2 Leerkrachtenbundel Olympische Spelen Oud of nieuw.pdf - Vvlg

Katholieke Universiteit Leuven 

Faculteit Letteren 

Opleiding SLO Geschiedenis 

Olympische Spelen 

Oud of nieuw ? 

Leerkrachtenbundel 

Lynn Callewaert, Jasmien Cras, Katrien De Herdt en Sarah Verlinden 

Begeleiders: Mevr. E. Boonen en Dhr. W. Smits

Inhoudsopgave 

Identificatie en algemene gegevens .................................................................................................. 3 

Situering van het lesonderwerp ........................................................................................................ 3 

Verantwoording: waarom sportgeschiedenis? .................................................................................. 3 

Bibliografie ........................................................................................................................................ 5 

Lesdoelen ........................................................................................................................................... 9 

Lesverloop ....................................................................................................................................... 11 

Lestekst ........................................................................................................................................... 14 

Lesplan ............................................................................................................................................ 22 

Werkbladen .................................................................................................................................... 27 

Didactische tips en pluspunten ....................................................................................................... 56 

2

Lesvoorbereiding HDO SLO Geschiedenis K.U.Leuven 

1. Identificatie en algemene gegevens 

Studenten: Lynn Callewaert, Jasmien Cras, Katrien De Herdt en Sarah Verlinden 

Lector: Mevr. E. Boonen en Dhr. W. Smits 

Lesonderwerp: Olympische Spelen: oud of nieuw? 

Afdeling: 5 de jaar ASO 

2. Situering van het lesonderwerp 

Deze les kadert in het thema ‘Sport en politiek in de Oudheid en in de 19de eeuw’. Dit thema wordt 

uitgewerkt in twee lesuren. Deze lessen worden het best gegeven nadat de leerlingen les kregen over 

de industriële revolutie en de opkomst van het nationalisme. Enige kennis over de Griekse Oudheid 

(basiskennis uit het tweede middelbaar is voldoende) en actualiteit is wenselijk. In dit didactisch 

product ligt de focus op een casestudy rond de Olympische Spelen. Het is de bedoeling dat de 

leerlingen inzicht krijgen in welke mate de Antieke Spelen inspiratie waren voor de Moderne Spelen, 

hoe de Moderne Spelen het beeld over de Antieke Spelen beïnvloeden en stereotype ideeën over de 

Olympische Spelen. Via studie van de opzet van de Moderne Spelen en de Nazi-Spelen van 1936 

ontkrachten de leerlingen niet alleen stereotype ideeën over de Spelen, maar krijgen ze ook inzicht in 

hoe de Olympische Spelen passen in de geest van einde 19de - begin 20ste eeuw. (pacifisme en 

nationalisme). 

Een uitbreidingsmogelijkheid (‘stellingspel’) biedt de leerlingen de kans in discussie te treden rond 

actuele problematieken. Dit spel laat leerlingen debatteren over de kosten van de Olympische Spelen 

en de link met nationalisme (uitgebreide openingsceremonies) in een crisistijd. 

3. Verantwoording: waarom sportgeschiedenis? 

Hoewel sportgeschiedenis grote interesse opwekt bij leerlingen, komt het jammer genoeg 

weinig aan bod in de klassieke handboeken geschiedenis. Toch kan sportgeschiedenis 

gemakkelijk geïntegreerd worden in een lessenpakket. Dit omdat het een venster vormt van 

de maatschappij waarin de sport zich manifesteert. Dit didactisch product focust op een 

casestudy rond de Olympische Spelen. De Olympische Spelen zijn altijd een afspiegeling 

3

geweest van de tijd waarin ze plaatsvonden en bieden de leerlingen via de insteek van sport 

een bredere blik op de maatschappij van de antieke oudheid, eind 19 de en begin 20 ste eeuw. 

De nadruk ligt in het product op de periode eind 19 de – begin 20 ste eeuw. De oudheid wordt 

hierbij betrokken om aan te tonen dat de Olympische Spelen van vandaag fundamenteel 

anders zijn dan de Antieke Spelen. Toch is onze beeldvorming over deze Antieke Spelen vaak 

gebaseerd op moderne concepten, iets wat voor leerlingen vaak verassend overkomt. Het 

product heeft dan ook tot doel de leerlingen te laten nadenken over historische 

beeldvorming: namelijk hoe hebben de Moderne Olympische Spelen onze visie op de 

Antieke Spelen bepaald en waarom? Dit toont de leerlingen dat geschiedenis geen 

monocausaal gebeuren is en dat beeldvorming over het verleden steeds onderheven is aan 

de tijd en plaats waarin die beeldvorming gebeurt. Vervolgens geeft het didactisch product 

de leerkracht een mogelijkheid om de maatschappij van eind 19 de – begin 20 ste eeuw vanuit 

een nieuwe invalshoek te bekijken. De grote problematieken van de 19 de eeuw (zoals 

proletarisering, opkomst van het socialisme, Duitse en Italiaanse eenmaking, opkomst van 

het nationalisme, Europese oorlogen enz.) en de wens naar een nieuwe Europese vrede 

kunnen geïllustreerd worden met de casus rond Pierre de Coubertin en de oprichting van de 

Moderne Olympische Spelen. Eveneens kan het doorstotende nationalisme begin 20 ste eeuw 

of de opkomst van het nationaalsocialisme gedurende de jaren 1930 in Duitsland 

geïllustreerd worden met de casus rond de Nazi-Spelen van 1936. De vaak abstracte 

begrippen zoals pacifisme, nationalisme of nationaalsocialisme krijgen via een 

sporthistorische insteek voor leerlingen een concrete invulling. Een pluspunt van dit product 

is eveneens dat leerlingen de kans krijgen de nodige informatie zelf op te zoeken, te 

analyseren en kritisch te vergelijken. Doordat ze zelf op onderzoek uitgaan, zullen ze de 

opgezochte gegevens beter onthouden. Tenslotte is er ook aandacht voor actualisering via 

een klasdiscussie. Hier leren leerlingen niet alleen actuele informatie te verwerken, maar 

ook een positie in te nemen in een debat, deze positie te beargumenteren en respect te 

tonen voor de positie van medeleerlingen. 

4

4. Bibliografie 

4.1. Materiaal voor de leerlingen 

- BZL-oefening: invulbladen + documentenbundel 

- ICT-oefening: invulbladen (papier of elektronisch) 

- conclusies: invulschema 

4.2. Materiaal voor de leraar 

- BZL- oefening met verbetersleutel + documentenbundel 

- ICT-oefening met verbetersleutel 

- Conclusies: ingevuld schema 

- Stellingenspel: powerpointvoorstelling met stellingen + achtergrondinformatie 

- Wetenschappelijke werken: 

ADAMS, W.L. en GERLACH, L.R. red., The Olympic Games Ancient and Modern, Boston, 2002. 

BAILEY, P., Leisure and class in Victorian England, Londen, 1978. 

BOONEN, E. en SMITS, W., Seminarie historisch-didactisch onderzoek: sport in de oudheid- 

sport in de 19de eeuw, reader, Katholieke Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 

2012-2013. 

CAMERON, A., Circus Factions: Blues and Greens at Rome and Byzantium, Oxford, 1976. 

De Olympische vlag, 2008 (http://sport.infonu.nl/overige-sport/17206-de-olympische- 

vlag.html). 

DEJONGHE, T., Sport in de wereld: ontstaan, evolutie en verspreiding, Gent, 2007. 

D’HOKER, M., RENSON, R. en TOLLENEER, J., Voor lichaam en geest. Katholieken, lichamelijke 

opvoeding en sport in de 19de en 20ste eeuw, Leuven, 1994. 

ECHTERS, M., Faqt, 2012 (http://www.faqt.nl/recent/olympische-ringen-nazi-connectie/). 

Eindtermen Geschiedenis derde graad ASO, Brussel, 2012. 

Europa 19e eeuw: optimisme en sociale problemen, 19 maart 2007 

(http://kerkhistorie.wordpress.com/2007/03/19/europa-19e-eeuw-optimisme-en-sociale- 

problemen/). 

GERARD, E., Hedendaagse geschiedenis, acco-uitgave, Katholieke Universiteit Leuven, 

departement Geschiedenis, 2008-2009. 

6

GOLDEN,M., Greek sport and social status, Austin, 2008. 

HARRIS, H.A., Sport in Greece and Rome, Ithaca, 1976. 

HEUCKE, C., Circus und Hippodrom als politischer Raum: Untersuchungen zum grossen 

Hippodrom von Konstantinopel und zu entsprechenden Anlagen in spätaniken 

Kaiserresidenzen, Hildesheim, 1994. 

International Olympic Committee, Olympic Charter, 8 juli 2011 

(http://www.olympic.org/Documents/olympic_charter_en.pdf). 

Is geschiedenis, 2012 (http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/1936-olympische-spelen-in- 

nazi-duitsland/). 

KANIN, D.B., A political History of the Olympic Games, Boulder, 1981. 

KENYON, J.W., Boxing History, Chatham, 1961. 

MALCOLMSON, R.W., Popular recreations in English society 1700-1850, Cambridge, 1973. 

MANGAN, J.A., Athleticism in the Victorian and Edwardian public school, Cambridge, 1981. 

MEIJER, F., Gladiatoren: volksvermaak in het Colosseum, Amsterdam, 2003. 

MEIJER, F., Wagenrennen: spektakelshows in Rome en Constantinopel, Amsterdam, 2004. 

Men's Marathon 2012 London Olympics, 12 augustus 2012 

(http://www.demotix.com/news/1384135/mens-marathon-2012-london-olympics#media- 

1384115). 

MÜLLER, N., The Idea of Peace as Coubertin's Vision for the Modern Olympic Movement: 

Development and Pedagogic Consequences, 2006 

(http://www.thesportjournal.org/article/idea-peace-coubertins-vision-modern-olympic- 

movement-development-and-pedagogic-consequences). 

NOC NSF, 2012 (http://www.olympischeringen.nl/). 

PALMER, R. en RAVEN, J. red., The Rigs of the Fair: popular sports and pastimes in the 

nineteenth century through songs, ballads and contemporary accounts, Cambridge, 1976. 

Pierre de Coubertin and the arts, 2013 (http://decoubertin.info/fr/table-des- 

matieres/oeuvres-dart-selectionnees/concours-olympiques-dart/). 

REMIJSEN, S., ‘De oude Olympische Spelen: clichés, nieuwe visies en een website’, Hermes: 

tijdschrift voor geschiedenis, 16 (2012), 49-53. 

REMIJSEN, S. en CLARYSSE, W., Ancient Olympics, 2012 

(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/rings_nl.html). 

7


(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TE020NL.html). 




(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TB006NL.html). 




(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TC002fNL.html). 




(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TD009NL.html). 






(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/ TE019NL.html). 




(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TC002eNL.html). 


(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/sourceNL/D196NL.html). 

ROBERTS, J.B. en SKUTT, A.G., The boxing register: international boxing hall of fame official 

record book, 4de uitg., Ithaca, 2006. 

ROEGIERS, J., Geschiedenis van de Nieuwe Tijd, cursus, Katholieke Universiteit Leuven, 

departement Geschiedenis, 2009. 

SPAAK, B., Goden in het stadion: de Olympische Spelen in de oudheid, Amsterdam, 1964. 

8

The Olympic Flame is lit in Ancient Olympia – London, 2012 

(http://www.youtube.com/watch?v=jfL_BrAY-zM). 

TYSSENS, J., Deftig vermaak, ijdel vertier. Stedelijkheid en burgerlijke ontspanning in het 

19de-eeuwse Gent, Oostkamp, 2009. 

UMMINGER, W., Supermen, heroes and gods: the story of sport through the ages, Londen, 

1963. 

VAN MOLLE, L., Geschiedenis van de Nieuwste Tijd, cursus, Katholieke Universiteit Leuven, 

departement Geschiedenis, 2008-2009. 

WIEDEMANN,T., Emperors and gladiators, Londen en New-York, 1992. 

ZEIGLER, E.F., A History of Sport and Physical education to 1900, Illinois, 1973. 

9

5. Lesdoelen 

5.1. Algemene lesbedoeling 

De leerlingen krijgen via de casus van de Olympische Spelen inzicht in de tijdsgeest van de 

19 de en het begin van de 20 ste eeuw. Hierbij wordt gefocust op hoe de oudheid inspiratie 

vormde voor de Moderne Olympische Spelen en hoe de Moderne Spelen ons beeld over de 

oudheid hebben gevormd. 

5.2. Concrete lesdoelen 

Geef telkens aan in welke lesfase je dit doel wenst te realiseren. 

* Kennis & inzicht: 

- De leerlingen kunnen schematisch weergeven in welke mate de Antieke Spelen de 

inspiratie vormden voor het opzetten van de moderne spelen. (Lesuur 1) 

- De leerlingen kunnen in eigen woorden het ontstaan van de eerste Zomerspelen in 1896 

schetsen. (Lesuur 1) 

- De leerlingen kunnen aan de hand van de casus van de ‘Nazispelen’ van 1936 schetsen hoe 

deze spelen het beeld over de oudheid bepaald hebben. (Lesuur 2) 

- De leerlingen kunnen twee stereotiepe ideeën over de spelen ontkrachten. (Lesuur 1 en 2) 

- De leerlingen kunnen in eigen woorden kaderen hoe de spelen passen in de tijdsgeest van 

de 19de – begin 20ste eeuw. (Lesuur 1 + 2) 

* Vaardigheden: 

- De leerlingen kunnen informatie halen uit gegeven beelden tekstmateriaal. (Lesuur 1 en 

2) 

- De leerlingen kunnen informatie ordenen in een mindmap. (Lesuur 1) 

- De leerlingen kunnen historische kritiek toepassen op een filmfragment van Olympia van 

Leni Riefenstahl. (Lesuur 2) 

- De leerlingen kunnen zelfstandig of in kleine groepen werken om een gegeven tekstbundel 

te ontleden. (Lesuur 1) 

- De leerlingen kunnen per twee samenwerken om informatie op te zoeken op het internet. 

(Lesuur 2) 

10

* Attitudes: 

- Leerlingen kunnen genuanceerd en respectvol hun bemerkingen inbrengen in een 

klasgesprek. (Lesuur 1 + 2) 

- Leerlingen beseffen dat geschiedenis geen finalistisch-rationeel monocausaal gebeuren is. 

(Lesuur 1 + 2) 

- De leerlingen gaan kritisch om met de informatie van websites en filmfragmenten. (Lesuur 

2) 

- De leerlingen gaan respectvol om met de computerinfrastructuur. (Lesuur 2) 

5.3. Vakoverschrijdende eindtermen 

* Gemeenschappelijke stam 

- Communicatief vermogen 

- Doorzettingsvermogen 

- Exploreren 

- Kritisch denken 

- Mediawijsheid 

- Open en constructieve houding 

- Respect 

- Samenwerken 

- Verantwoordelijkheid 

- Zelfredzaamheid 

- Zorgvuldigheid 

* Contexten 

- Sociorelationele ontwikkeling: doelstelling 2, 3, 4, 6, 10. 

- Politiek–juridische samenleving: doelstelling 2. 

- Socioculturele samenleving: doelstelling 1, 2, 4, 5, 6, 7. 

* Extra: historische methode 

- Leerlingen werken zelfstandig met historische bronnen en secundaire literatuur. 

- Leerlingen passen historische kritiek toe op teksten en audio-visueel materiaal. 

11

6. Lesverloop 

Lesuur 1 

Lesopener: Videofragment (http://www.youtube.com/watch?v=Ei54TO1VBlM) en mindmap (15 

minuten) 

De klas bekijkt klassikaal een videofragment van de openingsceremonie van de Olympische 

Spelen te Londen (2012) ca. 5 min. In dit videofragment maken de leerlingen kennis met het 

fenomeen Olympische Spelen en de belangrijkste Olympische symbolen (Olympische ringen, 

Olympische vlag, Olympische vlam, openingsceremonie enz.). De leerkracht vraagt de 

leerlingen bij het bekijken van het videofragment aandacht te hebben voor de verschillende 

symbolen die ze te zien krijgen. Na het bekijken van het fragment maakt de leerkracht met 

hulp van de leerlingen een mindmap rond het onderwerp aan. Leerlingen worden gevraagd 

waar zij aan denken bij de woorden “Olympische Spelen”. Bij het antwoorden, vermelden de 

leerlingen ook of zij denken dat hun gegeven antwoord (vb. Olympische vlam) afkomstig is 

uit de Antieke Olympische Spelen of een moderne creatie is. De leerkracht noteert de 

bevindingen op bord in een mindmap. Dit kan door twee kleuren te gebruiken: groen voor 

antwoorden waarvan de leerlingen denken dat ze afkomstig zijn uit de Antieke Olympische 

Spelen en rood/oranje voor antwoorden waarvan ze geloven dat het moderne creaties zijn. 

Een andere mogelijkheid is twee bordpanelen te gebruiken en de antwoorden daarop te 

ordenen. (de mindmap kan ook gemaakt worden op een groot papier, rechtstreeks in een 

powerpointvoorstelling of worddocument of op het elektronische schoolbord: dit laat de 

leerkracht toe de mindmap terug op te vragen wanneer het nodig is). 

Probleemstelling (1 minuut) 

De Olympische Spelen zijn altijd een afspiegeling geweest van de tijd waarin ze gehouden 

werden: vandaag nagaan hoe de Olympische Spelen passen in de tijdsgeest van de 19de- 

begin 20ste eeuw. Dit wordt gedaan door het ontkrachten van mythes over de Olympische 

Spelen (in hoeverre waren de Antieke Spelen inspiratie voor de Moderne en hoe hebben de 

Moderne het beeld over de Antieke bepaald?) 

12

BZL-oefening: Pierre de Coubertin en de Moderne Olympische Spelen ( 34 minuten) 

De leerlingen kunnen de taak individueel, per twee of in groepjes maken afhankelijk van de 

klasgrootte of werkwijze van de leerkracht. De leerlingen ontvangen een documentenbundel 

en invulbladen. Het is de bedoeling dat ze door het lezen van de documenten de gestelde 

vragen beantwoorden. Op de invulbladen is steeds vermeld welk document nodig is voor de 

specifieke vraag. Het einddoel bestaat eruit de leerlingen bekend te maken met de 

oprichting van de Moderne Spelen in 1896, hen te laten inzien dat het doel van de Moderne 

Spelen verschilt van dat van de Antieke Spelen en dat de beeldvorming over Moderne 

Spelen onze visie over de Antieke Spelen beïnvloed heeft. 

Lesuur 2 

Lesopener (5 minuten) 

De leerkracht projecteert opnieuw de mindmap die tijdens het eerste uur gemaakt is. Aan de 

hand van de leerstof van het eerste lesuur zouden de leerlingen eventueel al fouten op de 

mindmap kunnen verbeteren. Zo wordt de link gemaakt naar het eerste lesuur en is dit 

schema al aanwezig om aan het einde van de les het schema opnieuw te overlopen. 

ICT- oefening (30 minuten) 

De leerlingen worden per twee aan de computer geplaatst (de oefening kan ook individueel 

gemaakt worden maar elke leerling moet dan over een computer kunnen beschikken), de 

leerkracht legt de opdracht uit. De leerlingen krijgen een invulblad (dit kan op papier of 

elektronisch) waarop het zoekproces stap per stap wordt begeleid en waarop ze de 

antwoorden kunnen noteren. Er zijn drie soorten vragen, vragen waarbij gevraagd wordt 

naar het zoekproces, vragen waarbij ze de link al gekregen hebben en vragen waarbij ze 

zelfstandig moeten opzoeken op het internet. Steeds wordt de leesvaardigheid en het 

kritisch omgaan met internet getest. Ter afsluiting van de BZL-oefening en ICT-opdracht is er 

een kruiswoordraadsel gemaakt dat de leerlingen op de computer kunnen maken. In dit 

kruiswoordraadsel wordt een gedeelte van de leerstof van de twee lesuren herhaald. 

Wanneer de leerlingen op het kruiswoordraadsel klikken, krijgen ze de vraag bovenaan het 

scherm te zien. Indien ze het antwoord niet meteen weten is er een knop waarmee ze de 

eerste letters kunnen opvragen. 

13

Algemene conclusies (10 minuten) 

Klassikale bespreking van de conclusies aan de hand van een invulblad. De leerlingen 

concluderen dat: sport aan het einde van de 19de- begin 20ste eeuw voornamelijk politiek 

ingebed was en dat sport gedurende de Antieke Spelen een religieuze rol speelde. Voorts 

komen ze tot het inzicht dat de Olympische Spelen passen in geest van de 19de-20ste eeuw: 

eind 19 de eeuw wilde de Coubertin met de Spelen bijdragen tot de wens om Europese vrede 

via sport en begin 20 ste eeuw waren de Nazi-Spelen van 1936 een afspiegeling van het 

opkomende nationalisme. 

Wat blijft er over van de mindmap (5 minuten) 

Leerkracht overloopt samen met leerlingen welke antwoorden ze goed hebben geplaatst in 

de mindmap. 

Extra: stellingenspel 

Leerlingen leren debatteren over actuele vraagstukken (Olympische Spelen, nationalisme en 

economische crisis). De leerkracht toont de leerlingen via een powerpoint-voorstelling 

enkele stellingen. Na het tonen van elke stelling moeten de leerlingen zich opdelen in twee 

groepen: de groep die akkoord gaat met de stelling stelt zich links in de klas op en de groep 

die niet akkoord gaat rechts. De leerkracht duidt telkens enkele leerlingen aan om hun 

ingenomen positie te verduidelijken (waarom zijn de leerlingen wel of niet akkoord). 

14

7. Lestekst 

Deze lestekst bevat alle informatie de leerlingen zelfstandig verwerven via de BZL- oefening 

en ICT-oefening. De lestekst kan gebruikt worden als een studeertekst voor de leerlingen en 

als achtergrond informatie voor de leerkracht. De tekst is ook terug te vinden in de 

leerlingenbundel. 

Lestekst Olympische Spelen: oud of nieuw? 

1) Pierre de Coubertin en de Moderne Olympische Spelen 

Oprichting Moderne Spelen in 1896 geesteskind Franse historicus en pedagoog 

Baron Pierre de Coubertin (°1863, +1937). 

a) WAAROM PAS IN 1896? 

Internationale sport niet verspreid voor 1890, ondanks alle nationale interesses in 

sport en sporteducatie. 

b) STAPPEN NAAR DE OPRICHTING 

1889 eerste congres in Parijs over sport: georganiseerd door de Coubertin 

internationalisering nodig om sport te zuiveren. 

1894 Congres aan de Sorbonne universiteit een comité werd opgezet: dit comité 

moest de heropleving van de Olympische Spelen uitwerken (= “Internationaal 

olympisch comité of IOC”). 

April 1896 eerste moderne Zomerspelen in Athene. 

o Verschillende onderdelen: 

Marathon 

Schermen 

Gewichtheffen 

Worstelen 

Zwemmen 

Fietsen 

Geweer- en pistoolschieten 

Tennis 

15

o Enkel toegankelijk voor mannen, vrouwen zouden pas vanaf 1900 mogen 

deelnemen. 

c) HAALDE PIERRE DE COUBERTIN ZIJN INSPIRATIE BIJ DE ANTIEKE SPELEN? 

Enkel morele waarden (respect, eerlijkheid, rechtvaardigheid, excellentie) 

overnemen uit Antieke Spelen + kunstwedstrijd ( wel uit oudheid, niet uit Antieke 

Spelen) 

haalde wel zijn inspiratie uit: 

o Bewondering voor Engelse privéscholen: grote aandacht voor lichamelijke 

opvoeding. 

o Bezocht Engelse en Amerikaanse scholen en universiteiten. 

o William Brookes: organiseerde lokale Olympische spelen en wilde deze 

internationaal maken. 

o Archeologische opgraving van Olympia (1880) 

d) ZIJN IDEEËN GINGEN HET BEELD OVER DE ANTIEKE SPELEN WEL BEPALEN 

Marathon 

o Werd niet gelopen tijdens de Antieke Spelen. 

o Oorsprong marathon jaar 490 v.Chr.: Griekse soldaat van Marathon naar 

Athene gesneld om het nieuws van de overwinning van Athene op de Perzen 

te meldeneen dodelijke afloop (aantal historici beweren dat deze marathon 

nooit gelopen is) 

o Eerste Moderne Spelen 1896: eerbetoon aan het oude Griekenland DUS 

Amateurisme 

invoering van onderdelen die de herinnering daaraan moesten uitdrukken: 

het discuswerpen en ook de marathonloop idee van Michel Bréal, een 

klassiek filoloog. 

o Tweede helft van de 19 de eeuw: sportieve Engelse gentlemen moet een 

'amateur' zijn om aan belangrijke sportwedstrijden deel te nemen. 

o Dit omwille van het idee van een verschil in klasse: mensen van de hoogste 

klassen waren 'amateurs', handwerklieden waren 'professionals'. Deze 

16

gentlemen zagen er tegenop om aan dezelfde wedstrijden deel te namen als - 

en dus mogelijk te verliezen van - atleten uit de lagere klasse. 

o Aan het einde van de 19 de eeuw: 'amateur' was iemand die geen geld 

verdiende met zijn sport. De Coubertin situeerde zich op een middenpositie. 

Arbeiders kunnen deelnemen aan sport, sporters mochten niet betaald 

worden, maar wel gecompenseerd. Dit omdat ze op het moment van hun 

sport niet konden werken voor een loon en zeker voor de arbeiders was dit 

noodzakelijk. 

o De Coubertin geloofde dat de deelnemers aan de Antieke Spelen ook 

Godsvrede 

amateurs waren: NIET WAAR want ook zij ontvingen prijzen. 

o Doel van Spelen volgens de Coubertin: bevorderen van de vrede 

sport moet mensen (de jeugd) doen realiseren dat alle naties en rassen 

gelijk zijn om zo oorlog te voorkomen. 

Past in kader eind 19 de eeuw: wens naar Europese vrede na Frans- 

Duitse oorlog (1870-1871) 

o Idee van godsvrede aanspreken: tijdens de Antieke Olympische Spelen werd 

dit afgekondigd zodat de spelers in veiligheid naar Olympia konden reizen 

(stoppen van alle oorlogen). 

o De Coubertin fout idee van antieke godsvrede: maakte geen einde aan alle 

oorlogen. Ze maakte enkel een einde aan de conflicten die de Spelen konden 

hinderen. De vrede moest reizigers die op weg waren naar de Spelen 

beschermen en verbood militaire operaties tegen of door de organiserende 

stad. (ook enkele keren geschonden). 

2) De Nazi-spelen van 1936 

Hier veel ingeburgerde kenmerken van de Olympische Spelen ontstaan. 

a) OLYMPISCHE VLAM 

Het idee van de Olympische vlam dateert uit 1928, toen de Nederlandse architect Jan 

Wils een toren ontwierp als blikvanger tijdens de Olympische Spelen in Amsterdam 

17

van 1928. Om deze marathontoren nog meer in de kijker te zetten kwam hij op het 

idee er doorheen de dag rook te laten uit komen en als het donker was vuur. Er werd 

dus eigenlijk nog oorspronkelijk gesproken over Olympische rook. De eerste 

Olympische vlam werd gewoon aangestoken met een lucifer door een werknemer 

van een gasbedrijf. 

De bijhorende ceremonie werd uitgewerkt door Carl Diem, sporthistoricus en 

organisator van de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Hij wilde de Olympische 

Vlam vanaf Griekenland naar Berlijn laten brengen door blonde, Arische hardlopers. 

Diem had een gevoel voor theater; de hardlopers moesten het oude stadion van 

Delphi aandoen voor een ceremonie waarbij de vlam werd aangestoken door het 

gebruiken van spiegels. De vlam werd dan van daaruit via een fakkelloop naar Berlijn 

gebracht. 

o Carl Diem haalde zijn inspiratie uit oude teksten van Plutarchus waarin hij 

schreef dat wanneer het heilige vuur door een ongeluk toch gedoofd was, dit 

niet met een andere vlam weer aangestoken mocht worden, maar dat men 

met spiegels een nieuwe, zuivere vlam moest creëren. 

o Deze ceremonie bepaalt ons idee over de Antieke Spelen. Want nochtans was 

er tijdens de Olympische Spelen geen fakkeltocht, dit gebeurde wel op andere 

Spelen. In sommige steden werd een fakkelloop gehouden waarbij lopers het 

heilige vuur van het ene altaar naar het andere brachten. Dit was geen 

wedstrijd op de Olympische Spelen, maar wel op de Panathenaeën. De 

Panathenaeën zijn een oud religieus feest in Athene. 

b) OLYMPISCHE RINGEN 

Het idee van de Olympische ringen kwam van Pierre De Coubertin. Met de kleuren 

van de ringen plus de witte achtergrond kon je alle vlaggen van de deelnemende 

landen vormen. 

Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog verdwenen de plannen voor de 

Olympische Spelen even in de kast en zo ook het idee van de Olympische ringen. 

In 1936 op de Nazi-Spelen werden de Olympische ringen als symbool verspreid. Ze 

werden gebruikt als een soort van propaganda symbool. Carl Diem wilde dan ook dat 

18

de Olympische ringen in zijn ceremonie om de Olympische vlam aan te steken een 

voorname plaats kregen. Hij liet een altaar bouwen waarin de Olympische ringen 

gekerfd werden. Na de ceremonie in Delphi verdwenen de fakkeldragers en de 

cameraploegen maar het altaar bleef achter. Na de Tweede Wereldoorlog 

bekommerde niemand zich nog om een steen die nazi’s hadden laten maken. De 

steen begon er dus al aardig verweerd uit te zien. Twee decennia later zagen de 

Britse onderzoekers Lynn en Gray Poole in Delphi het ringenontwerp op een brok 

steen. Dolblij waren ze, er was eindelijk een link gevonden tussen de oude en de 

nieuwe Olympische Spelen. De vondst werd groots verkondigd in de pers. Het duurde 

nog enkele jaren voor iemand de steen nog eens goed bekeek. Waren het wel oude 

Grieken geweest die hadden zitten beitelen? Jammer genoeg voor de twee 

onderzoekers waren de ringen gewoon het werk van nazi’s. De steen verdween in 

het Olympische museum als rariteit. Deze archeologen dachten de vondst van hun 

leven gedaan te hebben maar kwamen thuis van een kale reis. 

Nu zijn de ringen een soort vredessymbool, ze symboliseren de 5 werelddelen die 

vreedzaam samenkomen op deze sportmanifestatie, alle landen zijn welkom. 

Vandaag staan de kleuren van de ringen niet meer voor een bepaald continent. Tot 

1951 stond elke ring voor een continent: geel voor Azië, zwart voor Afrika, groen 

voor Australië en Oceanië, rood voor Amerika en blauw voor Europa. 

c) OLYMPISCHE BEL 

De bel was zeer groot en woog bijna 14.000 kg. Je ziet op de bel een aantal symbolen 

en een inscriptie: de Olympische ringen, een Duitse adelaar, een beeld van de 

Brandenburger poort, de data van de spelen en dan zie je ook nog tussen twee 

swastika’s “Ich raufe die Jugend der Welt”. De bel is ontworpen door de Duitser 

Walter Lemcke en werd als eerste gebruikt op de Spelen van 1936. Vandaag wordt 

nog steeds de Olympische bel geluid. 

d) OLYMPISCHE GROET 

De Olympische groet werd bedacht in 1928 door Gra Rueb. Het is een variant op de 

Romeinse groet. De rechtse arm en hand zijn gestrekt en opwaarts gericht, de 

handpalm naar buiten en naar beneden gericht en de vingers tegen elkaar. 

19

De groet werd zichtbaar op de officiële posters van de Spelen in Parijs in 1924. Maar 

is eigenlijk nog meer bekend van de Franse en Canadese deelnemers die dachten de 

Olympische groet uit te voeren bij het binnenkomen van het stadion in Berlijn in 

1936. Deze scène werd vastgelegd in de documentaire van Riefenstahl en werd later 

vaak mis geïnterpreteerd als de nazi groet, alsof ze Hitler groette. 

e) NAZI-SPELEN: GEESTESKIND JOSEF GOEBBELS EN CARL DIEM 

Toen in 1931 werd besloten om de spelen van 1936 in Berlijn te houden, werd 

Duitsland nog bestuurd door een centrumcoalitie. In 1933 kwam Hitler aan de macht 

en voerde anti-joodse wetten in. Meteen werd er internationaal getwijfeld of Berlijn 

nog wel een geschikte gaststad was voor de Olympische Spelen. Het Olympische 

principe van de gelijkheid van alle volkeren stond immers in contrast met de 

nazistische overtuiging van de superioriteit van het Arische ras. De Duitsers 

beloofden het IOC dat ze Joden zouden toelaten mee te dingen voor een plaats in het 

Duitse team - al maakten ze het hen in praktijk wel min of meer onmogelijk - en de 

spelen in Berlijn gingen door. Nazistische symbolen, zoals de swastika en de Hitler- 

groet waren alomtegenwoordig 

Ze wilden de duidelijke link maken tussen het Nazisme en het Antieke verleden, de 

Grieken. Ze wilden Duitsland een verre geschiedenis geven, een soort Arisch 

wonderland creëren. De nazi’s wilden geassocieerd worden met glorie, de 

beschaving, de discipline van de Grieken. Hitler zou vooral nogal kien geweest zijn op 

de Spartaanse krijgers. 

o In Riefenstahls documentaire is duidelijk de link met de Oudheid te zien aan 

het begin. Het lijken allemaal fragmenten uit Oude Spelen, dit is te zien aan 

klederdracht, de locatie, ... Daarna zie je zogezegd een Griekse loper die de 

vlag terug naar Berlijn brengt. 

Ze wilden ook het Duitse organisatietalent tonen, alles moest perfect georganiseerd 

zijn. Dit is ook duidelijk te merken aan de openingsceremonie. Alles was tot in de 

puntjes geregeld. Dit moest tonen waartoe de Duitsers in staat waren. 

20

Josef Goebbels, de Duitse minister van propaganda, zag in de spelen een perfecte 

gelegenheid om het Duitse organisatietalent en de fysieke uitmuntendheid van de 

Duitse atleten aan de buitenwereld te demonstreren. 

o De grote held van deze nazi-spelen bleek echter de zwarte Jesse Owens, die 

met zijn vier gouden medailles (100 m, 200 m, 400 m estafette en 

verspringen) bewees dat de nazistische theorie van de superioriteit van het 

Arische ras niet klopte. 

Via documentaire van Riefenstahl wilden ze dit ook aan de buitenwereld tonen. De 

documentaire wordt nu afgedaan als nazi-propganda. 

o Doet Riefenstahl bewust aan nazi-propaganda? 

f) CONCLUSIE: 

Zelf zegt ze er niet van bewust te zijn 

De documentaire is ook gemaakt in opdracht van het IOC, dit pleit dus in 

haar voordeel. Maar wat niet te ontkennen valt, is dat de nazi-symboliek 

heel duidelijk aanwezig is in de documentaire. Maar ook op de Spelen van 

1936 zelf was deze symboliek overdadig aanwezig. Riefensthal gaf 

hierdoor eigenlijk weer hoe het er aan toe ging op de Spelen. 

Ze toonde ook Jesse Owens en zijn overwinningen, wat niet naar de zin 

van de nazi’s was. 

Veel ingeburgerde kenmerkende elementen van de Olympische Spelen zijn niet 

afkomstig uit de Oudheid maar zijn afkomstig uit de propaganda voor de Nazi-Spelen van 

1936. En vandaag hebben deze elementen net een vredesboodschap gekregen. 

21

3) Algemene conclusie 

4) Leseinde: 

Sport 

o Einde 19 de E- begin 20 ste eeuw => Voornamelijk POLITIEKE rol 

o Antieke Spelen: RELIGIEUZE rol 

Olympische geest past in geest van 19 de -20 ste eeuw 

o Einde 19 de eeuw: wens tot Europese vrede (cfr. Frans-Duitse 

oorlog) 

o Begin 20 ste eeuw: opkomende nationalisme (eigen natie + kracht 

benadrukken vb. spectaculaire openingsceremonie cfr. 1936) 

Wat blijft er nog over op de mindmap van elementen die afkomstig waren van de 

Antieke Spelen? 

o Om de 4 jaar gehouden 

o Bepaalde sporten: atletiek, paardensport, worstelen, boksen 

o Olympisch dorp (atleten verzamelen ter plaatse, trainen en verblijven er 

gedurende de periode van de Spelen) 

o Stadion 

o Olympische eed 

o Openingsceremonie (op kleinere schaal en vooral religieus) 

8. Lesplan: fasering, leermiddelen, onderwijsactiviteiten, leeractiviteiten 

22

Leeractiviteit 

Onderwijs- 

Activiteit 

Leermiddelen 

Werkvorm 

Lesstructuur 

Leerlingen luisteren en 

beantwoorden vragen 

- Wat heb je 

gezien/waarover 

ging het fragment? 

- Waaraan denk je bij 

de Olympische 

Spelen 

invullen mindmap 

op bord: leerlingen 

vragen ook aan te 

geven of ze denken 

dat hetgene wat ze 

opnoemen 

afkomstig is uit de 

Antieke Spelen 

(groene kelur) of 

niet (rode kleur) 

Mindmap = basis van de 

lesontkrachten van stereotype 

ideeën over Olympische Spelen 

Powerpoint met link naar 

fragment Olympische 

Spelen 

openingsceremonie 2012 

(Londen) 

http://www.youtube.com/w 

atch?v=Ei54TO1VBlM 

(of een andere 

openingsceremonie 

naargelang de voorkeur 

van de leerkracht) 

Mindmap (bord of papier of 

elektronisch bord of 

powerpoint-voorstelling of 

worddocument) 

Klasgesprek/brainstorm 

LESUUR 1 

Beschrijf beknopt je 

lesbegin (15 minuten) 

Klasgesprek en vorming 

mindmap vertrekkende vanuit 

beeldfragment 

openingsceremonie Peking 

2008. 

Leerlingen luisteren en 

beantwoorden vragen 

- In hoeverre 

waren de Antieke 

Spelen een 

inspiratie voor de 

Moderne Spelen? 

- Opzet van de 

Moderne Spelen? 

- Hoe hebben de 

Moderne Spelen 

(casus Nazispelen 

1936) ons 

beeld van de 

Antieke Spelen 

bepaald? 

Conclusie: hoe passen de 

Spelen in de tijdsgeest van de 

19 de -begin 20 ste eeuw. 

OLG 

Doceren 

Formuleer je 

probleemstelling in 

vraagvorm (1minuut) 

Via het ontkrachten van 

mythes over de 

Olympische Spelen (in 

hoeverre waren de Antieke 

Spelen inspiratie voor de 

Moderne en hoe hebben 

de Moderne het beeld over 

de Antieke bepaald? 

nagaan hoe de 


passen in de tijdsgeest van 

de 19 de -begin 20 ste eeuw. 

23


Onderwijsactiviteit 

Leermiddelen 

Werkvorm 

Lesstructuur 

Leerlingen vullen 

invulbladen in aan de hand 

van de documentenbundel 

en vragen indien nodig 

verdere uitleg aan de 

leerkracht. 

Leerkracht legt opzet van 

BZL-oefening uit: 

Leerlingen individueel , per 

twee of in groep invulbladen 

invullen aan de hand van de 

documentenbundel. 

Leerkracht loopt rond in de 

klas: beantwoordt vragen en 

helpt leerlingen met 

moeilijkheden. 

Invulbladen en 

documentenbundel 

BZL 


eerste lessequens (circa 

34 minuten) 

BZL- oefening Pierre de 

Coubertin en de Moderne 


Mindmap: leerlingen 

verbeteren de antwoorden 

die ze kunnen verbeteren 

na het maken van de BZLoefening. 

Leerlingen maken per twee 

de ICT- oefening. 

Leerkracht vraagt aan 

leerlingen om mindmap te 

verbeteren op basis van 

kennis uit de BZL-oefening 

Leerkracht legt opzet ICToefening 

uit: 

Leerlingen per twee de 

oefening maken. 

Leerlingen vullen de ICTopdracht 

in aan de hand 

van de gegeven websites 

en vrije zoekopdrachten. 

Er is tijdens de ICTopdracht 

ook aandacht voor 

de vorming van kritische 

mediawijsheid. 

Mindmap (bord of papier of 

elektronisch bord of 

powerpoint-voorstelling of 

worddocument) 

ICT- invulbladen (papier of 

elektronisch) 

Klasgesprek 

ICT- oefening (per twee 

leerlingen werken) 

LESUUR 2 


eerste lessequens (35 

minuten) 

Lesopener: Mindmap 

verbeteren 

ICT- oefening: ICT-oefening 

Nazi-Spelen 1936 

bepalen het beeld dat 

vandaag heerst over de 

Antieke Spelen (vele 

ingeburgerde elementen 

hier ontstaan) 

24


Onderwijs- 

Activiteit 

Leermiddelen 

Werkvorm 

Lesstructuur 

Leerlingen herhalen door 

middel van het 

kruiswoordraadsel de 

leerstof van de twee 

lesuren. 

De algemene conclusies 

worden nadien klassikaal 

verder besproken aan de 

hand van een 

invulschema. 

Algemene conclusies: 

sport 19 de -begin 20 ste eeuw 

voornamelijk politiek 

belangrijk oudheid 

religieuze kader speelt 

grote rol (daarbinnen wel 

politiek en economisch 

belang) 


passen in de geest van 

eind 19 de -begin 20 ste eeuw 

-eind 19 de eeuw: pacifisme 

(cfr. Frans-Duitse oorlog) 

de Coubertin en 

verenigen van naties 

-begin 20 ste eeuw: 

opkomende nationalisme 

ICT- oefening 

Invulschema “Algemene 

conclusies” 

Kruiswoordraadsel in ICToefening 

(per twee 

leerlingen) 

Onderwijsleergesprek 

Beschrijf beknopt een 

eventuele tweede 

sequens (10 minuten ) 

Conclusies: Hoe passen 

de Olympische Spelen in 

de geest van de 19 de -20 ste 

eeuw? 

Leerlingen overlopen 

samen met leerkracht de 

mindmap om na te gaan 

welke antwoorden ze goed 

geplaats hebben en welke 

niet. 

Wat nog over in mindmap? 

(welke elementen wel uit 

Antieke Spelen?) 

- 4 jaarlijks 

- Bepaalde 

sporten 

- Olympisch dorp 

- Stadion 

- Openingsceremonie 

- Belang polis 

(cfr. 

nationalisme 

begin 20 ste 

eeuw) 

- Eed 

Mindmap 

Onderwijsleergesprek 

Beschrijf beknopt hoe je 

je les zal afsluiten (5 

minuten) 

.Wat blijft er over van de 

mindmap? (wat dan wel uit 

de Antieke Spelen 

overgebleven?) 

25


Onderwijs- 

Activiteit 

Leermiddelen 

Werkvorm 

Lesstructuur 

Leerlingen lezen de 

stelling en nemen een 

positie in. 

Aangeduide leerlingen 

verklaren hun ingenomen 

positie. (leerlingen leren 

argumenten formuleren 

omtrent actuele 

vraagstukken). 

Leerkracht legt leerlingen 

stellingen voor omtrent de 

Olympische Spelen, 

nationalisme en 

economische crisis. 

(actualiteitsdebat) 

Leerkracht geeft aan dat 

leerlingen die akkoord zijn 

met de stelling links in de 

klas gaan staan en 

leerlingen die niet akkoord 

gaan rechts. 

Leerkracht duidt enkele 

leerlingen aan om hun 

ingenomen positie verder 

te verduidelijken (waarom 

zijn ze akkoord/niet 

akkoord). 

Powerpoint-voorstelling 

met stellingen 

Klasgesprek/klasdiscussie 

EXTRA: Stellingenspel 

Debatteren rond actuele 

problematieken: 

Olympische Spelen in 

crisistijd. 

26

9. Werkbladen 

Op volgende pagina’s vindt u: 

- BZL - oefening + verbetersleutel 

- BZL - documentenbundel 

- ICT – oefening + verbetersleutel 

- Invulschema algemene conclusies + verbetersleutel 

- Stellingenspel: achtergrond informatie bij de drie stellingen (stellingen: zie 

powerpointpresentatie) 

27

Document 1 

BZL: De Olympische Spelen oud of nieuw? 

- Wie was de oprichter van de Moderne Olympische Spelen? 

De Franse baron en pedagoog Pierre de Coubertin (1863-1937). 

- Waar haalde hij zijn inspiratie vandaan? 

Bewondering voor Engelse privéscholen: grote aandacht voor lichamelijke opvoeding. 

Bezocht Engelse en Amerikaanse scholen en universiteiten. 

William Brookes: organiseerde lokale Olympische spelen en wilde deze internationaal maken. 

Archeologische opgraving van Olympia (1880) 

- Waarom kunnen we spreken van “Moderne” Olympische Spelen? 

Omdat de Coubertin de Antieke Spelen niet wilde kopiëren: hij wilde moderne spelen 

organiseren met moderne sporten. 

- In welke mate beriep hij zich voor het opzetten van de Moderne Spelen op de 

Antieke Olympische Spelen? 

Het enige wat de Coubertin wilde meenemen uit de Antieke Olympische Spelen waren 

morele waarden (respect, eerlijkheid, rechtvaardigheid, excellentie). 

Document 2 

- Hoe werd met de Spelen van 1896 de link met de Antieke Spelen en Griekse Oudheid 

gelegd? 

De Spelen werden gehouden in het stadion te Athene: Griekenland als eerste organisator 

van de Moderne Spelen (verwijzen naar de Antieke Spelen die ontstonden in 

Griekenland). 

De Spelen werden ook gehouden in het gerestaureerde stadion van Herodes Atticus 

waar in de Oudheid de Panathenaeïsche Spelen gehouden werden. 

- Welke sporten werden er op deze eerste “Moderne Spelen” beoefend? 

Marathon 

Schermen 

Gewichtheffen 

Worstelen 

Zwemmen 

Fietsen 

28

Geweer- en pistoolschieten 

Tennis. 

Document 3 – 4 

- De Coubertin wilde een extra dimensie aan de Spelen toevoegen: wat stelt hij in zijn brief 

voor? 

De Coubertin wilde een link creëren tussen de kunsten en sport. 

- Hoe zag hij dit concreet gerealiseerd? 

Poëziewedstrijden 

Literaire voordrachten 

Muziekwedstrijden 

- Document 4 Vergelijk de twee programma’s en beargumenteer volgende stelling: 

“Pierre de Coubertin baseerde zich voor het invoeren van de kunstdisciplines op de Antieke 

Olympische Spelen”. 

Pierre de Coubertin baseerde zich voor het invoeren van de kunstdisciplines wel op de 

Griekse Oudheid, maar niet op de Antieke Olympische Spelen. Het programma van de 

Antieke Spelen bevat immers geen kunstdisciplines. De Pytische Spelen echter hadden op de 

4 de dag wel muzische wedstrijden geprogrammeerd. 

Pierre de Coubertin en de Moderne Olympische Spelen hebben het beeld gevormd dat wij vandaag 

hebben over de Antieke Olympische Spelen. Ga via documenten 5 – 12 na op welke manier we vanuit 

het heden naar de Antieke Spelen kijken en waarop onze visie gebaseerd is. 


- Welke Olympische sport wordt er afgebeeld op document 5? De marathon 

- Document 6: Kwam deze sport al voor op de Antieke Olympische Spelen? 

Nee: het programma van de Antieke Olympische Spelen bevat geen verwijzing naar de 

marathon (wel hardlopen, maar dit gebeurde in het stadion). 

- Document 7: Wanneer werd deze sport ingevoerd en waarop baseerde men zich? 

De marathon werd ingevoerd bij de eerste Moderne Spelen (1896) en was een idee van 

Michel Bréal, een klassiek filoloog. 

Hij baseerde zich op een Griekse legende. Deze vertelde dat in 490 v.C. de Grieken een 

oorlog vochten met de Perzen in de kustvlakte van Marathon (noordoosten van Athene) Na 

de overwinning van de Grieken liep Philippides een Atheense boodschapper met zijn zware 

29

wapenuitrusting naar Athene (42 km). Toen hij aankwam, viel de man dood neer van 

uitputting (hij was al voor de slag al 200 km van Athene naar Sparta gelopen). 


- Document 8: Wat houdt het begrip “amateurisme” in de sportwereld van de 19 e eeuw in? 

Tweede helft van de negentiende eeuw: sportieve Engelse gentleman moet een 'amateur' 

zijn om aan belangrijke sportwedstrijden deel te nemen. 

Dit omwille van het idee van een verschil in klasse: mensen van de hoogste klassen waren 

'amateurs', handwerklieden waren 'professionals'. Deze gentlemen zagen er tegenop om aan 

dezelfde wedstrijden deel te namen als - en dus mogelijk te verliezen van - atleten uit de 

lagere klasse. 

Aan het einde van de eeuw: 'amateur' was iemand die geen geld verdiende met zijn sport. De 

Coubertin situeerde zich op een middenpositie. Arbeiders kunnen deelnemen aan sport, 

sporters mochten niet betaald worden, maar wel gecompenseerd. Dit omdat ze op het 

moment van hun sport niet konden werken voor een loon en zeker voor de arbeiders was dit 

noodzakelijk. 

- Document 8: Waarom hamerde de Coubertin zo sterk op het amateurisme? 

Omdat hij geloofde dat de sporters in de Antieke Oudheid ook amateurs waren en dat de 

Antieke Spelen dit ideaal bevorderde. 

- Document 9: Vergelijk de ideeën van de Coubertin met de realiteit in de Antieke Oudheid. 

Wat kan je concluderen over de juistheid van de Coubertins opvattingen? 

De Coubertin had een verkeerde opvatting over de sporters in de Antieke Oudheid: zij 

ontvingen wel prijzen en geld (ofwel bij de Spelen, ofwel in hun thuisstad). Deze prijzen 

waren niet alleen materieel. 


- Document 10: Hoe zou je de situatie in Europa gedurende de 19 de eeuw omschrijven? Geef 

ook enkele voorbeelden! 

De situatie was gedurende de 19 de eeuw gespannen: zowel sociale problemen als problemen 

tussen afzonderlijke landen. (19 de eeuw als bewogen eeuw: vele oude zekerheden vervallen). 

Napoleon in Frankrijk: binnenlandse onrust (onderdrukking) en Europese expansie 

(oorlogen in Europa + revanchisme in het Heilige Roomse Rijk/latere Duitsland) 

Nationalisme: nationalistische revoluties (vb. Belgische Revolutie) 

30

Industrialisatie en proletarisering 

Opkomst socialisme (gevolg: afname van de kerkelijke macht) 

Europees machtsevenwicht veranderde: grootmachten afname van de macht en 

opkomst nieuwe grootmachten (Duitsland) 

Duitse en Italiaanse eenmaking 

Oorlogen: Frans-Duitse oorlog of Boerenoorlog 

Moet terug een Europese eenmaking/vrede komen. 

- Document 10 - 11: Wat was volgende de Coubertin het doel van de Moderne Olympische 

Spelen en sport in het algemeen? 

Het bevorderen van de vrede: sport moet mensen (de jeugd) doen realiseren dat alle naties 

en rassen gelijk zijn om zo oorlog te voorkomen. Dit kan men doen door vriendschappelijke 

sportwedstrijden te organiseren. 

- Document 12: De Coubertin beweerde zich te baseren op de godsvrede die gold tijdens de 

Antieke Olympische Spelen. Nuanceer deze uitspraak aan de hand van het document. 

De godsvrede maakte geen einde aan alle oorlogen zoals de Coubertin dacht. Ze maakte 

enkel een einde aan de conflicten die de Spelen konden hinderen. De vrede moest reizigers 

die op weg waren naar de Spelen beschermen en verbood militaire operaties tegen of door 

de organiserende stad. De godsvrede is ook enkele keren geschonden. 

- Document 13: Hoe verhoudt de grondgedachte van de moderne Olympische Beweging zich 

tot het gedachtegoed van de Coubertin? 

Het Olympische Charter geeft aan dat de grondgedachte vandaag nog steeds berust op het 

bevorderen van vrede via sport (en via de jeugd). 

31

Documentenbundel BZL- opdracht 

Document 1: Pierre de Coubertin 

Baron Pierre de Coubertin (1863-1937) was een Franse pedagoog. Hij 

bewonderde de aanpak van de Engelse privéscholen, die veel aandacht 

besteedden aan lichamelijke opvoeding en wilde ook in de Franse 

scholen deze aanpak invoeren. Vanuit zijn pedagogische interesse 

bezocht hij vele Engelse en Amerikaanse scholen en universiteiten. Zo 

kwam hij in contact met William Brookes, die lokale Olympische spelen 

organiseerde en de droom had deze ook internationaal te maken. 

Geïnspireerd door Brookes en door de archeologische opgraving van 

Olympia rond 1880, vatte de Coubertin in 1892 het idee op om elke vier 

jaar in een andere stad internationale Olympische spelen te houden. In 

1894 organiseerde hij in Parijs het congres waarop het Internationaal 

Olympisch Comité werd opgericht. 

Hoewel de Coubertin een antieke instelling deed heropleven, dweepte hij niet met de Oudheid. Hij 

wilde moderne spelen met moderne sporten. De referenties naar de Oudheid in de moderne spelen, 

zoals de marathon en de Olympische vlam, waren niet zijn idee. Het enige wat hij vanuit de Oudheid 

naar de moderne tijd wilde overbrengen waren morele waarden, zoals eerlijkheid, respect, 

rechtvaardigheid en excellentie. 

Van 1896 tot 1924 was Pierre de Coubertin zelf voorzitter van het IOC. Hij bleef erevoorzitter tot 1937, 

toen hij stierf, zittend op een bankje in het park van Lausanne. Zijn hart werd begraven in Olympia. 



32

Document 2: De spelen van 1896 in Athene 

Na heel wat organisatorische en financiële 

moeilijkheden werden in april 1896 de eerste moderne 

Olympische spelen gehouden. Naar hedendaagse 

normen waren deze spelen zeer kleinschalig: er namen 

241 atleten, allen mannen, deel vanuit 14 landen. In het 

stadion - het gerestaureerde stadion van Herodes 

Atticus waar in de Oudheid de Panathenaeïsche Spelen gehouden werden - was er plaats voor 

60.000 toeschouwers. Naar de normen van de late negentiende eeuw waren de spelen een groot 

succes. De Grieken wilden de spelen zelfs voor altijd in Athene houden. De Coubertin was hier echter 

niet mee akkoord, want de Griekse financiën waren hiervoor niet toereikend. 

De spelen begonnen met de Olympische hymne (muziek van Spyros Samaras, tekst van Kostis 

Palamas), die vandaag nog altijd gezongen wordt. De atletiekwedstrijden werden gedomineerd door 

de Amerikanen, veelal studenten van prestigieuze universiteiten zoals Princeton. De Duitsers 

domineerden het turnen. De Grieken, aanvankelijk teleurgesteld omdat de overwinningen uitbleven, 

hadden hun moment van glorie op 10 april toen Louis Spiridon de marathon won. De Griekse koning 

en kroonprins leidden de nationale held persoonlijk naar de kleedkamers. 

Daarnaast waren er nog wedstrijden in het schermen, gewichtheffen, worstelen, zwemmen, fietsen, 

geweer- en pistoolschieten en tennis. Die laatste wedstrijd werd gewonnen door een Britse toerist die 

zich toevallig in Athene bevond. 



33

Document 3: Brief de Coubertin 

Pierre de Coubertin and the arts, 2013 (http://decoubertin.info/fr/table-des-matieres/oeuvres-dartselectionnees/concours-olympiques-dart/). 

34

Document 4: Programma’s Spelen 

Programma Antieke Olympische Spelen 

Dag 1: eed van de atleten en de hellanodikai voor het beeld van Zeus in het raadshuis 

Dag 2: paardenrennen en pentatlon 

Dag 3: rites voor de held Pelops, processie van alle deelnemers, de hellanodikai en de 

ambassadeurs van de verschillende steden en een offer van honderd runderen aan Zeus 

Dag 4: hardlopen en gevechtssporten 

Dag 5: banket voor de overwinnaars in het huis van de magistraten 

Programma Pytische Spelen 

Dag 1: religieuze plechtigheden (een offer, een opvoering van de mythische strijd tussen 

Apollo en Python en een processie) 

Dag 2: een groot banket 

Dag 3: muzische wedstrijden 

Dag 4: atletiekwedstrijden 

Dag 5: paardenrennen 





35

Document 5: Foto 

Men's Marathon 2012 London Olympics, 12 augustus 2012 (http://www.demotix.com/news/1384135/mensmarathon-2012-london-olympics#media-1384115). 

Programma Antieke Olympische Spelen 

Document 6: Programma Spelen 

Dag 1: eed van de atleten en de hellanodikai voor het beeld van Zeus in het raadshuis 

Dag 2: paardenrennen en pentatlon 

Dag 3: rites voor de held Pelops, processie van alle deelnemers, de hellanodikai en de ambassadeurs 

van de verschillende steden en een offer van honderd runderen aan Zeus 

Dag 4: hardlopen en gevechtssporten 

Dag 5: banket voor de overwinnaars in het huis van de magistraten 



36

Document 7: Moderne Spelen 

In 490 v.C. vochten de Grieken een oorlog uit met de Perzen in de kustvlakte van 

Marathon, ten noordoosten van Athene. Na de overwinning van de Grieken liep een 

Athener, zo gaat het verhaal, met zijn zware wapenuitrusting nog naar Athene, 42 km 

verderop. Toen hij aankwam, was de man zo vermoeid dat hij na het gelukkige nieuws 

te hebben gemeld prompt dood viel. 

Meer dan zes eeuwen na de slag maakte de legendevorming de prestatie nog 

indrukwekkender. Toen werd de ongelukkige boodschapper geïdentificeerd met 

Philippides, een boodschapper die vóór de slag al van Athene naar Sparta (220 km) 

was gelopen. 

Bij de eerste moderne Olympische spelen van Athene in 1896 werd de tocht van Marathon naar 

Athene overgedaan in competitievorm. Dit werd aan Pierre de Coubertin voorgesteld door Michel 

Bréal, een klassiek filoloog. De wedstrijd werd gewonnen door een Griek, Louis Spiridon. Deze eerste 

marathon groeide uit tot een vast onderdeel van de moderne Olympische spelen en een sport op zich. 



Document 8: Amateurs 

De Coubertin wilde de antieke Spelen doen herleven omwille van verschillende elementen. Vooreerst 

was zijn visie die hij had voor de moderne spelen gebaseerd op ideeën die hij had over de antieke 

Spelen. Zo geloofde hij dat de antieke Spelen het amateurisme van de sporters bevorderden en wilde 

hij dit idee ook terug laten keren in de 19de eeuw. 

In de tweede helft van de negentiende eeuw vonden de sportieve Engelse gentlemen dat men 

'amateur' moest zijn om aan belangrijke sportwedstrijden deel te nemen. Aanvankelijk bedoelden ze 

hiermee een verschil in klasse: mensen van de hoogste klassen waren 'amateurs', handwerklieden 

waren 'professionals'. Deze gentlemen zagen er tegenop om aan dezelfde wedstrijden deel te namen 

als - en dus mogelijk te verliezen van - atleten uit de lagere klasse. Op het einde van de eeuw ging 

men de term amateur nuanceren: een 'amateur' was iemand die geen geld verdiende met zijn sport. 

De Coubertin situeerde zich op een middenpositie. Voor hem moesten arbeiders kunnen deelnemen 

aan sport, sporters mochten niet betaald worden, maar wel gecompenseerd. Dit omdat ze op het 

moment van hun sport niet konden werken voor een loon en zeker voor de arbeiders was dit 

noodzakelijk. 



37

Document 9: Prijzen in de Antieke Oudheid 

Het opzetten van de krans, samen met de plechtige afkondiging, was voor de atleet de bekroning van 

zijn prestatie, want de krans fungeerde als symbool van de overwinning. Soms was ze dan van zilver 

of van goud. Daarnaast bestonden echter heel wat spelen, zowel internationale als lokale, waar 

winnaars wel materiële prijzen kregen van de organiserende stad. Dit konden waardevolle voorwerpen 

zijn, zoals Panathenaeïsche amforen, of zakken vol geld. 

Naast de symbolische of materiële prijzen kregen uitzonderlijk verdienstelijke atleten ook extra 

beloningen van de organiserende stad, zoals een standbeeld of een ere-inscriptie. De organiserende 

stad kon atleten ook het burgerrecht of zelfs het lidmaatschap van de lokale stadsraad toekennen. 

Beroemde atleten verzamelden zo verschillende nationaliteiten. 





38

Document 10: (Sociale) Problemen in de 19 de eeuw 

De 19 de eeuw was een bewogen eeuw in de Europese geschiedenis. Grote veranderingen zorgden 

voor sociale onrust en geweld tussen staten. Vooreerst was in de nasleep van de Franse Revolutie 

(1789) Frankrijk begin 19 de eeuw onder het gezag van Napoleon Bonaparte komen te staan. 

Aanvankelijk zorgde hij voor binnenlandse rust, maar door zijn onderdrukking van de bevolking en 

uitbreidingsplannen in Europa keerde niet alleen de Franse bevolking, maar ook vele Europese 

landen zich tegen hem. Door het innemen van Duitse gebieden ontstonden in deze gebieden 

wraakgevoelens tegen Frankrijk, maar ook nationalistische gevoelens die eind 19 de eeuw zouden 

uitmonden in de Duitse eenmaking. In het midden van de 19 de eeuw ontstonden in verschillende 

Europese landen nationalistische opstanden die vaak leidde tot de vorming van nieuwe staten. Een 

voorbeeld hiervan is de Belgische Revolutie van 1830. Ook staat de 19 de eeuw bekend als de eeuw 

van de industrialisatie. De verschillende industriële revoluties zorgden voor een verandering van het 

Europese landschap met fabrieken en spoorwegen en zorgden voor een evolutie van een standen- 

naar een klassenmaatschappij. De landbouwsector boette aan belang in en vele mensen trokken naar 

de stad om in de nieuwe industrie te gaan werken. Hier vervielen ze vaak in armoede en kenden ze 

slechte arbeidsomstandigheden. De kloof tussen arm en rijk werd steeds groter. De fabrieksarbeiders 

vormden voor het opkomende socialisme dan ook een uitstekend publiek om hun ideeën op over te 

brengen. Ook de Kerk moest aan belang en macht inboetten. De christelijke naastenliefde was niet 

genoeg om het armoedeprobleem op te lossen en in de steden keerden velen zich onder invloed van 

het socialisme dan ook tegen de Kerk. Vervolgens verloren oude supermachten zoals Frankrijk, 

Rusland en Groot-Brittannië stilaan macht. Door de Duitse en Italiaanse eenmaking in de jaren 1870 

kende deze landen, voornamelijk Duitsland, een razendsnelle industrialisatie en modernisering die 

van hen belangrijke Europese spelers maakte. Ten slotte werden de Europese landen geteisterd door 

oorlog. De belangrijkste eind 19 de eeuw was de Frans-Duitse oorlog (1870-1871). Vlak na de Duitse 

eenmaking ontstond er oorlog met Frankrijk, waarbij Frankrijk het gebied Elzas-Lotharingen verloor 

aan de nieuwe natie. Het verlies zorgde bij Frankrijk voor revanchegevoelens en opnieuw een opstoot 

van nationalisme. Dit zou één van de onderliggende oorzaken zijn voor het ontstaan van de Eerste 

Wereldoorlog. Groot-Brittannië voerde dan weer oorlog in Zuid-Afrika, de Boerenoorlog. Europa was, 

zoals blijkt uit bovenstaande tekst, een verdeeld continent eind 19 de eeuw en velen wensten dan ook 

op één of andere manier terug vrede en eenheid te brengen. Pierre de Coubertin probeerde dit te 

doen via sport met de heroprichting van de Olympische Spelen in 1896. 

Europa 19e eeuw: optimisme en sociale problemen, 19 maart 2007 

(http://kerkhistorie.wordpress.com/2007/03/19/europa-19e-eeuw-optimisme-en-sociale-problemen/). 

GERARD, E., Hedendaagse geschiedenis, acco-uitgave, Katholieke Universiteit Leuven, departement 

Geschiedenis, 2008-2009. 

ROEGIERS, J., Geschiedenis van de Nieuwe Tijd, cursus, Katholieke Universiteit Leuven, departement 

Geschiedenis, 2009. 

VAN MOLLE, L., Geschiedenis van de Nieuwste Tijd, cursus, Katholieke Universiteit Leuven, departement 

Geschiedenis, 2008-2009. 

39

Document 11: Citaat Pierre de Coubertin 

“Oorlogen breken uit omdat naties elkaar niet begrijpen. Er zal geen vrede zijn totdat de vooroordelen 

die nu de verschillende rassen scheiden weggewerkt zijn. Wat kan er beter zijn om dit doel te 

realiseren dan om de jeugd van alle landen op vaste tijdstippen bij elkaar te brengen voor 

vriendschappelijke wedstrijden van spierkracht en behendigheid?” 

MÜLLER, N., The Idea of Peace as Coubertin's Vision for the Modern Olympic Movement: Development and 

Pedagogic Consequences, 2006 (http://www.thesportjournal.org/article/idea-peace-coubertins-vision-modernolympic-movement-development-and-pedagogic-consequences). 

Document 12: De godsvrede 

Enkele maanden voor het begin van de spelen vertrokken ambassadeurs uit Olympia, Delphi, Isthmia 

of Nemea naar alle uithoeken van de Griekse wereld en in elke stad verkondigden ze de godsvrede. 

Sommige aanhangers van de moderne Olympische beweging stellen zich bij deze godsvrede heel wat 

voor. In 1956, toen men in volle Koude Oorlog overwoog de spelen af te lassen, sprak toenmalig 

I.O.C.-voorzitter Avery Brundage: “In het gouden tijdperk was er een Olympische godsvrede en alle 

oorlogen werden gestaakt tijdens de periode van de spelen. Nu, na duizend jaar beschaving, stoppen 

we de spelen en doen we voort met onze oorlogen.” 

Het is waar dat de antieke Olympische spelen gewoon doorgingen tijdens de Perzische en 

Peloponnesische oorlogen, terwijl de moderne spelen afgelast werden tijdens de Eerste en Tweede 

Wereldoorlog. Dit heeft echter te maken met de schaal van de oorlogen, niet met de godsvrede. De 

antieke godsvrede maakte immers geen einde aan alle oorlogen. Ze had enkel betrekking op de 

conflicten die het verloop van de spelen hinderden. De vrede beschermde de reizigers op weg naar 

het heiligdom en verbood enkel militaire operaties tegen of door de organiserende stad. 

Enkele malen werd de godsvrede geschonden. In 420 v.C. werden de Spartanen uitgesloten van de 

Olympische spelen, omdat ze een stuk van het Elische grondgebied hadden aangevallen. In 364 v.C. 

vielen Arcadische soldaten zelfs het heilige domein van Olympia aan tijdens de spelen. 


(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TD022NL.html 

Document 13: Punt 1 van het Olympisch Charter 

“Het doel van de Olympische Beweging is het bijdragen tot een vredevolle en betere wereld door 

middel van de sportieve opvoeding van de jeugd in samenhang met Olympisme en de waarden die 

daartoe behoren.” 

International Olympic Committee, Olympic Charter, 8 juli 2011 


40

Bibliografie 

- Document 1: REMIJSEN, S. en CLARYSSE, W., Ancient Olympics, 2012 




- Document 3: Pierre de Coubertin and the arts, 2013 (http://decoubertin.info/fr/table- 

des-matieres/oeuvres-dart-selectionnees/concours-olympiques-dart/). 

- Document 4: 

o REMIJSEN, S. en CLARYSSE, W., Ancient Olympics, 2012 



(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TB002NL.html) 

- Document 5: Men's Marathon 2012 London Olympics, 12 augustus 2012 

(http://www.demotix.com/news/1384135/mens-marathon-2012-london- 

olympics#media-1384115). 







- Document 9: 





41

- Document 10: 

o Europa 19e eeuw: optimisme en sociale problemen, 19 maart 2007 

(http://kerkhistorie.wordpress.com/2007/03/19/europa-19e-eeuwoptimisme-en-sociale-problemen/). 

o ROEGIERS, J., Geschiedenis van de Nieuwe Tijd, cursus, Katholieke Universiteit 

Leuven, departement Geschiedenis, 2009. 

o GERARD, E., Hedendaagse geschiedenis, acco-uitgave, Katholieke Universiteit 

Leuven, departement Geschiedenis, 2008-2009. 

o VAN MOLLE, L., Geschiedenis van de Nieuwste Tijd, cursus, Katholieke 

Universiteit Leuven, departement Geschiedenis, 2008-2009. 

- Document 11: MÜLLER, N., The Idea of Peace as Coubertin's Vision for the Modern 

Olympic Movement: Development and Pedagogic Consequences, 2006 

(http://www.thesportjournal.org/article/idea-peace-coubertins-vision-modernolympic-movement-development-and-pedagogic-consequences). 



- Document 13: International Olympic Committee, Olympic Charter, 8 juli 2011 


42

ICT- Opdracht: De Olympische Spelen oud of nieuw? 

Olympische symbolen 

1. Waar vinden de ingeburgerde Olympische elementen hun oorsprong? Antieke 

Oudheid of niet? 

Op de onderstaande link kan je een gedeelte bekijken van de documentaire “Olympia: Feest 

der volkeren” van Leni Riefenstahl. In deze documentaire wilde zij een volledig beeld geven 

van de Olympische Spelen van 1936. 

Gebruik: https://www.dropbox.com/sh/s2m4ql7vrok2lvi/fk1iWxZtiQ 

a. Bekijk het filmpje en geef hieronder aan welke ingeburgerde elementen van de Olympische 

Spelen je ziet terugkomen in dit fragment? 

- Olympische vlam + aansteken 

- Openingceremonie 

- Olympische ringen 

- Olympische bel 

- Olympische groet 

b. Welke symbolen zie je nog terugkomen in dit filmpje? 

Swastika’s -> nazi symbolen 

c. Zoek op internet op waar de Spelen van 1936 plaatsvonden en hoe deze nog genoemd 

worden? 

Berlijn -> de nazi-spelen 

2. De documentaire van Leni Riefenstahl werd later afgedaan als pure nazipropaganda. 

Zij zelf zegt dat ze enkel een objectieve weergave van de Olympische 

Spelen van 1936 wilde maken. Is zij hierin geslaagd? Beantwoord onderstaande 

vragen aan de hand van het bekeken filmfragment en onderstaand tekstfragment. 

Olympia wordt dikwijls op dezelfde lijn gezet als de film "Triumph des Willens", die ook 

van haar hand is en waarin ze de partijdag van de nazi-partij in beeld brengt. Net als die 

film zou Olympia als propagandavoor de nazi's gemaakt zijn. Dit verwijt kwam voort uit 

het feit dat de film doorspekt is van beelden van Hitler, vlaggen met swastika's, 

Hitlergroeten en de eerdergenoemde Körperkultur. 

Aan de andere kant kan er echter ook gezegd worden dat Olympia anti-naziprogaganda 

is. De Olympische Spelen zijn dan ook iets multicultureels. Daar kun je nog aan 

toevoegen dat de prachtprestatie's van de (zwarte) Amerikaan Jesse Owensuitgebreid in 

de verf werden gezet. Dit past niet in de fascistische gedachte. De nazistische symbolen 

die worden getoond in haar documentaire waren nu eenmaal zeer uitdrukkelijk aanwezig 

op de Olympische Spelen van 1936. Daarnaast subsidieerde het IOC Riefenstahl om deze 

spelen in beeld te brengen. 

43

Riefenstahl zelf hield tot haar dood vol dat Olympia geen propaganda is, maar een 

documentaire met esthetische doeleinden. 

Geschiedenis 24, s.d., (http://www.geschiedenis24.nl/andere-tijden/afleveringen/2003-2004/Leni- 

Riefenstahls-Olympia.html) 

United States Sports Academy, 2001, (http://www.thesportjournal.org/article/leni-riefenstahlsolympia-brilliant-cinematography-or-nazi-propaganda). 

a. Geef twee voorbeelden waarom het nazi-propaganda zou genoemd kunnen worden? 

De film zit vol met nazi-symbolen en toont Hitler en Goebels enthousiast 

applaudisserend voor alle atleten. En de link tussen de Griekse Oudheid en Duitsland 

wordt in het begin van de documentaire duidelijk in het licht gezet om zo de 

grootsheid van het arisch ras te tonen. 

b. Geef een voorbeeld waaraan je kunt zien dat ze trachtte de Olympische Spelen zo objectief 

mogelijk weer te geven? 

Ze bracht ook de overwinningen van de zwarte Amerikaan Jesse Owens duidelijk in 

beeld. Dit bracht haar zelfs in conflict met de nazileiding. 

c. Geef je eigen mening: nazi-propaganda of objectieve documentaire? 

3. In het volgende gedeelte zullen we nagaan waar de elementen die we vandaag 

associëren met de Olympische Spelen vandaan komen. Vinden ze hun oorsprong in 

de Oudheid of niet? 

Olympische vlam 

Zoek op via Google: Waar werd de Olympische vlam voor het eerst aangestoken? 

- Welke zoektermen heb je gebruikt 

Bv) Ontstaan Olympische vlam, Olympische vlam, Olympisch vuur 

- Welke site heb je gebruikt? En waarom denk je dat deze informatie 

betrouwbaar is? (geen Wikipedia) 

- Waar werd de vlam voor het eerst aangestoken en wie bedacht dit? 

Jan Wils bedacht de Olympische vlam in 1928. Hij ontwierp tijdens de Spelen 

in Amsterdam een toren die als blikvanger voor zijn Olympisch stadion moest 

dienen en om dit nog meer in de kijker te zetten liet hij er overdag rook uit 

komen en als het donker was vuur. Hij zag de vlam als bekroning voor zijn 

marathontoren, zoals een kruis bovenaan een kerktoren. 

- Hoe werd de vlam voor de eerste maal aangestoken? 

De vlam werd gewoon aangestoken met een lucifer door een werknemer van 

een gasbedrijf. 

44

Ceremonie 

- Onder deze link vind je een filmpje waarin je zit hoe de Olympische vlam werd 

aangestoken voor de laatste Olympische Spelen in Londen. Hoe gebeurt dit? 

http://www.youtube.com/watch?v=jfL_BrAY-zM 

Zoek eventueel bijkomende informatie op via deze link: 

http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TE019NL.html 

Enkele maanden voor de moderne Olympische Spelen van start gaan, wordt 

in de ruïnes van Olympia de Olympische vlam aangestoken. De stralen van de 

zon worden opgevangen in een parabolische spiegel, waardoor de toorts gaat 

branden. Vanuit Olympia wordt de vlam door middel van een estafetteloop 

getransporteerd naar de stad waar de spelen zullen plaatsvinden, veelal door 

lopers, maar soms ook per boot, paard, kameel, vliegtuig, auto,… 

- Maakte deze ceremonie deel uit van de oude Olympische Spelen? Waarop is 

het geïnspireerd? (Gebruik hiervoor de link van de voorgaande vraag) 

Neen, het maakte geen deel uit van de Oude Olympische Spelen. Maar het 

was geïnspireerd op oude Griekse gebruiken. In de Griekse heiligdommen 

werd op het altaar continu een heilig vuur brandend gehouden. Hiervan zou 

het idee komen van het brandend houden van de Olympische vlam tijdens de 

Spelen. De fakkelloop komt terug in het gebruik in een aantal steden waarbij 

lopers het heilige vuur van het ene naar het andere altaar brengen. Op de 

Oude Olympische Spelen was dit geen wedstrijd, het was echter wel een 

wedstrijd op de Panathenaeën. 

- Wanneer werd deze ceremonie voor het eerst gebruikt? Wie bedacht deze? 

De ceremonie werd voor het eerst gebruikt tijdens de nazi-spelen in 1936. 

Carl Diem, sporthistoricus en organisator van de Olympische Spelen in Berlijn 

bedacht de ceremonie. 

- Klik op de oranje pijl, vlak voor de laatste zin op de webpagina. Zo kan je de 

tekst van Plutarchus lezen waarop de ceremonie gebaseerd zou zijn. Toon aan 

met één of twee zinnen uit de bron dat de ceremonie hierop gebaseerd is. 

“Indien het vuur door een of ander toeval toch uitgaat, … zeggen ze dat ze het 

niet mogen aansteken aan een ander vuur, maar dat ze een vers, nieuw vuur 

moeten maken door een zuivere en niet bezoedelde vlam aan de steken aan 

de zon. Dit vuur doen ze meestal ontvlammen met holle spiegels, die 

geconstrueerd zijn vanuit een gelijkbenige rechthoekige kegel, die hol 

gemaakt is, en vanuit de omtrek convergeren naar een middelpunt.” 

45

Olympische ringen 

Gebruik de volgende websites voor onderstaande vragen: 

http://www.faqt.nl/recent/olympische-ringen-nazi-connectie/ 

http://www.olympischeringen.nl/ 

http://sport.infonu.nl/overige-sport/17206-de-olympische-vlag.html 

- Wie bedacht het concept van de Olympische ringen? 

Pierre De Coubertin. Hij bedacht de Olympische ringen maar deze verdwenen in 

de kast door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. 

- Wanneer werden ze voor het eerst gebruikt? 

Ze werden voor het eerst gebruikt in Antwerpen 1928, ze werden hier enkel 

getoond op een vlag. 

- Jullie antwoord op de vorige vraag zal aangeven wanneer de ringen voor het 

eerst werden gebruikt. Ze werden hier echter louter getoond op een vlag. Leidt 

uit volgende afbeelding af wanneer ze massaal verspreid werden en hoe dit 

gebeurde? 

Leaksource, 2011, (http://leaksource.wordpress.com/2011/03/06/olympic-symbols-originated-from-hitlersnazi-propaganda/). 

De Olympische ringen werden pas echt massaal verspreid op de nazi-spelen in 

1936 in Berlijn. Ze werden geplaatst op affiches, buttons, de Olympische bel en 

de Olympische vlaggen. Ze werden echt gebruikt aan propaganda. 

- Wat concludeerde twee Britse onderzoekers nadat ze de steen met de 

Olympische ringen vonden in Olympia. Was hun conclusie juist? Hoe kwam die 

steen daar terecht? 

Na de ceremonie gingen de fakkeldragers en de filmploeg weg, maar niemand 

verwijderde het zware stenen altaar uit het stadion. 

Een oorlog kwam en ging. Niemand bekommerde zich om het altaar dat de nazi’s 

hadden gebouwd. Dat begon er dus aardig verweerd uit te zien. Twee decennia later 

zagen Britse onderzoekers in Delphi het ringenontwerp op een brok steen. 

46

Dolblij waren ze, er was eindelijk een link gevonden tussen de oude en de nieuwe 

Olympische Spelen. De vondst werd groot verkondigd in de pers. Het duurde nog 

enkele jaren voor iemand de steen nog eens goed bekeek. Waren het wel oude 

Grieken geweest die hadden zitten beitelen? 

Jammer maar helaas, de ringen waren gewoon het werk van nazi’s. De steen 

verdween in het Olympische museum als rariteit. 

- Wat was de betekenis van de ringen bij De Coubertin? Komt deze overeen met 

de betekenis die de ringen vandaag hebben? Leg uit. 

De Olympische Vlag is, zoals men weet, helemaal wit, met in het midden vijf 

ineengevlochten ringen: blauw, geel, zwart, groen, rood; de blauwe ring bovenaan en 

links naast de vlaggestok. Voor de Coubertin is hij symbolisch; hij stelt de vijf delen 

van de wereld voor, verenigd door het Olympisme. De kleuren die je ziet op de 

Olympische vlag, de witte achtergrond inbegrepen, zijn de kleuren waarmee alle 

vlaggen gevormd kunnen worden van de landen die deelnamen aan de eerste 

moderne Olympische Spelen. Vandaag staan de ringen symbool voor de 5 

continenten. Het wil zeggen dat de spelen internationaal zijn en dat alle landen 

welkom zijn. Vandaag staan de kleuren echter niet meer voor een bepaald continent. 

Voor 1951 was geel voor Azië, zwart voor Afrika, groen voor Australië, blauw voor 

Europa en rood voor Amerika. 

Olympische bel 

Geef in google in: “Olympic bell nazi” en bekijk dan enkel afbeeldingen. Je zult nu een 

heel deel afbeeldingen van de eerste Olympische bel krijgen. De bel werd voor het 

eerst gebruikt in 1936 tijdens de Olympische Spelen van Berlijn en werd ontworpen 

door Walter Lemcke. Ze woog maar liefst 14.000 Kg. 

- Als je goed kijkt zie je op de bel een aantal afbeeldingen en een stukje tekst. 

Welke afbeeldingen en welke tekst zie je op de bel? 

Je ziet op de bel een aantal symbolen en onderaan staat een inscriptie. Je ziet de 

Olympische ringen, een Duitse adelaar (nazisymbool), een beeld van de 

Brandenburgerpoort, de data van de spelen, swastika’s. De tekst is: “Ichrufe die 

Jugend der Welt”. 

- Wordt de Olympische bel vandaag nog steeds gebruikt? Indien ja, geef een link 

door waarmee je dit kan bewijzen. Of toon aan hoe je op de bepaalde pagina 

terecht gekomen bent. (Mag zowel een afbeelding, filmpje, artikel of 

webpagina zijn) 

Bv. Link naar Bradley Wiggings die de Olympische bel in Londen luidde. Of de Britse 

minster van sport die een miniatuurmodel van de bel kapotsloeg tijdens een interview 

met sporza. 

47

Olympische groet 

- Leg kort uit wat er te zien is via de link die je bij bovenstaande vraag 

doorgeeft? 

In het fragment uit de documentaire van Leni Riefenstahl zie je 

dat een aantal atleten tijdens de openingsceremonie de 

Olympische groet uitvoeren. Er ontstond hieromtrent commotie, 

de groet werd namelijk misbegrepen. Leg uit aan de hand van 

onderstaande afbeelding wat het probleem met de Olympische 

groet ,die Gra Rueb bedacht in 1928, zou zijn? (Eventueel kan je 

bijkomende informatie zoeken via Google) 

Wikipedia, 2013, (http://nl.wikipedia.org/wiki/Gra_Rueb 

De Olympische groet, lijkt zeer fel op de Hitlergroet. Het verschil is dat bij de Olympische 

groet, de arm helemaal naar boven wordt gebracht en de handpalm lichtjes naar buiten is 

gedraaid. De Franse en Canadese deelnemers wilden de Olympische groet uitvoeren bij het 

betreden van het stadion in 1936 maar dit werd misbegrepen en zorgde voor een heleboel 

opschudding. 

48

De Nazi-erfenis 

4. In 1936 gingen de Olympische Spelen door in Berlijn. Dit was in 1931 beslist, toen 

Duitsland nog bestuurd werd door een centrumcoalitie. Twee jaar later kwam 

Hitler echt aan de macht. Waarom vormde dit een probleem voor de Spelen? Leg 

uit in je eigen woorden. 

Gebruik: http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/1936-olympische-spelen-in-naziduitsland/ 

De Jodenvervolging ging in tegen het idee van vrede en gelijkheid van de Olympische Spelen 

5. De Spelen van 1936 gingen echter toch door in Berlijn en zouden door het Naziregime 

voor hun eigen doeleinden worden ingezet. Toon dit aan. 

Gebruik: http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/1936-olympische-spelen-in-naziduitsland/ 

Werd als propaganda ingezet: overal swastika op en atleten als voorbeeld van superioriteit. 

6. De vele overwinningen van Jesse Owens gingen echter in tegen de planning van de 

nazi’s. Waarom? Zoek zelf op. 

Wie was Jesse Owens en op welke manier gingen zijn overwinningen in tegen de naziideologie? 

Jesse Owens was een zwart atleet die de meeste medailles won en dus tegen de 

superioriteit van het blanke ras inging. 

Welke zoektermen heb je gebruikt? 

Op welke site vind je de gegevens en waarom kan je deze vertrouwen? 

49

- ECHTERS, M., Faqt, 2012 

Bibliografie 

(http://www.faqt.nl/recent/olympische-ringen-nazi-connectie/). 

- Is geschiedenis, 2012 

(http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/1936-olympische-spelen-in-nazi- 

duitsland/). 

- NOC NSF, 2012 

(http://www.olympischeringen.nl/). 

- De Olympische vlag, 2008 

(http://sport.infonu.nl/overige-sport/17206-de-olympische-vlag.html). 

- REMIJSEN, S. en CLARYSSE, W., Ancient Olympics, 2012 

(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/ TE019NL.html). 




(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/nl/TC002eNL.html). 


(http://ancientolympics.arts.kuleuven.be/sourceNL/D196NL.html). 

- The Olympic Flame is lit in Ancient Olympia – London, 2012 

(http://www.youtube.com/watch?v=jfL_BrAY-zM). 

50

Algemene conclusies 

1) Rol van sport: oudheid en eind 19 de - begin 20 ste eeuw 

a. Oudheid 

- Ter ere van wie werden de Antieke Olympische Spelen gehouden? 

De Antieke Olympische Spelen werden gehouden ter ere van de Griekse oppergod 

Zeus. Ook waren er rites voor Griekse helden. 

- Hoe wordt dit duidelijk in het programma van de Antieke Olympische Spelen? 

Op de eerste dag moesten de atleten en hellanodikai (scheidsrechters/organisatoren) 

een eed zweren voor het beeld van Zeus in het raadshuis te Olympia. Op de derde 

dag waren er rites voorzien voor de Griekse held Pelops, een religieuze processie van 

de deelnemers, hellanodikai en ambassadeurs van de steden en tenslotte een offer 

van honderd runderen aan de god Zeus. 

- Welke rol zou sport dan voornamelijk vervuld hebben tijdens de antieke oudheid 

(politiek, economisch, religieus, cultureel)? Verklaar! 

Sport speelde in de antieke oudheid (en ook tijdens de Antieke Olympische Spelen) 

een religieuze rol. Sport en spelen werden ingebed in een religieuze context: namelijk 

de verering van goden op verschillende manieren zoals offeren, processies, maar ook 

het tonen van fysieke uitmuntendheid. De verschillende Griekse spelen hadden 

steeds een religieuze connotatie (ter ere van een bepaalde godheid). Binnen deze 

religieuze context was wel plaats voor politiek, economie en cultuur (vb. atleten 

konden prijzengeld verzamelen, konden hun roem aanwenden voor politieke 

doeleinden of konden maatschappelijke roem en populariteit verzamelen). 

b. Eind 19 de - begin 20 ste eeuw 

- Wat was volgens Pierre de Coubertin het belangrijkste doel van sport en de 

heroprichting van de Olympische Spelen? 

Het bevorderen van de vrede: sport moet mensen (de jeugd) doen realiseren dat alle 

naties en rassen gelijk zijn om zo oorlog te voorkomen. Dit kan men doen door 

vriendschappelijke sportwedstrijden te organiseren. 

- Wat wilden de Nazi’s bereiken met de Olympische Spelen van 1936? (geef ook 

enkele voorbeelden) 

• Ze wilden de duidelijke link maken tussen het Nazisme en het Antieke 

verleden, de Grieken. Ze wilden Duitsland een verre geschiedenis geven, een 

soort Arisch wonderland creëren. Vb. Olympia van Riefenstahl: klederdracht, de 

51

locatie, atletische Griekse lichamen, de discuswerper, een Griekse loper die de 

vlag terug naar Berlijn brengt. 

• Ze wilden ook het Duitse organisatietalent tonen, alles moest perfect 

georganiseerd zijn. Dit is ook duidelijk te merken aan de openingsceremonie. 

Alles was tot in de puntjes geregeld. Dit moest tonen waartoe de Duitsers in staat 

waren. 

• Josef Goebbels, de Duitse minister van propaganda, zag in de spelen een 

perfecte gelegenheid om het Duitse organisatietalent en de fysieke 

uitmuntendheid van de Duitse atleten aan de buitenwereld te demonstreren. 

- Welke rol zou sport dan voornamelijk vervuld hebben eind 19 de - begin 20 ste eeuw 

(politiek, economisch, religieus, cultureel)? Verklaar! 

Sport speelde eind 19 de – begin 20 ste eeuw voornamelijk een politiek rol. Sport werd 

gebruikt om vrede te bekomen in een verscheurd Europa eind 19 de eeuw en gebruikt 

in een context van propaganda begin 20 ste eeuw. Het religieuze kader uit de oudheid 

is in deze periode vervangen door een politiek kader. 

2) De Moderne Olympische Spelen passen in de geest van de tijd (eind 19 de – begin 20 ste 

eeuw) 

a. Eind 19 de eeuw: Pierre de Coubertin 

- Waarom wordt de 19 de eeuw een bewogen eeuw genoemd? Geef enkele 

voorbeelden! 

De situatie was gedurende de 19 de eeuw gespannen: zowel sociale problemen als 

problemen tussen afzonderlijke landen. (19 de eeuw als bewogen eeuw: vele oude 

zekerheiden vervallen). 

Napoleon in Frankrijk: binnenlandse onrust (onderdrukking) en Europese 

expansie (oorlogen in Europa + revanchisme in het Heilige Roomse Rijk/latere 

Duitsland) 

Nationalisme: nationalistische revoluties (vb. Belgische Revolutie) 

Industrialisatie en proletarisering 

Opkomst socialisme (gevolg: afname van de kerkelijke macht) 

Europees machtsevenwicht veranderde: grootmachten afname van de macht 

en opkomst nieuwe grootmachten (Duitsland) 

Duitse en Italiaanse eenmaking 

Oorlogen: Frans-Duitse oorlog of Boerenoorlog 

52

- Welke rol zag de Coubertin voor zichzelf hierin weggelegd? 

Pierre de Coubertin hoopte door middel van sport en het heroprichten van de 

Olympische Spelen een vredevoller Europa te bekomen. Hij geloofde dat sport een 

middel was om mensen van verschillende achtergronden bij elkaar te brengen en zo 

vriendschapsbanden op te bouwen (tegengaan van oorlog). Het was ook belangrijk dat 

de jeugd hierbij betrokken werd. 

b. Begin 20 ste eeuw: Nazi-spelen van 1936 

- Welke beweging/ideologie maakte eind 19 de - begin 20 ste eeuw opgang in Europa 

(deze beweging leidde bijvoorbeeld tot de Belgische onafhankelijkheid, de Duitse 

eenmaking of het ontstaan van de Eerste Wereldoorlog)? 

Het nationalisme 

- De Nazi-Spelen van 1936 vormen een goed voorbeeld van deze beweging/ideologie. 

Waaraan kan je dit merken gedurende de Spelen van 1936? 

De grote nadruk op het tonen van de Nazi- symbolen in de documentaire van 

Riefensthal: vb. focus op de vlag met hakenkruis, adelaar (vb. op de Olympische 

bel), Hitler in beeld, Hitlergroet door het publiek, focus op blije menigte in Berlijn 

(Duitse bevolking gelukkig onder Hitler) enz. 

Goebbels en Diem: willen met de spelen de eigen natie en de kracht van de natie 

benadrukken 

o Duitsland als verderzetting van de Griekse oudheid 

o Duitsland als een krachtige natie met sterke atleten 

o Duitsland als een organisatorisch wonder: vb. organiseren van de 

fakkeltocht of een grootse openingsceremonie 

o Duitsland op de kaart zetten als machtige natie door middel van sport 

53

Stelling 1 

Stellingenspel: achtergrondinformatie bij de stellingen 

“Olympische Spelen hebben een onmiddellijke positieve impact op de economie.” 

Stelling 2: 

Voorstanders: De Olympische Spelen trekken honderdduizenden deelnemers en 

toeristen aan die een extra inkomensbron vormen voor het gastland. Deze mensen 

moeten namelijk ergens logeren, eten en drinken, shoppen, het openbare vervoer 

gebruiken enz. Deze inkomsten komen bovenop de al bestaande inkomsten uit 

toerisme. 

Ook biedt de aanwezigheid van duizenden leidinggevenden van internationale 

bedrijven talloze mogelijkheden om investeringen aan te trekken voor het gastland. 

Deze investeringen vormen een extra inkomen op lange termijn voor het gastland. 

Tegenstanders: Het gewone toerisme naar het gastland neemt juist af tijdens de 

Olympische Spelen, waardoor de inkomsten van de Spelen enkel het verlies aan 

normale inkomsten compenseert en niet een extra bron van geld vormt. De toeristen 

blijven weg uit angst voor de logistieke problemen die de Spelen met zich 

meebrengen (vb. overvolle hotels, openbare vervoer dat ontregeld is, afgezette 

gebieden uit veiligheidsoverwegingen waardoor bepaalde toeristische trekpleisters 

niet bezocht kunnen worden, drukte in de gaststad enz.) 

De Olympische Spelen vormen ook een druk op de staatskas omdat ze vaak 

uitsluitend met overheidsgeld gefinancierd worden. In tijden van economische crisis 

en overheidsschuld, is dit wel een onnodige verspilling. Het geld kan beter elders 

geïnvesteerd worden (vb. sociale sector, onderwijs, creëren van jobs op lange termijn 

enz.) 

“De Olympische Spelen en andere grote evenementen maken het mogelijk om 

achterstandswijken, waar het stadion en het Olympisch dorp worden gebouwd, op te 

knappen.” 

Voorstanders: De bouw van een Olympisch stadion en Olympisch dorp brengt een de 

eerste plaats een toename van de werkgelegenheid tot stand. Niet alleen door de 

bouw van de constructies worden nieuwe jobs gecreëerd, maar ook tijdens de Spelen 

zijn er gekwalificeerde mensen nodig (vb. veiligheidspersoneel, gidsen, monitoren, 

54

Stelling 3 

hersteldienst enz.). Door de Olympische Spelen kan er aan stadsverfraaiing worden 

gedaan: denk maar aan het aanleggen van een nieuw park in Londen, dat zorgde voor 

een “groene long” in de wereldstad. Of het inplanten van de complexen in minder 

fraaie stadsdelen en deze zo een opknapbeurt geven. Ook na de Spelen kunnen de 

constructies nuttig gebruikt worden: de atletenwoningen worden omgetoverd tot 

sociale woonwijken, de sportcomplexen kunnen blijvend gebruikt worden door de 

lokale bewoners en ook het omliggende park kan bezocht worden. 

Tegenstanders: Het scheppen van werkgelegenheid voor de bouw van de complexen 

is steeds van korte duur. Na de bouw van de complexen hebben de bouwvakkers 

immers geen werk meer en na afloop van de Spelen is ook het gekwalificeerd 

personeel (vb. veiligheidspersoneel, gidsen, monitoren, hersteldienst enz.) niet meer 

nodig. 

Een voorbeeld: In de drie maanden na de Spelen van Athene in 2004 werden 

zeventigduizend banen geschrapt, voornamelijk in de bouw. De honderdduizenden 

gidsen, monitoren en veiligheidsbeambten die op het laatste moment waren 

ingehuurd door particuliere bedrijven als G4S, was eenzelfde lot beschoren. 

De gebouwde complexen worden ook vaak aan hun lot overgelaten en verkrotten. 

Dit terwijl het de belastingbetaler veel geld gekost heeft om ze te laten bouwen. 

Een voorbeeld: De iconische gebouwen en het nieuwe tram- en metronet hebben 

buitenlandse bedrijven als Siemens en sterarchitecten als Santiago Calatrava veel 

werk opgeleverd, maar hebben de Griekse belastingbetaler onevenredig veel geld 

gekost, namelijk minstens 12 miljard euro, vier keer meer dan aanvankelijk was 

begroot. De Griekse staat probeert nu om sommige Olympische installaties, als 

onderdeel van het gedwongen privatiseringsplan, voor een koopje van de hand te 

doen. 

“Olympische Spelen zetten het volk in onze samenleving, waarin overgewicht en obesitas 

epidemische vormen aannemen, aan om meer te bewegen.” 

Voorstanders: De bezoekers van de Olympische Spelen en de kijkers van de Spelen op 

televisie krijgen door het sportevenement een boost die aanzet tot meer bewegen. 

Het zien sporten, doet sporten. Dit omdat er een grote nadruk komt te liggen op 

55

eweging in de samenleving gedurende de Spelen en mensen gaan nadenken over 

hun eigen gezondheid. 

Tegenstanders: Er is weinig bewijs dat aantoont dat de Olympische Spelen aanzetten 

tot meer bewegen waarschuwt het rapport A lasting legacy for London. Na de Spelen 

in Sydney werd alleen een stijging waargenomen van het aantal deelnemers aan 

aerobic. Na die van Athene werd inderdaad een onmiddellijk effect geconstateerd, 

maar later zakte dat weer terug tot het oude niveau. 

Bron: LOKIN, M., Olympische spelen: Is het dat allemaal waard?, 13 augustus, 2012 

(http://www.presseurop.eu/nl/content/article/2513761-het-dat-allemaal-waard). 

56

10. Didactische tips en pluspunten 

10.1. Praktische tips 

1) Franse tekst in documentenbundel: leerlingen die zwakker zijn voor Frans zullen hulp 

nodig hebben bij het lezen van de tekst. 

- Tekst kan klassikaal gelezen worden. 

- Leerkracht kan hulp bieden bij het individueel lezen van de tekst. 

- Bij groepswerk of parenwerk: andere groepsleden kunnen helpen bij het lezen van 

de tekst. 

2) Audio-visueel materiaal al op voorhand klaarzetten: wegens tijdsbesparing. 

10.2. Didactische tips 

Het didactisch product is uitgetest in een 5 de jaar ASO en op basis van de bevindingen 

bijgestuurd: 

1) Het maken van de mindmap verloopt zeer vlot: leerlingen denken aan enorm veel dingen 

bij de woorden “Olympische Spelen”. Opmerkelijk was dat het eerste waar leerlingen aan 

denken de ingeburgerde elementen zijn die in het didactisch product bevraagd worden 

(Olympische vlam, fakkeltocht, Olympische ringen, marathon enz.) 

2) De klas waarbij het product uitgetest werd, had al grondige voorkennis van de antieke 

oudheid en hierdoor liep het plaatsen van elementen in de kolom “oudheid” zonder veel 

aarzeling. In klassen die deze uitgebreide achtergrondkennis niet hebben, zal de mindmap 

nog beter tot zijn recht komen omdat leerlingen langer zullen twijfelen alvorens een element 

in een kolom te plaatsen. 

3) Leerlingen blijken een uitgebreide kennis te hebben over de Olympische Spelen, maar 

twijfelen vaak over de afkomst van de ingeburgerde elementen. Dit is een goed uitgangspunt 

voor het gebruik van dit didactisch product. De bedoeling van de oefeningen is immers om 

leerlingen zelf op zoek te laten gaan naar de oorsprong van de door hun opgenoemde 

Olympische elementen. 

4) Ook viel op dat leerlingen weinig kennis hebben over de exacte oprichting van de 

Moderne Olympische Spelen. Dit zorgt ervoor dat het werken aan de BZL-oefening rond 

Pierre de Coubertin voldoende uitdagend is. 

57

5) Leerlingen bleken na de twee lesuren verrast te zijn met hun ontdekking, voornamelijk de 

sleutelrol die de Nazi-Spelen van 1936 hebben gespeeld in de vorming van de hedendaagse 

Olympische Spelen was voor hen een grote ontdekking. 

10.3. Pluspunten 

1) Het didactische product geeft leerlingen zelf de kans om informatie op te zoeken, 

verwerken en rapporteren: wat leerlingen zelf verwerken, onthouden ze beter. 

2) Het didactische product heeft aandacht voor het kritisch omgaan met media. 

3) Het didactische product speelt in op interesses van jongeren: sport en Olympische Spelen. 

4) Het didactische product heeft aandacht voor de historische methode: kritische analyse 

van historische bronnen, secundaire literatuur en elektronische informatie. 

5) Het didactisch product kan ingeschakeld worden in een al bestaande lessenreeks 

- lessenreeks rond de woelige 19 de eeuw 

- lessenreeks rond de opkomst van het nationalisme 

- lessenreeks rond nationaalsocialisme in Duitsland 

Het didactische product vormt een concrete illustratie van deze lessenreeksen: Olympische 

Spelen als middel om een verscheurd Europa te verenigen tijdens de woelige 19 de eeuw, 

Olympische Spelen als een casus van nationalisme (kracht van de eigen natie benadrukken 

via sport en het organiseren van de spelen vb. Nazi-Spelen: leerlingen kunnen de abstracte 

leerstof rond nationalisme illustreren met voorbeelden vanuit het didactisch product) of de 

Nazi-Spelen van 1936 als een illustratie van de verspreiding van het nationaalsocialisme in 

Duitsland. Het product kan ook gebruikt worden om de overgang eind 19 de eeuw (geloof in 

een eeuwig durende vrede/ belle epoque) naar begin 20st eeuw (opkomend nationalisme, 

verloren geloof in de eeuwige vrede na Wereldoorlog Één) te illustreren: deze overgang is 

duidelijk merkbaar in de doelstelling van de Olympische Spelen de veranderde gedurende 

deze periode (pacifisme dat primeerde bij Pierre de Coubertin en nationalisme en 

propaganda van de eigen natie dat primeerde bij de Nazi’s). Tenslotte kan het product ook 

worden aangewend om de leerlingen te trainen in historische vaardigheden: met name de 

heuristiek, kritische analyse van bronnen, secundaire literatuur, elektronische informatie, 

maar ook het bevragen van de historische beeldvorming. Het product illustreert goed dat 

historische beeldvorming (de beeldvorming over een historische periode/gebeurtenis: in dit 

geval de Antieke Olympische Spelen) afhankelijk is van de tijd en plaats waarin deze 

58

eeldvorming plaatsvindt. Zo leren de leerlingen dat de beeldvorming die we vandaag 

koesteren over de Antieke Olympische Spelen (die ook de leerlingen koesteren: zie 

mindmap) afkomstig is uit het einde van de 19 de eeuw – begin 20 ste eeuw en niet de 

oudheid. 

59

2 Leerkrachtenbundel Olympische Spelen Oud of nieuw.pdf - Vvlg

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?