Intentienota - Erfgoedcel Kempens Karakter

“immaterieel erfgoed”
De naam “Kempens Karakter” zegt het zelf: de Kempen (en zeker ook onze regio) heeft een heel rijke
traditie en dus ook veel immaterieel erfgoed … de regio zit dus vol “karakter”. Op Dr. Weyns 1 na heeft
niemand het ooit echt goed beschreven maar de Kempen kent een hele rijke en lange geschiedenis. Het is
dan ook niet vreemd dat er nog heel veel kenmerken uit de oude Frankische tijd terug te vinden zijn in onze
streek. Die rijke geschiedenis zorgt voor een rijke traditie … en veel immaterieel erfgoed: de typisch
Kempense volksgebruiken, de tradities, de -vaak christelijk geïnspireerde- feesten en optochten,
volksverhalen, dialecten, …
Dat betekent natuurlijk niet dat er geen roerend erfgoed is, wel integendeel. Het betreft echter veelal
kleinschalig (maar wel verrassend) roerend erfgoed.
Als bijlage 9.7 vindt u een omstandige opsomming van het immateriële erfgoed. In 9.6. vindt u een
overzicht van het roerend erfgoed. Ook de musea en archieven worden in de bijlagen opgesomd.
“drie belangrijke thema’s”
Om de inhoudelijke focus voor de erfgoedwerking in onze regio te bepalen, werd in de schoot van de
stuurgroep een structuur met drie werkgroepen opgericht. De thema’s ervan werden bepaald op basis van
een brede lijst (zie bijlagen) die door de verschillende gemeenten werd opgemaakt:
1) Volksgebruiken en volksdevotie in de Kempense regio
2) Landschappelijk en agrarisch erfgoed in de regio
3) Lokaal vakmanschap, nijverheden en ambachten in de regio
Volksgebruiken en -tradities
Onze Kempense regio beschikt over heel wat interessant erfgoed rond volksgebruiken en volkstradities (zie
bijlagen). Het erfgoed rond de gebruiken, tradities en rituelen die meestal binnen de kleine kring van het
gezin, de familie, de buurt, het gehucht of de parochie werden beleefd, biedt bovendien een opmerkelijke
kijk op het landelijke, (bij)gelovige en speelse karakter van onze streek.
Voorbeeld: erfgoed rond het Goriazingen, de biestkoeken of het biestbrood, de talrijke
processies, de Mariacultus in mei, Verloren Maandag, Vos Roven rond Pasen, Nieuwjaarzingen,
het carnaval in Herenthout, het paapschieten, het caféleven, het buurten (de ‘beus’), de gilden, de
kermissen en jaarmarkten, de vele volksverhalen, enzovoort.
Het erfgoed rond volksgebruiken en -tradities is zowel roerend, immaterieel als onroerend van aard.
Voorbeeld: Het erfgoed betreffende de gebruiken rond de rozenkrans en de Mariacultus aan de
kapelletjes in mei heeft zowel een roerend karakter (cf. foto’s, voorwerpen, …), een immaterieel
karakter (cf. de gebruiken zelf, het streekgeheugen, …) als een onroerend karakter (cf. de talrijke
kapelletjes in de regio).
In het algemeen stellen we vast dat de kennis over en de betekenis van het erfgoed rond volksgebruiken en
-tradities verdwenen is of dreigt te verdwijnen, al is er vooral bij de oudere generaties nog heel wat
knowhow aanwezig.
1 Dr. Jozef Weyns was brein en bouwer van het Vlaams Openluchtmuseum Bokrijk, bezieler van de heem- en volkskunde in Vlaanderen. Hij
stierf te Bokrijk op 15 juli 1974. Hij liet een encyclopedie van de materiële volkscultuur na in de vorm van het boek ‘Volkshuisraad in Vlaanderen’
na. Dit ontzaglijke werk in vier delen vermeldt naam, vorm, gebruik, volkskundig belang en geschiedenis van de huishoudelijke voorwerpen.
Intentienota erfgoedconvenant “Kempens Karakter” p. 76