Intentienota - Erfgoedcel Kempens Karakter

Landschappelijk en agrarisch erfgoed
In het gebied zijn er bijzonder veel natuurgebieden met hoge landschappelijke waarde. Een
erfgoedconvenant is vanzelfsprekend niet bedoeld om die gebieden te verwerven of te onderhouden.
Natuurkennis erover opdoen is geen erfgoedmaterie. Wel kunnen we het roerende of immateriële luik ervan
benadrukken door o.a. de geschiedenis ervan te onderzoeken via archieven, de vroegere bewoning en
bestemming (landbouw) ervan na te gaan, de verhalen (volksverhalen) over die gebieden te achterhalen,
mondelinge informatie erover te registreren via interviews. Eventueel kunnen de overblijfselen van vroegere
bestemmingen worden bewaard (bijv. de houtkanten, oude wegen, kerkepaden, stroperspaden, …).
Archeologisch onderzoek kan immateriële gegevens opleveren over de heel vroege bewoning (er waren in
de regio bijv. nogal wat Romeinse nederzettingen).
De resultaten kunnen gebundeld worden en bijdragen tot beter inzicht en begrip van de landelijke regio.
Door die resultaten wereldkundig te maken, kan de belangstelling en het respect bij de bevolking en de
jeugd (educatief aspect) aangewakkerd worden.
Inspiratie: wisselwerking tussen natuur & cultuur
Vele boeiende natuurcomponenten in de Kempen zijn uit een traditionele wisselwerking van natuur en
cultuur voortgekomen. Op die manier kan 'natuur' ook een link leggen naar de twee andere inhoudelijke
thema’s, met name volksgebruiken en lokaal vakmanschap. Dat is zeer uniek en bijzonder voor onze regio.
Joël Burny heeft enkele jaren geleden een origineel en interessant boek uitgegeven onder de titel "Bijdrage
tot de historische ecologie van de Limburgse Kempen (1910-1950): tweehonderd gesprekken samengevat”.
Het boek is een samenvatting van de neerslag van een grote reeks gesprekken in de Belgisch-Limburgse
Kempen gevoerd met 96 oudere inwoners. Bij deze mensen is in detail geïnformeerd naar de manier
waarop de boeren in de eerste helft van de 20e eeuw omgingen met o.m. de waterlopen, het grasland in
beekvalleien, droge en vochtige heiden en visvijvers. Met deze synthese na de enquête is voor het eerst
een grote en uit eerste hand verzamelde hoeveelheid informatie over deze onderwerpen beschikbaar
gekomen. Een op die manier ontstane tekst over het traditioneel beheer van heiden en graslanden bestond
in 1999 alleszins voor geen enkele andere Europese heideregio.
Deze inzichten passen prima in ons kader. Het uitgommen van de harde grens tussen natuur en cultuur
wordt vanuit een erfgoedbenadering logisch en tegelijk bijzonder boeiend.
Archeologie
Opvallende oude landschapsstructuren, kleine landschapselementen en ‘houtig erfgoed’ zijn doorheen de
hele regio in groten getale aanwezig. De rivier is hierbij mede een bepalende factor geweest. Echter
schaars zijn de plaatsen waar reeds aan systematisch onderzoek werd gedaan (o.a. in Gobbendonk).
Alle zichtbare sporen in het landschap die het resultaat zijn van een vroegere landinrichting of landgebruik
inclusief de houtige gewassen, solitair of gegroepeerd, die er onlosmakelijk deel van uitmaken (bijv.
houtwallen), een historische eenheid vormen met een bouwkundig (erfgoed)element of een immateriële
erfgoedwaarde hebben (bijv. herdenkingsboom) dienen bewaard (onaangeroerd) te blijven tot de kansen
zich aanbieden om tot grondig onderzoek over te gaan.
Hoewel het archeologisch onderzoek zelf de doelstellingen van het convenant overstijgt, blijft het bewaren
van de potentiële vindplaatsen een prioriteit, temeer aangezien die plaatsen zelf grotendeels bekend zijn
maar helaas nog niet beschermd.
Intentienota erfgoedconvenant “Kempens Karakter” p. 77