Asbest in ons milieu?

Deskundigen van het instituut voor Toegepast Natuurwetenschappelijk Onderzoek
(TNO) uit Delft menen dat voornamelijk de afmetingen van de vezels en de
snelheid waarmee de vezels oplossen in het menselijke lichaam de schadelijkheid
bepalen.
Om weinig risicovol te zijn, dienen vezels die asbest vervangen dus te bestaan uit
1. niet- of weinig bioresistente vezels die 2. dikker dan 3 µm zijn en 3. een amorfe
(niet-kristallijne) structuur hebben.
MMMF vezels of “man made mineral fibres” worden steeds meer gebruikt. Minerale
wol (glas- of steenwol) is het meest gebruikte vezeltype bij de MMMF vezels.
MMMF vezels zijn amorfe vezels en hebben een diameter van 0,2 tot 20 µm en
een lengte van 1 tot 1000 µm of meer.
De blootstelling aan dergelijke dunne minerale vezels is al tientallen jaren een feit,
zonder dat ernstige ziekteverschijnselen opgedoken zijn. In 1982 werd in een
conferentie te Kopenhagen over MMMF besloten dat, mochten deze MMMF vezels
onverhoopt toch als kankerverwekkend aangemerkt worden, het reële risico op
kanker dan zowel bij werknemers van productiebedrijven als bij gebruikers zo goed
als nihil is.
Hieronder volgt een uitgebreider toelichting per vezeltype.
Glaswol en rotswol
Glaswol en rotswol zijn beiden gemaakt uit anorganische minerale materialen die
men in overvloed in de natuur aantreft zoals basalt, zand, kalksteen. Men gebruikt
soms de verzamelnaam minerale wol voor beide producten.
Glaswolvezels zijn amorfe vezels met een dikte van 3 tot 12 µm, ze zijn dus
moeilijk inadembaar. Enkele speciale soorten met dunnere vezels kunnen
problematisch zijn (met name microglaswol met een vezeldikte tot slechts 0,1 µm,
o.m. gebruikt bij filtratie). Glaswol werd ontwikkeld om als asbestsubstituut te
dienen voor de isolatie van huizen. Glasvezels blijven maximaal 1 tot 3 jaar in het
lichaam. Voor glaswol werd in sommige studies bij dieren wel, in andere geen
carcinogeen effect vastgesteld. Ook stelde men longfibrose vast.
Er is echter geen bewijs dat glas- en steenwol bij mensen kanker veroorzaken.
Na onderzoek van tienduizenden werknemers op schadelijke effecten kwam men
begin de jaren negentig tot de conclusie dat glas- en steenwol nauwelijks gevaar
opleveren. De kans op longkanker bleek, ook bij hoge blootstellingen in een
productie-omgeving, zeer laag tot nul te zijn.
Glasvezel werd in 2002 door het IARC van groep 2B naar groep 3 verplaatst.
Nota Q van de Europese richtlijn 97/69 bevat biopersistentiecriteria voor MMVF
(“man made vitreous fibres”) waaronder minerale wol. Minerale wol die aan deze
criteria voldoet wordt ingedeeld in de categorie “niet in te delen”, wat betekent dat
er geen kankerverwekkende eigenschappen aan worden toegeschreven. Minerale
wol die in Europa wordt geproduceerd voldoet aan nota Q.
De vroegere indeling als mogelijk kankerverwekkend was gebaseerd op
dierproeven waarbij de dieren aan glaswol werden blootgesteld via niet-natuurlijke
opnamewegen, met name injectie en implantatie. Men stelde echter geen
cancerinogene effecten bij dieren vast wanneer de dieren hoge concentraties
vezels inademden.
Lichtere respiratoire aandoeningen zoals asthma, chronische bronchitis, een
pijnlijke keel, heesheid, hoesten en een moeilijke ademhaling worden wel
geassocieerd met de blootstelling aan glaswol zonder beschermende uitrusting.
Glaswolisolatie behoudt zijn typische gele kleur, ook vele jaren na de plaatsing.
97