Op de Bok - juni 2012 - Vnv

Koos Stalman
Magister van geest,
gestel en gedrag
Het kwartje
van Kok
vereniging van nederlandse verkeersvliegers juni 2012
Van melding tot
trendanalyse

VLIEG Hypotheken
Als het gaat om uw hypotheek,
staan wij liever met twee benen op de grond.
VLIEG Hypotheken: Geen mooie praatjes, het gaat om visie!
www.vlieg.nl
VLIEG Hypotheken Amstelveen is het bureau voor luchtvaart en academici wanneer
het gaat om persoonlijk advies. Met als leidraad onze visie, helpen onze onafhankelijke
adviseurs u graag bij het vinden van een geschikte hypotheek. Uiteraard
geheel op één lijn met de mogelijkheden die de toekomst voor u in huis heeft.
Onze visie is al drieendertig jaar succesvol en vormt de drijvende kracht bij het
maken van een weloverwogen financiële keuze, waar u mee verder kunt.
VLIEG Hypotheken, uw thuishaven voor een betaalbare toekomst.
Bel voor een afspraak met Peter Jellema of een van de andere adviseurs (020) 645 05 52,
VLIEG Hypotheken, Amsterdamseweg 490, 1181 BW Amstelveen Beëdigde Adviseurs
Makelaardij Hypotheken Verzekeringen Pensioenen

juni 2012
evident p. 2
voorwoord p. 3
koos stalman , magister van geest,
gestel en gedrag p. 4
portret p. 9
uit de post geplukt p. 10
het kwartje van kok p. 12
vnv-feest 2012 p. 14
van melding tot trendanalyse p. 16
van het bestuur p.19
van de ledenraad p.25
1

2
evident
Evert van Zwol, president
Rotzooi
Wat een puinhoop maakt Europa
van zijn economie. Jarenlange
verwaarlozing van begrotingsdiscipline
eist nu zijn tol en de
beleidsbepalers zijn maar niet in staat om met
echte oplossingen te komen. In vele landen
worden de schatkisttekorten afgewenteld op
de burgers en de bedrijven. Tickettaks is in
vele landen aan de orde van de dag, om over
ETS, consumer rights-wetgeving en andere
ellende die over de luchtvaart wordt uitgestort
nog maar te zwijgen. In Nederland worden
werknemers extra hard aangepakt, waarbij
zeker de midden- en hogere inkomens het
zeer zwaar te verduren krijgen. Een kopersstaking
in horeca, reisbranche en winkels lijkt
het gevolg te zijn. Pensioenen, baanzekerheid,
ontslagvergoeding, alles wordt in hoog tempo
gesloopt en dan komen de luchtvaartbedrijven
ook nog even langs met een oproep om
vooral een deel van de arbeidsvoorwaarden
in te leveren. Begrijp me niet verkeerd: het is
uiteraard van groot belang om concurrerend
te blijven ten opzichte van je relevante concurrenten,
maar zijn het niet diezelfde overheden
die keer op keer aangeven de eigen luchtvaartindustrie
vooral als een last te zien en niet als
een strategisch waardevolle kroonjuweel van
de economie?
In Nederland ontlopen de politieke partijen
op een schandalige manier hun verantwoordelijkheden.
Middenin de situatie waarin we
zitten in een kabinetscrisis terechtkomen kan
gewoon niet! De politiek maakt zich nu op voor
verkiezingen in september met alle besluiteloosheid
en aandachtsverslapping die daarmee
gemoeid gaat. Als de peilingen ons niet
bedriegen staan we in ons land aan de vooravond
van ‘vergroening van het belastingstelsel’
(lees: extra zwaar belasten van mobiliteit
en vooral luchtvaart) en ‘de sterkste schouders
de zwaarste lasten laten dragen’ (lees:
fors hogere belastingen voor hogere inkomens
en schrappen van veel aftrekmogelijkheden
voor die groep). Je moet wel een heel optimistisch
mens zijn om aan het einde van deze
tunnel nog licht te kunnen zien. Laten we ons
vooral vastklampen aan de strohalmen die er
nog zijn: een uitstekend netwerk op Schiphol,
bedrijven die het ondanks de crisis nog niet
eens zo heel slecht doen en een vastberaden
eensgezinde groepering leden van de VNV,
aangevoerd door een goed team bestuursleden
die Steven en mij fantastisch helpen met
de uitdagingen van alle dag, dank daarvoor!
Waar voor het geld
voorwoord
Francis van Haaff, hoofdredacteur
De commissie Professionele
Zaken van de VNV is er een die
ik u van harte nog eens voordraag.
Zij steken enorm veel tijd
in de professionaliteit van de
leden, van de gemene deler. De
commissie bekommert zich ook
om het vak van het enkele lid.
Meer dan we denken, komen
individuen in de problemen. De
commissie steekt heel, heel
veel tijd in die gevallen. Zij
luistert en staat concreet bij
met raad en daad. De professionele
hulp laten zij over aan
geëigende hulpverleners. Een
van hen is Koos Stalman. Ik
zocht hem op en mocht kort
ondervinden hoe het is, te zijn
op de plek waar de weg uit het
dal gevonden wordt.
Nog niet lang geleden schreef
onze VNV-commissie Vliegtechnische
Zaken over het ABL
(Analyse Bureau Luchtvaartvoorvallen),
onderdeel van ILT
(Inspectie Leefomgeving en
Transport). ILT was vroeger
IVW, die kennen we nog. Bij
wijze van nuancering publiceer
ik, met goedkeuring van de VNV,
een artikel dat zij schreven. De
andere kant van de medaille
dus. Leest u dit ook, want hoe
beter wij op de hoogte zijn, des
te beter kunnen wij meewerken
aan rapportage van ongevallen.
Tijdens een interview met
president-directeur Peter Hartman
hoorde ik hem een nieuwe
leus roepen: “we houden de
familie bij elkaar, maar ik wil nu
wel meer waar voor mijn geld.”
Waar voor het geld. Daar moest
ik lang over nadenken. Want het
klonk wel vlot, het klonk wel
logisch. En ik weet nu ook wel
waarom: iedereen wil waar voor
zijn geld. Bij alles wat je koopt
wil je waar voor je geld. Bij alles
dat je laat doen wil je waar voor
je geld. Het is een eenvoudig
economisch beginsel. Geen
speld tussen te krijgen.
Maar ondanks de wijze en
redelijke woorden van Peter
Hartman voelde ik me toch
een weinig beledigd. En dat is
niet door de eenvoudige doctrine
van die uitspraak. Het zijn
vooral de bemoeienissen van
managers.
Ik weet heel goed dat de
uitspraken van deze managers
niet gericht zijn aan de
individuele werknemer. Toch
geldt ook hier de macht van het
grote getal. Alle individuen zijn
toch samen die loonkosten en
productiviteit. Net zoals teveel
D-ATIS, METAR en FC opvragen
per ACARS uiteindelijk toch in
de papieren gaat lopen, gaat
andersom alvast de bijl zetten
in de bereidwilligheid van de
Nuance komt met tijd, wijsheid, luisteren en
overeenstemming. De individu wordt het eens
met het geheel.
werknemersorganisatie uiteindelijk
om de bereidwilligheid
van de individu.
De gunsten van de werknemers
vragen doe je niet door hun
organisatie vast te bekritiseren.
(...)
Gelukkig bewaart de VNV daar
rust. De kosten naar beneden
en de productiviteit omhoog
is in het begin misschien de
eenvoudige economische formule,
doch aan het eind niet de
nuance.
Nuance komt met tijd, wijsheid,
luisteren en overeenstemming.
De individu wordt het eens met
het geheel.
Ik constateer dat niemand het
bedrijf kwaad wil doen, behalve
de concurrenten buiten het level
playing field en de overheden
met onwillige regelgeving. Dat
is de waarheid op dit moment.
Waar is ook de zich steeds weer
ontwikkelende eurocrisis en
een niet te voorspellen olieprijs.
Deze wordt ons allen steeds
voor de voeten geworpen.
Hoe waar ook, die waarheid valt
nog niet te gelde te maken.
3

Koos Stalman
Magister van
Geest, Gestel en Gedrag
Tekst en foto’s: Francis van Haaff

6
Vliegers zijn sinds de tijd van ‘the right-stuff’ al niet
meer onfeilbaar. Het onder ogen zien en hanteren
van eigen gebreken is een onderdeel van goed
functioneren. In het pilotenberoep, waarin sterk
verhoogde alertheid en een groot verantwoordelijkheidsbesef
nodig zijn, kan op bepaalde factoren soms moeilijk invloed
uitgeoefend worden. Tijdzones, slaap/waakritmes en
bijvoorbeeld ongenoegen in de privésfeer kunnen het
functioneren als vlieger dwarsbomen. Welke problemen
er het eerst waren is vaak een kip-en-eiverhaal. Duidelijk
is echter dat een en ander elkaar versterkt. Voor enkele
vliegers kan er echt sprake zijn van disfunctioneren. Ze
kunnen langere tijd aan de grond komen te staan. De
luchtvaartmaatschappijen en de VNV kunnen bijstaan in raad
over professionele hulp. Een van de hulpverleners die dan
gekozen zou kunnen worden is Koos Stalman, psycholoog en
haptonoom.
De trainingen die Koos Stalman geeft richten
zich op drie facetten: het lichamelijke, het
gevoelsmatige en het gedragselement. De
benadering van de drie gaat uit van een mens
die met zijn hebben en houwen, met hoofd en lijf,
verzeild geraakt is in deze voor hem ongewenste
situatie.
Centraal in de aanpak van de training staat emotie.
Invloeden en impulsen van de omgeving hebben
een bepaalde beleving of gevoel tot gevolg,
een emotie. Gedrag is het gevolg van de emoties
die opkomen.
Inprentingen
Sommige mensen kunnen door dat wat ze in
hun leven hebben meegemaakt gemakkelijker
van situaties schrikken. Mensen kunnen door dit
soort situaties dichtklappen. Dit kan een mechanisme
worden dat een vervelende rol in iemands
leven gaat spelen.
Vooral door zich herhalende invloeden zal steeds
dezelfde beleving plaatsvinden met steeds
dezelfde reactie of hetzelfde gedrag tot gevolg.
Een voorbeeld hiervan is een nerveuze schrikkerige
vrouw die als kind door haar moeder vaak
aan het schrikken gebracht werd. Moeder deed
dit omdat zij de reactie van het kind zo grappig
vond.
Dergelijke samenhangen worden door onze
hersenen als inprentingen vastgelegd en zijn
de basis van, vaak onbewuste voorspelbare
gedragspatronen.
De optelsom van alle emoties die in iemands
leven speelden en de inprentingen die er het
gevolg van zijn, bepalen het referentiekader. Het
kader van waaruit men, elk op zijn eigen specifieke
manier gedrag vertoont, voelt en denkt.
Voor het grootste deel uit zich dat in onbewuste
automatismen die kunnen leiden tot ongewenste
problemen. De training van Stalman richt zich op
die onbewuste automatismen.
Gedrag is het gevolg van de emoties
die opkomen.
Een voorbeeld kan een vlieger zijn die in zijn
jonge leven steeds te horen kreeg dat hij het
verkeerd deed en dat hij dom was.
Deze man is vaak bang dat hij zal falen als hij
moet tonen wat hij weet en kan, zowel in de
simulator als tijdens de lijnchecks.
Aanpak en werkwijze
Belangrijke vragen in het werk van Stalman zijn:
Wat gebeurt er op dit moment in het leven van
degene die bij mij komt, dat aanleiding geeft tot
de hulpvraag?
Wat is er in het leven van deze persoon gebeurd
waardoor zij of hij met haar of zijn referentiekader
in de problemen is geraakt?
Wat zijn haar of zijn individuele mogelijkheden
om een gunstige wending te geven aan de
bestaande situatie?
Stalman: “Bij aanvang van mijn interventie vertel
ik wat mijn werkwijze is en wat men van mij mag
verwachten zodat hierover duidelijkheid bestaat
bij mijn cliënten.
Mijn uitgangsfilosofie is dat er tussen mijn cliënt
en mij een vertrouwensband moet bestaan zodat
er een open en eerlijke communicatie mogelijk
is waarin alle informatie die voor het welslagen
van het traject nodig is, zonder problemen wordt
verstrekt.
Ik zorg ervoor dat mijn houding en de omstandigheden,
zoals een rustige omgeving en gegunde
tijd, uitnodigen tot een dergelijke communicatie.
De ervaring leert dat cliënten hierdoor
gevoelige zaken over zichzelf durven vertellen en
daarin zelfkritisch durven zijn.
Een en ander leidt er toe dat er een zo groot
mogelijke duidelijkheid ontstaat over de situatie
waarin de betreffende cliënt zich bevindt en waar
de schoen wringt.
Hierin is altijd een combinatie te vinden van
aspecten op verstandelijk niveau, op gevoelsniveau
en op gedragsniveau.”
Er ontstaat zowel geestelijk als
lichamelijk rust die leidt tot een
brede focus en alertheid.
Door een intensieve, persoonlijke begeleiding
van twee en een halve dag op locatie wordt verandering
van gedrag ten doel gesteld. De locatie
is een afgelegen, rustig boerderij-appartement
in de bossen van Twente. Deze begeleiding/
training bestaat uit het voeren van gesprekken
en het doen van praktische oefeningen, zowel
binnenshuis als (wanneer het weer dit toelaat)
gedurende wandelingen in de natuur. De manier
van werken is er op gericht om op verstandelijk-,
gevoelsmatig- en gedragsmatig niveau, de
probleemsituatie te analyseren en te komen tot
een oplossing en de situatie in gunstige zin te
veranderen.
Wat het verstandelijke betreft: inzichten verwerven;
snappen hoe verbanden liggen tussen je
persoonlijke geschiedenis en je belevingen op dit
moment, weten hoe je referentiekader er uit ziet
en wat de relatie is met het bestaande probleem.
Wat het gevoelsmatige betreft: onderkennen
wat de huidige situatie met je doet en leren hoe
je je gevoel bewust kunt beïnvloeden om hier
verandering in aan te kunnen brengen. Wat het
gedragsmatige betreft: herkennen van je eigen
gedragspatronen en die bewust en gemotiveerd
veranderen zodat je nieuw en ander gedrag vertoont
dat je niet meer in de problemen brengt.
Gebleken is dat deze manier van benaderen,
door de combinatie van verworven inzichten en
aangeleerde veranderingsgerichte vermogens,
niet zo moeilijk is maar wel bevredigend en
effectief.
Er ontstaat zowel geestelijke als lichamelijke
rust die leidt tot een brede focus en alertheid.
Het heeft een beter overzicht tot gevolg en tegelijkertijd
een scherp oog voor details waardoor
men sneller en adequater handelt. Dit is voor
vliegers een pre omdat ‘veilig besturen van een
vliegtuig’ wordt bevorderd.
Na de intensieve twee en een halve dag volgen,
steeds met tussenpozen van enkele weken, nog
twee tot vier sessies van ieder ongeveer twee
uur. Deze sessies vinden plaats op een locatie in
Utrecht.
Langdurig effect
Bewust wordt een duidelijk onderscheid
gemaakt tussen de lichamelijke, psychologische
en emotionele kanten van het gedragsprobleem.
De samenhang tussen deze drie wordt duidelijk,
aan alle drie de onderdelen wordt gewerkt, er
blijft geen deelaspect van het probleem bestaan,
mensen veranderen in hun geheel in positieve
zin, dit veroorzaakt een algeheel goed gevoel en
is daardoor de optimale motivatie om goed te
presteren.
Een langdurig effect ontstaat door:
-
het ontstane complete inzicht in de probleemsituatie,
de duidelijkheid over het ontstaan
ervan, te snappen hoe mechanismen en
patronen hierin werken;
- het begrijpen van en praktisch werken aan
veranderprocessen, hierbij gebruik te maken
van aangeleerde eigen mogelijkheden op
lichamelijk, psychisch en emotioneel niveau;
- het ontstane zelfvertrouwen en de zelfverzekerdheid
met betrekking tot het eigen kunnen
waardoor het prestatieniveau op peil blijft en
terugval voorkomen wordt.
Om frustratie, strijd, fysiek en emotioneel lijden
te voorkomen, moet een probleem in een vroeg
7

8
stadium onderkend worden en moet er voorts
adequaat aan gewerkt worden.
Wanneer een probleem namelijk lang blijft
bestaan, krijgt dit vaak moeilijk te repareren
gevolgen en neveneffecten.
Deze neveneffecten kunnen dan ieder weer
uitgroeien tot een nieuw probleem. De complexiteit
aan moeilijk te hanteren deelaspecten zorgt
ervoor dat een probleem onoverzichtelijk wordt
en niet of zeer moeilijk oplosbaar is. De fysieke
en emotionele stress die ontstaat in zulke uitzichtloze
situaties veroorzaken vaak ongewenst
gedrag.
Meerdere disciplines binnen of buiten een
organisatie gaan zich nu bezighouden met een
deelaspect van het probleem en of de gevolgen
ervan.
Dit betekent dat er veel manuren, energie en
geld gemoeid zijn met ‘iets te doen aan het
probleem’.
De vliegers die ik ontmoet zijn
mensen met liefde voor techniek en
praktisch inzicht en -handelen.
Stalman: “We kunnen een probleemsituatie in
een vroeg stadium onderkennen wanneer we
alert zijn op verschijnselen (bijvoorbeeld gedrag)
en omstandigheden die afwijken van de normale
gang van zaken.
Wanneer die geconstateerd worden moet er al
aan de bel getrokken te worden. Dan moet er
gezocht worden naar de oorzaken van de abnormaliteit.
Wanneer het gaat om de performance van
iemand, moet er onderzocht worden welke
omstandigheid(heden) heeft(hebben) geleid
tot zijn probleem. Door hier samen zicht op te
krijgen en in dit vroege stadium naar positieve
veranderingen te zoeken, voorkomen we dat ‘het
probleem’ een te grote lading krijgt.
We komen veel eerder tot een weer normaal
werkbare situatie en we voorkomen dat er meerdere
verliezers zijn.
De vliegers die ik ontmoet zijn mensen met
liefde voor techniek en praktisch inzicht en
-handelen.
Zij stellen het op prijs dat er uitleg gegeven
wordt over hoe de aangeleerde praktische
vaardigheden en de achterliggende verklarende
theorie werken. Doordat zij tegelijkertijd
de positieve verandering hierdoor ervaren, zijn
zij gemotiveerd om het geleerde blijvend in de
praktijk te brengen.
De ervaring leert dat daardoor de korte interventie
een langdurig effect krijgt.
Van de praktische en theoretische inhoud van de
training is gebleken dat deze ook in preventieve
zin van nut kan zijn.
We hebben dit onderzocht bij een groep van 100
mensen die dagelijks onder stressvolle omstandigheden
werken.
In algemene zin zal het bevorderlijk
zijn voor vliegers om te leren hoe zij
innerlijke rust kunnen creëren.
Zij hebben inzichten verworven in processen
die stress veroorzaken. Zij hebben geleerd om
signalen van verhoogde spanning bij zichzelf
te herkennen. Ten slotte hebben zij geleerd om
lichamelijke en geestelijke processen en patronen
zodanig te sturen dat de gevolgen van stress
hanteerbaar werden en de druk op een te dragen
niveau gebracht werd.
Deze preventieve aanpak is mogelijk nuttig voor
vliegers omdat zij regelmatig tegen hun fysieke
en mentale tolerantiegrens aan zitten. Ik denk
dan vooral aan diegenen die in korte tijd een
aantal vluchten achter elkaar moeten maken
waarbij zij steeds opnieuw met een verhoogd
adrenalinepeil moeten presteren.
In algemene zin zal het bevorderlijk zijn voor
vliegers om te leren hoe zij innerlijke rust kunnen
creëren. Hierdoor wordt het mogelijk om
goed te slapen ook al is dat op ongeregelde
tijden. Een en ander in verband met de slaapproblemen
die ik zie bij veel vliegers.
Het is goed om vermoeidheid, concentratieverlies,
een verlaagde irritatiegrens en lichamelijke
gespannenheid voor te zijn.”
Tweeëntwintig vliegers die de training volgden
hebben meegedaan aan een onderzoek naar de
effectiviteit van de korte intensieve training.
Allen hadden al lange tijd (variërend van een
aantal weken tot twee jaren) last van problemen
waardoor zij niet goed functioneerden. Twintig
van hen hebben de draad al direct na de training
of binnen enkele weken weer goed opgepakt en
zijn met succes door checks heen gekomen en/
of zijn weer snel aan het vliegen gegaan.
Zeventien vliegers hebben geen terugval meer
gekend en vier vliegers wel, maar die zijn er op
eigen kracht met behulp van wat zij geleerd hebben
weer uitgekomen.
Koos Stalman Msc, psycholoog
Instituut Gamont
koos@gamont.nl
www.gamont.nl
06 51905669
portret
Axel Boland (1976)
Foto: Maarten van Haaff
Hij is de vers benoemde voorzitter van de ledenraad voor de komende twee jaar.
Axel vliegt sinds 2005 voor Transavia, als copiloot. Daarnaast ‘vliegt’ hij ook zeer
geregeld over de weg, op de fiets: “Je zou fietsen een hobby kunnen noemen,
zoals een gokverslaafde poker ook een hobby kan noemen. Ik kook ook graag, en
dat is mooi met fietsen te combineren, want wielrenners hebben altijd honger.”
Het is niet voor het eerst dat een Transavia-vlieger voorzitter is. “Collega
Henry Palsrok was de voorganger van Walter Nootebos en nog in
functie als voorzitter toen ik in de ledenraad kwam.”
“Wat ik van mijn voorganger overneem zijn vooral de kleine,
praktische tips die bij elkaar een boel werk schelen en helpen
om overzicht te bewaren.”
“Als het gaat om de benadering van de ledenraad als onderdeel
van de vereniging zal ik het niet anders doen dan Walter. Het
proces is voor iedereen te doorzien en dat is ook de bedoeling.
De raad is het belangrijkste democratische orgaan wat we hebben
en het is de taak van de voorzitter om dit zoveel mogelijk
te ondersteunen/faciliteren. Niet alleen tijdens de vergadering.
Hiervan zijn de cursussen voor ledenraadsleden een mooi voorbeeld.
Ik vind het erg leuk om hetgeen Walter heeft opgezet (met
Roger Poulussen) voort te zetten.”

uit de post
geplukt
10
Proef met app
voor iPad
Onder twintig bemanningsleden
van Transavia – zowel
vliegers als cabinemedewerkers
– loopt deze zomer een
proef met een iPad app die de
bemanning werk uit handen
moet nemen.
De app is zo ontwikkeld dat
hij zo eenvoudig mogelijk te
gebruiken is voor de piloten
en pursers. Via de app kunnen
briefingpakketten en handleidingen
gedownload worden
ter voorbereiding op de vlucht.
Tijdens en na de vlucht kan de
bemanning formulieren via de
tablet invullen en verzenden.
Na evaluatie van deze pilot
bepaalt Transavia of er een vervolg
komt op de tabletproef.
Bron: Luchtvaartnieuws.nl
FAA herroept uitzondering
De FAA (Federal Aviation Administration)
herziet voorlopig
haar besluit om de aangescherpte
werk- en rusttijden
niet van toepassing te laten zijn
op de luchtvrachtvervoerders.
De vliegervakbond IPA (Independent
Pilots Association) die
de vliegers van vrachtvervoerder
UPS vertegenwoordigt, had
een rechtszaak aangespannen
omdat de nieuwe verscherpte
regels van de FAA, die in 2014
ingaan, alleen voor passagiersvluchten
golden. De maatregel
was volgens berekeningen van
de FAA te kostbaar voor de
luchtvrachtindustrie. Volgens
de vakbond zijn de kosten
geen rechtvaardiging voor de
uitzondering die FAA toestaat
op de werk- en rusttijden. De
luchtvaartautoriteit geeft nu
toe dat er fouten zijn gemaakt
in de eerdere berekening van
de kosten die tot het aanvanke-
lijke besluit hebben geleid. Nu
nieuwe cijfers aantonen dat het
kostenverschil oploopt tot een
aanzienlijk bedrag heeft de FAA
besloten tot een nieuwe kostenbatenanalyse
die zij zo snel
mogelijk openbaar zal maken.
De vrachtvervoerders hadden
juist een verschil in wettelijke
werk- en rusttijden bepleit
omdat het aantal nachtelijke
uren waarin gevlogen mag
worden beperkt wordt. Omdat
cargovluchten vooral ‘s nachts
plaatsvinden, zou de maatregel
vooral de vrachtvervoerder
treffen.
Bron: Washington Post
Ganzenjacht
geopend
Op vijftien plekken rondom
Schiphol worden inmiddels
ganzen gevangen en vergast
met koolstofdioxide. De
provincie Noord-Holland heeft
hiervoor voor zestig dagen
vergunning verleend.
Binnen een zone van tien kilometer
rond Schiphol mogen de
grauwe gans, Canadese gans
en nijlgans tijdens de ruiperiode
worden gevangen en vergast
met CO 2 . Alleen de brandgans
ontkomt hieraan.
Het bedrijf dat door de provin-
cie Noord-Holland in de arm is
genomen om de overlast van
ganzen rond de luchthaven te
verminderen is gespecialiseerd
in het bestrijden van onder meer
vogeloverlast. Het bedrijf streeft
ernaar een paar honderd ganzen
per dag te vangen en te doden.
De maatregel maakt deel uit
van een overeenkomst tussen
overheden, luchtvaartsector en
natuurgroepen over het terugdringen
van het aantal ganzen.
Dit jaar mag voor het eerst koolstofdioxide
worden gebruikt om
op korte termijn het aantal ganzen
te verminderen. Ook mogen
ganzen worden afgeschoten
(vorig jaar bijna tienduizend).
Andere onderdelen zijn dat er
geen nieuwe broed- en rustgebieden
komen, dat graanresten
na de oogst snel ondergeploegd
worden en voor ganzen onaantrekkelijke
gewassen zoals
olifantsgras worden geteeld.
Bron: Haarlems Dagblad
Op een lijn
De Verenigde Staten en Europa
hebben overeenstemming
bereikt over de wederzijdse
veiligheidsmethoden bij luchtvrachtvervoer.
Hiermee komt
een einde aan de kostbare dubbele
veiligheidscontroles die
golden voor het merendeel van
de vracht dat de Atlantische
Oceaan overgevlogen wordt.
Voorheen hadden slechts vijf
van de 27 Europese lidstaten
– te weten Engeland, Ierland,
Frankrijk, Finland en Nederland
– een bilateraal verdrag met de
VS inzake de veiligheidsmaatregelen
bij luchtvracht.
De Europese transportminister
Kallas verklaarde dat het einde
van de extra controles een enorme
besparing oplevert in zowel
tijd als geld voor de vrachtoperators.
Aan beide kanten van
de oceaan werden de veiligheidsmaatregelen
flink opgevoerd
na de aanslagen van 11
september 2001, maar volgens
een heel verschillende benadering.
De Transportation Security
Administration (TSA) heeft het
akkoord per direct van kracht
verklaard.
Bron: The New York Times
Afriqiyah vergoedt
schade
Het merendeel van de nabestaanden
van de vliegramp
met een toestel van Afriqiyah
Airways twee jaar geleden hebben
een akkoord gesloten met
de luchtvaartmaatschappij over
een schadevergoeding.
Bij de crash op 12 mei 2010 bij
de Libische hoofdstad Tripoli
vielen 103 slachtoffers, onder
wie 70 Nederlanders.
Een relatief klein aantal familieleden
heeft met Afriqiyah onderling
de afspraak gemaakt dat
langer kan worden doorgepraat.
Geen van de advocaten wil iets
zeggen over de hoogte van de
vergoedingen. Volgens een van
de advocaten heeft de verzekeraar
van de Libische luchtvaartmaatschappij
echter geen
aansprakelijkheid erkend. “Dat
kan immers niet als de oorzaak
van een ongeval niet bekend is,
zoals in dit geval.” Of de oorzaak
van de vliegramp ooit duidelijk
wordt, is de vraag. Het Libische
onderzoek is als gevolg van de
bevolkingsopstand in Libië in
2011 ernstig vertraagd. Wel zijn
zowel de cockpit voice recorder
als de flight data recorder van
de verongelukte Airbus na de
ramp gevonden en beluisterd in
Frankrijk. De informatie uit de
recorders is overhandigd aan het
onderzoeksteam in Libië. Alleen
zij mogen de gegevens openbaar
maken. De autoriteiten in Tripoli
hebben nog altijd niet aangegeven
wanneer het onderzoeksrapport
wordt gepubliceerd.
Bron: Luchtvaartnieuws.nl
Piloot op pad met
geladen pistool
Een piloot van Piedmont Airlines
is in de VS in hechtenis
genomen toen hij aan boord
wilde gaan van een vlucht van
Buffalo naar New York City met
een geladen pistool op zak.
De 52-jarige vlieger uit Virginia
probeerde aan boord te komen
met een Magnum .357 voorzien
van vijf kogels toen hij werd
betrapt door een medewerker
van de Transportation Security
Administration. Hij is aangeklaagd
voor het bezit en verborgen
houden van een vuurwapen.
De onderzoekers denken dat de
vlieger voor zijn arrestatie zeven
vluchten heeft gemaakt met het
wapen op zak zonder tegengehouden
te zijn bij de veiligheidspoortjes
en tassencontroles. Het
is dit jaar het zoveelste incident
met een binnenlandse vlucht. Zo
brak eerder dit jaar een vliegtuig
de start af toen een cabinemedewerkster
tijdens de vluchtvoorbereiding
mentaal instortte.
Tijdens een andere vlucht moest
een van de vliegers door passagiers
in bedwang gehouden
worden omdat hij door het lint
ging.
Volgens het Openbaar Ministerie
kan de vlieger gestraft worden
tot een maximum van tien jaar
cel en een boete van 250.000
dollar.
Bron: LA Times
11

Het kwartje
van Kok
Tekst: Francis van Haaff
Een historisch gegroeid recht. Deze term
is een door KLM gebruikte uitdrukking in
het cao-overleg 2012. De Doppler-dag zou
een historisch gegroeid recht zijn en zou moeten
komen te vervallen.
Geen kip meer die weet wat een Doppler-dag is.
Wel, het is een verbastering van Double Doppler.
Zo heette een tamelijk geniaal navigatiesysteem
dat in de jaren ’60 eerst twee jaar werd getest
en in 1967 bij de DC-8 aan boord kwam. Voor de
trans-Atlantische navigatie.
Double Doppler kwam LORAN verbeteren.
Geniaal is het systeem vooral omdat het als
geheel onafhankelijk systeem achteraf bekeken
een voorloper was van INS en IRS.
Het Doppler-systeem aan boord stuurt energiestralen
uit en meet van de stralen die terugkomen
het frequentieverschil. Door de weerkaatsing
van het signaal en de verplaatsing
verandert het signaal twee keer van frequentie,
de ‘double doppler shift’. Op deze manier kan de
eigen dead reckoning-berekening van track en
snelheid, de verplaatsing voor en achter en links
en rechts, opnieuw gecontroleerd en gecorrigeerd
worden. Het ding maakte na kinderziekten
een autonoom berekende, snelle, redelijk
accurate positie. Enfin, historie.
Het jaar waarin Schiphol in één nacht verhuisde
van het oude naar het nieuwe, was het VNVbestuur
Van Ommen/Duursma in voortdurende
stevige cao-onderhandelingen. Elk detail moest
in die tijd bevochten worden. Waar het met de
introductie van Double Doppler om ging, was
dat de navigatietafel uit de cockpit verdween en
daarmee de derde vlieger op Noord-Atlantische
vluchten. Na de introductie van de DC-8, waarbij
in een ruk naar New York gevlogen kon worden,
was er al een productieverbetering van 66 procent
gekomen. Door van drie naar twee vliegers
te gaan werden de gevlogen tonkilometers per
vlieger nog eens met 52 procent in drie jaar verhoogd.
Maar de reiscyclus van een NAD-vlucht
was even ervoor door KLM verkort van zeven
naar zes dagen. En dat is de ontstaansgeschiedenis
van de Doppler-dag: terug naar de
cyclus van zeven omdat er een man afging. Dat
was de deal. Bepaald geen idiote eis.
Het kwartje van Kok is een plotselinge verhoging
van accijns in 1991. Wim Kok was toen minister
van Financiën in het kabinet Lubbers III. Een
kwartje van Ruud dus eigenlijk ook. Maar het
was, zoals nu gesuggereerd wordt, helemaal
geen kwartje op elke liter benzine. Het was 18
cent van een gulden voor benzine en 7 cent voor
diesel. Nu dus 8 en 3 eurocent. Elke politieke
partij die er nu nog populistisch mee aan de haal
wil moet dus voortaan spreken van het dubbeltje
van Kok. Dat is redelijker.
En hoe kwam het nou? De oplopende kosten
van de rijksbegroting moesten gecompen-
seerd worden. Onder andere de kosten van het
openbaar vervoer stegen, en daarmee de prijs
van een treinkaartje. Om leegloop uit de trein te
voorkomen besloten Wim en Ruud ook de kosten
van het autogebruik te laten stijgen door deze
benzinetaks.
De eerste drie jaren na de invoering van het
kwartje van Kok, is het volgens de overheid
alweer aan de weggebruiker teruggegeven doordat
de accijnzen niet verhoogd zijn.
Toch duikt steeds maar weer dat onbenullige
kwartje op, vooral voor de verkiezingen.
Historisch gegroeid?
De Double-Doppler dag een historisch gegroeid
recht noemen en het daarbij laten is ‘framing’.
Vijfenveertig jaren van schemaoverleg, loonrondes
en productieafspraken later. Net zoals
het kwartje van Kok niet terug te vinden is in de
totale accijns, is deze dag allang niet meer te los
te zien in het geheel van arbeidsvoorwaarden en
afspraken.
13

VNV-feest Taets Art Gallery Zaandam
Na meer dan een jaar van voorbereidingen was het
op 2 juni eindelijk zover: het VNV-feest 2012.
Op een schitterende locatie aan het Noordzeekanaal
kwamen de VNV-leden bijeen om vanaf 20 uur tot
diep in de nacht feest te vieren.
Het begon allemaal met een fantastisch optreden
van Chris Hordijk, die alle feestgangers in
de Event Garden een warm welkomstconcert
gaf. Het bleek een goede setting te zijn, aangezien
veel mensen bleven chillen in de als lounge
ingerichte tent, omringd door magenta bloemen
en tropisch teakhout. Blijkbaar had men elkaar
veel te vertellen want in de Gallery, waar bewust
geen entertainment stond gepland, stonden veel
feestgangers te keuvelen onder het genot van
een drankje. Het was zelfs aan het begin van de
avond nog aangenaam om buiten op het terras
te staan. Tegelijkertijd kon men zien dat de
economie gestaag doorgaat in de vorm van grote
schepen van en naar het Amsterdamse havengebied.
De heren en dames van Verhaaf Party Catering
waren allen uitgedost met een magenta das en
liepen af en aan met wereldse hapjes, overheerlijke
tostada’s, bruschetta’s, spiesjes met Indiaas
gekruid lamsgehakt maar ook miniburgers en
een wrap met gegrilde tonijn.
De feestgangers waren ook in de Event Area te
vinden. Het zijn de knallende optredens van de
Boston Tea Party afgewisseld door de plaatjes
van DJ Möller die de dansvloer continu bezet
houden. Bierglazen worden bijgevuld door
dames met Major Toms op hun rug. Op het hoogtepunt
van de avond zijn het Rochelle en Glennis
Grace die met hun optredens het pand doen
schudden op zijn grondvesten.
Voor wie nog niet genoeg had van het feest kon
boven de Gallery in de grote zaal tot diep in de
nacht los gaan op de beats van de DJ en de klanken
van Sax-O-Joe die zich tussen de dansende
menigte bevond. De friettent stond intussen
buiten gereed voor een late-night snack!
Heel veel dank zijn we verschuldigd aan onze
sponsoren ABN-AMRO en KLM Flight Operations;
dankzij hun royale bijdrage kon er zo’n fantastisch
feest worden georganiseerd. Tevens dank
aan onze webmaster Jeroen Kruse en eindredacteur
Herma Flipsen die veel tijd hebben gestoken
in onze website en de opmaak van Op de Bok. We
zien u allen graag terug in de nazomer van 2014,
bij het galafeest ter ere van het 85-jarig bestaan
van de VNV!
Ruud Jurgens, Christophe Knaepen, Cees Tanja en
Ernst Wiesman

16
Van melding tot
trendanalyse
Tekst: dr Gerard Meij, IVW Luchtvaart, Analyse en Ontwikkeling
Het Analysebureau Luchtvaartvoorvallen (ABL) is onderdeel van de
Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) en verzamelt, categoriseert
en codeert meldingen uit de burgerluchtvaart. Op deze manier wordt een
database opgebouwd waarop trendanalyses kunnen worden uitgevoerd.
Jaarlijks ontvangt het ABL acht à negen duizend meldingen. Doel is om
vroegtijdig trends te signaleren zodat betrokken partijen acties kunnen
ondernemen om de vliegveiligheid te verbeteren. Het doen van meldingen
aan het ABL is dan ook van essentieel belang. Sinds 2011 rapporteert het
ABL over de uitkomsten van trendanalyses aan de sector en over vervolgacties
die hieruit voortvloeien.
Voor het opbouwen van de datebase maakt
Nederland gebruik van het Europese meldingssysteem
ECCAIRS: Europeaan Co-ordination
Centre for Aviation Incident Reporting Systems
dat door verreweg de meeste Europese landen
wordt gebruikt.
Symposium
In december 2011 organiseerde het ABL haar
eerste symposium. Onder het motto ‘Van melding
tot trendanalyse’ werd de laatste stand van
zaken rondom het meldingsproces en de analyses
gepresenteerd. Uiteengezet werd dat het
ABL de laatste jaren veel energie heeft gestoken
in het op orde maken van het huis. Uitgangspunt
was dat betrouwbare analyses pas uitgevoerd
kunnen worden als de kwaliteit van de database
met meldingen op orde is.
Het doen van meldingen aan het
ABL is van essentieel belang.
Het ABL legde zichzelf kwaliteitsnormen op
(foutenmarge lager dan 5%). Hieraan werd begin
2011 voldaan. Een Europees onderzoek onder
landen die ECCAIRS gebruiken toonde aan dat de
volledigheid van de Nederlandse inlevering ruim
boven het Europese gemiddelde lag. Gesteund
door deze resultaten ging het ABL in 2011 van
start met het rapporteren van trendinformatie.
Het aanstralen van piloten met lasers was
een van de eerste onderwerpen waarover het
Europese richtlijn
Per 1 januari 2007 trad een wetswijziging in die
het melden van voorvallen volgens de Europese
Richtlijn 2003/42/EG verplicht stelde. De
richtlijn bevat een lijst van functies (personen)
die verplicht melding te doen van de bedoelde
voorvallen. Verkeersvlieger is een van die
functies. Ook gaat de richtlijn in op vrijwillige
melding van voorvallen die buiten de verplichte
melding vallen. De verkregen informatie dient
centraal te worden verzameld en opgeslagen,
ter beschikking te worden gesteld en verspreid
onder de bevoegde instanties van andere lidstaten.
Met de oprichting van het ABL werd aan
deze verplichting voldaan.
ABL publiceerde. Op het symposium werd ook
trendinformatie gepresenteerd over onderwerpen
als runway incursions, vogelaanvaringen en
luchtruimschendingen.
Terugkoppeling aan sector
Een belangrijke uitkomst van het symposium
was dat terugkoppeling van de trendanalyses
beter kan. ABL is in staat om betrouwbare analyses
uit te voeren maar moet de resultaten ervan
Laseraanstraling
In 2007 signaleerde het ABL
een groeiend aantal meldingen
van piloten die werden
aangestraald door lasers.
Reden voor het ABL om
deze trend scherp te volgen
en voor de toenmalige IVW
(Inspectie Verkeer en Waterstaat)
om een signaalrapportage
richting de beleidsdirectie
te sturen. De trend laat zien dat het aantal laseraanstralingen nog steeds stijgt en dat
maatregelen noodzakelijk zijn. Een ervan is dat het Ministerie van Veiligheid dit jaar nog het
Wetboek van Strafrecht aanpast om het aanstralen van vliegtuigen via laser strafbaar te stellen.
Laseraanstralingen was het eerste onderwerp waarover het ABL een externe nieuwsbrief
publiceerde. Deze nieuwsbrief, aangevuld met recente analyses, is binnenkort te vinden op de
website van ILT (www.ilent.nl).
beter voor het voetlicht brengen. Daarom is
2012 het jaar waarin ABL haar bekendheid bij de
sector wil vergroten door meer frequent en meer
gericht te rapporteren over trends in de luchtvaartveiligheid.
Er komen algemene rapportages
(de eerstvolgende betreft luchtruimschendingen)
maar ook gerichte rapportages toegespitst op
vakgebied of beroepsvereniging worden met
regelmaat gepubliceerd. Deze rapportages
worden actief verspreid en op de ABL-pagina van
de ILT-website geplaatst. Deze zomer gaat ABL
online.
Opzet en grove nalatigheid
Bij rapporteurs van een melding leeft vaak de
angst dat melden al snel leidt tot vervolging. Die
angst is onterecht. In de afgelopen vijf jaar heeft
slechts één melding geleid tot een veroordeling,
wat neerkomt op 0,000002% van het totale aantal
meldingen. Het doel van het ABL is primair om in
een vroege fase veiligheidsissues in de luchtvaart
op te sporen zodat overheid en sectorpartijen
tijdig maatregelen kunnen nemen om ongevallen
te voorkomen. Dit vanuit de Just Culturegedachte
dat partijen leren van gemaakte fouten.
Just Culture betekent ook dat gedrag waarbij
sprake is van opzet of grove nalatigheid wordt
bestraft. Voor het ABL geldt dat bij een melding
waarbij mogelijk sprake is van opzet of grove
nalatigheid een toets plaatsvindt. Als de melding
voldoende concrete aanwijzingen bevat die wijzen
op opzet en/of grove nalatigheid dan kan deze
(via de hoofdinspecteur en de inspecteur-generaal)
worden doorgespeeld aan het Openbaar
Ministerie (OM). Deze bepaalt of de zaak verder
wordt onderzocht en kan al dan niet overgaan tot
beboeting.
De toets op opzet en/of grove nalatigheid voert
het ABL uit met inhoudelijke ondersteuning van
17

18
de deskundigen van de ILT. Om deze toets nog
beter te onderbouwen en afgewogen uit te uitvoeren,
wordt met deskundigen uit de sector een
‘pool’ gevormd. Dat gebeurt op voorstel van de
VNV. De pool bestaat uit vertegenwoordigers van
de verschillende vakgebieden (techniek, operationele
uitvoering luchthavens/ruim en grondafhandeling)
en van verschillende soorten vliegverkeer
(kleine luchtvaart en militaire luchtvaart).
Al naar gelang de soort melding nodigt het ABL
zowel de interne (ILT) als de externe deskundigen
(sectorvertegenwoordiger) uit om een beroep te
doen op hun expertise.
Casusoverleg: groeiend vertrouwen
Al in 2009 is het casusoverleg in het leven geroepen.
Dit is een structureel overleg tussen ABL/
ILT, OM en sectorpartijen (ook de VNV) met als
doel het vertrouwen tussen betrokken partijen
te laten groeien en consensus te bereiken over
wanneer er wel of geen sprake is van opzet en/
of grove nalatigheid. Tijdens het overleg worden
concrete voorvallen die bij het ABL zijn binnengekomen
besproken om zo de grens van opzet en/of
grove nalatigheid scherp te krijgen. Resultaat van
dit overleg is dat deze grenzen meer contouren
Luchtruimschendingen
hebben gekregen. Dit biedt het ABL handvatten
bij de uitvoering van de toets op opzet en/of grove
nalatigheid. Ook heeft het casusoverleg geleid
tot een toename van het onderling vertrouwen
tussen partijen. Tijdens het ABL-symposium kon
VNV’er Renault Bosma, die een presentatie over
het casusoverleg gaf, dit beamen.
Lunchbijeenkomst
Als onderdeel van de communicatie met de sector
gaat het ABL dit jaar ook bij belangenpartijen
en bedrijven langs om over het bestaan, de werking
en de resultaten van het ABL te vertellen.
Binnen het casusoverleg is afgesproken dat ook
het groeiend vertrouwen tussen de partijen in
het casusoverleg via een dergelijke opzet wordt
overgebracht. Op verzoek kan een presentatie
en uitleg worden gegeven over de verhoudingen
tussen ABL/ILT, sectorpartijen en het OM en het
doel en de resultaten van het casusoverleg. Bij
de VNV wordt in oktober een eerste presentatie
gegeven tijdens een lunchbijeenkomst. Zowel het
ABL zelf als de relatie ABL/ILT, OM en sectorpartijen
komen hierbij aan bod.
Het aantal schendingen van
het Nederlandse luchtruim
laat over de jaren heen een
stabiel beeld zien. Zo’n 270
keer per jaar vindt een schending
van het civiele luchtruim
plaats. Omdat een luchtruimschending
als een potentieel
gevaarlijke situatie wordt
beschouwd, is een daling van
dit aantal gewenst. DGB (Directoraat-Generaal Bereikbaarheid) heeft het voortouw genomen
om met de betrokken sectorpartijen acties in gang te zetten om het aantal luchtruimschendingen
te reduceren. Het ABL heeft diverse analyses uitgevoerd van de meldingen van luchtruimschendingen.
Hieruit blijkt o.a. dat voor het grootste deel gemotoriseerde privé-vliegers
verantwoordelijk zijn voor de luchtruimschendingen.
Luchtruimschendingen is ook het volgende onderwerp waarover het ABL een externe nieuwsbrief
zal publiceren. Deze nieuwsbrief wordt binnenkort op het ABL-deel van de ILT-website
geplaatst. Als belangbehartigers van de kleine luchtvaart zullen AOPA (Aircraft Owners & en
Pilot Association) en KNVvL (Koninklijke Nederlandse Vereniging voor de Luchtvaart) dit probleem
via hun vakbladen onder de aandacht van hun leden te brengen.
Reserve op minder dan 20 minuten van Schiphol!
Pied a Terre op A-1 stand: Villa ʻt Haasduin in Wijk aan Zee.
Per etmaal of in combinatie met collegaʼs.
20, 25 of 32 m 2 . Met balkon; terras of terras met openslaande deuren.
Grote tuin met diverse aangeklede terrassen.
Volledig comfort: Grote boxspring bedden. Luxe fauteuils. Hi
speed vast internet. Luxe badkamer met douche en toilet. Grote
flatscreen tvʼs, Videoplayer, Koelkast, Magnetron, Waterkoker.
Gratis Koffie, Thee en Frisdranken.
Mogelijkheden voor uitgebreid ontbijt. Gratis parkeren op eigen
terrein. Er zijn meer dan 25 restaurants, bars en strandpaviljoens
op loopafstand.
Bel voor info: 0251-374763
of mail: info@haasduin.nl of edehaas@ncn.nl
5 vrijkaarten te geef via odb@vnv-dalpa.nl
HERENWEG 39 - KUDELSTAART
o Op 15 autominuten vanaf
Schiphol gelegen
o Prachtig uitzicht over de
Westeinderplassen
o Luxe vrijstaande woning
o Hoogwaardige afwerking
o Fraaie tuin en riante schuur
o Geweldige ligging
o Uitbouw mogelijkheden
Woonopp. : 150 m² - Inhoud: 400 m³ - Perceel 530 m²
Vraagprijs € 595.000,- k.k.

Advertorial
ABN AMRO PILOTENDESK:
NU OOK PERSOONLIJK ADVIES
VIA UW PC OF TABLET
In weinig tijd veel kunnen regelen. Dat kan bij de ABN AMRO
Pilotendesk. Hier werken professionals die volledig thuis zijn in
uw wereld. Hierdoor hoeft u over uw werk weinig uit te leggen
en komt u samen vliegensvlug tot de essentie. Bijvoorbeeld als
het om hypotheekadvies gaat. Lukt het niet om bij ons langs te
komen? Ontdek dan het gemak van Advies Anno Nu. Een nieuwe
service waarbij u via de webcam - vanaf elke locatie en op elk
moment - een persoonlijk hypotheekgesprek kunt voeren en
samen met de adviseur alle stukken digitaal kunt doornemen.
‘GEEN IDEE WAT IK KON VERWACHTEN,
MAAR HET WAS HEEL PROFESSIONEEL,
PERSOONLIJK EN ‘T KON ’S AVONDS!’
Ook als u in het buitenland bent gestationeerd willen wij u graag
goed van dienst zijn. Daarom kunt u steeds meer bankzaken
regelen via internet en de mobiele telefoon. Maar stel dat u
voor de aan- of verkoop van een woning staat, dan zult u liever
persoonlijk advies willen. Met advies anno nu spelen wij op die
wens in. Op het moment dat het u past, neemt onze adviseur via de
computer contact met u op. Dat kan ook ’s avonds en op zaterdag.
En als u wilt, kan ook uw eigen preferred banker aan het gesprek
deelnemen. Het gesprek gaat via de telefoon, waarbij de webcam
voor het persoonlijke contact zorgt. Deze service biedt nogal wat
voordelen. Zo bent u niet gebonden aan plaats of tijd, kan de
adviseur u via uw beeldscherm belangrijke documenten laten
zien. En is de doorlooptijd van het hypotheektraject aanzienlijk
korter. Gezien de positieve ervaringen met hypotheekadvies, zal
deze service ook voor andere adviesgesprekken mogelijk worden.
Vanaf augustus 2012 geven we op deze manier bijvoorbeeld ook
vermogensadvies. Zo combineren we persoonlijk gespecialiseerd
advies met service op afstand.
Ook ú bent voor gespecialiseerd advies van harte welkom. Onze
preferred bankers van de Pilotendesk en de adviseurs van Advies
Anno Nu nemen graag alle tijd voor u. Kijk voor meer informatie
op abnamro.nl/piloten of bel de Pilotendesk Schiphol op
020-4466616.

p
e