jaargang 6 nr 4 - Radboud Universiteit

i n d e z e u i t g a v e
• Hoe staat het met de rijvaardigheid van de huisarts ?
• Huisartsen bedwingen La Marmotte
Lijn 1 is een gezamenlijk periodiek van de afdelin-
gen Huisartsgeneeskunde (Hag), IQ Healthcare en de
Vervolgopleiding tot huisarts (Voha) van het UMC St
Radboud Nijmegen
jaargang 6
nr 4
Kerst 2008
• Belangrijke vernieuwing in het onderwijs aan coassistenten
• Toename van depressie. Hoe komt dat ?
• Nijmeegs registratienetwerk profileert zich
• Ook het Radboud gaat meedoen aan ZorgDomein
• ‘Humor’ als bewijs van mannelijke superioriteit?
• Huisartsopleiders etnisch en cultureel actief
• Partnergeweld op een polikliniek gynaecologie
• Verbeterplannen in de NUHP-praktijken

i n h o u d
2
Ten geleide 3
Hoofdzaak
Steeds meer hebben we van doen met de maatschappelijke vraag naar de
resultaten van toetsing van huisartsopleiders, aldus Ben Bottema 4
Nieuws
• Internationale waardering voor Chris van Weel en Myrra Vernooij 6
• Nijmeegse huisdokters actief in de Zevenheuvelenloop 6
Promotie
Wim Gorgels - ‘Stopbrief’ ter vermindering van langdurig gebruik
enzodiazepines is prima hulpmiddel voor huisartsen 8
Nascholing
Cursus spirometrie voor assistentes en POH-ers 9
De passie van…
Huisartsen Jos van den Hoogen en Peter van de Rijdt bedwingen
La Marmotte 10
Onderwijs
Vroeger was alles slechter, maar met de komst van de BAMA-structuur kent
het onderwijs aan coassistenten een drastisch verbeterde opzet. Lees de
bijdrage van André Haverkort. 12
Onderzoek
Hoe zit het met depressie? Opmerkelijke cijfers uit de CMR. Wat zijn
mogelijke verklaringen voor de toename van dit ziektebeeld? Eloy
van de Lisdonk doet een poging. 14
Onderzoek
Nijmeegs registratienetwerk (CMR NMP) profileert zich met een
supplement in het European Journal of General Practice 16
Agenda
Ook het Radboud gaat meedoen aan ZorgDomein 19
Column
Toine Lagro-Janssen over sekse en humor 20
Nascholing
Huisartsopleiders etnisch en cultureel actief tijdens HAO-meerdaagse 22
Onderzoek & onderwijs
Partnergeweld op een polikliniek gynaecologie 24
WOV
State of mind ontwrichtend? 26
Van de NUHP-consulente
“Enthousiasme is de belangrijkste valkuil bij realiseren van verbeterdoelen
in het accreditatietraject”, aldus Marianne van Hemert 27
Onderwijs & opleiding
Gezocht: stageplaatsen voor coassistenten en aios 30
Foto omslag: De bedwingers van La Marmotte
t e n g e l e i d e
Onderwijs, opleiding,
GGZ en verder…
Einde aan de vrijblijvendheid, zo luidt de boodschap van Ben Bottema bij de oprichting van de
HON, de Huisartsopleiding Nederland. Opleiders en universiteiten nemen voortaan, in een gezamenlijke
onderneming, de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de huisartsopleiding. Door
de invoering van de Bama-structuur veranderde er in het basiscurriculum geneeskunde ook veel
ten goede, aldus André Haverkort. Veel nieuws dus over onderwijs en opleiding in deze Lijn 1.
Guus Busser doet verslag van een bijzondere meerdaagse waar in een voormalig klooster
enthousiaste opleiders hun blik verruimden op het gebied van urogynaecologische problematiek
en culturele diversiteit. Veel (opleidings)praktijken zijn intussen geaccrediteerd. Marianne van
Hemert schildert u de hobbels in het accreditatietraject: het was even wennen, niet alleen voor
de huisarts en NUHP-consulente, maar ook voor de NHG-accrediteurs. Nascholing aan praktijkondersteuners
komt aan bod in het verslag over de training spirometrie.
Algemene conclusie: het is allemaal beter dan het was, maar de druk op de huisartspraktijken
wordt al maar groter. Te beginnen bij de basis. Door uitbreiding van de numerus fixus van 220
naar 340 studenten zijn er steeds méér stageplaatsen nodig voor coassistenten en aios, en die
zijn er (nog) niet. Lees de noodkreet op pagina 30.
Een ander issue in deze Lijn 1 betreft de geestelijke gezondheidszorg. Wim Gorgels ontwikkelde
een stappenplan met als doel het terugdringen van langdurig Benzodiazepinen-gebruik. Aan de
hand van cijfers uit de CMR zoekt Eloy van de Lisdonk naar een verklaring voor de toename van
mensen met een chronische depressie. En u leest over het voorkomen van partnergeweld naar
aanleiding van een onderzoek op een afdeling Gynaecologie.
En verder…
…fietsen huisdokters over hoge Alpencols en lopen over zeven heuvelen, lanceert Toine Lagro-Janssen
een nieuwe gedachte in het seksedebat, is er wereldwijde waardering, is de WOV weer ontwrichtend
bezig en leest u over een bijzondere bijlage bij een internationaal wetenschappelijk tijdschrift
dat geheel is gewijd aan de CMR NMP, het Nijmeegse registratie- en onderzoeksnetwerk.
Veel leesplezier onder de kerstboom, genoeglijke feestdagen gewenst!
Willem van Gerwen
hoofdredacteur
PS: Het Radboud gaat meedoen aan het project ZorgDomein en organiseert daarom samen met
het CWZ een voorlichtingsbijeenkomst op 29 januari a.s. Een belangrijke ontwikkeling voor de
regionale huisarts.
3

4
h o o f d z a a k
Rijvaardigheid
van de huisarts
Vraagt u wel eens aan iemand of ie zichzelf een goed chauffeur vindt? Bijna niemand geeft
zichzelf dan een onvoldoende. Het is de vraag of die optimistische kijk wel altijd realistisch
is. Want vrijwel iedereen kan zonder aarzelen een aantal slechte chauffeurs in de directe
omgeving opnoemen, ook op straat hoef je maar om je heen te kijken voor een bevestiging
van die constatering. Toch ligt voor de hand om je zelf een voldoende te geven, zelfs als je
kritisch bent. Als je geen zelfvertrouwen hebt zou je immers in het verkeer op voorhand een
gevaar voor anderen zijn en kan je beter thuis blijven.
Ben Bottema
Omdat we niet alleen maar op ons eigen oordeel wil-
len vertrouwen en we allemaal graag veilig over
straat gaan, zijn we best bereid onze rijvaardigheid
bij een rijschool te behalen en ons te laten toetsen.
Zonder aarzeling leggen we een rijexamen af en la-
ten we ons na verkrijgen van het rijbewijs door ge-
Bij de oprichting van de HON
zagdragers corrigeren als we in de fout gaan. Zijn
partner en familieleden niet ook gezagsdragers, wan-
neer die je manen minder hard te rijden? Zo komt
verkeersveiligheid via een veelheid van sociale in-
vloeden tot stand en zo blijven we ons goed gedra-
gen in het verkeer.
In deze inleiding kunnen we de woorden chauffeur de acht hoofden van de opleidingsinstituten van de
en verkeersveiligheid moeiteloos vervangen door UMC’s. Zelf mag ik het bestuur voorzitten. Samen
dokter en veiligheid of kwaliteit in de zorg: we gaan we werken aan de kwaliteit van de opleiding.
nemen daar na onze opleiding graag zelf verant- We hebben er voor gekozen de opleidingspraktijken
woordelijkheid voor. Bijna elke dokter geeft zich na boven aan de agenda te zetten. Uitgangspunt daarbij
zelfonderzoek een voldoende. We vinden ook dat is dat alleen een goede huisartspraktijk een goede
we heel goed over ons
opleidingspraktijk kan
zelf kunnen oordelen. Steeds meer hebben we van doen met de zijn, De opleider is het
Op de vraag of we het
oordeel van anderen ook
maatschappelijke vraag naar de resultaten
primaire rolmodel voor
de aios. Dat wordt gebelangrijk
vinden zullen van toetsing van huisartsopleiders en de stimuleerd door de oplei-
de meesten positief reageren.
Maar wel met enig
wens daar consequenties aan te verbindingspraktijken
te ondersteunen
bij de NHGvoorbehoud.
Je laten den: wat goed is moet beloond worden, accreditering om op die
toetsen op je professio- wat niet goed is moet beter. Einde aan de manier het niveau van het
nele bekwaamheid is
heel wat precairder dan
vrijblijvendheid is de boodschap.
medisch handelen in die
praktijken te bevorderen.
je laten toetsen op je
Daarnaast hebben we er
rijvaardigheid – misschien met uitzondering van de voor gekozen voorrang te geven aan het verder
beroepschauffeur. Het is heel spannend om een ontwikkelen van bestaande en nieuwe toetsen, het
externe toets af te leggen, vooral als je door gezag- ontsluiten van alle beschikbare onderwijsmateriadragers
gecorrigeerd kunt worden. We stellen in len van de diverse afdelingen en het stimuleren van
zo’n geval dan ook hoge eisen aan de vakbekwaam- best practices. Voor de training van aios worden
heid van de beoordelaar en aan de validiteit en de elektronische leermiddelen en toetsmethoden ont-
nauwkeurigheid van de beoordelingsinstrumenten wikkeld of aangeschaft. En academisering krijgt
die hij gebruikt. In het algemeen hebben we een hernieuwd aandacht. Want niet voor niets is de huis-
voorkeur voor het oordeel van collega’s of anderen artsopleiding gekoppeld aan de academie. Die
uit de inner circle.
koppeling vraagt een wetenschappelijke grondhou-
Feedback geven en ontvangen behoort tot de core ding in het onderwijs en ruim aandacht voor weten-
business van de huisartsopleiding. Het continue schappelijke onderbouwing van het vakgebied.
proces van meten, waarderen en verbeteren heeft al- Onder meer door actieve deelname aan onderzoek
tijd een belangrijke plaats gehad. Steeds meer heb- en, vertaling van onderzoeksresultaten naar de
ben we daarbij van doen met de maatschappelijke dagelijkse praktijk, maar ook door meer wetenschap-
vraag naar de resultaten van toetsing en de wens pelijke evaluatie van het onderwijs zelf en de effec-
daar consequenties aan te verbinden: wat goed is
moet beloond worden, wat niet goed is moet beter.
ten daarvan op de ontwikkeling van professionals.
Einde aan de vrijblijvendheid is de boodschap. Een ambitieus programma dus. Maar hoe kan het
anders? We willen volledig aansluiten bij de ambi-
Historische stap
ties van NHG en LHV zoals naar voren gebracht in
Recent is een historische stap gezet om daaraan nog het opnieuw geformuleerde zorgaanbod huisarts-
beter tegemoet te komen. Opleiders en universiteigeneeskunde 2009. In Nijmegen lopen we voorop
ten nemen voortaan samen verantwoordelijkheid met ons beleid in het Netwerk Universitaire Huis-
voor de uitvoering van de huisartsopleiding in een arts Praktijken (NUHP) en met de intensivering van
gezamenlijke onderneming. In Utrecht werd het de opleidertrainingen. Het is dan ook een bijzonde-
startschot gegeven voor de Huisartsopleiding re stimulans om daar mee door te gaan nu dit beleid
Nederland (HON), bestuurd door zes opleiders en landelijk navolging krijgt in de vorm van de HON!

n i e u w s
Internationale onderzoeksprijs eerstelijnsgeneeskunde
Maurice Wood award voor Chris van Weel
Een trotse Chris van Weel met de Maurice Wood award
Tijdens de 2008 NAPCRG Meeting in Puerto Rico
werd op 16 november jl aan Chris van Weel, hoog-
leraar huisartsgeneeskunde aan het UMC St Radboud
de zeer eervolle Maurice Wood award uitgereikt. Het
is de meest prestigieuze internationale onderschei-
ding voor onderzoek op het gebied van de eerstelijns-
zorg, en wordt jaarlijks toegekend aan een persoon die
gedurende zijn of haar carrière een buitengewone bij-
drage heeft geleverd aan (de ontwikkeling van) onder-
zoek in de eerste lijn. Maurice Wood – naar wie de
prijs is vernoemd – was een van de eerste leiders op
het gebied van eerstelijnsonderzoek en oprichter van
de NAPCRG (North American Primary Care
Research Group). Het is de veertiende keer dat deze
onderscheiding wordt uitgereikt. Frans Huygen,
de voorganger van Chris van Weel als hoofd van de
afdeling Huisartsgeneeskunde, kreeg in 1997 de
Maurice Wood award. De glans van de onderschei-
ding voor Van Weel straalt natuurlijk ook af op de
onderzoeksgroep van de afdeling Huisartsgenees-
kunde/Eerstelijnsgeneeskunde en het onderzoeks-
instituut Evidence Based Practice (EBP) van het UMC
St Radboud.
Honorary visiting professorship
voor Myrra Vernooij-Dassen
Myrra Vernooij-Dassen is voor een periode van drie
jaar benoemd tot Honorary Visiting Professor of
Dementia Studies aan de Universiteit van Bradford
(Engeland). Myrra Vernooij-Dassen is hoogleraar
Psychosociale aspecten van zorg voor kwetsbare
ouderen. Zij bekleedt de Joop Michels leerstoel die is
ingesteld door de Stichting Kalorama in samenwer-
king met het UMC St Radboud. Vernooij-Dassen is
verbonden aan de afdelingen IQ healthcare, Eerste-
lijnsgeneeskunde, Alzheimer Centrum Nijmegen
(UMC St Radboud) en aan de Stichting Kalorama.
n i e u w s
Huisartsen doen mee aan Zevenheuvelenloop
Marie José Metz
Guido Adriaansens
Bestuursvoorzitter van het UMC
St Radboud, Emile Lohman
Het UMC Radboud-Topteam 1 bleek het snelste van de 36 teams van het UMC St Radboud en
de 10 teams van de Radboud Universiteit die meededen aan de 25e Zevenheuvelenloop. Een
van de leden van het topteam was Marian Faber (2e rij met bril), werkzaam bij IQ healthcare
Ook dit jaar liepen weer veel medewerkers van de afdelingen Huisarts-
geneeskunde, Voha en IQ healthcare mee in de Nijmeegse Zevenheuvelen-
loop, die dit jaar voor de 25e keer werd georganiseerd. En traditiegetrouw
deed ook dit jaar weer een team van IQ healtcare (v/h afd. Kwaliteit van
Zorg) mee aan de Bedrijvenloop. Zonder hun sterloper Marian Faber
kwam IQ healthcare deze keer niet verder dan een 348e plaats (van de 850
deelnemende teams). Marian Faber was geselecteerd voor het eerste team
van het UMC St Radboud dat op een fraaie vijfde plaats beslag legde. Zelf
liep ze de 15 kilometer in de fantastische tijd van 1:00:32. Er ontbraken
trouwens meer vertrouwde gezichten in de opstelling van het IQ healthcare
team. Richard Grol en Jan Kremer liepen namelijk mee in het Radboud-
professorenteam, dat zeer verdienstelijk op een 77e plaats eindigde.
Er liepen natuurlijk ook individuele huisartsen mee. Neem bijv. Marie José
Metz, NMP-arts en directeur van GC Lindenholt, die in nauwelijks meer
dan anderhalf uur de 15 kilometer aflegde. Of neem Guido Adriaansens,
huisarts in Beuningen en huisartsbegeleider in dienst van de VOHA.
Hij liep de 15 kilometer in 1:06:51. Ook de bestuursvoorzitter van het
Radboud, Emile Lohman, was van de partij en voltooide als 60-plusser de
Zevenheuvelenloop in de fraaie tijd van 1 uur en 24 minuten.
6
7

p r o m o t i e
De eerste stap in de zogeheten Benzoredux-studie
bestond uit het versturen van een brief met stop-
advies door de huisarts aan langdurig benzodiaze-
pinegebruikers in de eigen praktijk. Indien na drie
maanden bleek dat een patiënt meer ondersteuning
nodig had om te kunnen stoppen kon hij of zij deel-
nemen aan de tweede stap: een geleidelijke dosisaf-
bouw bij de eigen huisarts, al dan niet in combinatie
met korte groepspsychotherapie. De nadruk in het
proefschrift ligt op de evaluatie van de stopbrief.
Deze werd verstuurd aan 2004 patiënten uit 30 huis-
artspraktijken en bleek effectief. Zes maanden na
het versturen van de brief kreeg 24% van de aange-
schrevenen geen recepten meer voor een benzodia-
zepine (tegen 12% in een controlegroep). Ruim de
helft van deze ‘stoppers’ bleek na 21 maanden nog
steeds gestopt. Bovendien gebruikten patiënten, die
gestopt waren maar terugvielen in gebruik, slechts
de helft van hun aanvankelijk gebruik. Patiënten
die minder en korter gebruikten konden makkelij-
ker stoppen.
Bij twee van de drie patiënten die deelnamen aan
de tweede stap was de stoppoging alsnog succes-
vol. In het onderzoek werd ook gekeken in hoeverre
patiënten die hun benzodiazepinegebruik staakten
substitutiegedrag lieten zien: gingen deze patiënten
andere psychofarmaca gebruiken of hadden zij om
Wim Gorgels
‘Stopbrief’ ter vermindering
van langdurig gebruik
benzodiazepines
Op 2 december jl. promoveerde Wim Gorgels op het proefschrift ‘Strategies to discontinue
benzodiazepine use in family practice’. Promotor was prof.dr. Frans Zitman, met dr. Eloy van de
Lisdonk als co-promotor. In dit proefschrift beschrijft Gorgels de uitkomsten van een staps-
gewijze methode gericht op vermindering van het langdurig gebruik van slaap- en kalmerings-
middelen (benzodiazepinen) in de huisartspraktijk.
andere redenen vaker contact met de huisartsprak-
tijk? Dat bleek niet het geval. Er was geen toename
in het voorschrijven van andere psychofarmaca (an-
tidepressiva en andere slaapmiddelen). Ook in het
beloop van de contacten met de huisartspraktijk
werden geen relevante verschillen waargenomen
in vergelijking met de controlepraktijken. Deelne-
mende patiënten én huisartsen waren positief over
het onderzoek.
De belangrijkste aanbeveling uit het onderzoek is
dat huisartsen, die het aantal gebruikers van ben-
zodiazepinen willen terugdringen, deze methode
in de eigen praktijk prima kunnen toepassen. Een
voorbeeld van de ‘stopbrief’ kan u desgewenst
worden toegezonden (stuur een mail aan:
W.Gorgels@hag.umcn.nl).
Mocht u overwegen deze methode
in eigen praktijk toe te passen in
FTO verband, zie voor eventuele
ondersteuning de FTO-module van
het DGV (www.medicijngebruik.nl).
Wim Gorgels, Strategies to discon-
tinue benzodiazepine use in family
practice - ISBN 978-90-5073-018-1
Cursus spirometrie voor assistentes en POH-ers
“Ik ga fouten bij mijn patiënten
gemakkelijker herkennen”
Ruim 20 praktijkondersteuners en doktersassistentes van NUHP-praktijken verzamelden zich
dinsdagavond 7 oktober in de practicumruimte van de prekliniek van het Radboud voor een
training Spirometrie. De avond werd verzorgd door Tjard Schermer, programmaleider van de
onderzoekslijn Astma en COPD van de afdeling Huisartsgeneeskunde. De training maakt deel uit
van een breder pakket van ondersteuningsmaterialen en methoden, dat de afdeling beschikbaar
stelt aan NUHP-praktijken om hun zorg op het gebied van Astma en COPD te verbeteren.
Maarten Klomp
”We hebben natuurlijk een schat aan ervaring op het
gebied van Astma en COPD en vinden het leuk om
die ervaring te delen met de NUHP-netwerkpraktij-
ken. We zien dat ook als een passende tegenprestatie
omdat huisartsen, assistentes en POH-ers structureel
mee doen aan onderwijs- en onderzoeksactiviteiten
van onze afdelingen”, aldus Tjard Schemer. Dat
het geen overbodige luxe is om spirometrie regel-
matig te oefenen bewijzen de resultaten van eerder
Nijmeegs onderzoek.
De assistentes en praktijkondersteuners hadden per
twee- of drietal de beschikking over een spirometer
die was aangesloten op een computerprogramma.
Na een algemene inleiding over spirometrie, en een
praktische instructie hoe een goede curve te blazen
werd het tijd om te oefenen. Er werd heel wat afge-
blazen en van elke curve werd vervolgens besproken
waarom deze wel of waarom niet betrouwbaar was.
Willeke vd Broek, kersverse POH-er uit het gezond-
heidscentrum Achtse Barrier in Eindhoven: ”Ik
vond het vooral ook heel leerzaam om te zien wat
er met een curve gebeurde als we express bepaalde
Protocol voor de beoordeling van een spirometrie
fouten moesten maken bij het blazen. Daardoor ga
ik die fouten nu bij mijn patiënten gemakkelijker
8 9
herkennen.”
Aan het einde van de avond had Tjard Schermer nog
een aantal ‘fijne kneepjes voor gevorderden’ in pet-
to. Hij eindigde met een glasheldere uitleg waarom
onderhoud van deze vaardigheid bittere noodzaak
is om de kwaliteit van de metingen in de prak-
tijk te kunnen blijven garanderen. Daarom zal het
NUHP voortaan elk half jaar een dergelijke training
organiseren. Uw assistente en praktijkverpleeg-
kundige zijn van harte uitgenodigd. We houden u
op de hoogte!
o n d e r w i j s | o p l e i d i n g

10
p a s s i e v a n . .
Moe, maar uiterst voldaan! Peter van de Rijt (l) en Jos van den Hoogen. La Marmotte is volbracht!
Huisartsen bedwingen La Marmotte
La Marmotte is geen enge ziekte, maar een fietsbergtocht over vier Alpencols, vergelijkbaar met een
zware bergetappe in de Tour de France. Tien getrainde amateurwielrenners, in leeftijd variërend van
20 tot 58 jaar, begonnen deze zomer vol goede moed aan de beklimming van de cols. Een fysiotherapeut
haakte af, net als een tandarts en een onderwijskundige. Waar zelfs jonge schaatstalenten hun meerdere
moesten erkennen in deze ploerten van bergen, haalden twee huisartsen wél het einde: Jos van den
Hoogen en Peter van de Rijt, een huisartsopleider en een opleider in spe. Samen met een leraar
Nederlands waren zij de enigen van het tiental die vier Alpencols ‘hors categorie’ wisten te bedwingen…
Jos van den Hoogen
Peter van de Rijt werkt in Malden bij Jaap Schreu-
der en Tjarda Lemain. Hij hoorde bij de relatieve
jonkies (45+). Peter gaat veel sportieve uitdagingen
aan en heeft dat ook aan zijn zoon doorgegeven, die
hoofdklasse hockey speelt. Peter wordt vanaf maart
2009 huisartsopleider. Hij is getrouwd met Jeanne
Baggen, die tandarts is in het Weeshuis in Nijme-
gen. Baggen, inderdaad een begrip in huisartsenland.
Ikzelf ben huisarts in De Heelhoek in Wijchen (sa-
men met Bernard van Drenth) en al een paar jaar huis-
artsopleider. Onze praktijk is een NUHP-praktijk en
maakt tevens deel uit van het NMP, het registratie- en
onderzoeksnetwerk van de afdeling Huisartsgenees-
kunde van het UMC St Radboud.
De laatste loodjes op weg naar de top
van de Croix de Fer…
Passie voor de fiets
Vanwaar mijn passie voor de fiets? Geïnteresseerd
in alle sporten, zowel actief als passief, bleef er van-
wege chronische knieproblemen (diverse operaties
en fiks kruisbandletsel) geen andere actieve sport-
beoefening over dan het fietsen! Dat begon ik ei-
genlijk steeds leuker te vinden. Van korte ritjes tien
jaar geleden tot de wat langere ritten in de afgelopen
jaren: Luik-Bastenaken-Luik, de Amstel Gold Race
en wat zware ritten in de Pyreneeën en de Apen-
nijnen. Maar de Marmotte was toch echt de klap
op de vuurpijl. Sinds een jaar of zeven ben ik ook
in de winter actief als mountainbiker met dezelfde
gedreven groep. Met de hele club elk jaar een lang
weekend logeren bij mijn broer Walter in Arles-sur-
Tech en mountainbiken in de Pyrenees Orientales
in Zuid Frankrijk. Zware en steile single tracks, met
een erg gezellige nazit….
Ook meedoen?
Ga naar www.nuhp.nl
De tocht
Op 22 augustus jl., om zeven uur ’s ochtends, begon-
nen we met zijn tienen aan de Marmotte: vijf vijftig-
plussers (onder wie ikzelf), drie jonkies van ongeveer
twintig en twee in de tussenklasse (qua leeftijd). Uit-
eindelijk hebben drie diehards, onder wie dus Peter
van de Rijt en ik, de Marmotte uitgefietst. Een schit-
terende tocht van 198 km met 5045 te overwinnen
‘hoogtemeters’. De tocht gaat over vier Alpenreuzen
die in de Tour de France te boek staan als ’hors cate-
gorie’. Op weg naar de Col de Galibier (2642m) kom
je over de Col de Telegraphe; via een spectaculaire
afdaling (Col du Lautaret) kom je in Bourg d’ Oisans,
met daarna de zeker voor Nederlanders heroïsche
klim naar Alpe d’ Huez (1880m). Via een zeer lastige
klim naar de Col du Glandon kom je uiteindelijk op
de Col de la Croix- de-Fer (2067m). Na een afdaling
in de vallende duisternis kwamen we zeer moe maar
nog meer voldaan om 18.00 uur weer aan in La Cham-
bre. Aan de voet van de Col du Glandon hebben we
trouwens nog gepauzeerd en onder het genot van een
heerlijke pasta de Nederlandse hockeyvrouwen olym-
pisch kampioen zien worden.
Het was die dag aanvankelijk erg koud, maar op de
flanken van de zeer lange klim naar de Galibier werd
de temperatuur geleidelijk aan aangenaam warm! We
hielden het echter niet droog, en de beklimming van
de Alpe d’Huez werd in de stromende regen daardoor
minder romantisch dan tevoren was verwacht. Maar
aan al die hobbels en ongemakken denk je niet meer
als je over de finish komt. Het was een tocht die ik niet
gauw zal vergeten, en waarvan je aanvankelijk zegt:
eens maar nooit weer! Maar het begint toch al weer
te kriebelen…
Op de top van de Croix de Fer
11

o n d e r w i j s
Centraal klinisch onderwijs (CKO)
Belangrijke vernieuwing in het onderwijs
aan coassistenten
Dat gaat sinds kort anders! Met de komst van
de BAMA-structuur kent het onderwijs aan
coassistenten een drastisch veranderde opzet.
De periode van de coschappen is onder-
verdeeld in negen episodes. Verwante specia-
lismen zijn in één en dezelfde episode onder-
gebracht.
Wat is er veranderd voor de student?
Iedere episode - en daarmee is meteen de
belangrijkste vernieuwing genoemd - wordt
begonnen én afgesloten met enige weken
centraal klinisch onderwijs. Tijdens de weken
vóór elke episode worden coassistenten
Vroeger, toen alles slechter was, rolde je als co-
assistent van de ene discipline in de andere. Op
vrijdag nam je afscheid van specialisme A in
ziekenhuis B om op maandag aan een volstrekt
nieuwe discipline C in ziekenhuis D te beginnen.
In het weekend was er nog net gelegenheid om
bij een vriend of vriendin te informeren wat je zo
ongeveer aan spullen nodig had voor het nieuwe
coschap. Heel misschien werd er ook alvast een
studieboek of klapper uit de kast getrokken. Maar
dat was wel zo ongeveer het maximum aan voor-
bereiding. Onwennig en met kloppend hart maak-
te je op maandagochtend als de bekende kat in
een vreemd pakhuis je opwachting op een nieuwe
afdeling, lettend op elke passerende witte jas die
mogelijk notie van je zou nemen.
Andre Haverkort, huisarts en coördinator CKO
Episode 1 interne geneeskunde
Episode 2 neurologie en psychiatrie
Episode 3 chirurgie
Episode 4 kindergeneeskunde
Episode 5 gynaecologie en verloskunde
Episode 6 dermatologie, KNO, oogheelkunde
Episode 7 huisartsgeneeskunde, ouderenzorg,
sociale geneeskunde
Episode 8 seniorcoschap
Episode 9 wetenschappelijke onderzoeksstage
vertrouwd gemaakt met en getraind in klinische
vaardigheden die voor de betreffende episode van
belang zijn. De medische kennis wordt op peil
gebracht, en de studenten bekwamen zich met
simulatiepatiënten in gespreksvaardigheden die
speciaal van belang zijn tijdens de coschappen van
de betreffende episode.Gedurende de ‘naweken’
vindt vooral reflectie plaats. De coassistenten staan
stil bij ervaringen die zijn opgedaan tijdens het
voorafgaande coschap. Een belangrijk vast onder-
deel van reflectie is stilstaan bij eigen en andermans
professioneel gedrag. Dit gebeurt aan de hand van
drie onderdelen: een themabijeenkomst, een
intervisiebijeenkomst en een portfolio-gesprek.
De thema-bijeenkomsten hebben per episode een
ander onderwerp.
Episode 1 omgaan met culturele verschillen
Episode 2 hanteren van afstand en nabijheid,
empathie en betrokkenheid
Episode 3 samenwerking en collegialiteit
Episode 4 omgaan met seksuele intimidatie
Episode 5 omgaan met fouten en klachten
Episode 6-7 omgaan met richtlijnen
Tijdens de intervisiebijeenkomsten worden de co-
assistenten uitgenodigd om in een groep van vijf
studenten te reflecteren op eigen gedrag tijdens het
voorgaande coschap. Tijdens het portfoliogesprek
worden individuele voornemens en het resultaat
daarvan vastgelegd in een gesprek met de mentor.
Intervisie, themabijeenkomst en portfoliogesprek
worden begeleid door een en dezelfde mentor die de
groep coassistenten gedurende de hele masterfase
volgt. De mentoren zijn ervaren huisartsen of speci-
alisten. Hun bijdrage wordt hogelijk gewaardeerd
door de coassistenten. De figuur van de ervaren
clinicus die in iedere episode enige uren optrekt met
de groep is voor de coassistenten een niet te onder-
schatten rolmodel. Hij of zij is een (vaak relative-
rend) baken in een klinische wereld waarin de co-
assistent zich staande moet zien te houden
balancerend op de onderste trede van de medische
12 13
ladder.
Overbodig te zeggen dat met name huisartsen ge-
knipt zijn als mentor. In september jl. is episode
7 begonnen, de periode dus waarin de coschappen
ouderenzorg, sociale geneeskunde en huisarts-
geneeskunde plaats vinden.
Wat verandert er voor de begeleider?
De huisarts, verpleeghuisarts of sociaal geneeskun-
dige die coassistenten opleidt kan vanaf heden een
student tegemoet zien die zich al vier weken heeft
bezig gehouden met onderwerpen die in de huis-
artspraktijk, in de ouderenzorg en in de public
health relevant zijn. Hij of zij heeft vier dagdelen
geoefend in consultvoering. Met simulatiepatiënten
is geleerd hoe je korte consulten, moeilijke gesprek-
ken, een seksuele mini-anamnese en gesprekken
met ouderen tot een goed einde kunt brengen. Er
zijn een aantal veel voorkomende NHG-standaar-
den en kleine kwalen bestudeerd. De studenten heb-
ben zich een hele dag bezig gehouden met lichame-
lijk onverklaarde klachten. Palliatieve zorg en
omgaan met vragen rond het levenseinde zijn aan de
orde geweest in werkgroepen. Een heel speciaal on-
derdeel bestaat uit het patiënten-partner program-
ma; speciaal daarvoor opgeleide reumapatiënten
onderwijzen de studenten in de anamnese en het on-
derzoek van gewrichten. Het onderscheid tussen ar-
trose en reumatoïde artritis wordt de studenten heel
duidelijk gemaakt.
Samengevat mag je stellen dat de co-assistent al
vóór het feitelijke coschap vertrouwd is gemaakt
met onderwerpen die voor de huisartsenpraktijk,
het verpleeghuis of de public health van belang zijn.
Dat moet toch betere coassistenten opleveren…?

14
o n d e r z o e k
Epidemiologie in de huisartspraktijk
Opmerkelijke gegevens uit de Continue Morbiditeits
Registratie Nijmegen
De CMR is een registratie in vier huisartspraktijken van alle ziekten en aandoeningen die de patiëntenpopulatie
in deze praktijken doormaakt. De registratie loopt sinds 1967 en bevat een schat aan gegevens. Veel van de epide-
miologische informatie uit de CMR is verwerkt in het boek ‘Ziekten in de huisartspraktijk’. Geregeld duiken bij de
bewerking van de CMR data bijzondere zaken op. In deze rubriek wordt de lezer van Lijn 1 hiervan deelgenoot.
Bij de normale dosering raken de receptoren bezet
en ophogen van de dosering helpt niet omdat de op
zich werkzame stof geen landingsplaatsen vinden.
Voor het ontwikkelen bijwerkingen zijn die recepto-
ren kennelijk minder van belang. Ik herinner me het
verhaal van de behandeling van eczeem met corti-
costeroïden: een paar dagen ‘op’ laten volgen door
een paar dagen ‘neer’ om dan weer over receptoren
te beschikken die ontvankelijk zijn voor het genees-
middel. Ik ken het fenomeen zelf van mijn museum-
Laatst stond een bericht in de krant over de promotie
van Eric Ruhé. Eric ken ik als gedreven psychiater met
een talent voor wetenschappelijk onderzoek. Hij werkte
mee aan het Apollo-project, een studie die in Amsterdam
en Nijmegen werd uitgevoerd met als onderwerp het
opsporen en behandelen van depressie. In zijn studie
heeft hij vastgesteld dat het ophogen van de standaard-
dosering van antidepressiva niet effectief is maar wel
meer bijwerkingen met zich meebrengt.
Eloy van de Lisdonk
Hoe zit het met…?
Depressie
Depressie
Depressie
bezoeken. Op een gegeven moment verzadigd zijn,
ja dat ken ik ook, al beschik ik, zo om mij heen
kijkend, over wel heel veel receptoren voor renais-
sancekunst.
Terug naar de depressie. De cijfers laten een enorme
groei in aantallen zien, niet zozeer van nieuw
gediagnosticeerde gevallen maar juist van chroni-
sche (prevalente) gevallen (figuur1). Als niet ge-
wenst fenomeen – mensen lijden immers onder hun
depressie – is de vraag naar de oorzaak van die op-
vallende stijging een belangrijke. Ik geef er enkele.
Misschien moeten we eens een stemming houden
over die oorzaken, over welke u de best passende
verklaring vindt. Dat zou dan prioriteit in het
programma van aanpak kunnen krijgen. Zeker nu
we weten dat er geen deugdelijke basis is voor het
ophogen van de standaarddosering paroxetine.
Figuur 1. Trend over jaren van de incidentie en prevalentie van
depressie voor mannen en vrouwen per 1000 patiëntjaren,
gestandaardiseerd voor leeftijd (CMR 1985-2006)
Mogelijke verklaringen voor de toename
Ten eerste: vroeger was depressie een dip in je
leven, je zette al dan niet na wat bemoedigende hulp
de schouders er weer onder. Alleen wie dat ook dan
niet lukte kreeg tenslotte de diagnose depressie.
Tegenwoordig is de vraag om hulp omgezet in een
aanbod, sterker nog, de hulpverlener speurt actief
zijn spreekuur af naar mensen die wel een depressie
hebben maar dat zelf nog niet weten en houdt ze
langdurig in de gaten.
Ten tweede: de farmaceutische industrie vond iets
uit dat in onze hersenen bij daarvoor gevoelige
personen de meest sombere wolken doorzichtig
maakt. Het spul moest aan de man worden gebracht.
Reisjes, ‘spiegeltjes en kralen’ en onderzoekssubsi-
dies zijn dan het verleidend aanbod waarvoor loka-
le ‘opinion leaders’ zwichten. Het spul zelf roept
een verlangen naar chronisch gebruik op.
Ten derde: de alternatieven voor de paarse en zacht
groene dragees zijn niet sexy hoewel ze misschien
wel net zo werkzaam zijn en naar mijn mening het
grote voordeel hebben dat verdubbeling van de
dosering geen kwaad kan. Ik denk aan de dagelijk-
se wandeling in buitenlucht en -licht. Zeker als u als
huisarts dit in groepsverband organiseert en uit
preventieoogpunt zelf meeloopt, welaan, dan is dat
een innovatief zorgplan waarvoor u bij uw zorgver-
zekeraar de handen wel op elkaar krijgt.
Ten vierde: het leven is balanceren, evenwichten
zoeken. We zien bij het lichaamsgewicht dat de weg
smal is tussen de obesitas en de anorexie, en dat het
een kwestie van subtiel titreren is tussen hyper- en
hypothyreoidie. De bipolaire stoornis is in dit
opzicht exemplarisch. Onze welvaart, een land in
vrede, goede sociale voorzieningen, scholing en
gezondheidszorg voor iedereen toegankelijk: het
werd tijd voor een tegenwicht, de depressie werd
omarmd. De fors gestegen prevalentie begint zo
langzaamaan evenwel door te schieten, er gaan al
stemmen op dat we van de depressie af moeten, op
naar de volgende hype.
Ten vijfde: een ecologische verklaringsmodel gooit
denk ik ook hoge ogen. Opengelaten plaatsen wor-
den ingenomen. Denk aan antibiotica die naast de
schadelijke ook nuttige bacteriën opruimen, waarbij
de leemte die daardoor ontstaat commensalen de
kans geeft en een schimmelinfectie de ultieme belo-
ning voor therapietrouw is. Zo laat het verdwijnen
van een aantal acute infectieziekten onder andere
ten gevolge van ons vaccinatiebeleid een leegte
achter, een niche waar depressie in is gekropen en
nu als zevenblad voortwoekert.
Zegt u het maar, hoe moeten we verder met de
depressie-epidemie nu de agressieve-repressieve
aanpak inhoudende keihard bestrijden door actieve
opsporing (mij valt het woord ‘depressiepolitie’ in)
en behandeling met dubbele doseringen, althans
wetenschappelijk gezien, niet de juiste weg blijkt
te zijn?
1

16
o n d e r z o e k
Trends in Morbidity in the General Practice Population, 1967 -2007
Nijmeegs registratienetwerk
timmert aan de weg!
In november jl. verscheen bij het het European Journal of General Practice (EJGP) een bijlage die ge-
heel was gewijd aan het registratienetwerk CMR NMP (zie kadertje), onder de titel: Trends in Morbi-
dity in the General Practice Population, 1967 -2007. Aanleiding hiervoor was het jubileumsymposium
dat in december 2007 werd georganiseerd ter gelegenheid van 40 jaar CMR en 25 jaar NMP. Ook
werd toen afscheid genomen van Henk van den Hoogen, die gedurende meer dan dertig jaar betrok-
ken was geweest bij het wel en wee van zowel CMR als NMP. De wetenschappelijke bijdragen van
dat symposium vormden de basis van de artikelen die nu gebundeld zijn terug te vinden in het 64
pagina’s tellende EJGP-supplement, als een liber amicorum voor Henk van den Hoogen. Het onder-
streept eens te meer de mogelijkheden van dit unieke register binnen de Nederlandse geneeskunde,
en geeft een inkijk in de geschiedenis en ontwikkeling van de Nederlandse huisartsgeneeskunde.
Willem van Gerwen
Wat kunt u vinden in deze bijlage?
Chris van Weel beschrijft de ontstaansgeschiede-
nis en de betekenis van het Nijmeegs registratienet-
werk voor de alledaagse (huisarts)praktijk. Het is
tevens de leidraad voor de rest van de artikelen.
Henk Schers e.a. beschrijven trends in de Neder-
landse huisartspraktijk in de afgelopen veertig jaar.
Er wordt ‘ingezoomd’ op een aantal ziektes die zijn
toegenomen, afgenomen of zelfs verdwenen gedu-
rende deze periode, met fraaie voorbeelden hiervan.
Wil van den Bosch e.a. gaan in op de invloed van
gezinsleden op ziektepatronen, als het gaat om alle-
daagse ziektes. Zijn de patronen zoals die herken-
baar waren in de zeventiger jaren ook nu nog van
toepassing? Annemarie Uijen en Eloy van de Lis-
donk geven een overzicht van de belangrijkste chro-
nische ziekten in de afgelopen twintig jaar, en
analyseren de hiermee gepaard gaande comorbidi-
teit. Zij bestudeerden hiertoe het voorkomen van
multimorbiditeit in de periode 1985 tot 2005. Ziek-
tegedrag en de invloed van gender op morbiditeits-
patronen staat centraal in de bijdrage van Toine
Lagro e.a. Vergeleken met een controlegroep pre-
senteren mensen met een depressie of angststoornis
meer alledaagse ziekten (minor illnesses). Die
conclusie trokken Tim olde Hartman e.a. in hun
bijdrage.
Floris van de Laar e.a. beschrijven het fenomeen
van zebra’s in de huisartspraktijk: aandoeningen
met een prevalentie van minder dan 0.5/1000
patiënten. Zij beschrijven bovendien de methodolo-
gische moeilijkheden bij dit soort onderzoek. Mark
van der Wel e.a. laten zien welke invloed aanpas-
singen van een richtlijn hebben op de behandeling
van hoge bloeddruk, zowel op proces- als op
uitkomstniveau. Worden de streefdoelen altijd ge-
haald? Van den Dungen e.a. vergelijken de data uit
het Nijmeegs netwerk met andere Nederlandse regi-
stratienetwerken, en doen een poging de verschillen
1 2 3
4 6
7 8 9
10 11 12
13 14 1
De Nijmeegse (co-)auteurs
1 Carel Bakx, 2 Hans Bor, 3 Wil van den Bosch, 4 Willem van Gerwen, 5 Wim de Grauw, 6 Lieke Hassink-Franke,
7 Henk van den Hoogen, 8 Floris van de Laar, 9 Toine Lagro, 10 Eloy van de Lisdonk, 11 Sylvie LoFoWong,
12 Peter Lucassen, 13 Maria van de Muijsenbergh, 14 Jan Mulder, 15 Tim olde Hartman, vervolg pag.18
Registratienetwerk CMR NMP
Ruim 65 jaar geleden nam Frans Huygen de
huisartspraktijk in Lent over van zijn voor-
ganger Van der Werf, die – zeer bijzonder
voor die tijd – reeds werkte met een medisch
dossier. Het werd de basis van de Continue
Morbiditeits Registratie, de CMR. Sinds 1967
worden in vier huisartspraktijken (Lent,
Oosterhout, Nijmegen, en Doesburg) alle aan
de huisarts gepresenteerde aandoeningen,
inclusief verwijzingen en ziekenhuisopnamen
vastgelegd. Hiermee is de CMR waarschijnlijk
het oudste nog functionerende onderzoeks-/
registratienetwerk ter wereld. In 1982 is naast
de CMR het Nijmeegs Monitoring (NMP) Pro-
ject ontstaan. De registratie binnen het NMP
richt zich op het vastleggen van gegevens
over patiënten met chronische aandoeningen
zoals diabetes, hypertensie, cardiovasculaire
morbiditeit en COPD/Astma.
Doelstelling van het onderzoeksprogramma
van de afdeling huisartsgeneeskunde van het
UMC St Radboud is de ontwikkeling van
effectieve methoden van vroegopsporing en
bewaking van hoog prevalente chronische
aandoeningen (waaronder ook incontinentie
en depressie) conform internationale
evidence based richtlijnen. Het onderzoek van
de afdeling heeft geleid tot een bijzondere
expertise en sterke infrastructuur op het
gebied van longitudinaal onderzoek geba-
seerd op dit tweetal unieke huisartsgenees-
kundige databases: de CMR en het NMP. De
CMR registreert in vier huisartspraktijken,
met in totaal 13.500 patiënten. De NMP, met
een actuele populatie van 55.000 patiënten,
kan daarbij gezien worden als een uitbreiding
van de CMR. Het NMP koppelt ondersteuning
van state-of-the-art huisartsgeneeskundige
zorg aan wetenschappelijk onderzoek
(genereren nieuwe kennis), zorginnovatie
(verbetering patiëntenzorg) en het geven van
onderwijs. De deelnemende praktijken
vormen de academische werkplaatsen, de
proeftuin voor de afdeling Huisartsgenees-
kunde van waaruit nieuwe ontwikkelingen
gestalte krijgen.
17

in morbiditeitscijfers te verklaren. En tot slot plaatst
Douglas Fleming het Nijmeegs netwerk in interna-
tionaal perspectief. Fleming is hoofd van het
Birmingham Research Unit of the Royal College of
General Practitioners (RCGP).
Geïnteresseerd?
Voor een samenvatting van de artikelen kijkt u op
Pubmed. Bent u geïnteresseerd geraakt, en wilt u
ook een (gratis) supplement ontvangen, stuur dan
een email met uw naam en adresgegevens naar:
a.meijsen@hag.umcn.nl, met vermelding van:
16 17 18 19
20 21 22 23
16 Hiske van Ravesteijn, 17 Eric van Rijswijk, 18 Henk Schers, 19 Doreth Teunissen, 20 Annemarie Uijen, 21 Chris van Weel
22 Evelyn van Weel, 23 Mark van der Wel
a g e n d a
Start in UMC St Radboud op 1 februari 2009
Informatiebijeenkomst ZorgDomein
Op donderdag 29 januari a.s. zijn huisartsen van harte welkom op de informatiebijeenkomst Zorg-
Domein. De bijeenkomst is een gezamenlijk initiatief van de regionale gebruikersvereniging Zorg-
Domein, Huisartsenkring Nijmegen e.o., het UMC St Radboud en het CWZ. Aanleiding voor de
bijeenkomst is de deelname van het UMC St Radboud aan ZorgDomein vanaf 1 februari 2009 en
de nieuwe mogelijkheden (‘functionaliteiten’) die de meest recente versie van ZorgDomein biedt.
Dick Munsterman (CWZ) vertelt over de eerste
ervaringen met ZorgDomein vanuit het perspectief
van het ziekenhuis, Tejo Jansen en Herman Levelink
doen verslag van hun ervaringen als huisarts met het
elektronisch verwijssysteem en Wim van de Meer
geeft toelichting op de implementatieplannen van
het Radboud. Antoon Schrijver (ZorgDomein)
demonstreert mogelijkheden en vernieuwingen
binnen ZorgDomein.
De organisatoren hopen u enthousiast te maken voor
het gebruik van de (vernieuwde) verwijsmodule en
eventuele drempels om mee te doen bij u weg te
nemen. Tijdens en na deze bijeenkomst heeft u vol-
doende gelegenheid om vragen te stellen.
De uitnodiging geldt nadrukkelijk alle regionale
huisartsen en overige betrokken praktijkmedewer-
kers! Ook als u nog geen of nauwelijks ervaring hebt
met het werken met ZorgDomein.
Meer informatie?
Voor meer informatie en eventuele vooraanmelding
mailt u naar secretariaat@ives.umcn.nl.
Datum Donderdag 29 januari 2009
Tijd 17.00 tot 19.00 uur
Wat is ZorgDomein
ZorgDomein ondersteunt het verwijsproces tussen de eerste en
tweedelijnszorg met een internetgebaseerde verwijsapplicatie. Het
is een landelijke elektronische verwijsapplicatie waarmee de huis-
arts vanuit zijn eigen Huisartsen Informatie Systeem (HIS) patiën-
ten kan verwijzen naar een ziekenhuis, inclusief de elektronische
afhandeling van de verwijsbrief, aanvraagformulieren en patiën-
teninformatie.. De inhoud van de verwijsafspraken die huisartsen
en ziekenhuis met elkaar maken, is volledig zelf vorm te geven in
ZorgDomein. Alleen het format waarin deze afspraken gepresen-
teerd worden, staat vast. In de regio Nijmegen is het model in 2007
ingevoerd door het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis. Dit tot tevre-
denheid van de deelnemende huisartsen, die er bij het UMC St
Radboud op aandrongen om ook ZorgDomein in te voeren. Door
op deze wens in te spelen wil het Radboud de relatie en samenwer-
king met huisartsen verder versterken.
18 19
Plaats
Accreditatie
Aanmelding
Medisch Studiecentrum UMC St Radboud,
Geert Grooteplein-Noord 21, Nijmegen
De bijeenkomst wordt voor huisartsen
geaccrediteerd voor twee uur
Alle regionale huisartsen krijgen hiervoor
nog een persoonlijke uitnodiging

Bijna iedereen, man en vrouw, denkt ook dat vrou-
wen veel beter tegen pijn kunnen, denk maar aan
wat vrouwen allemaal moeten en kunnen doorstaan
bij een bevalling. Dat is echter niet juist, zo vertel ik
dan, want vrouwen hebben - zo blijkt uit onderzoek
- een lagere pijndrempel, dus ervaren eerder pijn en
kunnen ook minder lang pijn verdragen. Groot
ongeloof is dan meestal mijn deel en ik kan dan
mooi het verschil uitleggen tussen biologische en
fysiologische verschillen en vervolgens de interac-
tie met rolpatronen en het omgaan hiermee.
c o l u m n
Sekse en humor
‘Humor’ als bewijs
van superioriteit?
Een van de meest aardige experimenten naar ver-
schillen tussen mannen en vrouwen werd in het
kerstnummer van de BMJ afgelopen jaar beschre-
ven door Sam Shuster, emeritus hoogleraar derma-
tologie (1) . Hij was altijd al een enthousiast wielren-
ner en na zijn pensionering bekwaamt hij zich in het
berijden van een eenwielige fiets. Na lang oefenen
thuis begeeft hij zich op straat en als goed weten-
schapper, houdt hij nauwgezet de reacties bij van
degenen die hij tegenkomt. En dat is het aardige,
voor hem volkomen onverwacht, observeert hij een
Bij mijn lezingen over sekseverschillen in ziekten en
klachten voor arts en leek bemerk ik grote ernst als
het gaat om de biologische verschillen. Meestal ver-
andert die ernst in onderdrukt gegniffel, lichte op-
winding tot openlijke hilariteit als ik vertel over de
op onderzoek gebaseerde verschillen tussen man-
nen en vrouwen in communicatie en het omgaan met
klachten en ongemakken. Mijn gehoor vertelt graag
over eigen ervaringen en veel vrouwen ervaren hun
mannen als die ziek worden als een extra kind erbij:
een eenvoudig griepje wordt door hem beleefd als
ernstig catastrofaal lijden dat veel empathie van de
partner behoeft.
groot verschil in reacties tussen mannen en vrou-
wen. Bijna iedereen reageert non-verbaal op zijn
verschijning zoals knikken, zwaaien, glimlachen of
met een gebaar van angst . Bijna de helft, meer
mannen dan vrouwen, zeggen ook iets tegen hem en
het verschil in reacties tussen mannen en vrouwen
is opvallend. Vrouwen reageren plezierig en met
bewondering. Bijna alle vrouwen prijzen hem
(“Goed zo; wat slim; jij bent een olympisch kampi-
oen; o wat moet dat moeilijk zijn; wat goed, ik wil-
de dat ik dat kon.”) of ze uiten hun bezorgdheid over
een eventuele val. Vrouwen maken nauwelijks
humoristische of snedige opmerkingen. Drie van de
vier mannen daarentegen reageren met zogenaamde
geestige weinig originele opmerkingen, vaak met
een vervelende ondertoon (“Kon je je geen ander
wiel veroorloven; al over gedacht om bij het circus
te gaan; jij houdt vast van een gevaarlijk leven; voor
gekken moet je bij fietsers zijn; ik neem aan dat het
banden spaart; ik wed erom dat ik het beter kan.”).
1. Shuster Sam Sex, agression, and humour: responses to unicycling - BMJ 2007; 335: 1320-1322.
Mannen stralen ook duidelijke uit dat ze zelf hun
reactie geestig, origineel en scherp vinden, ook al is
in werkelijkheid snedigheid gemeengoed.
De auteur bemerkt ook dat jongens tussen elf en
dertien jaar agressief gedrag tonen en zijn balans
proberen te verstoren door hem met voetbal, eigen
fiets of stenen te hinderen. Naarmate de jongens
ouder worden wordt deze openlijke agressie vervan-
gen door humor met naar de mening van de auteur
verborgen agressie. Nu wisten we al langer dat
grote verschillen bestaan in humor tussen mannen
en vrouwen: weinig vrouwen kunnen een goede
mop vertellen en de meeste comedians, sommigen
uitgezonderd, zijn mannen. Ook de appreciatie van
grappen is verschillend voor mannen en vrouwen.
Humor als wapen om superioriteit te etaleren, dat is
in het seksedebat een nieuwe gedachte waar we ver-
der over moeten nadenken.
20 21
Toine Lagro

o p l e i d i n g
22
HAO meerdaagse
Huisartsopleiders etnisch en
cultureel actief onder de gordel
Tijdens het onderdeel culturele en etnische diversi-
teit werden de opleiders meegenomen op reis. Huis-
artsen met veel patiënten met een andere etnische
en/of culturele achtergrond kennen dit fenomeen al,
je gaat immers elke dag een beetje op reis in je eigen
spreekkamer. Maar deze verrijkende ervaring is
niet voor alle huisartsen weggelegd. Een groot deel
heeft immers weinig allochtone patiënten. Uit de
Nivel-enquête van 2008 blijkt dat huisartsopleiders
zich vaak onvoldoende competent voelen op dit
gebied en ze vinden dat hier wat aan gedaan moet
worden. Deze dag was daarvoor een eerste aanzet.
Blijf betrokken en nieuwsgierig
Na de aftrap door Ben Bottema en Alfons Olde
Loohuis, samen met Wilma van der Weijden de
Spannende kop nietwaar? Toch beschrijft het aar-
dig wat op 4 en 5 november in het (voormalig)
klooster Willibrordhaeghe in het Brabantse Deur-
ne plaats vond. In deze rustgevende setting na-
men 65 huisartsopleiders deel aan de inmiddels
befaamde HAO-meerdaagse, op zoek naar kennis
en inspiratie. De meerdaagse is onderdeel van
het curriculum voor huisartsopleiders van de
VOHA. Deze tweedaagse training vormt een aan-
vulling op de acht hao-dagen die in de loop van
het jaar plaatsvinden. De ene dag stond urogy-
naecologische problematiek ‘onder de gordel’
centraal, de andere dag ging het om etnische en
culturele diversiteit.
Guus Busser
organisator van deze dagen, opende reisgids Mech-
tild Beek de dag. Ze verschafte ons een denkkader
over culturele diversiteit en identiteit vanuit diverse
invalshoeken: epidemiologisch, vanuit sociale en
culturele context en vanuit het communicatieve
aspect. We spraken met elkaar ook over eigen
cultuurverschillen. Niet geheel onverwacht bleken
velen van ons een katholieke achtergrond te hebben,
soms ver weggestopt, maar weer even tot leven
gebracht door de sfeer in het klooster. Tot slot
presenteerde Lies Bruggeman de resultaten van een
enquête die recent is afgenomen onder aios, die wer-
ken in praktijken met veel allochtone patiënten.
Belangrijkste conclusie: ook bij hen is behoefte aan
meer kennis en vaardigheden – die ze natuurlijk
hopen te krijgen van hun opleiders.
Na de koffie onderzochten we hoe ver onze horizon
al reikte. In de workshops - begeleid door Alfons
Olde Loohuis, Fifi Groenendijk, Nico Vlaar en on-
dergetekende – kwam treffende casuïstiek voorbij .
Fifi, Nico en ikzelf hebben immers zeer kleurrijke
praktijken en maken al jaren spannende reizen.
Natuurlijk is het werken met mensen waarmee je
soms moeizaam communiceert niet altijd rozengeur
en maneschijn. Maar wat we vooral probeerden
over te brengen was: blijf betrokken, blijf nieuws-
gierig, en probeer mogelijke irritaties en frustraties
de baas te blijven.
’s Middags was Hans Harmsen, huisarts en huis-
artsbegeleider in Rotterdam, te gast als docent. Hij
ging in op interculturele communicatie en cultuur-
verschillen volgens het model van Pinto. De discus-
sie spitste zich toe op het thema: ‘En mijn cultuur
dan?’. Op het einde van de dag verscheen een aan-
tal getrainde aios, nog vol van het moeizame
gesprek dat ze hadden gevoerd met ’die moeilijke
Marokkaanse mevrouw’. “Hoe zou jij dit oplos-
sen?”, was hun wanhopige vraag aan de opleiders.
Die vervolgens in kleine groepjes - gesterkt door de
eerder die dag opgedane kennis - probeerden de
aios te leiden naar een oplossing.
De eerste dag werd afgesloten met een drankje en
een salsaband. Wat schoorvoetend begaven zich een
aantal van ons op de dansvloer. Daarna stond er een
exotisch buffet klaar, natuurlijk ook in het kader
Reisgids Mechtild Beek, 2e van links
van de ‘interculturalisatie’. Hierbij viel het op dat de
aanwezigen qua eetcultuur al aardig vaardig
bleken..
Urogynaecologische problematiek
Omdat ik zelf betrokken was bij de voorbereiding
en begeleiding van het onderdeel ‘diversiteit’, was
ik niet in staat de urogynaecologische dag te
volgen. Maar in de wandelgangen proefde ik veel
waardering en enthousiasme. Dat bleek trouwens
ook uit de evaluatie achteraf. Parvaneh Moazzeni,
Tjarda Lemain en Henriëtte Engel hebben dit on-
derbelichte aspect van de huisartszorg goed op de
kaart gezet. Met fantasieprikkelende titels als ’In-
continente kennis’ en ‘Watermanagement’ (helaas
zonder een inleiding van Willem Alexander) kwam
menig casus voorbij en werden verbeterplannen
bedacht. Het oefenen met een leergesprek over
casuïstiek ‘onder de gordel’ aan de hand van een
video werd goed gewaardeerd. En op het eind van
de dag werden sommige vaardigheden, bijvoor-
beeld het inbrengen van een pessarium, nog eens
geoefend.
Het waren voor iedereen twee inspirerende dagen.
En gedenkwaardig omdat tijdens de nacht dat wij in
het klooster sliepen de eerste zwarte president van
de VS werd gekozen!
Voor diegenen die er niet bij waren: op dinsdag
7 en woensdag 8 april 2009 wordt dit programma
herhaald!
23

Mijn onderzoek naar ‘het voorkomen van partner-
geweld bij patiënten op een academische polikli-
niek gynaecologie/obstetrie’ was mijn eerste ken-
nismaking met het doen van onderzoek. Gedurende
de stagemaanden heb ik geleerd wat er zoal komt
kijken bij het uitvoeren van onderzoek. Ik heb niet
alleen veel geleerd op het praktisch vlak, zoals het
uitvoeren van een literatuurstudie en het analyseren
van de onderzoeksdata met SPSS, maar ook op per-
soonlijk vlak. Partnergeweld is een ‘heftig’ onder-
werp, dat je aangrijpt en je (zeker als aankomend
hulpverlener) prikkelt om te helpen en in te grijpen.
Maar ik heb juist geleerd om afstand te bewaren
tijdens het onderzoek, en de patiëntes door te ver-
wijzen naar een organisatie die de vrouwen de bes-
te zorg kan verlenen. Daar help ík de vrouwen het
meeste mee, hoewel het moeilijk blijft om je niet
teveel in de problemen van de vrouwen te mengen.
Partnergeweld is een veel voorkomend probleem in
Nederland, waarover in de geneeskunde nogal wat
onduidelijkheid bestaat, met name over het vóórko-
men en de consequenties hiervan. Vrouwen zijn
Wetenschappelijke stage
Partnergeweld op
een polikliniek
gynaecologie
hierbij veel vaker het slachtoffer dan mannen. Een
op de vijf vrouwen wordt geestelijk en/of lichame-
lijk mishandeld binnen een intieme partnerrelatie.
Eén van de kenmerkende klachten waar vrouwen
zich mee presenteren zijn ‘gynaecologische klach-
ten’. De belangrijkste aanleiding voor mijn onder-
zoek was het feit dat in Nederland op een polikli-
niek gynaecologie nog nooit een prevalentiestudie
is gedaan naar partnergeweld. Voor mijn onderzoek
heb ik de volgende hoofdvragen proberen te beant-
woorden:
1. Hoe vaak is er sprake van partnergeweld bij
vrouwen op een polikliniek gynaecologie, gesplitst
naar type partnergeweld en leeftijd?
2. Hoe vaak komt partnergeweld voor onder zwangere
patiëntes?
3. Is er een relatie tussen het optreden van partnergeweld
en opleiding?
4. Vinden vrouwelijke patiënten het belangrijk als
een arts in een consult naar partnergeweld
vraagt?
5. Als partnergeweld aan de orde is, weten de betreffende
(huis)artsen dan van het geweld af en
hebben ze er naar gevraagd, naar de mening van
de patiënte?
De methode van onderzoek was een wachtkameronderzoek
op een polikliniek gynaecologie/obstetrie,
middels een gevalideerde enquête, de Compo-
o n d e r z o e k & o n d e r w i j s
Al jaren ben ik actief in verschillende werkgroepen op het gebied van sekse(verschillen), waaronder
de internationale Werkgroep Seksuele Gezondheid en Aids (www.ifmsa.nl/scora) en de
Werkgroep Sekse Specifieke Geneeskunde (www.ru.nl/wssg). De keus voor mijn wetenschappelijke
stage was daarom snel gemaakt, ik wilde graag onderzoek doen in het vakgebied ‘vrouwenstudies’.
Het onderwerp partnergeweld koos ik in overleg met prof.dr. Toine Lagro, hoofd
van de afdeling Vrouwenstudies. Mijn onderzoeksstage deed ik op de afdeling gynaecologie/obstetrie
van het UMC St Radboud.
Lianne Rietveld
site Abuse Scale (CAS). Deze enquête is afgenomen
bij 200 vrouwen tussen de 18 en 60 jaar, in het UMC
St Radboud (Nijmegen). Ter bescherming van de
vrouwen en als garantie voor betrouwbaarheid hebben
de vrouwelijke patiëntes de enquête over relaties
ingevuld in een aparte ruimte, zonder hun partner.
Resultaten
Uit de data-analyse bleek dat 23% van de ondervraagde
vrouwen actueel en/of in het verleden met
partnergeweld is geconfronteerd. Bijna een op de tien
vrouwen (9%) gaf aan actueel misbruikt te worden.
Actueel geweld lijkt vooral in de leeftijdsgroep van
18-25 jaar voor te komen. Van de 82 zwangere vrouwen
in het onderzoek hebben 4 (5%) vrouwen te maken
met actueel partnergeweld. Verder lijkt partnergeweld
meer voor te komen wanneer de man een
lagere opleiding heeft genoten dan de vrouw.
Hoewel partnergeweld dus veel voorkomt bleek de
huisarts slechts bij 11% van de mishandelde patiëntes
op de hoogte te zijn van het geweld. Terwijl het merendeel
van de vrouwen (78%) het belangrijk vindt
dat de (huis)arts naar partnergeweld vraagt was de
werkelijkheid anders. De huisarts had bij de meeste
vrouwen (91%) nog nooit naar partnergeweld gevraagd.
Misschien kan mijn onderzoek een kleine bijdrage
leveren aan de kennis over partnergeweld. Hopelijk
komt er ooit meer opheldering over het vóórkomen en
voorkómen van partnergeweld, waardoor de vrouwen
eerder herkend en daarmee geholpen kunnen
worden.
24 2
Lianne Rietveld

Men moet
w e r k g r o e p o n t w i c h t e n d e v o r s i n g
Men moet altijd enigszins verdrietig zijn,
anders is men verloren,
maar men moet wel een beetje verloren zijn
- van het reddeloze soort -
anders zou men alleen maar gelukkig zijn,
toch moet men ook gelukkig zijn,
zo maar gelukkig kunnen zijn,
in alle staten van geluk,
anders zou men maar verdrietig zijn,
enigszins verdrietig
altijd.
Toon Tellegen
Uit: Minuscule oorlogen, niet met het blote
oog zichtbaar - Querido, Amsterdam 2004
Is dit de state of mind waarin de
Nederlandse huisarts zich ook
bevindt? Verloren? Reddeloos
verloren dat niet, maar soms lij-
ken we wel een beetje ver-
dwaald. Willen we een ouder-
wets vertrouwde huisdokter zijn
die toegankelijk en gericht op
de patiënt zorg wil verlenen of
willen we een modern ogende
praktijk runnen met vele hulp-
krachten die al dan niet selecte-
ren wie bij ons de spreekkamer
in mag. Of raken wij en u juist
verdwaald door deze valse te-
genstelling.
State of mind ontwrichtend?
Soms denken wij dat wij maar beter dichter of schrijver hadden kunnen
worden dan dokter. In welke zin dan ook. Maar als wij dan de zinnen
van anderen weer lezen dan keren wij in alle nederigheid terug naar
onze eigen stiel.
Eric van Rijswijk / Peter Lucassen
Verdrietig? Enigszins, dat wel. Als wij de
EPD-brief lezen, als wij zijn bod voor de
huisartsenzorg horen. En als wij dienst
doen op de huisartsenpost. Dan worden
wij soms verdrietig van wat we tegenko-
men. Vier verschillende dokters bij een
palliatieve patiënt, geen informatie, geen
bereikbare collega.
Gelukkig? Dat toch wel, niet in alle sta-
ten, maar toch gelukkig. Het blijft een
prachtig vak, je komt veel tegen, veel nog
te doen.
Of deze poëet-huisarts aan zijn eigen be-
roepsgroep dacht is niet duidelijk. Wij
denken er wel aan, te somber, te verloren,
te gelukkig. We weten het niet en dat is
niet zo erg. Weet u het? Soms weet de
WOV, de Werkgroep Ontwichtende Vor-
sing, het zelfs niet meer. Ontwrichtend?
Nee, een state of mind!
RECTIFICATIE OP DE WOV DE DEUR UIT
Het doet ons deugd zo goed gelezen te
worden. Een van onze oplettende lezers
maakte ons erop attent dat in onze vorige
bijdrage het een en ander mis was met
het gedicht ‘The Door’ van Miroslav Ho-
lub. Het gedicht was niet in z’n geheel
weergegeven. Volledigheidshalve hier
het hele gedicht zonder schrijffout.
The Door
Go and open the door.
Maybe outside there’s
a tree, or a wood,
a garden,
or a magic city.
Go and open the door.
Maybe a dog’s rummaging.
Maybe you’ll see a face,
or an eye,
or the picture
of a picture.
Go and open the door.
If there’s a fog
it will clear.
Go and open the door.
Even if there’s only
the darkness ticking,
even if there’s only
the hollow wind,
even if
nothing
is there,
go and open the door.
At least
there’ll be
a draught
Eerste ervaringen
v a n d e n u h p - c o n s u l e n t e n
Hobbels bij de
accreditatie
Toen de eerste praktijken vier jaar geleden begon-
nen aan de eerste accreditatiecyclus was alles
nieuw. Voor zowel de praktijken als de NUHP-prak-
tijkconsulenten was het zoeken naar wat er precies
van de praktijken gevraagd werd. Inmiddels weet ik
dat enthousiasme de belangrijkste valkuil is. De VIA
(Visitatie Instrument Accreditering) geeft inzicht in
alle mogelijke verbeterpunten en de reactie van
diverse praktijken was dat ze eigenlijk alles tegelij-
kertijd wilden aanpakken. Praktijken nemen daar-
door in het begin te veel hooi op hun vork.
Marianne van Hemert, NUHP-praktijkconsulente
Kortom, de praktijken begonnen allemaal heel
enthousiast en dus werden aanvankelijk (te) veel
plannen geschreven. De tabel op pagina 28 laat zien
met welke onderwerpen de zes praktijken die ik nu
begeleid, zijn gestart. Ze begonnen destijds met
gemiddeld acht plannen - de verplichte onderdelen,
zoals o.a. hygiëne en ampullenetui, niet meegere-
kend.
In de eerste evaluaties hebben sommige praktijken
moeten concluderen dat de streefdoelen niet waren
behaald. De werkzaamheden waren, gezien de
beschikbare menskracht, vaak iets te optimistisch
ingeschat of er was geen rekening gehouden met
onbeïnvloedbare factoren van buitenaf (levertijden,
technische problemen, medewerking van externe
hulpverleners, opleidingsduur, vertrek of ziekte van
medewerkers). Toch kunnen we concluderen dat er
elk jaar verbeteringen hebben plaatsgevonden.
Terugblik
Terugkijkend ben ik het volledig eens met de aan-
beveling van het NHG bij de start van de accredita-
tie: maak niet te veel plannen, doe wat je moet en
doe het goed! Het is immers veel leuker om aan het
eind van de rit te zien dat je voornemens ook daad-
werkelijk zijn uitgevoerd dan dat je moet constate-
ren dat je wel veel hebt gedaan maar dat de voorge-
nomen doelen niet zijn gehaald.
Bij de evaluatieronde een jaar na de toekenning van
het NHG-keurmerk was het weer spannend, zeker
wanneer het streefdoel niet was bereikt. Maar dat
viel gelukkig mee. Als een bepaald doel niet was ge-
haald, maar er was een goede reden voor én het was
duidelijk dat er echt gewerkt werd aan verbetering,
dan mocht de praktijk zijn keurmerk behouden maar
kreeg wel aanbevelingen over hoe verder te gaan.
Vaak hadden de praktijken zelf al ideeën hoe ze hun
doelen alsnog zouden kunnen realiseren.
Indien een plan af was en het doel bereikt, mocht
het echter niet ‘op de plank’ terecht komen. De
accrediteur wilde hiervoor goede waarborgen. Dus
toen er bijv. een goed lopend systeem was opgezet
om de ampullenetuis van de huisartsen te controle-
ren en up to date te houden was dat niet voldoende.
Er moest ook in de agenda’s genoteerd worden wan-
neer controle plaatsvond en ook in het volgende jaar
moest het weer in de agenda. Dat werd in de mees-
te praktijken als wat overbodig gezien, ‘het was
toch logisch dat dat zo door zou gaan’. Ook moes-
ten bepaalde zaken op de agenda van (team)ver-
gaderingen worden gezet zodat een goed resultaat
niet na verloop van tijd zou verwateren. Dat vonden
de meeste praktijken overigens wel een goed idee.
Door regelmatig met de medewerkers over de voort-
26 27

Tabel 1: Verbeterplannen in zes NUHP-praktijken
1 Het opzetten van structureel werkoverleg
2 Privacy aan de balie
3 Werken met protocollen voor gedelegeerde taken
4 Verbeteren van de triage door de assistente
5 Verbetering van het gebruik van het HIS (o.a gebruik ICPC-codes en probleemlijst)
6 Verbetering van de actuele medicatie in het HIS
7 Directe verbinding met de apotheek
8 Telefonische bereikbaarheid van de praktijk (telefoontraining, andere centrale, extra
assistentie aan de telefoon in de spitsuren, patiënten informeren over de beltijden)
9 Telefonische bereikbaarheid huisarts
10 Jaarverslag
11 Het in de eigen praktijk uitvoeren van spirometrie bij Astma / COPD patiënten
12 Het jaarlijks verrichten van voetonderzoek bij diabetespatiënten door podotherapie
of praktijkondersteuner
13 Astma / COPD (opzetten spreekuur door POH, registreren rookgedrag, verhogen
opkomst controles, spirometrie in eigen beheer)
14 HVZ (jaarlijks CVRP maken, medicatie)
15 DM (optimaliseren cholesterolverlaging, oogcontrole, voetonderzoek)
16 Cervixscreening
17 Osteoporose (screening)
18 Maagmiddelen (indicatie bekend, terugdringen gebruik)
19 Patiënten op de hoogte brengen van de mogelijkheid van een langer consult
20 Hygiëne in de huisartsenpraktijk: protocol desinfectie en gebruik sterilisator
21 Up to date houden van medicatie (-ampullen) in de visitetas van huisartsen
22 Anafylaxie(set)
In de loop van de eerste cyclus zijn enkele plannen herzien en er zijn ook enkele nieuwe plannen toegevoegd o.a.
- Begeleiding DM type 2 patiënten met insuline door POH
- Ketenzorg Astma en COPD
- Diabetische controles in verzorgingshuis
- Registratie patiënten met hartfalen
- Opzetten hypertensie spreekuur door assistent
gang en de resultaten te praten houd je iedereen betrokken
en kan er zonodig tijdig worden ingegrepen.
De NHG-accrediteur gaf ook het dwingend
advies om werkafspraken en protocollen op papier
te zetten. Vaak bleken er wel afspraken te zijn over
hoe dingen aangepakt en geregeld moesten worden
maar deze zaten dan alleen in het hoofd van de betreffende
medewerkers. Met het op papier zetten
van werkafspraken en protocollen wordt inzichtelijk
hoe er gewerkt wordt, niet alleen voor de praktijk,
maar ook voor een buitenstaander. Denk daarbij
bijv. aan de inhoud van de POH-spreekuren.
Indien een doel niet (geheel) was behaald en er waren
geen aanvullende plannen over de manier om
dat doel te bereiken werd gevraagd een nieuw actieplan
te schrijven. Alleen een beschrijving van de
geplande activiteiten was dan niet voldoende. Er
moest een nieuw schema opgesteld worden, met
voorgenomen acties plus daarvoor verantwoordelijke
personen en de datum waarop die acties uitgevoerd
dienden te zijn. Dit bleek uiteindelijk een
goed hulpmiddel om het doel alsnog te bereiken.
Een voorbeeld: een huisarts komt er niet aan toe om
volgens het verbeterplan ICPC-codes in het EMD te
v a n d e n u h p - c o n s u l e n t e n
noteren. Alleen het voornemen noteren dat er daartoe
meer tijd in de praktijk voor vrijgemaakt diende
te worden en de assistenten wellicht iets van de
taken zouden kunnen overnemen is dan niet voldoende.
Een dergelijke oplossing gaat pas werken
als er goed doordacht is wat er precies moet gebeuren,
wie het uit gaat voeren en wanneer.
Voorbeelden van problemen
Problemen die we tegen kwamen (en mogelijke oplossingen):
• Gebrek aan samenwerking binnen een team.
Ervaring leerde dat hoe meer de taken verdeeld
waren, hoe efficiënter het liep, en hoe beter de
samenwerking. Groot voordeel is dat iedereen
zich verantwoordelijk voelt voor zijn eigen stukje
en indien een medewerker uitvalt komt niet direct
alles stil te liggen.
• Vertraging in de uitvoering van de verbeterplannen
door afhankelijkheid van derden (bijv. van
een specialist, een leverancier, een samenwerkingsverband
waarin men participeert of een
regionale zorgverzekeraar die stopt met de
vergoeding). Indien uit het actieplan bleek dat de
praktijk niets te verwijten viel gaf dat de accrediteur
sneller inzicht in de zaak en leverde dan in
het accreditatietraject weinig moeilijkheden op.
• Soms, door voortschrijdend inzicht, kwam een
praktijk gedurende de rit tot de conclusie dat een
andere weg ingeslagen moest worden. Daar werd
door de accrediteur nooit echt moeilijk over gedaan,
als het maar goed onderbouwd was. Dit
gold bijvoorbeeld in situaties waarin een verbeterplan
vertraging had opgelopen omdat andere
verbeteringen prioriteit hadden gekregen. Om de
accrediteur de situatie duidelijk te maken hebben
we met terugwerkende kracht wel eens een nieuw
plan geschreven, inclusief actielijst. Zo kon de
accrediteur aan het eind van het jaar zien hoe een
ander plan goed was uitgevoerd.
• Meetbaarheid is erg belangrijk. Er zijn in het begin
praktijken ‘in de problemen’ gekomen omdat
er geen goede nulmeting was gedaan. Uit de VIA
kwam bijvoorbeeld naar voren dat de patiënten
bij spoedgevallen de praktijk slecht bereikbaar
vonden. De praktijk had zelf ook de ervaring dat
de bereikbaarheid niet optimaal was en stelde
zich als doel dat 95 % van de patiënten na een bepaalde
periode tevreden moest zijn over de telefo-
nische bereikbaarheid. Dit lijkt heel meetbaar en
bij het indienen van het plan had ook de accrediteur
niets opgemerkt. Maar bij evaluatie was enerzijds
wel duidelijk hoeveel procent van de patiënten
uiteindelijk tevreden was, maar anderzijds
was het niet duidelijk of er een verbetering was
opgetreden. Er was immers geen basismeting.
Hilarische voorbeelden van kinderziektes
Ik merkte al op dat het in het begin voor praktijken
én praktijkconsulenten aftasten was, dat gold in zekere
zin ook voor de kersverse NHG-accrediteurs.
Dat leverde aanvankelijk wel eens hilarische situaties
op. Ik kan me nog goed een totaal ontstelde
praktijkmedewerker herinneren die van de accrediteur
de gebruikte wegwerphandschoenen moest
gaan tellen. Zo kon namelijk aangetoond worden of
men zich wel aan de voornemens t.a.v. hygiëne
hield. We hebben toen contact opgenomen met het
NHG, dat ook toegaf dat dit een brug te ver ging. De
accrediteur had vermoedelijk mee willen denken,
maar was ietwat doorgeschoten.
Groot was ook de verontwaardiging in een van de
praktijken toen de accrediteur niet alleen naar de
verloopdata van de ampullen ging kijken, maar ook
allerlei kasten opentrok en onaangekondigd andere
zaken op houdbaarheidsdatum ging controleren. Er
was inderdaad een en ander verlopen, dus leuk vond
men dat niet. Het aardige is dat in diezelfde praktijk
een jaar later werd gezegd dat dit toch wel een goede
actie was geweest, omdat ze na dat bezoek uit
zichzelf alles goed zijn gaan bijhouden.
Tot slot
Als ik met de praktijken aan de verbeterplannen
werk beschouwen we de accrediteur maar even als
de grote controleur (‘big brother’), die bewaakt dat
je zaken goed in orde zijn. Als je je realiseert dat je
met zijn allen aan hetzelfde doel werkt (verbeteren
van de kwaliteit) dan zorgt dat ervoor dat je ook het
commentaar van de accrediteurs kunt waarderen.
De eerste praktijken staan nu voor de afronding van
de eerste cyclus. Ik hoop in een volgend artikel meer
te kunnen melden over de voorgenomen plannen:
welke resultaten zijn er daadwerkelijk behaald en
hoe kijken praktijken terug op de eerste accreditatiecyclus?
28 29

o n d e w i j s & o p l e i d i n g
Campagneleider Charles Verhoeff (m) in overleg met onderwijs-
coördinator Anneke Meijsen (r) en secretaresse Dorothé Jackson.
NOODKREET
Gezocht: stageplaatsen voor
coassistenten en aios
Als u dit leest, zijn uw collega-huisartsen mogelijk al door ons gebeld. Reden: een gebrek aan
stageplaatsen voor basisonderwijs (coassistenten) en vervolgopleiding (aios). Uit alle evalua-
ties blijkt het coassistentschap huisartsgeneeskunde nog altijd een van de leukste en best
gewaardeerde coschappen van het UMC St Radboud te zijn. Het heeft zoveel succes opgeleverd
dat we in Nijmegen een sterke huisartsopleiding hebben. Maar hoe lang nog? Het coschap
staat onder grote druk vanwege een gebrek aan opleidingsplaatsen. Helpt u ons mee door uw
collega’s te motiveren om studenten te ontvangen in hun praktijk of om opleider te worden?
Anneke Meijsen, onderwijscoördinator HAG
Waarom deze wervingsactie?
Bij de laatste uitbreiding van de numerus fixus in
2006 (van 220 naar 340 studenten) werd al snel
duidelijk, dat dit een grote druk op de kwaliteit
van het onderwijs en de onderwijsorganisatie zou
leggen. Bij de afdeling Huisartsgeneeskunde wer-
den daarom extra (regio)coördinatoren aangesteld,
die als belangrijkste taak hadden het werven van
nieuwe opleidingsplaatsen. Veel huisartsen zijn
toen met positief resultaat benaderd voor een taak
als huisarts-docent of opleider en voor deelname
aan het NUHP-netwerk. Echter, de winst van deze
extra werving is intussen voor een groot deel teniet
gedaan door afmelding van stageplaatsen door bijv.
ruimtegebrek, drukte vanwege HOED-vorming
en andere - op zichzelf begrijpelijke - praktische
bezwaren.
Het werk van de regiocoördinatoren, gevoegd
bij de expertise van de zittende club mensen
en de inzet van veel (nieuwe) huisartsen
zorgde ervoor dat nog steeds een kwalitatief
goed coschap kan worden gegarandeerd. En
ondanks soms ‘last-minute planningen en
zweetdruppeltjes achter de schermen hoefde
nooit tot wachttijden te worden overgegaan.
Dreiging…
Per 1 januari 2009 stroomt het cohort van 340 stu-
denten het zesde jaar binnen. Het benodigde aantal
opleidingsplaatsen hebben we echter nog lang niet
gehaald. Gevoegd bij de uitbreidingswens van de
Vervolgopleiding (Voha) zoeken wij met onmiddel-
lijke ingang meer dan 100 extra opleidingsplaatsen
(per jaar) voor coassistenten en 30 opleidingsprak-
tijken voor de huisartsopleiding.
De afdeling Huisartsgeneeskunde en VOHA heb-
ben nu besloten tot een gezamenlijke wervingscam-
pagne, in de lijn van de nieuw te starten afdeling
Eerstelijnsgeneeskunde. De campagne sluit aan op
de recente landelijke oproep van de LHV tot deel-
name aan opleiding. Eind november hebben alle
huisartsen in de regio onze noodkreet ontvangen
Ellie Raijmann, medewerkster rooster en planning en
Marlies Cuisinier(r), regiocoördinator.
om zich aan te melden voor opleidingsactiviteiten.
Op dit moment worden alle huisartsen die nog
niet gereageerd hebben telefonisch benaderd door
medewerkers van afdeling Huisartsgeneeskunde en
de Voha..
Doe mee, motiveer collega’s!
Door op te leiden wordt immers op termijn ieders
waarneming en opvolging gegarandeerd.
Hoe aan te melden?
• als nieuwe opleider voor co-assistenten
via 024-361 37 36
of per email a.meijsen@hag.umcn.nl;
• als kandidaat opleider voor aios
via 024 – 361 53 00
of per email: w.vanderweijden@voha.umcn.nl.
Onze hoop is mede op u gevestigd!
Vanuit Nijmegen wenst
de redactie van Lijn 1 u fijne
kerstdagen en een inspirerend
begin van 2009
c o l o f o n
Lijn 1 is een gezamenlijk periodiek van de afdelingen Huisarts-
geneeskunde (Hag), de Vervolgopleiding tot huisarts (Voha) en
IQ healthcare (v/h Kwaliteit van Zorg), in samenwerking met
het netwerk Nijmeegse Universitaire Huisartspraktijken (NUHP).
Het magazine verschijnt 4 keer per jaar, en wordt gratis
toegezonden aan alle huisartsen die op enigerlei manier een
relatie hebben met voornoemde afdelingen.
Hoofd- / eindredactie Willem van Gerwen
Redactiecoördinatie Anneke Meijsen, Wilma van der
Weijden, Myriam Kassies
Redactiecommissie Annelies Jacobs, Maarten Klomp, Eric
Redactie-adres
van Rijswijk
117 HAG, Postbus 9101, 6 00 HB Nijmegen
Tel 024-3613736
Fax 024-3 41862
E-mail A.Meijsen@hag.umcn.nl
Internet
Netwerk Universitaire Huisartsenpraktijken
Nijmegen (NUHP) www.nuhp.nl
Afdeling Huisartsgeneeskunde (Hag) www.umcn.nl/hag
Vervolgopleiding tot huisarts (Voha) www.voha.nl
IQ healthcare (v/h afdeling Kwaliteit van Zorg)
Netwerk Academische Huisartspraktijken CMR NMP
Vormgeving ter Haar Romeny & Ketel, Nijmegen
Druk Drukkerij Efficiënt, Nijmegen
Oplage 127
www.iqhealthcare.nl
www.nmp.net.ms
Het volgend nummer van Lijn 1 verschijnt begin april 2009.
Met daarin (o.a.) aandacht voor:
• Droomzorg – Leren dokteren voor ouderen
• Centrale ijking medische apparatuur in academische
huisartspraktijken
• NHG-accrediteurs aan het woord
• HOED van de maand: Medisch Centrum Oost in Nijmegen
30 31

32
landgoed heyendaal - incl. ‘het kasteeltje’ - werd in 1949
aangekocht door de st radboudstichting. vanaf 1951 verscheen
hier het ziekenhuis en de medische faculteit. het ‘kasteeltje’ is
nu hét symbool van umc st radboud.