkast duister genoeg om er schimmen op voort te doen 

zweven. En echter, , wie naar eene schim zweeme , niet die gestalte 

, niet dat geestige gezigt , forsche neus en flonkerende 

oogen , niet de goe]ijke Pe la Fontaine, die daar beurtelings in de

CAUSERI ES PA ENN ES. 407 

Nouvelles de la Republique des Lettres en in de Bildioth4ue 

Universelle snutfelt; staar hem gerust aan, hij merkt u toch 

niet. Als hij leest, meent ge, loont het de moeite naauwlijks; 

het zijn de kijkers , die hem kenschetsen; zijn kleeding 

is geen gaslaan waard, slechts die achteloos omgeknoopte, 

maar toch smettelooze haisdoek heeft jets eigenaardigs. Doch 

dat lachjen om die dunne lippen, verschijnende als hij het 

half versleten exemplaar der Nouvelles doorloopt, verdwijnende 

als hij die pas opengesneden Bibliotheque ingluurt, dat spel 

van licht en schalinw, ons boeit het aan hem als aan de 

boekskens, beide in het verdraagzame Holland gedrukt. Of 

herbergde het aan den avond zijner glorieeenw niet andermaal 

vervolgden en vlugtelingen? schoon deze verre zijn van 

zich stil te houden; schoon , woelwaters, hun tijd voornit, 

wien het om waarheid te doen is, zich wel eens nieuwe 

vervolging op den hals halen. Stil! — meendet gij niet jets 

melodisch te hooren? Stil, De la Fontaine fluistert, hij, zoo 

vaak voor distrait aangezien als hij het diepst dacht, hij „zit 

te twijfelen als een scepticus," of Leclerc, die dat kersversche 

maandwerk schreef, wel slag heeft van satire; slag, 

zoo als Bayle lien bezit, blijkens de vele vouwtjens door den 

bon homme in dat verhavende journaal gelegd. Het eene 

boekske glijdt van zijn knie, het andere ontslipt aan zijne 

hand, hij bespenrt het niet eens; hij zegt, hij zingt, al neuriende, 

het welluidend woord , den schalken zet , waarmede 

wij begonnen. Hoe hij, die nooit zijn verzen voordraagt en 

er zich toch in verlustigt dit door anderen to hooren doen, 

hoe hij zich zal vermaken als men de uitspraak toejuicht, 

als zij in een spreekwoord verkeert! 

Eene studie over de waarde dezer dichterlijke kritiek, eene 

beantwoording der vraag of De la Fontaine gelijk had, toen 

hij Leclerc circonspect achtte, maar , zich troostende met :

408 CAUSERIES PA RISIENN ES. 

attendons la fin ! de uitspraak eener toekomst overliet , die 

hij niet zoude zien , — eene sehets der toenmalige half uitheemsche 

, half inheemsche letterkunde ten onzent , hoe wij 

wenschten in staat te zijn die to geven. Als voor haar de lezing 

der Bibliotheque Universelle voldoende mogt heeten , gevolgd 

door die der Bibliotheque Cho isie in acht en twintig deelen, 

welke Leclerc, twaalf jaren nadat hij de eerste had gestaakt 

zoo allerbeleefdst begot ' , door de mededeeling der redenen , 

welke hem van het hervatten zijns arbeids tot nog toe hadden 

weerhouden ; luister er even naar, , onze zin is toch reeds 

te lang. „La premiere etoit que j'etois occupe a des Ott- 

„vrages plus difficiles , et, comme it me sembloit , d'une beau- 

„coup plus grande utilite , s'ils etoient bien executez , que 

„celui de la Bibliotheque Universelle. L'antre etoit que je 

„m'etois si fort ennuye de parler des Ouvrages des Auteurs 

„modernes , sans y Tien meler de plus ancien , quoi que sou- 

„vent it ne parfit Presque aucun Livre , qui meritat d'etre lit, 

„que je ne pouvois plus souffrir ce travail.” Als het voor 

dergelijk tafereel volstond ook de alweder meer dan twintig 

deelen zijner Bibliotbeque Ancienne et ill odern e te hebben geslikt 

, andermaal op verzoek zijner vrienden begonnen : „le 

„libraire aux do pens de qui la Bib liotheque Choi8ie s'impri- 

„moit , etant wort,” terwijl hij nog altijd vol ijver is, „rompu 

„dans cette maniere d'ecrire , par une habitude de tant d'an- 

„flees ,” — o donee habitude ! — en bovendien daartoe nitgelokt 

door zijne „maniere de vivre dans une Ville, ou les Gens 

„de Lettres ne se detournent pas beaucoup les uns les autres , 

„et ne font la cour a personne” , — cercle aimable! — daartoe 

natuurlijk bovenal in staat gesteld door ce qu'i1 faut y „ ajouter 

„la Sante egale que Dieu me fait la grace de m'accorder" — 

l'heureux mortel! — wie weet wat wij dan op een regenachtigen 

dag begonnen ? Lang mogt de weg zijn, hij zon

CA US ERIES PARISIENN ES 409 

zijlanen van den hof onzer letterkunde in leiden , under onze 

tijdgenooten door te weinigen betreden. bets geschorens , iets 

stiffs ergert hem, die ze van verre gewaar wordt ; maar der 

verrassingen is, ondanks die afgemeten schaduwen , geen 

einde ; maar vernuft doet het geharkte voetpad glinsteren 

voor wie er den auteur du Dietionaire Historique et Critique 

aan zijne zijde heeft. Zoo het niet meer dan liefde voor de 

nieuwe letteren, zoo het niet tevens kennis der nude eischte , 

geleerdheid als die tijd gezegd mogt worden te bezitten , geleerdheid 

, vroeg verworven en levensla.ng vlijtig vermeerd ! 

Leclerc versus Bayle , — Leclerc versus Burman den ouden! 

Och ! dat de man, die den laatste op zijn duimpjen heeft, 

your het duiveltjen , dat hem vroeger plagt te prilakelen , thans 

nog oor toonde te hebben , het oog er voor verliest hij nooit ! 

Quelle mer k boire! zucht misschien wie zich had willen 

aangorden om eene geschiedenis onzer letteren te beproeven , 

quelle mer k boire! door ons ter kwader nre aan heel die reeks 

van bibliotheques herinnerd eensklaps overgebragt in die 

vista van journaux zoo diep in de achttiende eeuw reikende ! 

journaux litteraires , impartiaux , pie sais-je ! Er is geen ontkomen 

aan , — de opvolgers van Leclerc mogen het van 

dezen in talent niet winnen , met ieder jaar neemt ons belang 

in hunnen arbeid toe; franseb en engelsch doen zich meer gelden 

dan latijn ; het hollandsch zelf krijgt een hoekjen. En al 

is dat verre van de plaats der eere te zijn, wie weten wil, 

hoe de schalke schoone , die geen foci riep als Roemer Visscher 

haar de frissche lippen kuste , die met Breero uit spelemeijen 

ging, voor wie Huygens in iederen leeftijd gaarne het hofkleed 

ter zijde legde , als zij in 't Voorhout of op Hofwijck zijn 

huisvertrek binnenstoof of onder zijne linden onasprong , wie 

weten wil hoe zij , die met den stelleman in zijn kluis nog 

zoo geestig koutte , hoe zij het gezigt in plooijen zette , hoe

4111 CAUSER] ES PARISIENNES. 

zij zuurzien leerde, de geschiedschrijver moet zich getroosten 

haar onder die meesters uit den vreemde gh te slaan ! En 

dat niet maar „par curiosite," niet enkel „par plaisir de con- 

„naitre et d'embrasser en tout sens ,” maar ook „pour le 

„jugement merne ," ook, „pour la vivacite de l'impression et 

„la nettete do choix." Slechts zoo toeziende zal het hem begrijpelijk 

worden hoe, ook door den invloed van beoordeelaars , 

die Marivaux haast zedelijker prezen dan Moliere , onze oorspronkelijke 

klucht het tooneel af, , de straat op werd gejaagd , 

waar zij nu wegkwijnt; als er sprake mag zijn van kwijnen 

voor wie op den hol het Langer dan eene eeuw uithield ! Wij 

hebben van den gruwel gewaagd ; ons blijft slechts over, 

lachwekkende oordeelvellingen nit het Journal Literaire bij 

te brengen, als de lust u bij de lafheid niet vergaat. Hier 

ziet ge Mr. de la Motte onzen middelmatigen diehters ten 

model aangeprezen , — daar ruiseht u de lof van Poot toe, 

nit eene vertaling der Maan bij Endyrnion, meent ge ? ach! 

neen , d'une .,6'pitre aux Protecteurs de 80; Muse. — Waar school 

de levenwekkende kwelduivel dan, waar de satire ? vraagt 

gij , die van „deux pates Hollandois qui se sont distinguez 

„dans le genre sublime" niet meer hooren wilt , daar gij , 

ons vooruit gesneld , er al bij hebt gelezen : „ce sont Mrs. 

„Vondel et Antonides : nous avons h parler h present de M. Rot- 

„gans , qui leur a succede , et qui, selon noes, les surpasse ; 

„du moins si l'on compare Ouvrage a Ouvrage et non Genie 

„a Genie!” Was dan alle geest voor goed geweken, dat zulke 

gekken niet op hunne beurt werden getuchtigd? meent ge ; 

en zoudt naar de couranten dier dagen grijpen , als ze binnen 

uw bereik lagen , of het gezond verstand daarin de wijk had 

genomen en zich wreekte. Wees gerust , zij zullen op de schrijftafel 

liggen van wie ons eene geschiedenis onzer beschaving 

belooft. Sedert Macaulay neemt men niet meer nit boeken

CA US E R I ES PARISI NINN RS. 411 

maar over, versmaadt men noch paint-let, noch volksliedjen. 

Of editor de oogst eene rijke zal zijn ? Oordeel niet naar 

eene enkele aar, , die wij voor de hand vinden liggen. 

Eene anecdote uit de dagen van koning Friedrich Wilhelm 

I van Pruissen eischt niet veel inleiding; haar tooneel, 

het bekende Tabacks-Collegium , werd zoowel door Vehse 

als door Carlyle gestoffeerd ; ons is de eerste de liefste , hij 

is het natuurlijkst. Stel u een avondjen bij Zijne litajesteit 

voor, die door George de ride van Engeland „inijn brooder, 

„de sergeant" word genoeind , om, wederkeerige hoffelijkheid, 

door Friedrich Wilhelm „inijn broeder, de dansmeester" te 

worden betiteld. Stel het u voor, naar ge wilt, te Wusterhausen 

, maar dan moet het zomer zijn; te Potsdam of to 

Berlijn , de absolute had, bij de gratie Gods, overal zijn 

rookhok; wij kiezen de residentie en ziehier de reden waarom. 

Frederik de Groote heeft dat vertrek van zijn even 

doorluchtigen als dwangzieken vader vereeuwigd : „la chain- 

„bre rouge avec les tines de tabac , qui component la moyenne 

„region d'air de la chambre.” Is bet good fransch maar 

het nikkertjen mag niet in ons varen, we zijn op den drempel 

van wie bet ons wel verleeren zou. Hartstogtelijk rooker, 

die monarch, hartstogtelijk halende en blazende; door goon 

hofstoet omringd , die heeft hij bij zijne troonsbeklimming 

met een enkelen pennestreek naar den duivel gewenscht en 

gezonden ; louter krijgslien om hem heen , oversten en generaals. 

De groote zilveren bierkan staat midden op de tafel , 

ieder der manhaftigen heeft eene kruik en een glas voor 

zich, en Tooker' doen zij nit gondsche pijpen , rooken , dat 

het een aard heeft. Digt en dik wordt de dampkring , bedwelmend 

bovendien door bet bier; de blaauwe borden rondom 

den schoorsteen zijn al lang voor ons verdwenen , daar gaat 

ook de pronk van dat aanregt, op zijn hollandsch ingerigt ,

412 c.A.usEitiEs PARISI ENNES. 

zoo het heet. Welk een gewolk, wolk een geblaas; al rookt 

hij niet, in het laatste is Seckendorf meester; gij hoort zijn 

geluid, eene vleijerij, die hij boven den vorst von Dessau 

voor heeft, maar met zijne pijp spelende. „Bravo, Seek!" 

roept het origineel van de vreemdste soort den eerste toe; 

het origineel, dat, toes hij den zetel beklom, het uitgeven 

van dagbladen to Berlijn heeft verboden, daar zij 

tech niets anders inhielden dan artikelen nit den vreemde 

overgenomen. Gelukkig voor menige redactie dat hij niet 

meer regeert! — aan andere oevers dan die van de Spree 

althans; daar is de zucht om to hooren wat het overig 

Europa zegt, tegenwoordig de heerschende niet. Gelukkig 

intusschen ook voor Berlijn, dat hij niet langer den schepter 

zwaait; want het verbod mogt hij intrekken, genade 

vonden er de inheemsehe dagbladen , de duitsehe, bij hem 

niet om; al wat hij zich in den tabakswalm laat voorlezen, 

het zijn buitenlandsche. Als een van deze eene vertaling 

eischt, Gundling is ter hand, Gundling, zijn gunsteling, een 

geleerde in een hofnar verkeerd, Gundling, em wiens vriendschap 

Oostenrijk en Rusland wedijveren, de karikatuur, die 

ons walgen zou, als des konings grappen met hem het nog 

niet meer deden. „Waarom hapert de kerel?" zegt Zijne 

Majesteit, als de man midden in zijne vertolking eener hollandsche 

courant, — was het de oprechte? — steken blijft; 

„lees op!" Gundling begint op nieuw: „Volgens berigt nit 

„Potsdam is aldaar een vleugelnian overleden van de gre- 

„nadiers, om hunne lengte befaamcl,” en aarzelt andermaal 

en — houdt weer op. „Befaamd?" klinkt het grimmig uit 

de wolk, „en wat verder?" Gundling vermant zich: „Bij 

„de opening van het lijk is het gebleken, dat de man twee 

„magen had maar goon hart !" Plomp schijnt ri de geestigheid, 

er is van Been duiveltjen sprake; — doch de koning

CASUERT ES PARISI EN NES. 413 

schatert het uit om zijn eigen inval. „Schrijve hij ," heet 

het tot Gundling , „schrijve hij dien courantier, , dat zijn 

„verslag correct is, zeer correct; maar dat hij eene bijzon- 

„derheid heeft vergeten to vermelden , en wel die, dat de 

„overledene een Hollander was." Onder al de toejuichingen 

hooren wij „ook plomp !" en zijn het eens volkomen eens 

met dien variant van het handgeklap. 

Une trouvaille! het geviel omstreeks die dagen, dat le 

Chef d'oeuvre d'un Inconnu geschreven wend, dat Saint-Hyacinthe 

als een wesp om Burman gonsde, en Burman stak ; 

maar de hetrekkelijke waarde van het Journal de la Rage 

voor onze letterkunde blijkt gering; slechts vormde het Van 

Effen. Slechts? och, loop dit oordeel over twee onzer dichters 

eens door, eer gij u aan de uitdrukking ergert. A propos 

van versificatie is de beurt aan vader Cats : „Le seul M. 

„Cats, grand Pensionnaire de la Hollande , a evite ces cle- 

„fauts: Ses vers sent aisez , coulans, bien cadancez; et pent 

„etre ses Ouvrages n'auroient ils jamais perdu l'estime qu'ils 

„acquirent d'abord , si certaines chevilles favorites, qu'on y 

„trouve tres-souvent , ne les avoient decreditez anpres du 

„Public. D'ailleurs sa diction est pure et naturelle , ses 

„pensees fines et delicates , ses descriptions exactes et agre- 

„ables. Ce Poke a de plus parfaitement bien touche les 

„passions ; it interesse , it attache ceux qui le lisent , pour 

„pen Tie leur esprit, libre de prevention, n'impose pas silence 

„aux sentimens de leur coenr.” — Avis an leeteur, , en nu 

Vondel, h propos de genie : „Ce Poke avoit le genie excellent, 

nous n'en disconvenons point et memo nous croyons 

„pouvoir dire h pen pros de lui , ce quo M. de la Motte dit 

„d'Hotnere : dans quelque Siecle et dans quelque Pais qu'il 

„efit \rem , it out ete, grand Poete : Et si des sa jeunesse 

„avoit perfectionne ses talents par les etudes, s'il avoit puise

414 C1USERIES PARISIENNES. 

„le bon gout dans les sources de rantiquite, s'il avoit vecu 

„dans un Siecle et dans un Pais oft la Poesie eut ete cul- 

„tivee, it y a grande apparence que ses Ouvrages auroient 

„egale, on surpasse meme tout ce que les Amiens et les 

„Modernes ont fait de plus merveilleux. Mais par malheur 

„pour Monsieur Vondel, it commenca t grimper stir le Par- 

„nasse Hollandais sans le secours d'aucune etude;” etc., etc. — 

Developpons Putilite et du Latin et des Logiques et dechirons 

it belles dents zijn treurspelen! — de Vondel met Roskam 

en Rommelpot ligt buiten, Vondel de lierdichter gaat boven 

hurt begrip. Intusschen zij het verre van ons blind te zijn 

voor wat dat tijdschrift verdienstelijks had; Swift maakte er 

ook ten onzent opgang door ; Steele en Addison werden be- 

kend , de Holland8ehe Spectator voorbereid. Toch hebben de 

engelsche letterer voor haren aanwassenden ertropeschen invloed 

grooter verpligting aan de Bibliotheque Angbaise, in die 

dagen te London geredigeerd , to Amsterdam gedrukt. Wij 

beuren de boekskens een oogenblik uit het stof, dat hen en 

hunne tallooze mcdedingers zoo vreedzaam overdekt, blazende 

op, om de vraag te opperen : was de Armand de la Chapelle, 

die er in het negende deel voor nitkomt , dat hij niet !anger 

achter de gordijnen mag zitten luisteren, dat men hem als 

redacteur heeft herkend, „the Reverend" who dwells in 

„White-Row, Spittletilds , London," was hij dezelfde als de 

schalk van (lien naam , door welken Jacques Saurin later te 

's Hage zoo lastig werd gevalien? 0 dat duiveltjen! 

De zienersblik is eene zeldzame gave, het talent de teekenen 

des tijds , waarin wij Leven, goed to onderscheiden, 

al schaarsch genoeg; laat ons, die er niet mede bedeeld zijn, 

de weinige bevoorregten niet te zeer benijden, — er verloopt 

vaak meer dan een menschenleven eer het vermoede 

wordt verwezenlijkt , het verwachte vervuld. Wat al worste-

CAUS EWES PARISI ENNES. 415 

lingen, wat al teleurstellingen tusschen beide tijdstippen ! Hoe 

dikwerf is , bij den laat opgekomen oogst , hij , die de eerste 

zaadkorrels strooide — vergeten ! Het is hard, — maar 

haalt het bij de bitterheid , in ons binnenste de overhand 

nemende , als wij aan den avond van ons Leven ons zelven 

niet mogen verhelen , dat wij onzen tijd verkeerd inzagen 

, dat wij (lien vergeefs bestreden ? Het zijn gepeinzen 

waarin wij ons een oogenblik verdiepen , de beide eerste 

bekende, de beide eerste beroemde Luzac's gedenkende , Elie 

en Etienne , doze de groot a no ny Inns, gene de man, die 

der Gazette de Leyde hare vermaardheid verwierf. Het begin 

van de Preface der Bibliotheque Impartiale , in 1750 verschenen 

en negen jaren lang voortgezet , het maandwerk (eerst 

bij Jean Luzae en Elie Luzac, fill, Leyde, vervolgens bij 

Elie Luzac, file, G-Ottingue et Leyde uitgekomen) gaf er 

aanleiding toe. Wilt gij hooren hoe zij luidt ? „Deux sortes 

„d'Ecrits periodiques partagent l'attention du Public ; ceux 

„qui rendent compte des evenemens qui arrivent dans le 

„Monde Politique , et ceux qui font connaitre Petat de la 

„Republique des Lettres. Les premiers ont une vogue beau- 

„coup plus generale , pierce sont du ressort de tout 

„le monde, et qu'il n'y a point d'Etat , ni de Profession, 

„qui ne puisse s'allier avec la curiosite de savoir les Nou- 

„velles Politiques. Surtout quand lee affaires sont en fermen- 

„tation , et que les Etats eprouvent quelques-unes de ces 

„grander crises, auxquelles ils sont de tems en tems exposes, 

„l'attention redouble, et le caractere de Nouvelliste de- 

„vient un mal contagieux. — II s'en faut beaucoup que 

„les memes circonstances favorisent la publication des jour- 

„naux Litteraires. Il n'y a presque aucune Classe de Lee- 

„teurs , qui y prenne tin intéret bien vif. Le Peuple, qui 

„ne se promet attain fruit de leur lecture, ne l'entreprend

416 CA USEKIES IITSIEN NES. 

,,pas. Les Grands, occupes de tout autre soin , en regardent 

„à peine nonehalamment le titre, et poussent rarement l'effort 

„jusqu'a le conserver dans leur memoire. Il ne reste done 

„que les G-ens de Lettres, et it est rare que le debit qu'ils 

„procurent enrichisse les Libraires. La medioerite ordinaire 

„de leur fortune leur fait regretter les moindres depenses, 

„trop heureux de subvenir au necessaire." De schets had 

onget wij feld de verdienste van actualiteit in zeventienhonderd 

vijftig; er zijn trekken in die ons, honderd jaren 

later, nog dagelijks in het oog vallen. Twee mannen echter, , 

twee vernuften , bestemd om het gelaat der dingen op het 

dubbele gebied in zoo velerlei opzigt te verkeeren , waren 

niet slechts reeds geboren, waren er allerwerkzaamst aan 

begonnen ; mogt de eene er nog eerst onlangs de hand 

aan hebben gelegd , de coup d'essai was een coup de maitre 

geweest ; de andere bleek in vollen gang, en die gang had 

vaart! Het zij verre van ons te beweren, dat Etienne Luzac — 

de courantier — voor den laatsten geen oog had; integendeel, 

zoo hij meer dan een bespiegelend deel nam in de boekskens 

die voor ons liggen , hoe bewonderde hij hem. Intusschen 

niet onvoorwaardelijk ; hij, die zijne nieuwstijdingen 

zoo voorzigtig schiftte, die zooveel op strekking zag, die weinig 

opmerkingen over de voorvallen Waagde, die het oordeel door 

derden deed uiten , de behoedzame bovenal , — mededinger 

van een dagblad , dat de schare nog het onpartijdige gelooft, — 

hij moest zich dikwijls ergeren aan dat alley durvende, 

aan dat zoo vaak louter verdichtende vernuft, 't geen nog 

meer vlugmaren verspreidde dan hij. Elie daarentegen, die 

bij de maatsehappij de uitgave van La Mettrie had goed te 

maken ; laat ons geheel billijk zijn, die gestudeerd had 

als weinigen , wien de logica het dierste ter wereld was, de 

dialecticus bij uitnemendheid , hij greep den andere name-

CAUS ERIES PARISIENNES. 417 

loos aan, in de voile overtuiging zijns hoofds, dat hij gelijk 

had, dat hij drogredenen te keer ging, vonkelend, schitterend 

, blinkend, al wat ge wilt, maar toch drogredenen, die 

hij ontleedde en ontzenuwde, die wegstoven als rag in den 

wind. Onwillekeurig strekt onze blik, bij de laatste woorden, 

verder, dan de dagen der Biblioth?que Impartiale reiken 

mogten; Naar ophouden was, reeds voor die worsteling, door 

de redactie aangekondigd met de zonderlinge woorden: „nous 

„armor-icons sa fin: cette fin est dans la nature des ch.oses," 

of daartoe de Vaderlandseke Letteroefeningen hadden bijgedragen, 

intusschen verschenen , valt hier niet to onderzoeken; 

met de verklaring van ons a.nachronisme keeren wij terug 

tot den indruk , door de twee liehten, toen aan den euro- 

peeschen hemel stralende, op de Luzac's gemaakt, voor 

zooverre zij bij de uitgave van dit maandschrift voorzaten. 

Voltaire en Rousseau worden er, ja, in vermeld en gevierd, — 

en payant leur tribut an malin; — 'loch de geldzucht noch 

fie twistziekte van den eene loopt vrij ; over de zonderlingheid 

van den andere gaat de zweep; doch de lof en de laster van 

beide beheerschen daarom de boekskens niet. Er wordt meer 

ruimte beschikbaar gesteld voor taaije vertoogen over allerlei 

Academies, de Koninklijke Zweedsche en de Koninklijke Pruis_ 

sische, het Instituut van Bologne en de Academie de Chirurgie, 

dan voor de vermaardste hunner schriften. Ge treft er 

eene Histoire de la Patrie in aan, sans fin, de Hollandsche 

Graven en Klaas Kolijn; — tot eene Methode de faire eclorre 

des poulets au moyen d'un feu de Lampe, toe! Van groote 

ingenomenheid met een der beide vernuften geen zweem: 

Voltaire, zijne vleijerijen van Frederik boetende, of Voltaire 

up Ferney zijn vijanden uitlagehende, -- het tijdstip maakt 

weinig uit, hij was zijnen tijdgenooten altijd te gaauw, — Voltaire 

verschalkte onze Bibliotheyne Impartiale , als hij zoo velen 

ra Sebelso l 111 27

418 CAUSER1ES PARISIENNES. 

deed, met een brief — van een derde, — door hem gesteld; de 

drukker ontvangt een reclame en deze wordt geplaatst zonder 

partij te kiezen; slechts voegt de man van het yak er bij 

„editeur" ne puis, „imprimeur" je suis. Onder de extraits' 

het toenmalige technische woord voor wat later recensie heette, 

vindt gij een opstel over Feitama's vertaling der Heuriade ; 

maar even goed een opstel over van Winter's Ainstelstrooin 

en de Rottestroont van Smits. Oog heeft de redactie, oog voor 

America als voor Japan; oor toont zij te hebben voor Haller 

en Gellert, voor Rabener en Kaestner, voor Pope en voor 

Fielding; — maar voor geen der twee eigenaardigste gestalten 

der gansche eeuw, noch voor die des spotters, wiens veder 

heldenzwaard en vorstenstaf in gezag en glorie voorbijstreefde, 

noel voor die des zwervers de menschen moede, hijgende 

Haar de ruste van het graf, verrast u bij Naar de onderseheidende 

, de waarderende blik. Vreemd schijnt het ons 

altijd op den afstand die ons van hen scheidt, dat zoo min 

de een als de andere Luzac de magt begreep, de toekomst 

voorzag, aan stip beloofd; stijl, waarin beide die zoo verseheiden 

genien , vaak met elkander twistende , om den voorrang 

dongen , waarin zij, elk op zijne wijs , om het zeerst 

meester bleken. Vreemder dat noch deze noch gene vermoedde , 

hoe zij ieder op zijne heart, voor het groote pnbliek vraagstukken 

behandelden , die vroeger boven of bniten zijnen kring 

waren gebleven ; dat zij, dit anders doende dan weleer was 

geschiecl , bevalliger en boeijender, spelende en niet schoolsch, 

hun gehoor zagen aanwassen met den dag , een gehoor, altijd 

gretiger luisterend, altijd opgetogener toejuichend. Vreemdst 

dat zij niet opmerkten, hoe de geest van den eon en het 

gemoed van den ander, , door eene nieuwe proza en door eene 

nieuwe poezij , te glimlagchen om iedere dwaasheid , niet 

looter persiflage, te luisteren naar de stein der natuur, , niet

CAUSERIES PARISIENICES. 419 

touter paradox — der set-tare schitterende en streelende werelden 

ontsloten; haar, door den ondergang der bestaande, 

eene betere belovende! Alsof wij in dien eisch niet te verre 

waren gegaan , niet te veel hadden gevergd; alsof die vreeze 

zich met den ouderdom niet over hen had verzwaard! Alsof 

Elie Luzac haar niet bevestigd zag, toen hij zich zelven bekennen 

moest , dat hij geen wederpartij was geweest , den 

droomer Rousseau opwegende; „de fransche wapenen hadden 

„in zoo weinige dagen weer omgeworpen wat de pruissische 

„pas hadden opgerigt." Alsof Etienne Luzac niet gevoelde, 

dat de vermetele Voltaire overwonnen had, toen zijn neef 

den americaansehen opstand in zijn conservatief blad dorst 

verdedigen; „toen deze de partij der patriotten koos!" Sombere 

levensavond na den vergeefschen strijd! die gelukkig niet 

lang werd gerekt — zouden zij het hebben gewenscht om 

uit de puinhoopen een nieuw gebouw te zien verrijzen, om 

negentiendeeeuwers te worden? In een opzigt misschien: ja! 

Schrijvers als ze waren, zouden zij den gelukkigen greep 

hebben gewaardeerd, door de nieuwere letterkunde gewaagd, 

zouden zij eene der aardigste harer scheppingen voor het algemeen 

hebben genoten en geschat: een vorm, die zoo gedwee 

zich voegt , die zoo goed past voor bet vernuft en het gevoel 

door de beide genien vermaakt en gewekt! 

„Wie met de hedendaagsche fransche dagbladen meer den 

„oppervlakkig bekend is, weet , hoe daarin, hetzij bij wijze 

„van feuilleton , of van kritiek , of van aanvulling, mede- 

„gedeeld worden de voortreffelijkste studien van Frankrijks 

„beroemdste schrijvers en redenaars. De namen to noemen 

„van Sainte-Benve, Laboulaye, Taine, de Sacy, Prevost-Para- 

„dol , Philarete-Charles , Scherer , Jules Janin , St. Marc 

„Grirardin, — mannen van onderscheiden rigting en geestes- 

„arbeid — is voldoende om in voile herinnering te brengen,

420 CAUS ERIE'S PA ENN ES. 

„welke uitnetuende opstellen, evenzeer uitmuntende door ken- 

„righeid van vorm als degelijkheid van gehalte , de Parijsche 

„hoofd-dagbladen sedert vele jaren plegen to verspreiden.” 

Ziedaar den aanhef der kleine prospectus, waarmede de 

Causeries Parisiennes ons worden aangeboden ; ziedaar het 

zegel gedrukt op onze stelling , dat de klove tusschen tweeerloi 

publiek , waarover de Luzac's klaagden , is gedempt , 

dat het yolk onzer dagen allerlei leven des geestes mode 

leeft. „Dergelijke stukken to beware! ' in een leesbaarder en 

„meer blijvenden vorm dan die van eene courant, zal wel 

„geen ongepaste wensch geacht worden. Ze te vertalen , zou 

„zijn zonde plegen aan de taal waarin ze gedacht en met 

„meer dan algemeen gewaardeerde kunst geschreven wer- 

„den” — hier houdt de verklaring van den heer A. C. 

Kruseman , w a a r o m hij het werkjen wil uitgeven , op; zij 

wordt gevolgd door cone mededeeling der wijze hoe hij het 

denkt to doen en der voorwaarden Over de bevoegdheid 

der hand , die kiezen zal bewaart hij „een zedig stil- 

„zwijgen” ; zij blijke best, zegt het, uit het verscheidene en 

veelzijdige der opstellen zelve. Alreeds is die gebleken , 

alreeds wisselen in de drie nommers , welke naast ons 

liggen , onderwerp en behandeling aardig af ; — doch hebben 

wij , wie het zoo zwaar valt maar verslaggevers to 

blijven , die door ons vernieuwd snuffelen in die oude bibliotbeken 

en journalen niet tot het geloof aan de nuttigheid 

der korte begrippen zijn bekeercl , hebben wij over 

het plan geene opmerking mee te deelen , die eigenlijk eene 

a a nmerking is? Waarlijk geene? Schort het aan onze 

lamp of aan onze oogen , het schemert ons op dit goede 

schrijfpapier, , — toch zitten wij in geen grilligen petroleumschijn 

, toch rooken wij niet ! Wie fluistert daar van dagen, 

teen de hollandsche pers gaarne een handjen hielp om bet

CAUSERTES PARISIENNES. 421 

twistvuurtjen , dat aan den haard van de letterkunde onzer 

naburen flikkerde , wat helderder op te doen vlammen ? then 

Voltaire om ooze treken uit zijn vel sprong; toen Rousseau, de 

ook door ons gekwelde Rousseau, de bescherming van zijn vriend 

Rey inriep '? Als dat handgewrijf is, dan zijn het schrale 

knokkelen , die warm willen worden ; een gesmoorde lath, 

— een gegrijns. — Schuil maar weg, plaaggeest ! schuil 

weg achter die gordijn ; verre van iets , dat naar dergelijke 

aardigheden zweemt weer to verlangen, wenschen wij dat 

de sluijer, , dien de tijd over al die ongeoorloofde plagerijen , 

al die onkiesche prullen heeft gespreid , zich verzwaarde tot 

digt wordens toe, als de saai die u daar dekt ! Onze boekhandel 

bekent dat zij heeft gezondigd , maar zoekt het niet 

weer te doen; wet wij gaarne bij deze Causeries zouden zien 

gevoegd , het is een woord tot inleiding van deze bijdrage, 

tot toelichting van gene, het is eerie voorstelling der schrijvers, 

die de eersten zouden zijn om voor de hoffelijke begroeting 

dank to zeggen. Geschiede het nog in eene voorrede , die 

voor alle blaam van baatzucht vrijware , door het bewijs to 

leveren , dat een evenknie hen to gast noodde; dat het Nederland 

onzer dagen , overdrukkende, niet maar nadrukt. 

Het zal het minste opstel uit den bundel niet blijken , als 

de hand die nu de letterkundige voortbrengselen schift , op 

hare beurt over die letterkunde schrijft. Neen, olijkert! neon, 

die, uit den hook weer op die boekskens gewipt , ons daar 

uittart , ons tergt , beet — zoo als gij wenschtet — beet 

znit ge ons niet hebben; beet, door ons to doen omtrekken 

wat er in die stoffe schuilt wat die schets schenken kan. 

Zelfs geene poging al de verscheidenheid te doen opmerken 

, waaraan de versehenen afleveringen rijk zijn, zullen 

wij beproeven. Het zou een andere greep zijn in de teak van 

welke de schikker dezer kabinetstukjens zich to kwijten heeft,

422 CAUSEI{IES PARISEENNES. 

het zou het genot der verrassing rooven aan de vele lezers, 

waarop het boeksken , hopen wij, weldra zal hebben to 

roemen. leder zoeke zelf — voor een paar woorden ten bewijze 

der waarheid onzer beeldsprake is nog plaatse — ieder zoeke 

zelf in deze verzameling dat opstel , waarvan de stijl zweemt 

naar de manier des meesters, dien het ons wil- doen kennen: 

lijnen , op welker juistheid weinig valt of to dingen , al 

wenschtet gij beide , schilder en schrijver, , weer gloeds toe. 

— Er is in deze pas ontsloten galerij , onder de vijf of zes 

hoofden , onzen blik prijs gegeven , een pruik , maar een 

parijsche onzer dagen; een toupet de tulle chevelu, ieder haartje 

is glad gestreken , langs den hals en aan de slapen; ge 

zoudt zweren dat het natuur, , dat het haar was. Wij hebben 

ook van die pleitbezorgers der pruiken ten onzent , kieschkeurige, 

overkieschkeurige lth , die ten langen leste de voorkeur 

geven aan een naturelletje boven zoo'n wilden bos van 

haren , hoog den schedel ontsprongen , golvende langs de 

schouders , manen die de toorn schudt en waarmee de liefde 

speelt; maar wat wij niet hebben, het zijn zoo welriekende 

wateren , het is olie die zoo glanst ; noch geliktheid , noch 

gladheid ergert u meer, , om het kunststuk dat er door geboren 

wordt! — Geleidelijke overgang is een genot, waarvan 

men verzocht wordt afstand to doen, als men zich aan eene 

tentoonstelling waagt; vindt er dus niets vreemds in, dat 

u eensklaps een geestelijke , van wie weet welke orde, aanblikt. 

Ge zijt waarschijnlijk niet van zijne kerk , maar de 

man boeit er u niet minder em: zooveel ernst houdt zich 

met geene kleine geschillen bezig; oogen als deze zien sehermutselingen 

voorbij, om de heilige baniex op to beffen 

waar de slag hevigst woedt ! We twijfelen er aan, dat hij 

u meesleepen zal; wat zijn geese vermoge , de klove die tu g 

-schen it beiden gaapt , dempt hij niet; maar hem to hebben

CA. USERIES PA RISTENN ES. 423 

gehoord , is een genot , dat a lang zal heugen. — En toch 

zien wij n langer, , toch zien wij u het langst stilstaan voor 

den mijmeraar, , wiens gelaatstrekken echter meer van den 

denker dan van den droomer hebben. Het drijvende ligt 

echter niet in de natuur dier oogen , meent ge; ge zoudt 

hen het verrezien van den valk willen toekennen. Het beeld 

voldoet u maar half; om hem volslagen regt te doen, herinnert 

uw gehengen zich het genie, dat over den geest der 

wetten schreef: „de adelaar, die de wieken klepte in een kooi !" 

Thaws echter is alle toorn verre van hem, daar hij er in slaagt 

u zoo weemoedig te stem men , daar gij n met hem in de geheimenissen 

der droefheid verliest , en hij dieper vragen op 

uwe lippen lokt , dan onze wijsbegeerte weet to beantwoorden. 

— Waar is de schare gebleven, die hier straks met ons schroomde 

den hie' van de laars te doen booren , die het dunne schoentjen 

zachtkens voortschuiven deed? Waar zij is, Binds bij 

dat geestige gezigt , snappend , en schaterend , ja , maar zich 

cok aangenaam en aardig verlustigend in het vernuft , dat 

haar toetintelt: ziet ge die merciere hare mantille niet plooijen ? 

onze. Mephisto , over de hoofden heenzwevende , oogt haar na ; 

en zijn knikjen is den kunstenaar eene verdiende hulde. 

„Laat ons het Proza bewerken : de echte Poezij zelve zal er 

„bij winnen!" o, onze broeders van den gilde! dacht Geel 

misschien , teen hij den raad gaf, , aan het nieesterschap , door 

onze buren over stijI verworven , aan den invloed op de beschaafde 

wereld , dien zij er zich door verzekerden ? Hij had 

er de Ouden te lief voor, zegt doze; toch vertaalde hij Sterne, 

is het weerwoord van gene. Verre zij het van ons vonnis te 

wijzen , verre eene eenzijdige studie aan te bevelen; — maar 

zouden wij niet gezegd mogen worden zijn wenk to volgen , 

beurtelings bij elk onzer buren een kijkje nemende, en dan 

ten onzent zelf beproevende wat ons het best van de hand wil

424 CA US ERLES PARISI ENNES. 

gaan? Het valt ten minste to beproeven, het zoo onheuseh 

zijn, zoo wij elkander niet toewensehten , dat wij mogten 

slagen. Wij doen het van harte, onzen medearbeiders als ens 

zelven ; wij doen het wat maandelijks, wat wekelijks , wat 

dagelijks verschijnt ; wij doen het hen, die wij beet hadden , 

en hen die ons bij gelegeuheid zullen beet nemen , alien em 

bet zeerst. „II en est de la pointe de l'esprit comme d'un 

„crayon; it faut recommencer h le tailor sans cesse," — bet 

is een woord van Sainte-Beuve , dat Geel genoegen zou hebben 

gedaan , waarvan de begaafde fransche auteur dag aan dag 

de waarheid staaft. Als wij ons krijt, dat zulke grove krnllen 

geeft , of het gansche publiek bijziende ware; als wij ons pot- 

Mod, dat soms zoo stomp blijkt , of het niet er op aankwam hoe 

breed een lijn van lof wordt ; als wij onze werktnigen, en 

onze zinnen , wat weer scherpten, zoude de uitdrukking er 

Diet bij winner, de indruk niet duurzamer zijn? Laat u toch 

niet weerhouden door de vrees, dat wij dan looter tneester: 

stukken zouden leveren! Onze eigene bittere ervaring in dat 

opzigt buiten rekening gelaten, het heeft slechts aan onze 

onhandigheid gehaperd; gesteld , gij waart zoo gelukkig! gelooft 

ge niet dat ge dan het genot zoudt hebben verhoogd 

van duizenden ? het genot ook van hen, die, als wij de veder 

wegwerpende , met ons, maar in edeler zin dan de Musset 

meende, u toejuichende, zouden zingen : 

1864. 

honitne pent Gasser son veers 

Quand it a ba tie ce vin-la.

NOORWEEGSCHE LETTERKUNDE. 

BJORNSTERNE BJORNSON. 

I 

Het is niet aan zijne geschiedenis, dat Noorwegen de belangstelling 

beeft dank to weten , welke beiden , land en 

yolk, in onze dagen bij al wat in Europa aanspraak maakt 

op beschaving, in telkens grooter mate vinden. Enkele namen 

uit de' verschillende tijdvakken zijner historie mogen 

verder hebben geklonken dan de grenzen des lands reiken, 

— wat zijn Harald Haarfagre, de grondvester der monarchie 

in de laatste dagen des fleidendoms , en Olaf de Heilige 

, die de invoering van het Christendom met bet martelaarschap 

boette , wat zijn ze voor de Overigens ontwikkelde 

schare anders dan door nevelen omhulde gestalten, — de 

weinigen uitgezonderd, voor welke Oehlenschlager's tooverstaf 

den mist opklaren deed! Of niet looter maar een somber 

feit uit zijne nieuwe geschiedenis de gansche wereld 

heugde! Wie heeft in gedachte niet gehuiverd bij de woor- 

den van Megret: „Voila la piece finie , allons souper!", als 

Karel de Twaalfde's heldhaftig levee in de schans voor Frederikshald 

zoo jammerlijk een einde neemt?

426 NOORWEEGSCHE LETT ERK 13 N D E. 

Even als zoo menig ander yolk van ons werelddeel , bij 

den val van Napoleon door de overwinnende vorsten der 

Heilige Alliantie verpligt van staatkundigen toestand te verwisselen 

, om den wille van een gedroomd europeeseh evenwigt, 

trok de wijze op welke het noorweegsche des ondanks 

zijne onafhankelijkheid wist te handhaven , weinig opmerkzaamheid 

tot zich. Het land lag aan het chide der 

aarde; bet getal zijner inwoners mogt toen geen millioen 

halen; wie verstond hunne taal? Slechts met lange 

tusschenpoozen deelden onze dagbladen, bij gebrek aan belangrijker 

nieuws, 'fragmenten der debatten in het Storthing 

mede; het publiek verlangde naauwlijks iets meer. Al wat 

het van Noorwegen wenschte was, dat het hout, en stokviseh 

, en traan bleef leveren, als het sints eeuwen deed. 

Hartstogtelijke jagers, zooals Groot-Brittanje ze kweekt, wij 

hadden ze niet; en, al waren zij ons bedeeld geweest, in hoe 

klein een kring zou hunne schets van den overvloed des 

wilds in de bosschen op Noorwegen's bergen , een open oor 

hebben gevonden! 

Wie dan toeh heeft de rotsen, welke Europa van Scandinavia's 

westelijksten uithoek scheidden, geslecht? wie ieder 

onzer op zijne meoren verplaatst? wie ons het leven van 

dat land en dat yolk doen medeleven? Wie anders dan die 

kunst, welke de algemeenste alter talon spreekt, en iederen 

toestand veraanschonwelijkt! Aan twee zijner zonen — Adolf 

Tideroand en Hans Glide — is Nore het verschuldigd, dat 

waar ook in ons werelddeel de halle der schilders zich voor 

de kunsten ontsluit, er to midden der vele zusterenzetels ook 

voor hem een stoel is aangeschoven; dat wij op iedere tentoonstelling 

den blik wenden naar beelden nit die sterke 

natuur gegrepen, naar trekken aan dat rijk der kracht ontleend. 

Al zijn wij er verre van voorbij to zien, hoeveel de

NOOKIVEEGSCIIE LETTERHUNDE. 427 

herschepper onzes tijds , de stoom , er toe heeft bijgedragen 

om het volkerenverkeer gemakkelijk te maken , — zou de 

drom van touristen , thans uit alle streken van Europa in 

het Noorden zamenkomende , hebben vermoed , welk genot 

er hem verbeidde , indien zoo deze als gene meester hun 

niet had toegeroepen : „Andreas Achenba.ch heeft n onze 

kusten in al hare verschrikkingen doen opdoemen ; geniet 

ook wat wij beurtelings liefelijks en verhevens hebben aan 

te bien !" 

Schetsachtig als deze inleiding , zal zij de grenzen haar gesteld 

niet overschrijden , blijven moet , mag die gedachte hier 

niet warden uitgewerkt. En ook, sedert G. Keller en P. J. Veth 

er beurtelings naar streefden den indruk weer to geven , dien 

de schoonheid van het noordsche landschap op hun gemoed 

maakte, kan dat overbodig heeten. Jammer alleen , dat Been 

der beide verdienstelijke reizigers, gedachtig aan het ware 

woord van Goethe : 

Wer das Dichten will verstehen 

Muse ins Land der Diehtung geheu ; 

Wer den Dichter will verstehen , 

Muse in Diehters Lande gehen — 

genoeg belang in het noorden had gesteld, om voor zijn bezoek 

de zustertalen ten urinate to leeren verstaan. Niet slechts 

zijzelven zouden er bij hebben gewonnen , ook het publiek 

had ten gevolge hunner veelzijdiger kennis en van hun vollediger 

genieten , velerlei toestanden beter begrepen. 

Hoe zoo het kleine yolk in alter schatting zijn gerezen , 

als zij zich in staat hadden gesteld zijne letterkunde te 

waarderen ! Voor de deensche als voor de zweedsche mogt 

dit veelzijdige studie hebben geeischt ; de noorweegsche zou 

spoedig binnen hun bereik zijn gebleken. Onze vlugtige 

schets zal er ieder van overtuigen. Geene halve eeuw toch

42S NOORWEEGSCHE LICITERKUNDE. 

scheidt ons nog van den dag, wnarop de nieuwere letterkunde 

gezegd 'nag worden to zijn geboren; eerst in de laatste 

twintig jaren ontwikkelde zij zich eigenaardig. Hoe, sedert 

Bernadotte de dubbele kroon dragen mogt , het eene lustrum 

voor, , het andere na verstreek , zonder dat het nieuwe 

leven des yolks zich in nieuwe vormen des geestes openbaarde! 

Nore, wiens hoogste roem op letterkundig gebied de 

bijzonderheid was gebleven , dat Ludvig Holberg het eerste 

levenslicht op zij nen grond aanschonwde , Nore volgde nog 

altijd Dana op den voet , slechts eene weerkaatsing van dier 

licht. Het waren „de laatste dagen van het kleurlooze idea- 

„lisme”, getnigen de critici des yolks. Achttienhonderddertig 

bragt daar, , als elders, „wat gist in het dutfe beslag ," 

en H. Wergeland en J. L. Welhaven yertegenwoordigden 

geruimen tijd de strijdende beginselen : „het republikeinsch 

rationalistische" en „het monarehaal traditionele". 

Zoo genegenheid nosh genegenheid tot voortzetting dezer 

proeve falen , zullen wij aanleiding to over vinden toeschonwers 

bij Bien kamp te worden. Eigenlijk overwinnaar werd 

geen der beide aanvoerders, evenmin de eerstgenoemde (1845 

gestorven), die een chaotisch epos schreef: de Seltepping , de 

Mensch en de Meseias , die het omwerkte tot een: de Menech 

geheeten , dat ons in der tijd door .Lublink Weddik werd 

yereerd , maar hetgeen wij nooit ten einde lazen; als de 

laatstvermelde (eerst onlangs verscheiden) , die van conservatief 

in eelecticus verkeerde , en de yermaardheid , naar 

welke hij door zijne didaktische poezij streefde , alleen aan 

zijne lyrische had dank te weten. Intusschen komt der beweging 

, door beiden to weeg gebragt, niet enkel de ver- 

dienste toe, de belangstelling des algemeens te hebben gewekt 

; zij was tevens oorzaak van de uitgave der Sag en, en Avon- 

turen door J. P. Asbjornsen en Jurgen Moe; frissche teugen

NOORAVEEGSCHE LETTERK UN DE. 429 

uit de onuitputtelijke bron des vroegeren volkslevens. Aan 

die andermaal op alter lippen gebragte overleveringen , aan 

de dichterlijke herscheppingen van deze , is het tijdperk , dat 

het idealisine des verledens van het realisme onzer dagen 

scheidt , bij de historici der Noorsche letterkunde den naam 

van „tusschen-regering", de definitie van „nationaal-roman- 

tisch ," verschuldigd. 

Hoe het gebeuren kon , dat iemand , noch door het publiek 

, noch door de kritiek bijzonder opgemerkt , dat A. 

Munch gedurende dat tiental jaren inderdaad den schepter 

zwaaide , — wij hebben thans alleen het optreden te vermelden 

des dichters , wiens naam aan het hoofd dezer bijdrage 

staat : zijn eerste opstellen werden nog onder den invloed 

dier nu uitgebloeide school geschreven. Al schemert 

het onvolkomen realisme — zoo kenschetsen noorweegsche 

beoordeelaars * het tegenwoordig standpunt hunner letterkunde 

— al schemert dit vast in die stukken door, het doel van 

zijn streven was hem, volgens hun vonnis , toen nog niet 

ten volle bewust. Er is appel ook van uitspraken in dat 

ressort , en wij zullen onzen lezers gelegenheid geven, des 

verkiezende het hunne aan te teekenen , als wij hun de 

weinige bijzonderheden hebben medegedeeld, ons van BjOrnsterne 

Bjiirnson's leven bekend. Hij wend den 8 ste1 December 

1832 in het stift Christiania, in het dorpje Qvikne geboren. 

De hooge bergrug Dorrffald scheidt het dal, waarin het ligt, 

van dat andere, hetwelk Keller zich niet in staat verklaarde 

one te beschrijven , dat Veth vergeefs beproefde ons door 

teregtwijzing en aanvulling zijns voorgangers te doen zien. 

Hoe lief zou het ons geweest zijit , als een van beiden een 

omtrek had medegebragt der pastorie, in welke BjOrnsterne's 

wiegje stond! Gij aarzelt aan wien van de twee onzer reizigers 

ge bij voorkeur zoudt hebben opgedragen , het gemoed

430 NOOR WEEGSCHE LETT ERKUND E. 

des vromen vaders to schetsen , zich verlustigend in de voorstelling 

wat er van dat jongske worden zou. Daar ontwaakt 

het aanvallig kind, en slaat de kijkers zoo vertrouwende , 

zoo vol van vrede op. „Een zielverzorger als gij !" juicht 

de hoop den vader toe, — en gij geeft Veth de veder. 

Maar een oogenblik later kraait de wilde lust nit dat keeltje, 

weg stuift de rinkelbel , de handjes grijpen naar het verbodene. 

„Een wereldling !" fluistert de vrees den vader in , 

— waar is Keller, dat hij hem bemoedige ? Hoe de man 

behoefte had aan eene andere levensbeschouwing dan de 

zijne , toen de knaap op de school to Molde wel vlijtig 

leerde , toen de jongeling op de nniversiteit to Christiania 

de vlugsten achter zich liet , maar geen behagen schiep dan 

in litteratuur, , en al vroeg beoordeelingen schreef, niet enkel 

van boeken , maar ook van — gruwel der gruwelen — 

ook van theatervoorstellingen , ook van het spel van akteurs 

en aktrices ! weten even weinig of, als hoe, die andere 

levensbeschouwing den vader gewerd , en ik vrees zeer, , dat 

geen onzer beide vernuften in staat zal zijn die leemte aan 

to vullen ; maar wij weten gelukkig , dat de zoon- omstreeks 

1856 de eerste reeks zijner Schetsen schreef, en ik twijfel 

er geen oogenblik aan, dat in de kleinste van deze trekken 

voorkomen , aan de herinneringen van eigen kindschheid ontleend. 

Hier is zij : 

DE VA DER. 

De vermogendste man in het gansche kerspel, van hetwelk 

ik ga vertellen , heette Thord Overaas. Op zekeren dag ging 

hij de woning van den geestelijke binnen, en voor deze staande 

sprak hij luide en ernstig : 

„Ik heb een zoon gekregen , en wil hem laten doopen." 

„Hoe zal hij heeten ?"

NOORWEEGSCHE LETTERKUNDE. 431 

„Finn, naar mijn vader." 

„En de peters en meters?" 

Thord noemde die, — bet waren de aanzienlijkste mannen 

en vrouwen van het dorp, bloedverwanten des vaders. 

„Nog jets ?" vroeg de priester, naar de hooge gestalte op- 

ziende. 

De boer haperde een omzien. „Ik zott hem gaarne alleen 

„gedoopt hebben," zeide hij. 

„Dat wil zeggen op een werkdag ?" 

„Aanstaanden Zaterdag , 's middags oni twaalf lire." 

„Nog jets?" vroeg de geestelijke. 

„Anders niets." En de boer draaide zich om als wilde hij 

gaan. Daar roes de priester op. 

„Slechts dit nog ," zeide hij en trad wat digter op Thord 

toe, greep hem bij de hand en staarde hem in de oogen: 

„Geve God , dat bet kind u ten zegen zij !" 

Zestien jaren later stolid Thord weder in de waning van den 

geestelijke. „Gij houdt u goed , Thord ," zeide de priester ; 

hij zag schier geene verandering aan den man. „Ook heb 

„ik geene zorgen," antwoordde Thord. Een oogenblik bewaarde 

de geestelijke het stilzwijgen; toen vroeg hij: 

„Wat voert u van avond her waarts ?" 

„Ik kom om mijn zoons wille, die morgen zal warden aan- 

„genornen.” 

„Hij is een knappe jongen." 

heb n voor Uwe moeite niet willen betalen , eer ik 

„wilt, de hoeveelste hij is onder de leerlingen." 

„Hij zal nummer Een zijn." 

„Zoo — bier hebt ge lien daalders." 

„Is er nog jets?" vroeg de priester, Thord aanziende. 

„Niets anders." En Thord ging zijns weegs. 

Weer verliepen acht jaren daar hoorde men een druk

4;i2 NOORWEEGSCRE LE'N'ERKUNDC. 

gewoel voor de woning van den geestelijke; vele mannen 

traden haar binnen, door Thord voorgegaan. 

De priester zag op, hij kende hem weer: „Gij komt te 

„avond niet onverzeld." 

„Ik kom spreken over de afkondiging van het huwelijk 

„mijiis zoons. Hij zal trouwen met Karen Storliden, de doch- 

„ter van Gudmund , die hier naast mij staat.” 

„Het rijkste meisje van het dorp." 

„Zoo zegt men," hernam de boer, en streek met de regte 

hand zijn haar op. De priester scheen eene wijl iii gedachte 

verdiept; hij zeide niets, maar schreef de namen in het kerkboek. 

Toen zetten de mannen een iegelijk zijnen naam onder 

het gesehrevene. Thord legde drie daalders op tafel. 

„Er komt mij maar een toe," zeide de priester. 

„Pat weet ik wel ; maar hij is mijn eenig kind, ik wil het 

„mijne ruim doen." 

De geestelijke streek het geld naar zich. „Dit is de derde 

„maal dat gij om uws zoons wille daar staat, Thord." 

„Maar nu heb ik ook met hem afgedaan," hernam Thord, 

deed zijn zakboekje digt , zei vaarwel en ging — langzaam 

door de mannen gevolgd. 

Veertien dagen na dien avond roeiden vader en zoon met 

stil weder over het meir naar Storliden, om schikkingen te 

maken voor de bruiloft. 

„Die bank ligt niet vast," zei de zoon, en stond op om 

de plank onder hem regt te leggen. Op hetzelfde oogenblik 

glijdt de deel waarop hij staat, — hij breidt zijne armen 

nit, geeft een schreeuw, , en valt in het water. 

„Grijp de riem!" riep de vader, die zich ophief en hem 

die toestak. 

Maar toen de zoon een paar slagen gedaan had, verstijfde 

zijn arm.

NOORW EEGSCH E LETTERK UN DE. 433 

„Wacht !" riep de vader, en roeide op hem toe. Daar werpt 

zich de zoon achterover, , ziet den vader lang aan — en zinkt. 

Thord wilde niet gelooven wet er gebeurd was ; hij deed 

de boot stil liggen , en staarde op den plas , waarin de zoon 

was verdwenen , als moest hij weer boven komen. Er rezen 

eenige bellen, en nog eenige; toen eene grootere, die barst — 

en weder was het meir spiegelglad. 

Twee dagen en drie nachten bleef de vader om den plas 

roeijen, zonder spijs of drank tot zich to nemen, zonder zijne 

oogen to luiken. Hij Zocht near zijn zoon. In den ochtend 

van den derden dag vond hij hem, en droeg het lijk over 

de heuvelen met zich naar zijne hoeve. 

Sedert dien dag mogt er een jaar verloopen zijn; daar hoorde 

de priester in de stilte van een herfstavond iemand zijne 

woning nader treden. Langzaam hief de bezoeker in het voorhuis 

de klink op. De geestelijke trad naar de deur zijner 

kamer, opende die, en een lang voorovergebogen man kwam 

naar hem toe: hij was mager en zijn haar wit als sneeuw. 

Lang staarde de priester hem zwijgend aan, want wel kende 

hij hem ; het was Thord. 

„Komt ge zoo laat?" vroeg de geestelijke eindelijk , en zag 

voor zich neer. 

„Ja, ik kom laat ," hernam Thord en zette zich. De priester 

deed desgelijks, afwachtende; er heerschte een lang zwijgen. 

Toen zeide Thord 

„Ik heb iets bij mij , dat ik gaarne den armen zou geven," 

en stond op, en legde eene som geld op tafel , en zette zich weer. 

De geestelijke telde het uitgestorte : „Het is veel geld," zeide hij. 

„Het is de halve koopprijs mijner hoeve; ik verkocht die 

„van daag." 

De priester bleef eene wiji het zwijgen bewaren, maar vroeg 

hem ten leste, op meewarigen toon: 

Stu dien en Schetsen III 28

434 NOORWEEGSCHE LETTERKUNDE. 

„En wat wilt gij worden?" 

Jets beters dan ik geweest ben." 

Zoo zaten zij eene poos Thord den blik naar den grond 

geslagen, de geestelijke den blik op hem gevest. Eindelijk 

sprak de laatste langzaam en zachtkens : 

„Nu denk ik, dat uw zoon u eindelijk ten zegen worden zal." 

„Ja, dat denk ik zelf nu ook ," hernam Thord, en zag op. 

Er biggelden tranen langs zijn gezigt. 

II 

Op vier-en-twintig-jarigen leeftbd treffen wij BjOrnsterne 

Bjornson te Kopenhagen aan, — Langer dan acht lustrums 

mogt Noorwegen met Zweden vereenigd geweest zijn, op het 

gebied van den geest bleef voor Christiania's studenten Denemarken 

den toon geven. Het viel niet enkel aan den vroegeren 

staatkuncligen band tusschen Noren en Denen toe te schrijven, 

of looter uit de innige verwantschap van beider talen to 

verklaren. Dertig jaren lang was Noorwegen's Storthing verpligt 

geweest ijverig de wacht te houden , als het zich de 

republikeinsche instellingen, door de constitutie van 4 November 

1814 onder monarchalen vorm verworven, niet door Carl 

Johan den XIV(10 wilde zien ontfutselen. Spijt al de sluwheid 

der aanslagen van dien vorst, was het hem niet gelukt , 

den eenvoud van dat „maar boeren" gescholden yolk te verschalken. 

Integendeel , het bleek er nog te ijverzuchtiger door 

geworden op zijn demokratisch gelijkheidsbegrip. Ondanks 

den verklaarden weerzin des konings , had de Wetgevende 

Magt , door in drie elkander opvolgende zittingen — 1815, 

1818, 1821 — hetzelfde besluit te nemen, den Adel voor 

Noorwegen afgeschaft! Het antwoord op de vraag, wie door

NOORWEEGSCHE LETT ER K uNDE. 435 

dergelijken strijd den bittersten glimlach aan de lippen des 

wijsgeers ontlokte, de parvenu nit Pan, die de voorregten 

eener aanzienlijke geboorte trachtte te handhaven, of de 

burgerluidjes, welke met de daad toch ook eene aristokratie, 

was het slechts die des hezits, vierden, — behoort in andere 

studies dan deze. Your ons doel volsta de opmerking, dat 

do verhouding met het titelzieke Zweden er niet door werd 

verheterd. Vergeefs was Tegner in 1823 door de verschijning 

van Prins Oscar's beminnelijke braid, Josephine, uit het 

geslacht Beauharnais — hare overige namen schenkt ge mij, 

even als het Lenchtenbergsehe hertogskroontje — bezield geworden 

om die norsclie gedeputeerden van het noorweegsche 

Storthing wat zachter to stemmen. Dichterlijke ziel, was hij 

stout genoeg geweest hun te durven vragen, of zij him land 

nu niet dubbel liefhadden , of het Zuiden ergens rijken aanhood, 

die in geluk bij die des Noordens haalden? Welligt 

zon het hem gelnkt zijn hunne voorhoof'den to ontfronsen , 

indien hij, met al den zin voor vronwelijk schoon, hem bedeeld 

, finks de bevallige had doen optreden, die later het 

hart der menigte won. Ter k wader ure echter waagde hij 

zich aan eene, laat mij het zeggen, groteske verpersoonlijking 

van den heerscher des lags, „de gerijpte eere, met diadeem 

„en lauwerkrans getooid ;" — was het wonder, dat zij (lie 

deze gewaar werden, „de jonge bruid voorbij zagen, den 

„troon en het yolk even na?" fIaat en, liefde , heeft dezelfde 

dichter elders gezongen: rife Leiden trouw tot in den dood ; 

maar het is niemand gegeven de laatste in ons gemoed 

te wekken, als gij dit op hetzelfde oogenblik met den eersten 

vervult. Al schilderde hij, een omzien later, Josephine „schoon 

„als de ster van Freja," al was er iets betooverends in zijne 

voorstelling „hoe zij op het rotsige strand den schoot der 

„golven ontsteeg," al voelde zij zich, overgang nit de grieksche

436 NOOILW EEGSC HE ',Err E RTC UN DE. 

wereld in de noordsche, „dochter eens helds vast in het oude 

„heldenland te huis ," het baatte niet of hij vroegere en latere 

Nornor deed opdagen ! Zuur bleven de Noren zien , zuurst 

van al misschien bij het slotcouplet , den broeder-volken 

gewijd 

Lang leve, omstrikt door liefdekoorden 

Het Asahelinsche tweelingpaar I 

En worde, wat het zijn kon, 't Noorden , 

Zoo beider wet dezelfde waar I 

Hoe weinig de noorweegsehe wetgevers in dien wensch 

deelden , bewezen zij door herhaalde malen des konings 

staatsraden ter verantwoording to roepen , als zij die van 

schenning hunner regten verdachten. Doch wat dreige ik of 

te dwalen op het gebied der politiek , terwijl dat der poezij 

mij ongezocht , schier twintig jaren later, een treffend bewijs 

voor het beweerde biedt ? Het geviel in Julij 1842 , 

dat de scandinavische natuur-onderzoekers in Stockholm bijeen 

kwamen , dat Geyer, aan een vriendschappelijken disch , 

aan die mannen der wetenschap een toast uitbragt. Opregter 

dan Tegner, , verbloemde hij den toestand niet. Hoor de 

laatste regelen : 

Verdeeld , ale 't lot van ouds ons heeft, 

Hoe breed de kloof nog 4 , 

Waar ook de geest naar waarheid streeft, 

Dear blijken broeders wij. 

Het bleek voor koning Oscar I bewaard , wat die stemming 

snerpends had to „linderen", zou Hooft hebben gezegd , 

— en ik weet waarlijk niet, waarom wij dat woord, 't geen 

beter dan verzachten of temperen voor velerlei gewaarwordingen 

past, over de grenzen joegen , om, zooals wij

NOORWEEGSCk1E LETTER K UN D E. 437 

deden, „daadzaken" onze geregtshoven binnen to leiden, om 

zooals wij dreigen to doen, voor „nevenbedoelingen" de 

sehilderige „bijoogmerken" den schop te geven. De opvolger 

van Carl Johan den XIV de bewees niet slechts als toonkunstenaar 

de waarde des takts te kennen; in het maatschappelijk 

leven als in de muziek bleek hij dien meester to zijn. Verre 

van mar uitbreiding zijns gezags te dingen, beleefde hij de 

Grondwet opregt en stemde er bovendien in toe, dat Noorwegen 

een eigen rijkswapen, een eigen vlag voeren mogt, 

ja stichtte hij zelfs eene noorsche Ridderorcle, die van den 

Heiligen Olaf, de kleuren van wier lintje de Amsterdamsche 

Beurs leerde kennen, sedert er in onze hoofdstad eene tentoonstelling 

van vischtuig gehouden werd. 0 ijdelheid, ook 

der demokratisch gelijkheidsgezinden! — maar laat mij 

billijk genoeg zijn in eenen adem er bij te voegen, dat de 

vertrouwelijke betrekking tusschen beide rijken eigenlijk eerst 

van 1866 dagteekent, toen Zweden zijne verouderde yolksvertegenwoordigers 

afschafte en het begrip der regten eens 

burgers onzes tijds wat ruimer opvatten dorst. Helaas! dat 

daartoe, dat tot die verwezenlijking der noordsche eenheidsdroomen 

voor de jeugd der drie rijken — naar den geest 

altbans — de rampen van het door Duitschland vertrapte 

Denemarken moesten bijdragen, dat Sadowa werd vereischt , 

eer Scandinavie zich doordrongen toonde van de les van 

Onno Zwier: 

En leer op nietwes staat te maken , 

Ale 't gees in eygen krachten is ! 

verklaring wat al aanleiding gaf, dat we Bjornsterile 

Bjornson zijne letterkundige loopbaan in de deensche 

en niet in de zweedsche hoofdstad zien beginnen, zeal onvolledig 

blijven , zoo ik niet thans, met meer nadruk dan

438 NooRwEEGscirE LETTERKuNDE. 

straks , de opmerking Belden deed, dat Noorwegen tot voor 

weinige jaren naar den geest slechts met Denemarken leefde. 

Stockholm mogt zich in ieder opzigt de gelijke van Kopenhagen 

kunnen noemen ; mogt evenzeer als hare mededingster 

allerlei verscheidenheid van volksleven aanbieden en tot het 

smaken van iedere verfijning der weelde gelegenheid geven, 

— Stockholm won het hart der Noren niet! Verreweg de 

mildst bedeelde in natuurschoon, baatte het haar luttel, 

dat de omstreken der vroegere beheerseheresse van de Sund 

onderdeden voor de verrassende uitzigten, der Dkgarden 

aan llalarns liefelijke oevers door den golvenden grond gewaarborgd 

; verwierf zij nogthans de sympathie van wie er 

overigens in ruime mate oog voor hadden niet. Welk een 

groot gedeelte onzer genoegens schuilt in onze heugenissen! 

Hoe wint het de nederigste mooning, de kleinste gaarde, de 

veldbloem, die daar wast , van de vorstelijke huizinge , het 

]iefelijkst park, de sierlijkste broeikastplant, die ons vreemd 

is! Adam Oehlenschhiger als den vertegenwoordiger der scandinavisehe 

dichtkunst van de eerste helft dezer eeuw to 

noemen, dat volstaat om heel den cyclus van noordsche saga's 

voorbij uwen geest to doen gaan. Hoe moest de schouwburg 

, welke die stukken opvoerde , hoe moest het publiek , 

dat deze genoot , de jengdige letterkundigen aantrekken , 

opgewassen tusschen de fjellen , over welke die helden den 

staf hadden gezwaaid, die zich des zomers hadden gebaad 

in de fjorden , door de draken der Vikingen gekliefd , als 

deze op zee den strijd zochten , de zege of den flood; die 

des winters op iederen feestavond niet alleen van den mee 

droomden , in de koningshalle geplengt1 , die ook de blond- 

lokkige blaauwoogigen zagen , wier blanke hand dien beker 

hood! Welk eene andere stemming, welk eene andere ontwikkeling 

eischte de zweedsche poezij , wier chaotische schep-

NOORW EEG SC HE LETTE RIC UN DE. 439 

pingen onwillekenrig het zegel droegen van den laatsten 

grooten Wasa , vernuft , bevalligheid, geest! Verbaast ge u 

or over, dat dit G-ustavisch-geniale, zoo geheel Zweden's 

latere letterkunde kenschetsend, den eenvoud dier landlieden 

afstiet? Tot in het treffendste toe, wat het ten tooneele 

hragt , tot in de lotwisselingen dier andere, dier noordsche 

Medici, tot aan den luister, welke hun land haar ten leste 

had dank to weten , voelden zij zich vreemd. Dat Denemarken , 

weiks juk Zweden had afgeschud, was meesteresse van Noorwegen 

gebleven. De vlugtigste vergelijking van beide litteraturen 

overtuigt er van, dat de jonge Bjdrnsterne zich 

slechts te Kopenhagen konde ontwikkelen; of het mij even 

helder ware onder welke worstelingen dit plaats had! Waarom 

zou ik eene teleurstelling , mij in dit opzigt weervaren, 

bier verheelen? 1k meende mij te mogen vleijen , er eenige 

hijzonderheden nit Noorwegen zelf over te zullen ontvangen 

van de hand eens vriends, eene belangwekkende persoonlijkheid, 

met welke ik bij gelegenheid der tentoonstelling voor 

den arbeidsman in den verleden zomer kennis maakte; iemand , 

dien ik het genoegen hoop to hebben u later als schrijver 

voor te stellen. Hij vond in de vraag zelve niets onbeschei- 

dens ; hoe zou hij? „Eene letterkundige biecht," meende hij 

in de reinheid zijns harten, „roept geen blos op de wangen;" 

voorzigtiger dan hij , was ik het voorwaardelijk met hem 

eens. Er is geen edeler strijd dan die om den eersten 

lauwer op het gebied der kennisse. Landor moge in zijn onvergelijkelijk 

Pericles and Aspasia, de laatste bij eene vraag 

van denzelfden aard zich op de innigheid van beider betrekking 

doen beroepen : „Do tell me, o Pericles! now we 

„are inseparable for ever, how many struggles with yourself 

„(to say nothing of others) you must have had, before you 

„attained the position you have taken?" — hier eischte de

440 NOORWEEGSCFIE LETTERKUNDE. 

wensch geen vergoelijking; letterkundige roem wordt op 

reiner wijze verworven dan staatkundig gezag. En stellig 

zou BjOrnsterne's antwoord anders hebben geluid dan dat, 

't welk de dichterlijke denker den grooten Athener geven 

laat: „It is pleasanter, answered he, to think of our glory 

„than of the means by which we acquired it." 0 zege der 

poezij over de politiek! Zij heeft zich hare middelen niet te 

schamen; zij geen toevlugt to nemen tot allerlei spelingen 

des vernufts. „When we see the horses that have won at 

„the Olympian games, do we ask what oats they have eaten 

„to give them such velocity and strength? Do those who 

„swim admirably ever trouble their minds about the bladder 

„they swam upon in learning, or enquired what berth supplied 

„them? when the winds are filling our sails, do we lower 

„them and delay our voyage in order to philosophise on the 

„particles of air composing them, or to speculate what re- 

„gion produced them, or what becomes of them afterward?” 

Steilig niet: egotists as we statesmen are; maar wanneer 

wij door een hoogen, een heiligen geest gedreven, te moede 

zijn geweest of het nooit in onze magt zou staan, dien te 

uiten op eene wijze zijner waardig, dan blip de heugenis 

hoe wij slaagden iets streelends hebben, al loopt er het 

menschelijke onder: 

Geniesze was der Schmerz dir hinterliesz. 

1st Noth voriiber, , sind die Niithe siisz. 

Waarom mijn vriend de vervulling zijner belofte uitstelde? 

waarom hij mijne weetgierigheid in den eersten tijd 

waarschijnlijk nog niet bevredigen zal? Eene nieuwe bestemming 

eischt al zijne krachten, al zijne gaven; hij wisselde 

van betrekking, maar op eene wijze, van welke wij ten 

onzent sleehts de tegenstelling zien. Een leeraar, , die leek

NOORWEEOSCHE LETTERKUNDE. 441 

wordt — beweer toch niet, dat in de hervormde gemeente 

nooit van iets anders sprake zou zijn geweest dan van 

mannen broeders I — een leeraar, die leek wordt, is in 

deze dagen niets zeldzaams meer; eerst lokte het middelbaar 

onderwijs nit, den steek aan den kapstok to hangen, thans 

doen het de dagbladen. Anders mijn Noorweger; twintig 

jaren lang praktisch philanthroop geweest, door den staat 

bezoldigd, om dezen in te lichten over den toestand der 

verarmdste volksklassen, wordt hij op meer dan middelbaren 

leeftijd pastor eener dorpsgemeente. Het is me als tintelen 

zijne kleine, donkere, levendige oogen mij nog van achter 

de glazen zijner bril van blijdschap toe, bij het vooruitzigt 

zijner benoeming. 1Vioge hij thans, nu zij hem gewerd, nu 

hij , die weldra aanvaarden zal, dat alles voor zijne kudde 

blijken, wat Oliver Goldsmith in den landgeestelijke waardeerde, 

en hij onzer in die aartsvaderlijke wereld, als een 

vrij oogenblik hem verpoozing gunt in afwisseling van arbeid, 

gedenken. Bij gebreke zijner beseheiden kunnen wij niet 

beter doen, dan Bjornsterne Bjornson in zijne Eerste Vertelling 

zelf het woord te geven. 

T H RON D. 

Alf heette een man, die zich voorstelde aan zijne Buren 

vrij wat vreugde to zullen beleven, daar hij de meesten 

van deze, in raad en daad, verre vooruit was. Maar toen 

hij dertig jaren was geworden, toog hij fjellenwaard en 

ontgon grond , twee mijlen verre van alle menschen af. 

Velen verwonderden er zich over hoe hij het nit kon houden, 

dus geen ander gezelschap te hebben dan zijn eigen; 

maar zij verwonderden er zich nog meer over, toen over 

eenige jaren een jong meisje uit het dal dit met hem wilde 

deelen.

442 NooawEEnscuE LEVCER K UN D E. 

Zij werden „de bosehlui" genoemcl en hij was bekend 

onder den naam van „Alf in het bosch"; de landlieden 

plagten hem verbaasd aan to zien , wanneer zij hem sours in 

de kerk of aan dezen of genen arbeid gewaar werden, want 

zij begrepen hem niet en hij gaf zich de moeite niet hen 

wat er in hem Dinging te verklaren; de vrouw was slechts 

een paar malen in het dorp geweest , de eene keer om een 

kind ten doop te houden. 

Dat, kind was een jongen, die Thrond werd geheeten. 

Onder zijn opwassen spraken de ouders er dikwijls over, dat 

ze bij het kind eenige hulp behoefden, en daar hunne middelen 

hen niet vergunden een volwassene in dienst te neinen, 

vergenoegden zij zich met een veertienjarig meisje, dat toezigt 

op den knaap Meld, als de ouders in het veld waren. 

Al was zij eenvoudig, toch had zij er geen slag van duidelijk 

te zijn, en het jongske merkte spoedig, dat wat zijn 

moeder zeide, ligt to begrijpen viol, doch dat hij wat Bagmhild 

meedeelde niet vatten lion. Met zjn vader praatte hij 

maar zelden ; hij was schier bang voor dezen, want als hij 

to huis was, moest hij zoo stil zijn, windstil. 

Het geviel op een kerstavond, — er waren twee kaarsen 

op de tafel aangestoken en de vader dronk iets wits nit een 

flesch, — dat deze den knaap tot zieh nam, hem op zijn 

schoot zette, hem strak in de oogen zag en hem toeriep: 

„Kijk jongen!" Toen liet hij er verder op volgen: „Jo bent 

„toch voor geen kleintje vervaard; wil ik je eens een axon- 

„tuur verhalen?” Het kind antwoordde niet, maar zette groote 

kijkers op. Toen vertelde de vader hem van een man nit 

Naaga, die Blessommen heette. Om in een twistgeding regt 

te krijgen voor 's konings regtbank , was die man in Kopenhagen 

geweest ; maar de uitspraak liet zich zoo lang wachten 

, dat kersttijd dreigde in to vallen. Dat verdroot Bles-

NCKIRW E EGSCH LEVU E K ITN DE. -443 

sommen, en terwijl hij in de straten heen en weer liep en 

zich aan dat uitstel ergerde, zag hij een sterk gebouwd man 

in een wit buis voor zich uitgaan. „Je loopt of je haast 

„halt, jij!" zei Blessommen. — „Ik heb nog een heel eind of 

„te leggen, zal ik te avond thuis zijn," antwoordde de man. 

— „Waar wil je heen?" — „Naar Naaga," zei de man, 

en stapte voort. — „Wel , dat treft aardig," begon Blessommen 

weer, „daar moet ik ook naar toe!" — „Dan kan 

„je wel bij mij achter op de ar staan," zei de man en sloeg 

een dwarsstraat in, waar zijn paard gereed Hij zette 

zich in de ar en zag om naar Blessommen, die plaats nam 

op de ijzers. — „Je moet je goed vasthouden," lachte 

— Dat deed Blessommen; en het was wel dat hij het deed, 

want het ging niet rigtig toe. „Ik geloof, dat je te water 

„rijdt," zei Blessommen. — „Dat doe ik," zei de man en om 

hen heen stond het blank , zoo ver Blessommen zien kon. 

Maar teen zij een eind verder waren gereden, dacht deze 

tech, dat het niet langer over water ging. „Ik geloof, dat 

„wij de lucht ingaan," zeide hij. — „Ja, dat doen we," antwoordde 

de man. Maar then zij nog een poos voort waren 

gevlogen, scheen het Blessommen toe, dat hij het dorpje, 

't geen zij inreden, kende. „ lk geloof, dat dit Naaga is?" -- 

- „Ja, nu zijn we thuis," zei de man en Blessommen vend, 

dat het vlug was toegegaan. „Heb dank voor je harde rijden," 

zei — „Ik mogt je eer voor je gezelschap dank zeggen," 

antwoordde de man, en terwijl hij zijn zweep deed klappen, 

voegde hij er bij: „Dock sta nu maar niet langer naar mij 

„te kijken." — „Wis niet," dacht Blessommen en repte zich 

over de heuvelen huiswaarts. „Maar achter hem ging een 

„reek en een walm op en daverde het. of de fjell neer zou 

„storten; het weerlicht was niet van de lucht; hij tamest Bens 

„omzien, daar zag hij den man in het witte buis door hooge

444 NO0 ItIVEEGSCHE LECTERKUNDE. 

„vuurvlammen den open berg inrijden, die zich voor hem ont- 

„sloot als een poort. Blessommen werd bekommerd over het 

„gezelsehap, waarin hij geweest was, en wilde zijn hoofd om- 

„keeren; maar zooals hij het gedraaid had bleef het staan en 

„Blessommen kon nooit zijn hoofd weer regthouden.” 

lets dergelijks had het jongske zijn gansche leven lang 

Met gehoord. Hij dorst zijn vader niet vragen om voort te 

gaan ; maar den volgenden morgen vroeg was zijn eerste 

woord tot zijne moeder, of ook zij geen avonturen kon vertellen 

? Ja, wel kon zij dat, maar die gewaagden meest 

van princessen, die zeven jaren gevangen zaten, tot de regte 

prins kwam. Het knaapje geloofde, dat alles, wat hij hoorde 

en las, om hem heen werkelijk plants greep. 

Acht jaren was hij oud , toes de eerste vreemde man op 

een winteravond hunne deur binnentrad. Jets wat Thrond 

nog nooit had gezien, viol hem dadelijk bij den gast in het 

oog: hij had zwart haar. Kortweg sprak „Goeden avond," 

en kwam nader; Thrond werd bang en ging op een bankje 

zitten bij het metselwerk van den haard. „Zet u," zei de 

moeder, en de man deed het; then zag zij hem van digter 

bij aan en riep uit: „Wel! is dat speelman Knot niet?" — 

„Hij is 't," was 't weerwoord: „'t is lang geleden, dat mijn 

„vedel naar je bruiloft ging." — „Gel kom, 't is inij of 't 

„eerst gister was geweest. Maar ben je bang op weg?" — 

„Ik heb kerstavond aan den anderen kant van den fjell ge- 

„speeld; huiswaarts keerend, overviel mij, ik weet niet wat; 

„ik moest bier binnen gaan om wat te rusten.” 

De moeder bragt wat eten op en hij ging aan de tafel 

zitten, maar zei niet: „In Jesu naatn," zooals de knaap 

altijd had hooren doen. Toen hij verzadigd was, stond hij 

op. „Nu is 't me wel," zei , „laat me nu rusten." En 

hem werd gewezen waar lrij slapen lion.

NO0 RWEEGSCHE LENT RK UN DE. 445 

Voor Thrond werd een bedje op den grond gespreid tegenover 

de legerstee van den vreemden man. Toen hij er 

rich op had neergevleid , gevoelde hij eerie rilling aan den 

kant , die zich van den haard afkeerde ; het was de linkerzij. 

Hoe kon dit gebeuren ? Wel , het was geen wonder : die 

zij was geheel aan de nachtkoude bloot gesteld , want hij 

lag immers midden in het bosch ? Hoe hij daar gekomen 

was? Hij hief zich op; hij zag voor zich nit, verre in het 

verschiet brandde het vuur, maar om hem been waren 

boomen zonder tal ; bij wilde rich naar het vuur spoen , 

maar hij kwam niet van de plek. Er konden wilde dieren 

komen, vorst en vrees hem teisteren ; hij zou , hij moest naar 

het vuur ; maar hoe hij zich repte , hij bleef waar hij was. 

Toen greep angst hem aan, bij spande zich in. „Moeder !" 

bragt hij nit. Hij deed het maar eenmaal , doch zij hoorde 

hem. „Lieve kind, je droomt zwaar ," zei ze en beurde hem op. 

Hij huiverde en staarde in het rond. De vreemde man was 

verdwenen , maar hij had geen moed naar hem te vragen. 

De moeder trok haar zwarte kleed aan en ging naar het 

dorp. Te huis keerende , bragt zij twee andere vreemde mannen 

mee , die ook zwart haar hadden en even vale kleur. 

Zij zeiden evenmin : „In Jesu naam ," toen zij aan gingen 

zitten om te eten en fluisterden daarna met den vader. 

Daarop gingen zij met hem naar de schuur en kwamen deze 

weer uit met een groote kist, die zij zamen droegen. Zij 

zetten die op een baar neder en wilden huns weegs gaan. 

Toen zei de moeder : „Wacht een omzien, en neem het kistje 

„mede , dat hij bij zich had." En zij ging in de andere kamer. 

Maar een der mannen antwoordde : „Die mag hij hebben ," 

en wees op Thrond. De andere voegde er bij „Gebruik haar 

„zoo goed als hij het deed, die nu hier ligt," — en zijne 

donkere oogen blikten naar de groote kist. Toen lachten zij

446 NOOR WE EGSCHE LETTERKUN DE. 

beide en gingen been. Thrond zag het kistje aan, dat hij 

dus gekregen had „Wat steekt er in?" vroeg — „Breng 

„het binnen en zie," zei de moeder. — Hij deed het, maar 

zij hielp hem het to ontsluiten. Daar zag hij iets zoo fraai 

en zoo tijn liggen, dat een blos over zijn gezigt vloog. — 

„Neem ze er uit," zei de moeder. — Hij roerde haar sleehts 

met den winger aan, maar trok then. verschrikt terug. — 

„Ze schreit," zei hij. — „Nees niet bloo," zei de moeder, 

en daar greep zijn handje het speeltuig aan en tilde het op. 

Hij woog het en wendde het. been en weer, hij laehte en 

raakte het aan. — „lVloederlief! wat is 't?" vroeg hij verrast 

en verheugd. — „Het is een yodel." 

Zoo kreeg Thrond Alf zijn eerste viool. 

De vader kon een weinig spelen en leerde den knaap de 

eerste grepen ; de moeder herinnerde zich deuntjes uit den 

tijd teen zij danste; die zong zij hem voor. Spoedig maakte 

hij er nieuwe wijsjes bij. Hij speelde schier zonder ophouden; 

hij speelde altijd, wanneer hij niet las; hij speelde zoo ingespannen, 

dat de vader zei, dat hij er bleek van word. 

Alias wat de jongen tot nog toe had gelezen en gedroomd , 

ging in de vedel. De zaehte, fijne snaar, .dat was moeder. 

Zij die er naast lag en moeder altijd volgde, wie zou 

het anders zijn geweest dan Bagmhild? Doch de grove, 

waarop hij zelden speelde, dat moest vader zijn. Er bleef een 

vierde, de ernstigste van alien over; daar was hij half bang 

voor en die oaf hij Been naam. Als hij een misgreep deed 

op de quint, dan werd doze de kat geseholden, maar geschiedde 

dit Op de snaar, die vader heette, dan verkeerde 

deze in den os. Een enkel maal ontlokte de derde snaar 

hem: Blessommen, die in een naeht van Kopenhagen naar 

Naaga reed. Ook ieder wijsje werd levend. Moeder in hear 

zwarte kleed , dat was de dean met de lang aanhoudende,

NODE WEEGSCHE LEVEFIIKUNDE. 447 

zwaarmoedige toonen. En het beurtelings stotterende en springentle 

van een ander zijner stukjes , — mogt het niet Mozes 

heeten, met den staf water nit de steenrots slaande? Hoe het 

eigenaardige stillere spel eerier derde melodie, die met hare 

vele knepen naar een ouden halskraag zweetnde , hem echter 

door hare bevalligheid het windeken scheen , de kringen van 

den nevel verjagend , zonder dat iemand het zag. 

Hoe natuurlijk was het, dat het spel zijne gedachten 

verder deed dwalen dan in de wereld aan doze zijde van 

den fjell ; hoe verlangde hij , over dien , ook de andere to 

zien ! Daar geviel het, dat vader op zekeren dag vertelde 

hoe een knaapje op de markt gespeeld en veel geld had 

verdiend. Finks sloop Thrond moeder in de keuken na en 

vroeg haar of ook hij niet naar de markt mogt gaan en 

spelen voor de — „Hoe verzin je bet!" was het antwoord 

; maar teen de onders later alleen waren , sprak moeder 

er vader van. „Hij zal vroeg genoeg in de wereld komen," 

zei hij en zei het dus , dat het haar sehier zeer deed en zij 

er niet meer van repte. 

Spoedig daarna spraken vader en moeder eehter, terwijl 

zij aan den diseh zaten , over eenige nieuwe buret' , die zich 

in een ander dal van den fjell hadden gevestigd. „Er is een 

„Jong paar bij , dat trouwen zal," zei de vader, „maar een 

„speelman hebben ze niet." — „Zou ik geen speelman kun- 

„nen wezen?” fluisterde het jongske, moeder weer in de 

keuken gevolgd. — „Jij , die zoo klein bent?" schertste 

maar ging toch tot den vader, in de sehuur aan het werk, 

en vertelde hem wat er voorviel. — „Hij is nog nooit in 

„het dorp geweest," liet zij er op volgen, „hij heeft nog 

„nooit een kerk gezien." — „Ai dat gezeur om mijne toe- 

„stemming verdriet me,” antwoordde Alf, maar meer zei hij 

ook niet; en clus geloofde de moeder, dat haar verlof ge-

448 NOORW EEGSC LETTERK UN DE. 

geven was. Daarom maakte zij zich op naar de nieuwe bewoners 

van het dal en hood het jongske aan. „Zooals hij 

„speelt, heeft nog nooit een knaap het gedaan," zei zij en 

hij werd aangenomen. 

Welke eene vreugde in hunne woning! Van den ochtend 

tot den avond speelde Thrond ; den ganschen dag bedacht 

hij nieuwe wijzen en des nachts droomde hij er van. De 

moeder maakte hem een nieuw pak, maar de vader wilde 

er niets van weten. 

Den laatsten naeht sliep hij niet, maar bedacht eene 

nieuwe wijze , die de kerk verbeelden moest, welke hij nooit 

had gezien. Voor dag en dauw was hij op; zijne moeder 

ook , die hem zijn ontbijt gaf; maar eten kon hij niet. Hij 

trok zijn mooije kleedje aan en nam de vedel ter hand; toen 

was het hem, of het voor zijne oogen schemerde. De moeder 

ging met hem mede tot den drempel, en zag hem na toen 

hij den rijzenden growl opstapte, want het was de eerste 

maal , dat hij van huis ging. Stillekens steeg de vader het 

bed uit en ging naar het venster, hij bleef er staan tot de 

moeder zich omkeerde; toen ging hij weer onder den deken 

en lag rustig als zij binnentrad. 

Zij drentelde om hem heen, of er fists was dat haar van 

het harte moest. Eindelijk kwam het: „Ik heb er geen rust 

„bij , dat ik niet in de kerk ben en zie hoe het gaat." Hij 

gaf geen antwoord en, dit toestemming achtend, kleedde zij 

zich en ging. 

Het was een heerlijke zonnige dag, op welken het jongske 

zijne wandeling begon; hij leende aan bet lied der vogelen 

bet oor; hij zag de gulden zonnestralen spelen tusschen de 

bladen; voort ging hij voort, de vedel onder den arm. En 

teen hij aan het huis der bruid was gekomen, toen zag hij 

nog niets anders dan wat vroeger zijn geest was voorbij

NOORWIEEGSCHE LETT ER K li N DE. 449 

gegaan; hij bad zoo min oogen voor den tooi der bruid als 

voor den stoet, die haar omringde; hij vroeg slechts of de 

togt spoedig beginnen zou. „Terstond," was het antwoord. Daar 

ging hij vooruit met de vedel, daar speelde hij in de heerlijke 

ochtendlucht, tot het suisde door het geboomte. „Zullen wij 

„spoedig de kerk zien?" vraagt hij, het hoofd omwendende; 

en keer op keer luidde het: „Nog niet, nog niet ;" maar 

eindelijk zeide een der gasten : „Als we bij die smidse zijn, 

„komt ze in 't gezigt." Daar ruischte zijn nieuwste melodie 

van het speeltuig, de hoofdsnaar trilde en echter bleef hij 

uitzien ; daar lag het gansche dorp voor hem uitgebreid! 

Het eerste wat hij zag was eene donne drijvende mist, die 

als wolkjes rook over deft fjellrug op den achtergrond heen 

en weer zwierde. Toen daalde zijn blik en hij werd groene 

weiden gewaar en groote huizen met vensters, op welke de 

zon scheen te branden; zij glinsterden schier als ijsschotsen 

op een winterdag. Gedurig werden de huizen grooter en grooter 

en nam het getal der vensters toe, hier aan de regterzijde, 

hieven zich geduchte gevaarten op met roode gevels ; voor 

de deuren stonden paarden aan post of paal vastgebonden; 

op een heuveltje speelden net uitgedoste kinderen ; het was 

of de honden , die er om been zaten, toezagen. Maar dieper 

indruk dan dit alles maakte een doffe, zware toon, die zijn 

binnenste beven deed; was het niet of al wat hij zag zich in 

den takt van dezen bewoog? Daar zag hij op eens een groot, 

hoog huis, dat zich met een blinkenden staf als ten hemel op- 

beurde. Het gaslaande werd hij honderde vensterschijven gewaar, 

vonkelende in de zon; het huis scheen in laaije vlana 

te staan. „Dat zal de kerk zijn," dacht het jongske , „dat 

„dof gebrom gaat van haar uit." Om haar heen stond eene 

schaar van menscben, die alien naar elkander zweemden. 

Hij bragt die straks met de kerk in verband en begon met 

Stndiea en Sehetsen III 29

450 NOORA% EEGSCH E LETTERKUNDE. 

vreeze tegen de menigte, zelfs tegen de kinderen, op te zien. 

„Thans komt het er op aan te spelen," dacht Thrond en hief 

den strijkstok op. Maar wat was dat? gaf de vedel langer 

geen geluid? „Het zal aan de snares haperen," zei hij in 

zich zelven; hij tokkelde ze; daaraan schortte het niet. „Dan 

„zal het zijn, omdat ik niet zwaar genoeg strijk;" — maar 

hoe hij ook drukte, de vedel scheen gebarsten. Hij wisselde 

van wijze; in plants van de melodic, welke de kerk zou beduiden, 

nam hij de proef van eene andere, maar het ging even 

jammerlijk; al wat zich hooren deed, was gepiep en geknars. 

Hij voelde het koude zweet in perels langs zijn gezigt glijden; 

hij dacht aan de knappe lui em hem heen, die hem 

misschien uitlachten, hem, die te huis zoo fraai spelen kon, 

maar bier geen toon voort kon brengen. „God zij gedankt, 

„dat moeder niet hier is en mijne schande ziet," zeide hij 

zachtkens in zich zelven, terwijl hij tusschen het yolk bleef 

voortgaan — maar zie, daar stond zij in het zwarte kleed, 

en week achteruit, telkens meer achteruit. Toen draaide het 

hem voor de oogen, tot hij op de spits van het kerktorentje 

den zwartharigen man zag zitten, van wien hij de vedel had 

gekregen. „Geef mij haar weer!" riep hij, lachte en strekte 

den arm uit; en op en neer ging met hem de stalen spitse; 

op en neer; maar het jongske nam de vedel onder den eenen 

arm: „Je krijgt haar niet!" riep hij , keerde zich om en liep 

weg uit de menigte, tusschen de huizen door, over weide 

en akker, tot hij uitgeput nederzeeg. Zoo lag hij lang, het 

gezigt naar den grond gekeerd; toen hij zich eindelijk omwendde, 

hoorde en zag hij niets dan Gods onmetelijken hemel, 

die zich met zijn euuwig suisen over hem welfde. Het 

hoofd opbeurende, werd hij de vedel gewaar, die daar weerloos 

lag. „Allemaal jou schuld," barst de jongen nit en hief 

haar op om haar stuk te slaan; hij weerhield toch zijn hand

NO0 111V EEG SCITE ETTERKUND E. 451 

en staarde haar aan. „Menig prettig uur hebben wij samen 

„doorgebragt," zeide hij in zich zelven en zweeg. Een weinig 

later echter hernam hij: „De snaren moeten er aan gelooven, 

„want die deugen niet." En hij haalde een mes uit zijn zak 

en sneed. „Ai!" kreet de quint, kort maar scherp. De jongen 

sneed nog eens. „Ai!" klonk het uit de naast liggende; 

maar de jongen sneed voort. „Ai!" galmde het dof nit de 

derde, — en de vierde was aan de beurt, maar hij poosde. 

Diepe smart greep hem aan, de snaar, die hij nooit een naam 

had durven geven, haar sneed hij niet door. En het wend 

hem allengs te moede als was het toch de schuld der snaren 

niet, dat het hem onmogelijk was geweest te spelen. Daar 

kwam de moeder nit het verschiet langzaam naar hem toe 

om hem mee naar huis te nemen. Maar een nog grooter vrees 

greep hem aan; hij hield de vedel bij de stuk gesneden 

snaren, rees op en riep haar van verre toe: „Neen, moeder! 

„Ik heb n innig lief, maar weer naar huis wil ik niet, want 

„ik kan spelen!" 

Bjornsterne Bjornson zelf deelt ons niede onder welk genot 

en in welken strip doze eersteling het licht zag. „Gesehreven," 

laat hij het stukje voorafgaan, „geschreven, toen ik in 1836 

„te Kopenhagen kwam, waardoor deze vertelling innig zamen- 

„hangt met den overvloed van indrukken, daar door mij ont- 

„vangen, met den angst, die mij verteerde, als ik zoo dikwijls 

„vergeefs omtastte naar den vorm.” De bekentenis geeft den 

alledaagschen lezer den sleutel ter hand, voor wat het slot 

van het stukje in zijne oogen raadselachtigs eigen blip. Uit 

de eenzaamheid van bergen en meeren, nit den stillen vrede 

der vaderlijke woning, uit den betrekkelijk maar kleinsteedschen 

burgerkring van Molde, nit den ingetogen studentenkreits 

van Christiania , in eene wereldstad overgebragt, suis-

452 NO0 RWEEGSCH E LETTERKUN DE. 

den zijne ooren en schemerden zijne oogen , door wat hij afwisselends 

hoort en ziet. Echter zou hij wat die verrassingen 

verbijsterends hebben, spoedig to boven komen; er is niets 

dat zoo zeer verstaalt als gewoonte; maar anders stoat het 

geschapen met het levee naar den geest. Op dat gebied is 

ook voor den begaafdste de indruk zijner minderheid eene pijnlijke 

gewaarwording, eene lange worsteling. Wat baatte het 

hem, dat zijne mede-studenten hem voor hunnen meerdere 

aanzagen? dat een dagblad te zijnent prijs stelde op zijne 

bijdragen? Hij was die begonnen toen hij naauwelijks de gulden 

twintig intrad; hij had die een paar jaren onder toejuiching 

des publieks voortgezet, — maar welk publiek! Correspondent 

van Drammen's Blad, was het eene aanbeveling 

bij de geletterden en geleerden, die hij thans kennen leerde? 

Hoe drongen zij er om strijd op aan, dat hij zich zoude vergewissen 

waar zijn talent school! Hoe deden zij het, tot hij 

twijfelde of hij er eenig bezat! Lang was hij Bier wanhoop 

niet ter prooi; maar wat in dat ommezien werd geleden, wie 

die het beschrijft? Vroeger droomde en dichtte hij naar zijn 

geest getuigde, vaardig en vlug, — doch die eerstelingen, 

hij had ze verscheurd; zoo er iets oorspronkelijks in stak, dat 

oorspronkelijke was met te weinig levenskracht bedeeld om 

te blijven boeijen. Eensklaps — het is de beschaming der 

kritiek, dat zij het waardoor der inspiratie niet te verklaren 

weet — stood Thrond hem voor den geest. In haren overmood 

zal die vermetele beheerscheresse onzer dagen echter 

zeggen, dat BjOrnsterne Bjornson een landgenoot was van 

Ole Bull; zal zij er zich zegevierend op beroepen, dat hij 

dien twee jaren later zijne vertelling Arne toewijdde. Val 

er haar niet to hard over, dat zij in een onbedacht oogenblik 

eene gissing voor eene waarheid aanziet. G-oddelijke gave, 

doch ook aan maar menschen toevertrouwd, is immers haar,

NOORW EEGSCIIE LAM ERKUNDE. 453 

even min als eenige ander wetenschap , de onfeilbaarheid. gewaarborgd 

? Vast hebt gij bet haar vergeven , als zij weldra , 

u vergunnend het vermoeden zelf te toetsen , opmerkte , hoe 

gelukkig bij het grillig spel van den violist, des vertellers 

alle evenredigheden bewarende verdeeling van licht en 

bruin afsteekt. Er is climax in de mindere en meerdere penseelstreken 

, voor de figuren , ten paneele gebragt , vereischt: 

Bagmhild dient slechts om de overige to doen uitkomen , 

— de vader is op den tweeden grond gebleven, — de moeder, 

meent ge, zoudt ge weer kennen , als zij n tegen kwam , — 

maar op Thrond valt het voile licht. „Bravissimo!" roep ik 

haar toe, als zij de soberheid waardeert , met welke de feestelijke 

optogt is gesehilderd; „er school zooveel verleidelijks," 

getuigt zij , „in den greep, de gelukkige bruid belangstelling 

„in to boezemen voor dat jongske." Voortvarende in hare 

beschouwing, vraagt zij , of hij in de verschijning van den 

zwarten zieken man, in dien bangen droom van den knaap, 

in het binnenbrengen dier groote kist , of hij in die schier 

in de schemering gelaten eerste indrukken van den dood 

op het gemoed eens kinds, de proef heeft willen nemen in 

hoe verre hem aanleg voor het geheimzinnige en schrikwekkende 

was bedeeld, — dat donkere gebied , waarop het 

Hawthorne zoo helder werd ? „ „Er is iets daemonisch in alle 

„ „kunst", dat gelooft hij als GOthe ;" getuigt zij, als zij den 

speelman bestudeert van den top des torens, zijne vedel terugvragend. 

Doch waarom zou ik u het genot ontzeggen, u 

zelven voor te stelien welk eene weelde Bjdrnsterne Bjornson 

smaakte, toen hij in geest en gemued het bewustzijn omdroeg, 

dat hij spelen kon? 

III 

Er word moed vereischt den lezers van den Java-Bode voor

454 NOORWEEGSCH E LETTERKUNDE. 

to slaan, om den wille eens jongen letterkundige, van landschap, 

van oceaan, ja, van hemel te wisselen , voornit verzekerd, 

dat iedere ruil voor hen slechts in verlies eindigen 

zon. In stede toch van de weelderigste Flora ter wereld, alle 

penseel door baron rijkdom beschamend, zouden zij het somber 

pijnenwoud , weg krnipende in de naaktheid der fjellen, 

hebben voor lief te nemen; in plaats van het verschiet 'tanner 

gulden zee, — juichende van lust om bet weergalooze licht, 

waardoor zij wordt bestraald, der schoonheid, die haar ontstijgt, 

ten spiegel, — het uitzigt op verbolgen wateren , van 

strijd tot strijd door stormen voortgezweept , de worsteling 

met ijsgebergten niet ontgaan, dan om het hoofd te stooten 

op een bedding van graniet , — al het verkwikkende van 

een oostersch uitspansel , in een woord , voor al het verschrikkende 

van een noordsch. Enkele schadeloosstellingen 

mogten hen, die onze bede gehoor zouden geven, in gedachten 

voor hunne verloochening zijn gewaarborgd , elke eigenaardigheid 

immers heeft iets aantrekkelijks , en zelfs de heide 

kweekt gebloemt; maar zouden deze volstaan om wat zij 

dierven een omzien to doen vergeten? Eischten zij niet een 

zin, maar te zelden bedeeld? 

Voor eene eeuw onderscheidde zich door dezen een junkman 

van twintig jaren , die, in Italie geboren, 1VIilaan en 

Florence en Rome had -bezocht, en echter, ondanks die hengenissen 

zijns vaderlands, verrast en verrukt word door de 

alle gewrocht van menschenhand vreemde „majestueuse na- 

„tuur dier onmetelijke bosschen en meeren en rotskloven;" 

voor wiens geest doze, ofschoon hij Ossion nog niet had 

gelezen , in de rime omtrekken de wereld ontsloot, welke 

de blinde bard hem later binnen leiden zon. Helaas! waarom 

moet ik er bijvoegen, dat niet enkel de bewondering van 

Macpherson's schepping sedert tot het vriespunt daalde; neon,

NO()RWEEGSCHE LETITRKUN DE. 455 

ook en vooral, dat die jongeling Vittorio Alfieri heette, een 

Mier soort van gemoederen, als sieehts om de honderd jaren 

worden geboren ! Intusschen , de tweefirlei weelde , welke hij 

in het noorden in de hoogste mate genoot , ligt nog binnen 

ieders bereik: de uitspanning, welke de winter er medebrengt, 

de verrassing , die de lente er biedt. Hoe warm wordt de 

hartstogtelijke miter, wanneer hij, wat de zweedsche paarden 

te wenschen overlaten voorbijziende, van de vogelvlugge sledevaart 

spreekt , „door de diepten der wouden ," wier donkere 

loovergangen de sneeuw verlieht, over „de verstijfde wateren," 

glinsterende in den zonneschijn! Hoe schijnt hij zelf den 

tooverstaf to zwaaijen , dien hij der natuur in den rasschen 

ommekeer bedeelt , „als vier Aprildagen toereikend zijn om 

„alle ijs te doen wijken, om de zware sneeuwvlagen te 

„smelten, om het frissche groen te voorschijn to roepen; een 

„zoo zeldzaam schouwspel, dat mij de poetische voorstelling 

„zou zijn gelukt, als het" (toen) „in mijne magt had gestaan 

„verzen te sehrijven!" 

Wordt er inderdaad een dichterlijke blik gevergd om die 

herschepping van dood in leven te genieten? Welnu, voor 

dat kenschetsend noordsch tooneel hebbe een man bet woord, 

die de geschiedenis van het Noorden schreef, , zooals onze 

tijd dergefijke taak wenschte te zien opgevat , beginnende 

met eene voorstelling van de natuur des lands om, voortgaande, 

door schets bij schets to veraanschouwelijken hoe 

het yolk in beschaving opwies. „De lente," zegt Erik Gustaf 

Geyer, „de lente, die alle schepselen verteedert , schijnt dit 

„in het noorden, meer dan elders, ook het hart der natuur 

„zelve te doen, en geeft, vooral in bergstreken, waar de 

„ommekeer rasseher plaats grijpt, een schouwspel ten beste, 

„waardoor ook in het meest neergedrukte,, het verslagenst 

„gemoed eenige stralen van die zoete bewustheid des aan-

45G NO0 it EEGSC E L ETT ER ICUN 1) E. 

„zijns dringen. De sneeuw, — de voor der zonnestralen 

„warrnte wegsmeltende sneeuwlagen , — die zich in tallooze 

„beken van de bergen stort over der dalen zwellend groen: 

„het water, — de uit hares ijsboei geslaakte magtige wa- 

„teren, — dat met versnelde vaart, ruiscbend en bruischend 

„zijn verre wegen gaat; de schier op eens met loof bekleede 

„boomen, nit welke de weder het noorden begroetende zang- 

„vogels, dol van blijdschap, de veerkrachtige, zuivere voor- 

„jaarslucht met hnn gekweel vervullen; de in een zee van 

„Edit zich badende hemel , die weldra van geen nacht meer 

„weten zal; de lust, waardoor wat leeft wordt bezield: -- 

„dat alles vereenigt zich in de noordsehe lente tot een 

„overstelpenden indruk van op eens nit lange sluimering 

„weer gewekt leven. Evenals die eerste ommekeer sterker 

„aangrijpt, zoo heeft de stille , bloeijende ontwikkeling, welke 

„haar onmiddellijk volgt , iets eigenaardig-aandoenlijks, door 

„hare tegenstelling met de overigens zoo dikwijls onvrucht- 

„bare grootschheid der noordsche natuur en door de sehaduw 

„van snelle vergankelijkheid welke zich over dat zelfde 

„lenteschoon verspreidt. Alle lieflijkheid der natuur ten onzent 

„heeft -lets verteederencl-innemends. Het geldt zoo wel van 

„de zachte verwen der uitbottende roos, als van den bleeken 

„bloc op de wangen van de dochteren des lands; het geldt 

„van de helderder kleurschakering eens noordschen hemels, 

„vergeleken met des zuidens donker blaauwen trans; bet 

„geldt van het levendiger, lichter groen van onze weide en 

„ons wood, dat, slechts voor eene wijle de heerschappij 

„afbrekende der onveranderlijke , overblijvende getuigen des 

„winters, — onze donkere, duistere naaldbosschen, een 

„bewijs 'evert voor de verborgen zwakheid eens wasdoms, 

„der rijpere natuur, der milder bedeelde halmen en bladeren 

„des zuidens onbekend. Daardoor zweemt de schoonheid in

NOOR NV EEGSCII E ETTEKK UN DE. I.17 

„het noorden haast altijd naar een leer, lief kind , welks 

„onweerstaanbare , onschuldige aanvalligheid vast in de wieg 

„ versehooning afsmeekt van bet harde lot, waardoor het eens 

„tot vergaan zal worden gedoemd. En die scherpe tegen- 

„ stelling tnsschen mildheid en straf heid , tusschen het leven- 

„dige en bet sluimerzieke , door den wissel van het noordsehe 

„jaar aangeboden , doet zich zelfs in zijne bloeijendste lente 

„reeds gevoelen.” 

Het mindere te waarderen , ter wijl men zich in het bezit 

van het meerdere verlustigt , dat to doen met sympathie 

voor het talent, waarmede het werd voorgesteld , vergt al 

eene veelzijdigheid van ontwikkeling en kunstzin , die niet 

all edaagseh mag heeten zullen de weinige lezers , die ik tot 

nog toe behield , mij niet begeven , indien ik, — de zwaarste 

verloochening van alle , — hen thans verzoek , zieh uit de 

negentiende eeuw in de twaalfde to verplaatsen ? Een der 

eerste prikkels tot de leetuur van den dag verzwindt er 

dadelij k door; al het piquante van personaliteiten ! Schilderingen 

van zoo lang vervlogen tijden , van zoo zeer vergeten 

toestanden mogen , men geeft het toe, altijd nog eenige aanspraak 

op onze belangstelling maken ; ook zij stollen menschen 

voor, — maar de bez waren er tegen volgen de inwilliging 

op den voet. Ooh! hoor ik zuehten , zoo het slechts 

geen halve wilden waren , die men als natnurgenooten nit 

den voortijd op laat doemen , of volslagen onmogelij kheden , 

hunne dagen eeuwen vooruit in geest en in gemoecl iets to 

rows of iets te zeer romantisch ! 1k zal de laatste zij n to 

looehenen , dat onze letterkunde aan het eene als aan het 

andere euvel hinkt. Vervaarlij ke ijzervreters of opgeschroefde 

poppen , — ons tooneel wemelt er van, tot uit de Grafelijke 

Tijden toe. &liter had zij reeds voor een halve eeuw van 

Oehlensehlager kunnen leeren , dat zelfs woeste zeekoningen

458 NOORWEEGSCHE LE1TERKUND}I. 

waardig kunnen worden voorgesteld, door volledige verplaatsing 

in den kring hunner gewaarwordingen en gedachten; 

dat er in het hoofd en in het harte van de helden en van 

de dichters van die dagen genoeg omging om tal van eeuwen 

later hunne nakomelingen te boeijen. Het is in zijne school, 

dat Bjiirnsterne Bjornson geleerd heeft, de overleveringen uit 

dat vast vergeten verleen in beeld to brengen; het is met de 

beschouwing van zijn eersteling in dit genre, dat ik het heden 

wage eene tweede zjde van zijn dichtvermogen toe to lichten. 

TUSSOHEN DE VELDSLAGEN 

is de titel van een tooneelstukje, in maar een bedrijf, dat 

ens in Noorwegen verplaatst omstreeks het einde der twaalfde 

eeuw. Het waren de dagen des burgeroorlogs tusschen koning 

Magnus Erlingszoon en koning Sverre, Bien het volksgeloof 

koning Sigurd Aland. tot vader gaf. iVlagnus, de eerste Noorweegsche 

koning, die zich door een aartsbisschop kroonen 

liet, had het bij zijne dappere landgenooten verkorven, door 

de verklaring er aan de geestelijkheid voor afgelegd , dat 

de Heilige Olaf de eigenlijke heer "des lands mogt heeten 

en hij en zijne nakomelingen dus slechts van dezen het, rijk 

in leen zouden houden. Sverre, zijn tegenstander, eerst bestemd 

priester to worden en aan zijne opleiding eene ontwikkeling 

verpligt, die zijner meeste tijdgenooten vooruit, 

doch te moedig van acrd om aan den voet des altaars vrede 

to vinden, had zich geplaatst aan het hoofd eener magtige 

partij uit het yolk , — die der Birkebemers, — en was 

door deze tot koning uitgeroepen. Op den avond, waarin 

het stukje begint, waren beiden tegen elkander in het veld. 

Tusschen de veldslagen is al de tijdsbepaling, welke de 

dichter geeft. De toesehouwer heeft er eene ruimte van 

keuze door, welke zieh over niet minder dan vijf jaren nit-

NOMOVEEGSCIIE LETTERKIINI)E. 459 

strekt , en kan dus den dag der gebeurtenis plaatsen naar 

bet hem lust, van 1179 of , het jaar waarin de veldslag op 

Kalfskend plaats greep, ten gevolge van welken Magnus de 

vlugt moest nemen , tot in 1184 toe, het jaar van den zeestiijd 

bij Femreite , die Magnus verdrinken zag. Van de eene 

overwinning tot de andere was de toekomst van Sverre dikwijls 

hagchelijk genoeg om gelegenheid te geven tot den 

greep, door den dichter nit dien binnenlandschen krijg gedaan. 

Het tooneel eischt luttel toestel en de spelers zijn weinig 

in getal. San de belling van een hoogen fjell ligt eene hoeve, 

die haast geene buren heeft. Bij het opgaan der gordijn zien 

wij, dat alle weelde der woning vreemd is. Wij staren een 

klein vertrek in, dat naar middeleeuwsellen trant den rook 

der houtblokken, op den haard smeulend , door eene opening 

in het dak vrij spel geeft. Op den aehtergrond is der hoeve 

hoofdingang door een schot beveiligd. Ter regterzijde worden 

wij eerie lage deur gewaar; ter slinker hebben wij , achter 

de bank of disch, om welke het gezin pleegt aan te zitten , 

nitzigt in twee vertrekken. Ook onderscheiden wij verder in 

den wand jets, dat naar een nitgangspoortje zweemt. Van 

huisraad is Been sprake , maar midden in het vertrek vlamt 

bet vuur. Drie mannen — met eerie vrouw maken zij de 

hoofdpersonen uit — treden deze woning door den hoofdingang 

binnen , alien gewapend, alien in winterdos. Halyard 

Gjaela — de eigenaar der afgelegen hoeve, iemand in den bloei 

der jaren — brengt zijne beide gasten mede, Oystein, een man 

van middelbaren leeftijd , en Thorkel, een grijsaard. Hoe zij 

zamen kwamen , vernemen wij spoedig, als Hal yard zich 

over de armelijkheid zijner woning bij de krijgslieden verontschuldigt: 

„Zooals ge ziet, zij is Diet gebouwd om gasten to 

ontvangen" — of als Thorkel, dien de beide jongere mannen 

de beste plaats bij bet vuur hebben ingeruimd, wiens opper-


kleeren zij hem helpen afdoen en wiens wapenen zij als hunne 

eigene aan den wand ophangen , als Thorkel verklaart: „We 

„hadden bet slechter kunnen treffen ," — of als Oystein zegt: 

„Verleden winter was ik blijde haar hier to vinden, en thans 

„niet minder." 

HALYARD. Het is te avond bar buiten. (Tot Thorkel.) Hoe 

kan een man, zoo oud als gij, in zulk een storm nog op 

verspieden will en uitgaan? 

THORKEL. Wat zoll er aan verloren zijn, zoo ik er het 

hachje bij inschoot ? 

OYSTEIN. Dat hadt ge moeten zeggen toen gij in de sneeuw 

bedolven laagt. 

THORKEL. Ik riep u niet om mij er uit te helpen. 

HALYARD. Hij moet onder veel leeds gebukt gaan, die zoo 

spreken kan 

OYSTEIN, hem afbrekende. Liever dan u daarin te verdiepen, 

moest ge zorgen , dat ge ons iets to drinken gaaft, als bet 

ganging. 

HALYARD. Ik zal finks roepen 

OYSTEIN, voor zich. Reopen! (Tot Hal yard.) Ale het Inga is, 

die ge roepen wilt, duet ge misschien best haar niet bij den 

naani te noemen. 

HALYARD, ter tijde tot Oystein. En van mijn van zal ik 

immers ook niet reppen ? Is hij zoo gevaarlijk ? 

OYSTEIN. Pat juist niet, maar wie vogelvrij verklaard is, 

kan niet te voorzigtig zijn. 

THORKEL, tot zich zelven. Die beiden hebben vroeger meer 

met elkaer gepraat. 

HALYARD tot Oystein. Sints gij lest hier waart stonden 

wij er altijd goed bij, als we uwen raad volgden. 

Halyard verlaat het vertrek om zich van zijnen pligt ale 

gastheer to kwijten. Oystein en Thorkel blijven zamen over.

NO ORW E EG SC E LETTE R K UN DE. 461 

Hoe benijdenswaardig is toch hij , die den dramatischen vorm 

meester blijft! Of is Oystein niet voor u als voor mij de hoofdpersoon 

geworden, die al uwe opmerkzaamheid tot zich trekt? 

Halyard staat onder zijnen invloed, en van Thorkel weet hij 

'neer dan deze gelooft. De expositie wordt in het volgend too- 

neel met rasschen gang voortgezet. Oystein, die zich bij 

Thorkel heeft neergevlijd, vraagt den grijze hoe het hem gaat ? 

„Zooals een ouden eland ," is het wederwoord , „die in de 

„sneeuw beklemd zat." Oystein. „De rust bij het vuur en een 

„hoorn bier zullen u wel weer bijbrengen." Thorkel. „Dan 

„worde ik dommelig." Oystein. „Daar is niets aan verbeurd, 

„wij hebben den nacht voor ons." En de daad aan het woord 

parende , strekt hij zich uit op eene bank, en er volgt eene 

pauze, die echter door Thorkel's nieuwsgierigheid en achterdocht 

wordt afgebroken. Thorkel vraagt: „Hadt ge al een 

„langen weg afgelegd, toen ge mij straks aantroft ?" — Oystein 

antwoordt ontwijkend: „Gees zoo heel verren." — Thorkel's 

toeleg is niet geslaagd: „Ge zijt wel de verspieder der bende, 

„die gister nit het zuiden is opgedaagd?" De ruiterlijke aanval 

bereikt haar doel; Oystein bekent: „Ja!" — Thorkel : 

„Hoe sterk zijt gijlieden? Een vierhonderd man, zei men mij." 

— Oystein. „Ongeveer." — Thorkel. „Good geteld heeft ko- 

„ning Magnus dus wel een groote duizend man in het dal 

„aan de zuidzijde bij elkander.” — Oystein. „Geen kleine 

„magt." — Thorkel. „Sverre heeft er zeker nog zooveel niet 

„bijeen; ik wenschte, dat hij in het noorden aan de andere zijde 

„van den fjell lage." — Oystein. „Wie weet wat hij doet ..." 

En weer eene pauze. 

Halyard, die nog altijd buiten bleef, breekt haar af. „Rola," 

roept hij, „antwoord dan!" 

OYSTEIN. Amoopt het gesprek weder can. 't Is vreemd , ze 

schijnt van huis to zijn.

462 NOORWEEGSCHE LEITERKUN DE. 

THORKEL. Hier kan ze toch naar geen babbelkousen zijn 

gegaan. 

OYSTEIN. Neen , op een fjell speelt men stommetje of praat 

met zich zelven. 

THORKEL. En heeft geen achterklap te vreezen. 

Halyard is naar de andere zijde der hoeve gegaan en blijft 

voortroepen: „Er zijn vreemden binnen, kom dan toch, kom!" 

Geen antwoord , — maar Oystein, die Halyard's boog gewaar 

is geworden, staat op, neemt dien van den wand en 

beschouwt het wapen. „Een heerlijke boog; niet elk kan die 

„spanner." Thorkel slaat op die woorden geen acht , zijn verspiedersgeest 

blijkt wakker geworden, hij zegt tot zich zelven: 

„Zich in de fjellen to begraven , als men nog zoo jong is." 

Oystein blijft bij den boog. „Zulk een schutter zou ik in den 

„slag Bever aan mijne zijde zien dan tegenover mij." Thorkel 

heeft niets aan zijn wantrouwen , als hij het geen lucht geeft ; 

hij rigt zich tot Oystein. „Ts het geen waar woord , dat de 

„raaf zicht liefst verschuilt onder een boomtronk, als de wolf 

„hem nazit?" Oystein begrijpt hem. „Ge vreest dat Halyard 

„om een gruwelstuk op den fjell de wijk heeft genomen?" 

Thorkel. „Gij kondt het geraden hebben." Oystein gaat hem 

niet heftig te keer. „Men zon het zijn gezigt niet aanzeggen." 

Hij bezigtigt een zwaard. — „Dat zwaard heeft dienst ge- 

„daan , maar te weinig om te roesten.” — Thorkel. „Nog 

„zoo gek niet, wie rustig woont als hij." — Oystein. „Om 

„zijn leven op eon fjell door to brengen , moet men in de 

„wereld weinig hebben nit to rigten?" — Thorkel. „En wat 

„heb ik dan uit te rigten?" — Oystein. „IJw koning te 

„dienen." — Thorkel. „Dat heb ik lang genoeg gedaan voor 

„de weinige bate, die ik er bij vond." 

Oystein's blik verkondigt bij de voorstelling welken indruk 

die woorden op hem maken. Heeft de verspieder regt

NOORWEEGSCHE LETTERKENDE. 463 

in zijne klagte, of sehiet de vorst in de schatting zijns dienaars 

te kort? 

Halyard komt weder binnen; Thorkel slaat hem, in zijn 

karakter, oplettend gade. „G-e zaagt er vrolijker uit, toen 

,,gii naar buiten gingt." De grijsaard heeft goed gezien, al 

wil Hal yard bet niet weten, al treedt hij , zonder to antwoorden, 

naar den voorgrond. Oystein is er hem op zijde: 

„Wat schort u?" 

HALYARD. Ik von(' niet wie ik zoek. 

01 STEEN , ilui8terend. Inga? 

HALYARD. Hier heeft ze your aangelegd en in het andere 

vertrek nog meer. In den stal hebben de koeijen volop te 

eten; zij moet dos eerst straks zijn uitgegaan, of die duchtig 

hebben verzorgd om lang weg to blijven. 

OYSTEIN. Als bier maar geen ongeluk geschied is. 

HALYARD. Dat geloof ik niet. 

OYSTEIN. Gij gelooft 

HALYARD. Het ergste. 

THORKEL , in zichzelven, dommelio. De lucht op de fjellen 

is toch niet zoo rein, als zij den naam heeft. (Thy slaapt 

8poediy in.) 

HALYARD. Dat zij moed had dit te bestaan! Alle Heiligen! 

hoe ben ik bedrogen! 

OYSTEIN, treedt diyter op hem toe. Koning Magnus' mannen 

liggen verre van bier. Door de diepe sneenw 

HALYARD. Wat meent ge? 

OYSTETN. Dien weg gaat geene vrouw in dit weer. 

HALYARD. Waar elders zou ze zijn? 

OYSTEIN. Was er iets te doen, dat haast had? 

HALYARD. Hoe kan ik het weten? 

OYSTETN, na eene loijle hem stil te hebben aanyezien. Vraag 

het haar.

164 NoosAvmoscnE LETTERKUNDE. 

HALYARD. Haar vragen? (met een vreenzden glimlach.) Dat niet! 

OYSTEIN. Ach ! is het zoo verre gekomen? 

HALYARD. Zoo verre is het gekomen. 

(Eeae paeze.) 

HALYARD, alsof hij zich plotseliny iets herinnert , wil hi) 

heengaan. 

OYSTEIN. Waarheen? 

HALYARD. Naar binnen , naar Alf. 

OYSTEIN. Is uw gezin toegenomen ? 

HALYARD. Hij word verleden voorzomer geboren. 

OYSTEIN, Dat zal zeker geluk aanbrengen. 

HAI.VARD, fluisterend. Maar zij kon het van zich verkitgen 

hem te verlaten ? Wat moot er niet omgaan in het hoofd van 

eene vrouw , die haar harte kan overreden haar eigen kind 

den rug to keeren , als er niemand to huis is , om er een oog 

op te bouden ? 

(IN goat keen, Oystein aanziende, als verwachtte 71 .0 , dat doze 

hem antwoorden zoo.) 

De hoeve wordt eene vvereld in miniatuur door de veelheid 

der hartstogten , die elkander in den kleinen kring kruisen ; 

— maar ik heb mijn lezer den eenvoud des toestands, den 

ongedwongen toon der gesprekken, al het primitieve , hoop ik, 

genoegzaam toegelicht , om nu het spel , zonder tusschenkomst , 

zijn gang to laten gaan. 

Vierde Tooneel. 

THORKEL OYSTEIN. 

OYSTEIN alleen. Hob ik hier ook nog to leeren dat ijverzucht 

twee luidjes , al leven zij nog zoo eenzaam, wel weet 

te vinden ? Het zij zoo, nerve ik er mijne maatregelen naar.

NOOR E EGSC HE LETTERKUND E. 465 

ziet near Thorkel on.) De (nide is ingedut , the stakker! 

Waarvoor heeft hij to waken? (Hil treedt op hem toe.) Leg 

u in gindsche kamer neer en slaap daar rustig. 

THORKEL, wakker wordende. Gaat gij ook niet liggen? 

ON-sniN. Ik heb mij in de laatste zeven of acht jaren geregeld 

slapen volslagen afgewend, ik waak voort , of ik slaap in, 

naar ik wil. 

THORKEL. Dat is meer dan ik van mij zelven zeggen kan. 

(Gapende octet hij naar het andere vertrek.) Ik zal er een beetje 

dommelen , tot ge mij komt roepen. (Op den drempel shalt 

hij 411.) Maar zeg mij toch eerst nog : waar zijt ge eigenlijk 

van daan? 

OY STEIN . Uit het Sondmorske, heb ik u gezegd. 

THORKEL, vertrouwelijk. Toch blijf ik er mij over verwonderen 

, dat zoo wijs een man als gij zijt, het niet verder dan tot 

krijgsknecht heeft gebragt. 

ON:STEIN. Och , zoo lang de magtigen des lands den koning 

regeren, behonden zij de beste baantjes voor zich zelven. 

THORKEL, tot Optein tern() keerende. Daar hebt ge een waar 

woord gesproken. In den laatsten tijd hebben eenige weinigen 

hier to lande zich zoo groote magt weten toe te eigenen, dat we 

ten leste weer door tal van koninkjes zullen worden gek weld , 

als in de dagen voor Harald Haarfagre. 

O YSTEIN. Hoe! zoo lang koning Magnus maar zorgt dat 

de pans nit Rome het hem aan gees lijm ontbreken laat , 

blijft het lapwerk wel zamen hangen. Maar ... daar moet 

hij op passel' .. en ook niet verzuimen den aartsbisschop 

als deze ten Thing komt, met een gewapend gevoig van 

over de honderd man heuschelijk to gemoet te gaan; niet 

verzuimen, dat hij en zijn grooten , die finks eerbiedig oprijzen 

, neerknielen en den zoom van des bisschops kanten 

rok kussen; bovenal , hem de helft van 's lands schatting 

Studien en Sehetsen 117 30

466 NOORWEEGSCIIE LEIVERKUN DE. 

uitkeeren hij dat doet, heeft hij nog niets to vreezen, 

— vooreerst ten minste! 

THORKEL. Zeker ergert menig eerlijk Noorman er zich dikwijls 

aan, hoe de priesters en de paus in koning Harald's mid 

rijk den baas spelen. Maar met dat alles is koning Magnus 

toch een vriendelijk koning Goeden nacht, zoo lang, krijgsmakker. 

Vijfde Tooneel 

01-STEIN, alleen. Zoo zijn de meesten: de gewoonte, ziedaar 

hun eigenlijke meester, , en zoo min Sverre als Magnus — 

die vriendelijke koning dat is zijn verdienste, hij doet 

zoo min geed als kwaad, hij doet hun zijn mee schenken en 

zij daarentegen vergieten hun bleed voor hem ... Boning! 

Diegene zij koning, die zich iets bewust is, waarom hij koning 

wil zijn. Harald was koning, want hij gaf het rijk 6enheid; 

Haakon Adolstend's pleegzoon was koning, hij bouwde het 

op door wetten ... de beide Olofs waren koningen zij 

kerstenden het; ook Magnus de G-oede was koning, want 

hij verbrak des vreemdelings juk. God zag het en Hj hielp 

hem. (Met gevonwen hander blikt kij ten kernel.) Heer! 

HALYARD. Ik stoor u? 

Zesde Tooneel. 

0 YSTEIN HALYARD. 

OYSTEIN zijn qemoedsbeweging verbergend. Ver van daar 

Ik heb den ouden man in dat vertrek ter rust doen gaan. 

HALYARD. Het is juist wat ik wenschte. Zie, teen ik daar 

binnen bij het kind zat, wend het mij angstig to moede. 

Waar ze ook zijn moge, overal dreigt haar gevaar. De nacht

NOORW EEGSCHE LETTERK UNDE. 467 

is donker, de weg naauwelijks begaanbaar; ook ken het wild 

gedierte uit zijn op roof. 

0 STEIN. Ge zoudt dus wensehen, dat wij ons opmaakten? 

HALVARD. En dat zoo spoedig mogelijk. (Hij trekt zijn op- 

perkleed aan.) Het komt mij zoo vreeselijk voor. Jezus Maria, 

als Naar een ongeluk ware bejegend! 

0 Y STEIN. Waar zij 'wed toe heeft, daar heeft zij ook kracht 

toe. Wat wilt ge wedden, dat zij al weerom is ? (Hij sehnift 

het lode in het poortje op en ziet naar Baden.) Heilige koning 

Olaf, daar is ze! 

HALVARD. En komt van de znidzij niet waar? 

OYSTEIN, voort8tarende. Ja, dat is waar. 

HALVARD. Wat ziet ge meer? Spreek! (Hij wit ook uitzien.) 

OYSTEIN, die het luik weer neer teat vallen. Niets. (Tot rich 

zelven.) Maar wat moet dat beduiden? als ik in den maneschijn 

goed zag, clan heeft zij een gewapend gevolg bij zich, 

tien of twaalf man; zij komt uit het zuiden ... het moeten 

krijgsknechten van koning Magnus zijn. 

HALVARD. Ge zijt zoo onrustig. (Haj wit het luik weer op- 

schuiven.) 

01 STEIN , komt hem haastig voor. Hoort ge zij doet hare 

sneeuwschoenen uit op den drempel. 

HALVARD riyt rich naar den voorgrond en hangt zijn opper- 

kleed aan, den wand. 

OYSTEIN , die weer naar buiten blikt. Het gevolg maakt een 

grooten omweg het verdwijnt in den stal. (Hij schnift het 

luik weer omhoog.) Laat ons zien waar dit op uitloopt. 

Zevende Tooneel. 

DE VORIGEN INCA, in haa,r winterkleeren gewikkeld. 

INCA, met een weerhouden kreet, daar zij Hal yard gewaar wordt.

468 :coo RIV EEGSCHE LETTER KU NDE. 

Al thuis gekomen? (Zij ziet rond; tot zich zelve.) Niemand 

meer? (Fersehrikt.) G-een Birkebemers ? (Zij wordt Oystein 

gewaar.) Ja, daar is ... hoe Oystein, Magnus' man ! 

O YSTEnN, [Jeeft /war de hand. Dank voor uw laatst onthaal 

Inga! 

INGA, werktuigetijk. Dank voor uw laatst bezoek. (Ter zijde.) 

Dan heb ik mij vreeselijk vergist. (Besehroomd nadert 

Halyard.) Goeden avond. 

H ALYARD antwoordt niet. 

INGA. Goeden avond, zeg ik. 

HALYARD. Goeden avond. 

INGA. Gij kwaanit vroeg thins, Halyard ! 

HALYARD. Eer dan gij verwacht halt? 

INGA. Wie men lief heeft, komt nooit te vroeg. 

HALYARD niet /mar aan, maar heert zich af. 

INGA hem eene sehrede naderende. Halyard ! 

HALYARD deinst schier barsch ter zijde. 

INGA, tot zich zelve. Jezus Maria! welk een gezigt! (Laid.) 

Slaapt Alf? 

HALYARD. Dat zal de moeder het best weten. 

INGA. Ik kom van buiten , zooals gij ziet. 

HALYARD. Ja, dat 'Lie ik. 

INGA. Even goed als ik begrijp, meent ge, dat eene moeder 

de slavin van haar kind moest zijn. Gij zijt den ganschen dag 

vrij te gaan werwaarts gij wilt, maar ik moet geketend zitten 

aan de wieg. Het is bier op den fjell zoo gezellig, dat men 

een prettig leven leidt. 

HALYARD. Inga! 

INCA, in zich Heilige Olaf! wat was het, dat ik zeide? 

Ik moet hem weer, hem anders aanspreken ; maar ik vind 

geen woorden . ik . (Tot Oystein.) Zeg gij toch iets. 

OYSTEIN, Z/Vjgt.

NOORWEEGSCnE LETTERKUN DE. 469 

INGA. Hij ook? (Z ziet beidert aan en rept zich weg.) 

HALYARD, die het hoar Lelet. Neen! als het slavinnenpligt 

is ons kind op te passen , dan zal ik er wel voor zorgen. 

INCA, op smartelijken loon. Halyard ! 

HALYARD aarzelt keen, te gaan. 

INGA. Halyard! 

HALYARD, haar eene schrede naderende. Wat was het, dat 

gij zeggen wildet? 

INGA. Zeggen? ik wilde zeggen 

HALVA RD , verhengd. Spreek , Inga, spreek! Gij ziet ik luister. 

INCA, in zich zelve. Spreken... Och, God! kon ik het maar! 

(Guide.) Hebt gij mij dan niets te zeggen ? 

HALYARD. Ja , zooveel dat de zon op zijn zon, eer ik 

half gedaan had. 

INGA, koel. Zooveel ? dan zal het maar het beste zijn, 

dat wij het zoolang mogelijk uitstellen. 

HALYARD. Tot wanneer, meent ge ? 

INGA. Och, dat zal zoo lang niet duren ; gaauw genoeg 

spreekt het van zelf. 

HALYARD. Daar hebt gij voor gezorgd ? 

INGA. Niet ik maar gij ! 

HALYARD. Ik ? 

INGA. Ja , gij ! 

HALYARD. Goed , Inga, good ! dus beb ik het er op aangelegd 

, dat . ? 

INGA. Laat maar, als bet u lust; ik weet genoeg waar het 

zeer doet 

HALYARD. Dat weet ik ook. 

INCA. Zoo spreek dan, mensch , spreek ! 

HALYARD. Tech niet ik heb eens een woord te veel 

gesproken. 

INGA. Gij? Ik zou wel willen weten wanneer dit geviel.

470 NOORA ERGSCHE LETTERKUN DE. 

HALYARD. Wanneer ? Toen ik u bad mij herwaarts te volgen; 

dat woord zal mij zwaar genoeg berouwen. (Hy 'pat been.) 

Achtste Tooneel. 

OYSTEIN INGA. 

INGA. Zie zoo! Nu zijn we verder van elkaer clan ooit te 

voren! Nu is er geen wolvin, die hongerig in de sneenw 

rondsnuffelt , waarmee ik niet zou willen ruilen. Sta me nu 

bij, heilige Rinneva! want nu is Inga ongelukkig. (Zij weipt 

zich op een bank negr.) 

OYSTEIN nadert Naar. Zoo had ik niet gedacht u weer to 

zullen zien. 

INGA. Weg met u! Gij zijt de bewerker van mijn ongeltik ; 

gij speeldet met woorden tot zij in slangen verkeerden — 

teen kroop een heel nest het huis rond en blies hem de 

booze gedachte in ; nit had de vrede ! 

OYSTEIN, droog. Gij kunt even goed iets zeggen , waarin 

zin steekt. 

INGA. . Wat er waars in is, zult gij het best begrijpen , en 

waar is het , dat sedert gij nu Kier dan daar een woord 

vallen het, — hoe veel eers hij zich kon verwerven ale hij 

partij koos in den koningentwist , zijn harte zich van mij 

en het kind afgekeerd heeft en het den ellendeling gewerd , 

(lien onzaligen Sverre, den priester. 

OY STEIN. Ellendeling ? 

INGA. Ja , ellendeling zeide ik. Heeft hij mijn vaders hof 

en hoeve niet in de asch gelegd? Heeft hij Jarl Erling niet 

verslagen en met hem 's lands treffelijkste mannen, Sigurd 

Nicholn's zoon, Jan van Boudaberg , Ivan Harte, Einar 

Litle, Botolf van Tjorden, en wie niet at meer ? Er gaat 

een gejammer op uit iederen hoek des lands, sedert hij zijn

N00 RAYEEGSCH E ',MEM UN DE. 471 

monnikskap , vol van plagen en rampen, als een duivel er 

over uitstortte! Er behoeven geen boeken voor te worden 

ontsloten om aan het licht te brengen , waar de vijand zich 

een weg banen wil ; neen , heel het land staat in laaije vlam 

van Trondhjem tot Tunsberg ; en schepen en hoeven, de 

hoofden des lands en de boeren , de vrienden en de verwanten 

des konings, ja , 's konings eigen vader is het bout, dat 

hij op de mijt werpt , en alles brandt; een weerschijn van 

verschrikking ontzet jong en and! (Zy treedt op Oystein toe.) 

En voor hem zou Halyard zijn boog spannen ? Neen , eer 

zal die boog worden stuk geslagen , eer zal hij worden vertrapt 

, eer zal hij in spaanders vliegen, in splinters zoo klein, 

zoo heel klein eer zal . 

OYSTEIN &tar woordenvloed afbrekend. En Hal yard mee. 

INGA, ontzet. Wat zegt ge? 

OYSTEIN. Inga! Inga! zijt gij op weg hem in het verderf 

to storten? 

INGA , even versehrilet. Ik ? 

01 STEIN. Scheld niet op Sverre; gij bedoelt u zelve. Grij 

wordt bang voor wat gij zelf hebt gedaan. 

INCA, werktnigelijk. Wat heb ik dan gedaan? 

OYSTEIN. flat zal spoedig aan bet licht komen. 

INGA. Welnu , lints gij het weet, help mij , help mij zeg ik. 

OYSTEIN. Wat heb ik, waarmee ik a helpen kan ? 

INCA. Wat in uwe magt staat? Ik heb u al eens gezegd, 

maar kan bet a nogmaals zeggen , als gij bet vergeten zijt. 

Gij hebt den twist bier in huis gebragt , en ik weet niemand 

dien het meer past clan a, er dien nit to banner. Halyard 

was niet altijd zoo als nu. 

OYSTE1N. Het hengt inij van verleden jaar, , hoe goed het 

bier op den fjell ging. 

INCA. Ach ! hoe vlogen de avonden hier aan den haard


om ! Die komen nooit weer. Gij traadt des morgens ons huis in. 

OYSTEIN. Ik was op verspieden uit voor koning Magnus. 

INGA. Zoo zeidet gij. 

OYSTEIN. Van dezen fjell vielcn twee dalen en een heele 

streek lands to overzien. 

INGA. Helaas ! ja. 

OYSTEIN. En gij ontvingt me vriendelijk ; ge gaaft me 

menig blijk van vertrouwen , en daarover zult gij u niet te 

beklagen hebben. 

INGA. Maar gij verhaaldet van de laatste oorlogsjaren 

ach ! ik zie hem daar nog bij het vuur zitten en naar u 

luisteren. Er stak meer zin in zijn zwijgen dan in zijn spreken 

; ik verstond het maar te goed. Zijii gedachten hielden 

zich niet langer met mij bezig en zij dwaalden verre af, tot 

zijne oogen schitterden Gij , onmensch ! gij zaagt wat ik 

feed, en toch kondt ge voortgaan met hem , pratende , al 

meer en meer te bezweeren. 

OYSTEIN. Niet zoo heftig , Inga! Zeg mij bedaard wat er 

gebeurd is sedert ik vertrok. 

INGA, ziet hem aan. Alf werd geboren ; tot dien tijd toe 

was hij rustig; maar spoedig greep hem al wat gij gezegd 

hadt , weer aan; hij ging dag aan dag nit en legde telkens 

grooter einden wegs af; ieder avond werd hij stiller; om zijn 

werk gaf hij niet weer; als hij er pas de hand aan had gelegd 

, scheidde hij er uit en zag ik hem in geen uren. Och! 

hij behoefde het niet te zeggen ; hij was ons moede, hij 

verlangde bij Sverre to zijn. (Nadruh op hare woorden leagende.) 

Maar ik vernam , dat Sverre's manschappen mijn vaders 

hoeve hadden in brand gestoken. 

OYSTEIN. Dat gebeurt meer op zee, zei de rob, toes hem 

een pijI in het oog werd geschoten. 

INGA. Och, uwe vaderen waren op dien grond niet ge-

NO0 RWEEGSCHE LETTER KUNDE. 473 

boren , anders zoudt ge zoo niet spreken. Toen werd ik gram 

op Halyard; hij kon nog aan Sverre denken. Hoe ik naar 

mijn armen vader, voor wien hij geen harte had, begon te 

verlangen ! Verbaast ge u daarover ? Hoe bitter moest het 

den nude te moe zijn zonder huis en zonder kroost ! Ik was 

geen goede dochter voor hem geweest. 

0 Y STEIN. Maar Halyard begreep wat gij dacht, — en hij 

verkropte zwijgend zijn Teed. 

INGA. Hij geloofde, dat ik naar mijn vader yerlangde , 

om dat ik mijn man niet langer lief had ! Goede God! na 

alles wat ik voor hem deed ! En ik ... En ik ... ik hield 

ook wat er in mij omging voor mij 

0 YSTEIN. Hoe werdt gij gewaar wat hij dacht? 

INGA. Hij begon te dichten. 

0 STEIN. Te dichten? 

INGA. Wat hij om mij to sparen in woorden niet zeggen 

wilde , dat stortte hij, dichtende, in zijn zangen nit. Terwijl 

hij zijn nienwen boog vervaardigde , ging hij in den zonneschijn 

bij de bron zitten ; ik, die niets liever deed dan hem 

aan te zien , ik liet het kind in de wieg en sloop naar het 

jeneverboschje. Daar hoorde ik, goede God! ik zal het nooit 

vergeten , — daar hoorde ik hem zingen : „Het valt zwaar 

„voor eens dapperen mans won, als zwaarden blinken, stille- 

„kens bij zijn vrouw te zitten en haar spinrokken te hooren 

„snorren ; het valt zwaar zijn boog to spannen voor schuchteren 

„haas en klokkend woudhoen , als het legergeschrei hem naar 

„het dal lokt, waarin buit gevangen en magt gedeeld wordt; 

„maar hoeveel zwaarder valt het nog, te huis het beste deel 

„te missen en den vrede in zijn eigen hart !” 

OYSTETN. Dat kon geen goed doen. 

INGA, innig. Zeker niet. 

Eene pauze.

474 Nooavk EEGSCHE LETTERIC UN DE. 

0 Y STEIN. En gij hadt geen rust, voor gij een middel 

vondt... 

INGA. De heilige Olaf weet wat ik al bedaeht Maar 

waarom was er ook geen menseh hier, waarom niet een 

enkel, die tussehen beide komen kon! Hoe dikwijls, als hij 

thuis was, zette ik Alf niet op mijn sehoot, het lief gezigtje 

naar hem gekeerd, of het voor mij spreken mogt; maar neen, 

hij begreep het kind niet ... en toch strekte het de handjes 

naar hem uit, terwijl het „Va!" riep, zooals ik het gekeerd 

had. Hoorde hij het wel eons? verstaan deed hij het ten 

minste niet. (Pauze.) Ik nam mijn toevlugt om stomme 

Bingen voor mij te laten spreken, ik maakte hem een buis 

zoo goed ik kon, en hield het verborgen tot den dag, waarop 

wij een jaar hier hadden gewoond. Ik had die rekening good 

bijgehouden. Toen legde ik het buis op zijn plaats aan den 

diseh; hij werd vreemd te moede toen hij het zag Geen 

van ons beide, die iets eten kon, maar spreken konden wij 

even min. De jammer deed mij sehreijen; ik keerde mij om, 

daar lagen aehter mij twee nieuwe warme kleedingstuk ken, 

een voor mij en een voor Alf; hij had 66k rekening gehonden 

van de dagen, hij had 66k iets bedaeht, dat hij voor 

hem wilde doen spreken. Ik zag om, hij sehreide; daar 

wierp ik mij om zijn hals, en we schreiden beiden zoo lang 

en zoo bitter, dat ook Alf kreet. Maar geen van ons beide, 

die den moed had to vragen: zullen wij hier Langer blijven? 

werwaarts zullen wij gaan? G-een van beide, die het antwoord 

durfde hooren; hij wrong zich van mij los, nam zijn 

boog, ging nit, en kwam eerst den volgenden ochtend weer. 

(Rene gauze, waaria zij zicli neerzet.) 

O y STEIN. Daar komt Halyard. 

INGA staat op.

NOORWEEGSCHE LETTERKEINDE. 475 

Negende Tooneel. 

DE VOR1GEN , HALYARD. 

HALYARD. Ik kon de melk niet vinden. Alf is wakker ge- 

worden en onrustig. 

INGA wil gaan. Ik zal 

HALYARD. Neen, neen , blijf gij hier ik zal wel op het 

kind passen, ik (Al zoekende.) Gij hebt voor wel andere 

dingen to zorgen , gij. 

INGA. Wet meent ge? 

HALYARD. Meenen? Ik meen , dat gij veel to vertellen hebt 

Er komt hier immers zoo zelden iemand met wien men spreken 

kan? 

INGA. Dat is waar. 

HALYARD, selterp. Al to wear. (Ifiy ziet weer zoekende ont.) 

INGA. Waar zoekt gij naar? 

HALYARD. Ik zeide u , dat ik naar de melk zocht. 

INGA. De schatil staat op de bovenste plank der schapraai, 

in het andere vertrek; als gij gezocht hebt, zijt ge haar dikwijls 

voorbijgegaan. 

HALYARD. Ligt mogelijk. Er gaat in mijn hoofd zooveel 

orn , dat ik menig ding niet zie. 

INGA. Alles ziet gij zeker niet. 

HALYARD. En toch soms nog to veel. (thy vertrekt, naar 

den uitgang der learner genaderd, stoot hij tegen een, schild, zoo- 

dal bet kletterend, de buitenzij naar Lovers, op den grond volt; 

hif slaat het gade.) 

INGA. Hoe? mijn vaders schild? 

HALYARD. TIw vaders ? 

DISTEIN, snel lussehem Leiden. Neen, 't is het mijne. 

INGA, het beziende. En toch, ... het gelijkt er zoo zeer op. 

(Zij heurt het op en hesch,outot het.) Het is me alsof ik er dik-

476 Nooaw EEGSCHE LETTERKUNDE. 

wijls mee hob gespeeld. Het kruis daar ... het yersleten 

leder om het handvatsel ... het is ook zoo zwaar Als 

vaders hand het had gedragen! 

HALYARD, die haar den ganschen tijd niet uit het oog heeft 

verloren. Hoort ge, ziet ge? 

INGA, laat het schild zinken. Sta ik weer in het groote 

vertrek op Leire? 1 Vader (Zij staat op en vervalt in ge- 

dachten.) 

HAL'VARD. Het is duidelijk genoeg waar hare gedachten 

zijn. (Hij vertrekt.) 

Tiende Tooneel. 

INGA, YSTEIN. 

INGA ziet opwaarts, terwiji het schild aan hare voeten valt. 

Ik ben krank, ach, zoo krank. (Uitbarstende.) Maar liever 

nog dan dus to leven liever dan dat geen van beiden 

het regte woord zal weten to vinden ... en toch, wat ben 

ik op weg to beginnen? 

OYSTEIN , tot /mar. Als hier geholpen moet worden, dan 

dien ik het to zijn, die helpe. Deel mij daarom terstond 

mede: de mannen, die gij straks medebragt, waren wel 

krijgslieden van koning Magnus? Wat was ow opzet, Toga? 

INGA, eensklaps heftig. Wat mijn opzet was? Sverre en 

zijn heir ligt daar ginder in het dal, en Halyard wil met 

hem mee trekken! Hij had immers, zoodra hij hen gewaar 

werd, zijn sneeuwschoenen aan, en gleed den heuvel af, om 

hunne verspieders den weg to wijzen'? Maar toen maakte 

ik mij op naar den anderen kant, naar koning Magnus' 

mannen; want eer zal hij en zijn geyolg hier gevangen 

Lein, de Imam van haars vaders hoeve.

NO0 IINVE EGSCII E LE'I nTERKUN I) E. 477 

worden gekomen, dan dat wij zullen worden gescheiden! 

(Trotech.) Begrijpt gij mij nu? 

0 YSTEIN. Maar hij bragt immers niemand mee? Hij denkt 

er niet aan mee to trekken. 

INCA. Dat weet gij zoo min als ik, want zijn hart is niet 

weer bij ons. Maar wat ik weet, is, dat die mannen te vroeg 

zijn gekomen, en dat alles kan worden ontdekt. Zorg er daarom 

voor, dat zij in stilte weer aftrekken, hoort gij? als hij ze zag, 

zou ik in dit huis geen blijden dag meer hebben; Halyard zou 

niet willen begrijpen, dat het slechts geschiedde om hem met 

mijn vader te verzoenen hij begrijpt nets meer hij begrijpt 

niet eens, dat hij mij het leven beneemt! (Zij zet zich.) 

OYSTEIN, neemt haar by de hand. Wees goods moeds, Inga! 

Al stolid de vervloekte priester Sverre zelf voor u, hij zou 

geen snuggerer raad kunnen geven, dan ik nu voor u over 

heb. Breng een van die mannen tot mij. 

INGA., werktuige10. Ja! 

OYSTEIN. Breng den overigen vervolgens wat mee, en zeg 

hen, zich rustig te houden. 

INGA , heengaande. Ja, Heilige Olaf! laat mij nooit weer 

zoo zwaar een weg gaan , als dien ik heden aflegge. 

Elfde Tooneel. 

OYSTEIN, alleen. 

Die hartstogt, die hartstogt! Hij verstrikt zich zoo vast als 

Absalon's haren. Van daag heb ik andere gemoedsbewegingen 

gezien, dan waarvan ik in jaren getuige was ... Het is mij 

als ware ik in de kerk geweest Huisvrouw en kind ... 

Huis en vrede (hoed). Om middernacht zal er worden 

gevochten, — laat ons zien hier afgedaan te hebben.

478 NoORW EEGSCII E LETT ERR UNE E. 

Twaalfde Tooneel. 

OYSTEIN. EINDRIDE. 

EINDRIDE. Gods vrede over uw huis. Zijt gij Halyard 

Gjaela? 

0 Y STEIN. Dat juist niet Zie om, waar gij u neer kunt zetten. 

EINDRIDE. Heb dank, wij bebben het wel verdiend; wij 

hebben een langen weg of to leggen, moogt gij gelooven! 

OY STEIN. Wat vreeselijk weer hebben wij alle dagen. 

EINDRIDE. Ja, als ge zegt, vreeselijk: — sneeuwvlagen en 

allerlei ellende bovendien — men mag wel wenschen , dat 

het spoedig een eind netne , zeg ik. 

OYSTEIN. Zeker mag men dat. Wij beleven binnen en 

buiten bier to lande booze tijden. 

EtNnaiDE. Of wij dat doer ! De heer weet hoe het nog 

zal afloopen. 

OYSTEIN. Ilet ziet er jammerlijk uit. 

EINDRIDE. Dat moogt ge wel zeggen. Zoo lang als die 

duivelsehe Sverre , de priester, leeft , zoo lang . . 

OYSTEIN. Hij is ter kwader uur geboren. 

EINDRIDE. Of dat wear is! God beware beide yolk en have, 

zeg ik maar. Kleine lui zijn er kwalijk aan toe, als de 

grooten krakeelen. 

O YSTEIN. Het bevreemdt mij, dat gij ook in zulk een 

strijd zijt uitgetrokken. 

EINDRIDE, ontwijkende. Ja, dat laat zich zoo niet met een 

paar woorden vertellen; als ik vragen mag, wat ben jij ? 

wat is je bedrijf? 

OYSTEIN. Als ik mij niet bedrieg, dan dienen wij denzelfden 

meester. Ik ben van wege koning Magnus' mannen hier 

in het Noorden, als ge ziet, op kondschap uit. 

Eindride, een der mannen van koning Magnus, door Inga ineegebragt.

NOORWEEGSCIIE I, TERKUND E. 479 

EINDRIDE. Dient gij hem ook ? Ja, het is een gezegend Heer. 

OYSTEIN. Een yriendelijke koning. 

EINDRIDE. Zoo als ge wel zegt, een vriendelijke koning. 

Tech zijn we niet op zijn bevel hier, , — we kwamen maar 

op verzoek van de vrouw, die ons herwaarts leidde; zij bragt 

de groete van Halyard Gjaela. 

OYSTEIN. Van Halyard Gjaela? 

EINDRIDE. Van Halyard zelf; als ik bet goed begrijp , is 

het hem te doen om een witten voet bij koning Magnus te 

krijgen en dan den twist met zijn schoonvader bij te leggen. 

Hij had daartoe handig genoeg een middel bedacht. 

OYSTEIN. Och horn , een middel ? 

EINDRIDE. Wel zeker, hij zou eenige Birkebemers op den 

fjell lokken , — het zou vreernd moeten loopen , als onder 

deze niet een aanvoerder meekwam , en dien zouden zij gevangen 

nemen. Een mooije buit , begrijpt ge? 

OYSTEIN. Het plan is goed overlegd. Zijt ge talrijk ? 

EINDRIDE Tien of twaalf man. 

OYSTEIN. Jammer maar, dat de Birkebemers niet zijn ge- 

komen. 

EINDRIDE. Dat hoor ik, — maar ze zullen wel komen. 

thsTEr.w. Jammer, dat het zoo ongewis blijft. 

EINDRIDE. Pat zou de duivel doen! 

O YSTEIN. Ge vindt , dat het een to lange weg is, om dien 

vergeefs te hebben afgelegd? 

EINDRIDE. In den donker en dwars door de sneeuw, wij 

hebben wat uitgestaan! (Nadenkende.) Ook vrees ik, dat de 

anderen geen vrede met den togt zullen hebben. 

OYSTEIN. Het krijgsvolk in het dorp evenmin. 1k weet 

wel wat Einan Veilen er van zeggen zal. 

EINDRIDE. Die spotvogel! Hij zal den gek met ons scheren. 

O YSTEIN. Die tien man, zal hij zeggen, togen naar den

480 NOORWEEGSCHE LETT ER UN D E. 

fjell , um er een verkoudheid te vatten; die hadden zij ook 

in het dal wel kunnen opdoen. 

EINDRIDE. Hij is er toe in staat ... Hoe meer ik er over 

nadenk , hoe grammer ik worde, zoowel op die yronw als op 

Halyard. 

OYSTEIN. En het losgeld, dat ge voor de geyangenen hadt 

kunnen eischen, ontglipt er u ook door. 

EINDRIDE, hoe large" hoe geraakter. Verduiveld , ook het 

losgeld te missen! Het zal hem berouwen, zeg ik u. 

OYSTEIN. Al versloegt gij er hem om , wat zou het u baten? 

Neen , als gij er iets op bedacht . 

EIN DRUM. Wat dan? 

OYSTEIN. Ik zal u een raad geven, als ge den tijd hebt, 

er naar te luisteren. 

EINDRIDE. Zeg dan toch... 

OYSTEIN. Als gij zelf eens deedt, wat Halyard had moeten 

doen ? Als gij eenige aanzienlijke Birkebeiners herwaarts wist 

te lok ken ? 

EINDRIDE. Ik vat niet, hoe dat zou te doen zijn. 

OYSTEIN. Ik heb het middel bij me. Ge gaat naar het 

leger van Sverre en zegt , dat ge Gudlang Stallare spreken 

wilt ; hier is een ring dien gij hem geven kunt. Hij zal ze 

alien in den val lokken. 

EINDRIDE. 1VIaar die ring? ... 

OYSTEIN. Is mijn ring niet ... en toch zal hij de proef 

doorstaan Ik ben meer in een onweersnacht nit geweest , 

begrijpt ge. 

EINDRIDE. Dat heb ik u waarachtig fluks aangezien ; gij 

loopt niet meer aan uw moeders voorschoot. 

OYSTEIN. Dan yerzoekt ge hem, uit naam van hem, wien 

de ring toekomt , zich met tien man, hoe eer hoe liever, 

herwaarts te begeven. Gij zult zien , hij gaat mee ; en ik

NOORWEEGSCHE LETTERKTINDE. 481 

wil wedden , dat uw togt naar den fjell niet vergeefsch zal 

zijn geweest. 

EINDRIDE. Ik had nooit gedacht , dat men in de , op 

zoo'n kalen berg, zoo leep kon zijn. 1VIaar 

OYSTEIN. Sverre is niet zoo verre af, , als gij gelooft. Als 

gij een eind wegs , regelregt daar den fjell afgaat , zult ge 

van verre zijn legervuur zien. 

EINDRIDE. Zoo digt bij Dat hadden onze aanyoerders 

moeten weten. 

OYSTEIN. Die mare kunt gij zelf hun yerkondigen , eer de 

dag aanbreekt , en als ge dan Gudlang Stallare ale gevangene 

meevoert , geloof ik dat elk zal moeten zeggen , dat 

ge te gelijk een heugelijke tijding en een grooten buit van 

den fjell mede brengt. 

EINDRIDE. Leeper raad heeft mij niemand ooit gegeven; 

maar alevel tien mannen , zeidet gij ik geloof dat dit 

wat te 

OYSTEIN. Te veel zou zijn, meent ge? 

EINDRIDE. Zoo schijnt het mij toe ... vooral ale Gudlang 

er bij is. Men moet, gij zult het nab toegeven , behoedzaam 

te werk gaan , en vooral als Gudlang meekomt , die voor 

twee geldt. 

OYSTEIN. Maar dan ben ik immers ook Kier ! 

EINDRIDE. Zeker, en dat gij de wapens weet to hanteren, 

dat zie ik genoeg; mar alevel, zoo men behoedzaam to 

work zal gaan , en Gudlang meebrengen 

OYSTETN. Ge vergeet Hal yard's boog. Hij was de beste 

schutter ten westen van den fjell en vindt niet ligt zijn 

weergade aan de noordzj. 

EINDRIDE. Zeker is Halyard handig en dapper .. maar ja! 

OYSTETN. Eer de Birkebemers onder den rook van het huis 

komen , heeft hij er zeker al drie geveld. 

Stvdiën en Salami III 31

482 somtv, EEGSCI-IE LETTERK UN DE. 

EINDRIDE. Is hij zoo zeker van zijn schot ? 

OYSTEIN. Hijmist 1100it. 

EINDRIDE. Mist hij 11004 ? 

OYSTEIN. Hij raakt den vogel in de lucht en het haas in 

den sprong. Minstens drie, wat zeg ik, vier of vijf doet 

hij er buitelen , eer zij het huis gewaar worden. 

EINDRIDE. Pat heet ik duivelsch knap zijn, en als dat 

zoo is, zie ik geen gevaar. 

OYSTEIN lagchende. Het ergste voor II zou wezen , dat hij 

ze haast allemaal velde. 

EINDRIDE invekle8 lagchend. Welaan , zoo vlieg ik er op 

mijn sneeuwschoenen heen en zal niet lang onder weg zijn, 

dat beloof ik. 

OYSTEIN. Laat me zien , dat gj u reppen kunt. 

EINDRIDE. Pat zult ge. Vaarwel, zoolang. 

OYSTEIN. Insgelijks, gelukkige reize! 

EINDRIDE. Dankje! ... he ! he! he ! ik moet er nog om 

lagchen , zoo leep als het bedacht is. 

OYSTEIN. Tracht meteen een kijkje van Sverre den priester 

to nemen. 

EINDRIDE. Daar daeht ik juist over. Loochenen kan ik het 

niet, dat ik er lust in zou hebben. Ik heb wel eens gehoord, 

dat hij er vervaarlijk uitziet. 

OYSTEIN. De lui zeggen met alle regt, dat hij van den 

duivel bezeten is. 

EINDRIDE, beangst. Spreek niet van den booze, vader ! 

Mijn misters kind heeft hem gezien in den slag bij Slevolden 

... hij moet een paar oogen hebben, man ... Brrr. 

Ovs-rms. Zoo? Maar nu wordt het tijd, dat gij u spoedt. 

EINDRIDE. Ja, vaarwel. (Hij wil gaan.)


Dertiende Tooneel. 

DE VORIGEN. INGA.. 

INGA, houdt Eindride aan de deur tegen. Waar naar toe ? 

EINDRIDE, in de deur. Naar Sverre. 

INGA. Naar Sverre? (tot Oystein.) Weikel' raad hebt ge 

nu gegeven? 

EINDRIDE. De beste, dien ik ooit in mijn leven kreeg. Uit 

den weg voor den reizenden man ! (HO vertrekt.) 

Veertiende Toonee l. 

INGA. OYSTEIN. 

INGA. Ik heb er dikwijls aan get wijfeld , of gij een der 

mannen van koning Magnus zondt zijn. 

OYSTEIN. Dat zal blijken. 

INGA. Maar wie ge zijn moogt , als het in mijne magt staat 

u to beloonen , dan zal het geschien. 

ON-STEIN. Het schijnt me toch toe, dat ge eerst zoudt moeten 

weten , wat ik deed. 

INGA. Om het even, als zij naar hun duel missen. 

OYSTEIN. Helot ge hen onthaald ? 

INGA. Ja, maar ik vrees, dat dit uw minst kloeke raad was; 

zij maken nu zoo reel gedruisch , dat Halyard hen spoedig 

hooren zal. 

OYSTEIN. Daar vrees ik niet voor. 

INGA. Gij zijt opgeruimd , naar het schijnt. 

OYSTEIN. Goof mij uw hand. 

INGA. Waartoe? (Zig. geeft hew die.) 

OYSTEIN. Een mooije hand. 

INGA. Vroeger zag zij er anders uit. 

OYSTEIN. In }mar staat mijn lot geschreven. 

INGA. Zijt ge misschien een waarzegger ?

484 NOORWEEGSCIIE LETTERKUNDE. 

OYSTEIN. Dat joist Met maar het is mij zoo vreemd te 

moede , dat . 

INGA. Zeg mij toch , wat ziet ge ? 

OYSTEIN. Ik zie 

INGA. Zeg op ... van alle zijden is het mij zoo donker; 

ge weet niet , hoe ik smacht naar licht. 

OYSTEIN. Uwe wenschen zullen vervuld worden. 

INGA. Ik ga u op den toets stellen ; wat wensche ik? 

OYSTEIN. Verzoend te worden met ow vader en met nw man, 

en die ook zamen verzoend te zien. 

INGA. Och, dat kondt ge vooruit wel gissen ; maar om 

het even wanneer 

OYSTEIN. Eer een etmaal om is. 

INGA. Ach, ik vreesde wel, dat ge maar met mij schertstet. 

OYSTEIN. Ik zie nog meer. 

INGA. Zeg wat ! . 

OYSTEIN. Eer het etmaal om is, zijt zoowel gij als de 

kleine Alf en uw man op weg van hier. 

INGA. 0, ware flat waarheid ! 

OYSTEIN. En eens konings hoeve wordt ow verblijf. 

INGA, ranch. Toch niet die van Sverre? 

OYSTEIN hij laat !mar hand los. Wie weet? — mijne voor- 

spelling is nit. 

INGA. Ik heb er ter wereld geen vertrouwen in. Ik blijf 

hier op den fjell in de mist staan en ik kan geen hand 

breed voor mij uitzien; het wordt mij zwaar in het hoofd . 

en . ik wenschte dat ik dood ware. 

OYSTEIN. Ge zijt een kind, Inga! Dat meent ge niet. 

INCA. Of ik het meen! Dan zoo Halyard mij volkomen begrijpen 

, dan zouden beide, mijne kleine Alf en mijn vader, dan 

zouden zij alien schreijen ... en ik gelukkig zijn. 

OYSTEIN. Een enkel zonnestraaltje en uw feed zal ver-

NOW?, WEEGSC LIE LETT ERK UND E. 485 

dwijnen als een nevel. — G-eloof mij, de smart die klaagt, 

teistert maar eene wijle, ... en de open wonde wordt spoedig 

geheeld. 

INGA. Ach neen; Ik zie voor mij geen uitweg. 

OYSTEIN. Zoo weinig vervaarlijks steekt er in uw smarte, 

dat zij zelfs iets aantrekkelijks heeft voor wie zwaardere 

moet torschen. 

INGA, deelnemend. Hebt gij dan meer te dragen? 

OYSTEIN. Neen, niet ik, maar anderen, die ik gedenke. 

INGA. Anderen? Gij vervalt in gepeins. 

OYSTEIN. Uwe smart mope wat bleek zien, ze blijft een lief 

meisje, tegenover de harpijen 

INGA. Ge spraakt van anderen? wie bedoeldet gij? 

OYSTEIN, eent deels tot Itaar, , weldra Olean tot zich zelven. 

Er zijn, die over menigte van menschen worden gesteld, 

welke zij tot hoofd en tot steun moeten strekken; en wier 

pligt mede brengt hunne kwellingen te verheelen, •zelfs al 

knagen die aan hun harte. Terwijl dit op het gruwzaamst 

wordt verscheurd, moet een glimlach op hun gezigt spelen, 

moeten hunne lippen schertsen, want het is hunne taak 

alien moed te geven, al hebben zij er zelf geen meer. Under 

die hoofden der schare treft men, die een schat van goeden 

raad hun land ten beste geven maar kwalijk worden begrepen, 

maar weerstand ontmoeten, en zich ten gevolge van 

dezen het regt verwerven den dood veler verslagenen goed 

te maken! Zonder onregtvaardig jegens hen te zijn, kan 

men de verschrikkelijkste dingen van hen zeggen. Wilt gij 

er een hooren? Men getuigt van hen, dat zij het bloed der 

kranken vergieten, die zij beloofden te zullen genezen. Ik 

ken er een, die de zegen zjns lands wilde zijn en in den 

vloek zijns lands verkeerde. Hij gruwde van zich zelven als 

van een monster; hij wilde al de lijken, die hem uit dezen

486 NOORWEEGSC FIE LETTE RKUN DE. 

en uit genet' hoek des lands aanstaarden, die hem overal 

verwijtend omringden , ontvlugten — ontvlugten ale een 

balling uit zijn eigen erfrijk toch werd hij bij een slip 

zijns mantels weerhouden. Voortgezweept door een onverbiddelijk 

lot, van gruwel tot gruwel, van moord tot moord, 

van brand tot brand, schrijdt hij over rookende puinhoopen 

en verminkte — geween en gekrijsch gaat op waar 

hij verschijnt, — het is of de hel om hem blaakt; ook zijn 

er die zeggen, dat de duivel aan zijn zijde gaat, ja, eenigen 

sehelden hem den duivel zeif. Ik weet, ja, ik weet, dat 

terwijl zij elkander keelen als vee, hem de kracht ontbreekt 

naar iemands 'even_ te staan, dewijl hij zijn eigen jammer 

niet vergrooten wil. En er wordt eene mis gezongen v6Or 

den slag en eene mis na den slag, en hij verzoent en hij 

vertroost, hij tracht te helpen en poogt wel to doen , hij 

geeft vrede aan alien, die er om vragen. Slechts met eenen 

enkele kan hij geen vrede hebben, met hem zelven. Maar ik 

weet ook, dat hij volhardt en alle overvallen der hel trotseert 

en zich in den baard bijt , en zijne smarte verloochent , dat 

het hem nooit aan scherts of spotternij ontbreekt, dat hij onverschrikt 

op het bloedigste slagveld oin zich blikt, hoe blijder 

hoe meer er van zijne vijanden zijn gevallen, eu zich in het 

volgend oogenblik in den raad vertoont, even waardig van 

gebaar als kalm van geest. Ik ken hem, ja, ik ken hem, die 

zooveel sterkte van ziel bezit , dat hij bet uit zal houden , 

tot beide God en menschen ten leste zullen getuigen hij heeft 

toch het goede gewild! 

INCA, die zich yedurende zijn yemoectsboveying hoe lanyer 

hoe verder van hem veriqjderd heeft. Vrome Sunniva! 

Or STEIN. Ik sprak over mij zelven, — het etmaal is nog 

niet om, weet ge. 

INGA. Zeg me, ge meendet met dien man toch Sverre niet?


OYSTEIN. Sverre? Die leeft zoozeer voor zich zelven, ondanks 

de honderden die hem omringen, dat er niet velen 

zijn, die weten wat hij denkt of voelt. 

INGA. Het was me bij uwe woorden of een sneeuwval zich 

over mij heen stortte. Ik voel naauwelijks mijn eigen iced 

meer. (Men boort gezan g.) 

OYST EIN. Wat is dat? 

Gezang. Pauze. 

INGA. Ach! dat is de mee! — ik zeide u vooruit, dat die 

raad niet goed was. Hal yard zal hen gewaar worden. 

Vijftiende Tooneel. 

DE VORIGEN. HALVARD. 

HALVARD. Wat is dat voor een Leven ? Is er yolk op den 

fjell gekomen? 

OYSTEIN , op den voorgrond. Een ongeluk schijnt onvoorkoombaar. 

Het gaat to haastig toe. 

INGA. Alle Heiligen, staat ons nu bij! 

ASIAT I doet zich van bniten hooren. Meer mee, terwijl 

we wachten. (Hij wil binnen komen.) 

HALVARD. Wie zijt ge? Wat moet dat beduiden? Terug. 

Laat mij hooren wat ge to zeggen hebt. (Hij ,stoot hem naar 

buiten.) 

Zestiende Tooneel. 

INGA. 0 YSTEIN. 

INGA. Hij hoort ze en hij vindt ze; er gaan gedachten in 

mij om, the mij lit dit huis drijven. 

OISTEIN. En straks hadt ge zooveel moed? 

INGA. Ik zou mijn toevlugt tot Alf nemen, als het geen 

Aslat, een andere van koning Magnus' manual.

488 NOORWEEGSCHE LEWERKUNDE. 

zonde ware het kind in den twist te mengen. Ik wil zelf tot 

Halyard gaan, maar hij zal me niet willen aanhooren. Vreemde 

man ! gij hebt een good hart, dat heb ik straks ervaren; zeg 

gij hem wat gij van mij weet — want het is hoog tijd. 

OYSTEIN. Houd 11 rustig , kind! Sta liever een paar uren 

strijds door, dan een paar jaren lijden. 

Zeventiende Tooneel. 

DE VORIGEN. HALYARD, met ontbloot zwaard. 

OYSTEIN. Hebt ge u van hem ontslagen? 

HALYARD, soother. Dit is zijn eigen zwaard. 

O YSTEIN. En de man ? 

HALYARD. Die kreeg buiten zijn bekomst. 

OYSTEIN. Dat was kwalijk gedaan. 

HALVARD , tot Inga. Hij dreef de boosheid zoo verre te 

zeggen, dat gij hem van mijnentwege had beloofd — (hij traeht 

te lagchen) — maar het was al te onbeschaamd, dat gij hem 

van mjnentwege hadt beloofd, dat hij en zijn gezellen hier 

een aanvoerder der Birkebemers met zijn manschappen buit 

zouden waken. Dat mag geen man u ongestraft nageven. 

En toch hield hij het tot zijn laatste woord vol. 

INCA, tot zich zelve. God ! 

HALYARD. Dat ge mij tot een verrader zoudt willen makes 

mijii ergste vijand zou het niet durven denken... Maar zooals 

ik zeide boette er voor ! 

INCA, tot zich zelve. Heilige Olaf, dat heb ik verdiend! 

HALYARD. Gij, Inga! mij tot een verrader waken, en dat van 

Sverre's mannen; maar wees gerust , hij zal niet meer lieges. 

INCA, luider, blyna knielend. Halyard! 

HALYARD. Neen , neen , verdedig u niet ik geloof u 

ik heb hem er immers voor verslagen, ziet ge ... het zwaard 

is nog vochtig. (Hij werpt het van zich.) Ik weet genoeg,

NGOR EEGSCHE LETTERK UND E. 489 

dat gij nooit zoo iets zoudt kunnen does, gij die mij liefhebt. 

O1 STEIN, begeeft zich near het vertrek, waarin Thorkel slaapt. 

Mem boort buiten een gedruisch dat al sterker wordt. 

INCA, Halyard genaderd op de knieeit. Halyard! Halyard! 

Hoor niij! 

HALYARD. Neen, ik heb gezegd, dat het niet werd vereischt 

Waarlijk , het behoeft niet 

INGA. Bij den Heiligen Olaf en de vrome Sunniva, weet 

alles 

HALYARD, ernstig. Zweer niet! 

VERSCHEIDENE STEMMEN, buiten de deur. Verslagen? Is hij 

yerslagen? Verslagen? 

HALYARD wapent zich. 

INCA. 0, dat ook ik strijden kon! 

EENE STEM, buiten de deur. Het huis in! het huis in! (Men 

dringt tegen de deur.) 

HALYARD, schuift er het sant voor. Hier komt niemand 

binnen. 

STEMMEN, van buiten. Open de deur! open! (Gedruisch.) 

HALYARD. Wacht lieden! (tot zich zelven.) Doch waarom 

niet? (I it het schat weer losgrendelen.) Welnu! 

INGA springt op Item. toe. 

HALYARD, deinst verbaasd achteruit. En gij zijt het, die mij 

verhindert? Waar meent ge, dat ik nog voor to Leven heb? 

INGA. Wilt gij sterven, zoo neem mij mee. 

HALYARD, springt op zijde. Wat zegt ge ? 

INGA. Laat mij met u sterven; ik ben tienniaal ongelukkiger 

dan gij. 

HALYARD, schijnt to twyfelen. 

INGA. 0 Halyard! onderzoek en ge zult het zieu. 

HALYARD. Neen, neen, ik moet niet goed gehoord hebben.

490 NOORWEEGS C HE LEITERKUN DE. 

Achttiende Tooneel. 

INGA. HALYARD. OYSTEIN EN T ORK EL. 

INGA. Vader! Vader! Hemel! zijt gij hier? 

THORKEL. Inga, mijn kind! (Zij ornkelzen elkander.) 

HALYARD. Hoe? haar vader? 

0 YSTEIN. Ja, het is Thorkel Leire; ik wist, dat gij hem 

nooit hadt gezien. 

HALYARD. Nu begrijp ik Neen, nu begrijp ik niets meer. 

INGA. 0 Vader! gij komt ter regter tijd. 

THORKEL. De Heer zij gedankt, dat ik u vond. Ik vermoedde 

dat ge hier of daar op een fjell verscholen waart, 

en waar een fjell te zien viol , daar heb ik als verspieder 

omgezworyen; o God! wat hebt ge mij een feed aangedaan, 

kind! Maar nu laat ik u mij ook nooit meer ontrooven. 

INGA. En ik zal u nooit, nooit meer verlaten. 

HALYARD. Ha, daar vloog de pijl van den boog. 

INGA, geknield. Kunt ge mij vergeven ? 

T ORKEL. Ja, mijn kind! gij weet niet hoe ik u heb gemist. 

Maar ge schijnt ongelukkig te zijn gij hebt geschreid — uw 

haar is verward. (Thy strijkt het glad.) Wat schort a mijn kind? 

Ik begrijp het; de ellendige, wiens naam ik niet weten wil! 

INGA, staat op. Vader! Vader! 

HALYARD, treedt voor. Hier is hij ! Hij heet Halyard Gjaela. 

THORKEL. Die mij gister avond uit de sneeuw heeft geholpen? 

Schier een te goede daad voor zoo slecht een kerel! 

HALYARD. Meent ge? 

THORKEL. Maar het blijkt, dat de Heer gewild heeft, dat 

ik mijn dochter uit uw geweld zou redden. 

(Men hoort drie slagen op de deur dreunen.) 

EEN MARE STEM, van buiten. Wij hebben het overlegd; ale 

gij niet opdoet, steken wij het huis in brand.

NOORWEEGSCHE LETT ERK UN DE. 491 

HALYARD, grijpt zieli aan. Ja , ik zal opdoen. 

0 Y STEIN , plaatst rich voor de dear en houdt hem legen. 

HALYARD. Weg met u , rampzalige! Gij waart het, die hem 

herwaarts bragt. Gij staat zelf in verband .met het yolk daar 

buiten. Gij hebt alien tegen mij zaamgezworen! Maar daartoe 

behoefdet gij niet in zoo grooten getale te zijn , want ziet ge .. . 

(hij legt de hand op het hart) hier is . het reeds afgedaan. (Hij 

wit near batten) 

INCA, rich can den muter tlampende. Bedwing hem ; weerhoud 

hem ! 

OYSTEIN bet de deur. Geen uwer komt over den drempel. 

Het oogenblik is daar, waarin gijlieden bier moet blijven — 

en spreken. 

ALLEN. Spreken ? 

Eene Pauze. 

OYSTEIN, anqatig te moede. Hier zou het bewaarheid kunnen 

worden , dat zwijgen meer harten breken doet dan 

woorden. (Laid en hevig.) Spreekt, versehrikkelijke menschen! 

Ziet ge dan niet, dat Gods oordeel over u komt ? Het vuur 

wordt aangestookt en het huis brandt; maar bij den Heiligen 

Olaf, eer zal de zoldering uwe hoofden zengen , eer 

ik u over den drempel laat , voor gij gesproken hebt! 

HALYARD, somber. Hebben wij zoo lang gezwegen , waartoe 

gesproken in de ure die ons overblijft? 

OYSTEIN. Denk aan Alf. 

INGA en HALYARD. Alf! (Zij mitten beiden near het bijge- 

legen vertrel. gaan.) 

HALYARD, weerhoudt rich het eerst. (Pane.) Welaan dan! 

Een van ons blijve om zijnentwille leven . . . en het zal haast 

een uur geleden zijn sedert ik mime keuze heb bepaald .. . 

maar boor het, vronw ! niet 'anger dan een uur geleden. 

Wel trok mijn hart lang reeds naar Sverre en zijne Birke-

492 NOORWEEGSOEIE LVITERKUN DE. 

bemers; menigen nacht droomde ik er van, welk eene eer 

ik mij in zijn heir zou kunnen verwerven; menigen dag 

droomde ik hetzelfde met open oogen. Maar nimmer spande 

ik, zonder aan u te denken , mijn bong voor hem, zelfs 

wanneer zijne mannen langs onze woning togen, en ik hoorde, 

hoe zijn krachtig woord staal in hunne zwaarden wist te 

leggen. Nimmer! nimmer! hoort gij? Maar dat daeht 

gij en ge daeht meer overlegdet mij te verlaten 

gij smeeddet in stilte lagen tegen mij , — des daags beschreidet 

gij, in een hock, het uur waarin ge mij herwaarts 

volgdet gij hadt nw vader meer lief dan mij ik wist 

het, maar ik had geen moed het te vernernen maar 

heb ik den dag beleefd , waarop ik het beide heb gezien en 

gehoord ... en ofsehoon ik het wist ... was het toch beter 

in de hei te ontwaken. Weet dan, dat dit eene uur al mijne 

liefde in mijne borst heeft gedoofd , dat ik het oogenblik 

vervloeke waarin ik u bet eerst zag, dat ik alle hengenis 

daaraan zal uitwissehen , hetzij door het staal des 

brandstichters hier buiten, of zoo me dat mislukt , dan bij 

koning Sverre, die geen gast zoo dikwijls ontvangt als den 

dood ... en nu ga ik derwaarts. (14 evil gaan, maar heert 

zich one , ten einde naar Inga te zien, die onbewegelijk staat . 

Verrast en rerbaasd blijft 21:17G blik onafgebroken op /mar rusten.) 

MORKEL. Ik ben geen man van veel woorden , zooals ge 

wel weet , maar dit moet ik thans toch tot mijn dOehter zeggen 

, dat verachting van iemand als gij ligt te dragen valt. 

Korn, arm kind! zijt ge door hem verstooten neemt het wettige 

mee , en ofschoon het zijn jongske is, — zoo zal het ook 

het mijne worden. (Hij neemt haar bij de hand, en wit gaan.) 

0 VSTEIN. Gij zult niet van hier gaan. 

ThoanEL. Daar hebben er twee over te beslissen. (Hij griipt 

een zwaard.)

NOORWEEGSC HE LETTERKU N DE. 493 

OrsTErs. Vraag haar of ze mee wil gaan. 

THORKEL. Dat is mijn zaak. 

OYSTEIN. Vraag bet haar. 

(Allen zien Inge aan, die onbewegetijk /4ft 0,13 te voren.) 

THORK EL , na eene pauze. Antwoord, kind!... maar dat zeg 

ik u Eens hebt ge tusschen hem en mij gekozen; nu is het 

oogenblik gekomen, ,dat gij het over kunt doen: hem of mij. 

INCA, werktuigelfjk. U of hem ... 

THORKEL. Bij St. Olaf, bier valt te kiezen! 

INo EL. Welaan! ik heb u beiden lief, dat is waar. Ik dacht, 

dat het mij gelukt zou zjn u te verzoenen! dat is al het 

kwaad, dat ik gepleegd heb. Maar daar dat niet zijn mag 

en ge mij verpligt te kiezen, zoo ... al ben ik verstooten 

al wil hij sterven ... zoo, vrome, altijd Sancta Snnniva! ik 

kan niet anders; ik kies zooals ik vroeger koos, zooals ik 

het gister deed, zooals ik het alle dagen mijns levens zal 

doen: ik kies Alf, en u, Strengen Halyard. (Op hare knieed 

vallende, omvat zij de zijne.) 

HALYARD. Inga! (Hij heart hear op en omarmt Naar; 

Thorkel laat het zwaard nit zijne handen vallen.) 

OYSTEIN, treedt van de dear naar voren. Nu is de uitgang 

vrij ; nu kunt gij het zwaard trekken , oude! als gij uw hart 

dat geweld kunt aandoen. 

INGA, strekt de handen naar Thorkel nit. Vader! Vader! 

(Men hoort gedruisch en wapengekletter.) 

0 YST EIN. Stil! 

HALYARD. Wapengeklett er ? 

OYSTEIN. Daar komen zij. 

EEN ZW ARE STEM, van buiten. Voort, krijgsmannen, mannen 

van den Heiligen koning Olaf! 

THORKEL. Dat is Sverre's krijgsroep. 

OYSTEIN. En Gudlang Stallare's stem. (Wapengekletter, met

494 NOORWEEGSCHE LEVFERK UNDE. 

Rorie tmyeehenpoozen, gedurende het gansehe volgende tooneel.) 

Ot STEIN. Nn werkt de mee ons ten goede. De dronken 

kerels geven spoedig gewonnen spel, en de verlossing is nabij. 

INCA. De verlossing nabij, zegt ge. Ik begin te begrijpen. 

G-ij zijt niet koning Magnus' man? Piet een voorgevoel.) Maar 

wie zijt gij ! 

HALYARD. Wie zijt ge ? 

THOR KEL. wie zijt ge-? 

ON-STEIN, treedt nicer op den voorgrond. Zie, sommigen heeten 

mij een verv]oekten mensch , die voor geen lager' terugdeinst; 

anderen zeggen, dat ik des duivels dienaar ben; weer anderen, 

dat ik de duivel zelf ben, maar eenigen zeggen ook, dat ik 

Sverre ben, door mijn geboorteregt geroepen tot den Noorweegschen 

koningsstoel! Het komt er nu op aan, wie gelijk heeft. 

ALLEN. Koning Sverre? 

HALYARD en INGA. vallen op de knieen. 

SVEBRE. Staat op kinderen! bet is geen tijd voor huldiging. 

Ik was naar inljn oude gewoonte op verspieden uit; want 

men is van zich zelven bet zekerst. Toen trof ik hem aan 

(hij avast op norkel) en ik dacht uwe gastvrijheid des verleden 

jaars niet beter te kunnen beloonen, dan door hem herwaarts 

te brengen! Ik bou het er nu voor, dat gijlieden 

getuigen zult, dat zelfs de duivel bij wijle te zwart wordt 

geschilderd, en dat wij niet dezelfde menschen zijn tussehen 

de veldslagen , als in het veld. 

IN GA. Heer koning! 

SVE RILE tot Thorkel. En gij, oude! mijn yolk heeft uwe 

hoeve in de arch gelegd , — een eind wegs meer noordwaarts 

in Throndelvy heb ik eene betere. 

THORK EL. Heer koning! 

SVER RE. Die moogt gij tot vergoeding aannemen. G-ij zijt 

mid en afgemat door strijd bij strijd; neem nwe dochter bij u,

NOORWEEGSCIIE LETTERKUNDE. 495 

immers wanneer ik (tot Inca over uwen man mag besehikken. 

INGA, dringt Halyard naar hem' toe. Neem hem! Zulk een 

man mag hij dienen. 

Negentiende Tooneel. 

DE VOREGEN. GUDLANG STALLARE EN VERSCIIEIDEN BIRKE- 

BEMERS. 

Bij het openers der deuren ziet men een weerschipt van een 

lace vun,- , dat allows sterker wordt. 

GUDLANG. Goeden morgen, beer koning! 

SVERRE. Is alles in orde ? 

GUDLANG. Afgedaan. 

SVERRE. Hier zullen zich drie of vier mannen bij uwe 

bende voegen, Halyard G-jaela's heeten zij. 

GUDLANG, tot Halyard. Welkom. 

SVERRE, ter zelfder tijd tot Thorkel. Uw schoonzoon zal 

spoedig eene plaats bekleeden, waarmede nwe dochter vrede 

zal hebben. Alles wel beschouwd , geloof ik dat gij het beste 

zult doen door u in de zaak to voegen. 

INGA en HALYARD. Vader ! 

THORKEL. i4lijne kinderen! (Hij omarmt ze.) 

SVERRE, tot een Birkebemer. Rep u, van bier, borst! 

(Thorkel en de °utters van Alf Juana been.) 

GUDLANG. Als wij langer bier blijven, beer koning, dan 

verbranden wij mee. 

SVERRE. Gij hebt gelijk. Het begint wat beet to worden. 

(Hij gaat.) 

De gordijn valt. 

Geyer besluit zijne schets der Scandinavische natuur met 

een blik op den volksaard van het schiereiland. Hij stelt de

496 NOORWEEGSCHE LETITIIKUNDE. 

goede en de kwade zijde van dezen in het licht; hij merkt 

scherpzinnig op, dat 's menschen aanleg in het Noorden over 

bet algemeen grootscher, , meer omvattend mag heeten dan 

ergens elders. Het zijn andere woorden voor de kerniger kracht, 

door het klimaat vereischt. Geen licht echter zonder schaduw, 

en zoo ook hier. Hij komt tot de bekentenis , dat de morele 

zoowel als de physieke wereld er behoefte heeft aan de besehavende 

warmte, die tot rijpheid brengt; eene behoefte, die 

slechts bij tusschenpoozen wordt bevredigd. De aanwezigheid 

of de afwezigheid dier bezieling treedt duidelijk aan het licht 

in de verscheiden tijdperken der geschiedenis des Noordens, in 

de glorie of het verval deszelfden yolks. Meer dan genoeg , 

schijnt het mij toe, om het oN7ernemen der ]aatste regelen 

van die bespiegeling te wettigen, om liever met deze dan met 

eene kritiek van het tooneelstuk te besluiten. Wat dit verdienstelijks 

heeft, schuilt in de weerspiegeling der waarheden , 

door Geyer verkondigd. „Zoo schijnt zich," schrijft hij , „bij 

„den noorschen mensch dezelfde weerspraak to doen gelden in 

„citing van kracht en in genegenheid tot rust, in levendigheid 

„en in traagheid, die in de noordsche natuur aan het licht komt ; 

„een weerspraak , die toch getemperd en overwonnen wordt 

„door een van aanleg ernstig en doordringend verstand , een 

„diep , maar even als het denkvermogen , liefst in het ge- 

„moed besloten gevoel , voor alles door eenen zin , die tot 

„groote opofferingen in staat is, die in afdoende oogenblikken 

„van geene vrbeze weet en zich gemakkelijk boven het ver- 

„gankelijke verheft. Deze dapperheid , in des woords beste 

„beteekenis; is het edelste erfdeel van ons yolk geweest , is 

„het gedegen metaal in de ziel, dat uit de smidse des on- 

„geluks , altijd' even scherp en rein , to voorschijn komt.” 

1870.

41-n 'ktk '-,•, .42_ cc-,,:_n - digitale bibliotheek voor de Nederlandse ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?