Intentienota - Erfgoedcel Kempens Karakter

B.6. Rode draden in het erfgoedaanbod
Ondanks het vrij dichte wegennet en de relatief grote bevolkingsdichtheid in de regio zijn er opvallend veel
stiltegebieden. De meeste van die plaatsen zijn nog niet voor het publiek ontsloten en wachten op
openstelling. Wanneer bij de “inwandeling” van pas opengestelde natuurgebieden de belangstelling
overweldigend is, kan dit een graadmeter zijn voor de vraag naar stilte en onthaasting. Onlangs zagen we
dat nog bij de openstelling van het “Lovenhoek” in Vorselaar en het “Groot Moerven” in Herentals.
In elke gemeente en vooral langsheen de verbindingswegen tussen de gemeenten en gehuchten zijn er
aloude pleisterplaatsen of afspanningen. Verschillende van die cafés vertellen geschiedenis of waren
plaatsen waar kunstenaars, componisten en schrijvers uit het verleden graag verbleven. Feitelijk zijn het
cultuurmonumenten van de Kempische bodem geworden, die aandacht verdienen en die tot op heden te
weinig beschreven werden als mogelijke ankerplaatsen voor de toerist.
Langsheen die verbindingswegen liggen de gehuchten verspreid. Sommigen zijn een eigen leven gaan
leiden en vertellen geschiedenis als stopplaatsen van voormalig openbaar vervoer. Die geschiedenis is
nooit geschreven maar leeft nog in het volksgeheugen en de volksverhalen; helaas is die bron stilaan aan
het opdrogen en moet er haast gemaakt worden van de registratie ervan. Eveneens langs die wegen staan
talloze kapelletjes met elk een eigen verhaal. Het is opvallend hoeveel volksdevotie er nog leeft in een tijd
waar blijkbaar voor die cultuur geen plaats meer is. Een kapelletjestocht doorheen de verschillende dorpen
en gehuchten kan ook voor de jeugd een levendige les in regionale geschiedenis zijn. Dat de volksdevotie
nog groot is bewijst de soms perfecte staat van onderhoud van die minuscule bouwseltjes.
Dat dit gedeelte van de Kempen één eenheid vormt, is te merken aan de activiteiten van de Gilden, die er
hun stek hebben. Zij houden een eeuwenoude traditie in stand met de erbij horende gebruiken en
klederdracht. De Hoge Gildenraad der Kempen waakt over de ‘puurheid’ van die activiteiten en over de
schat aan historische geschriften en voorwerpen die deze Gilden bezitten. Er is zelfs een jaarlijkse
evaluatie- en keuringsdag voor dat gildenbezit. Met wat meer inzet en waardering zijn die Gilden een
waardevolle en levendige informatiebron over de geschiedenis over de dorpsgrenzen heen.
Een belangrijk bindteken tussen de gemeenten van de regio is de nog steeds meanderende Kleine Nete
met enkele kleurrijke bijriviertjes. Die brengt niet alleen waterrecreatie zoals kanovaren en vissen met zich
mee maar levert adembenemend mooie en stille landschappen op. Fotografen wandelen die rivier af op
zoek naar kiekjes, plantenliefhebbers vinden er een unieke flora terwijl overal in de regio zeldzame
vissoorten nog een plaats gevonden hebben. Die Kleine Nete was ook de historische verbindingsweg
tussen de dorpen en bracht op vele plaatsen een bescheiden vorm van welstand. De voormalige ijzererts-
en turfwinning in de moerassen langsheen de Kleine Nete is tot op heden een nog ongeschreven boek en
wekt steeds de verbazing van de bezoeker. Een belangrijk stuk volkscultuur is aan de rivier te danken. In de
hele regio staan historische gebouwen, die hun ontstaan te danken hebben aan de Kleine Nete langs waar
de natuursteen van uit het Brusselse kon worden aangevoerd. Sommigen spreken zelfs van “Netebarok”.
Verschillende rode draden in de regio:
- Geografisch: Kleine Nete & Aa, Kempische Heuvelrug, natuurgebieden … (de stille Kempen);
- Gehuchten: kapelletjes, volksfeesten (bijv. jubileum, buurtfeesten, buurtkermis);
- Economie en lokaal vakmanschap: molens, ertswinning en ontginning van bouwsteen (Aa/Nete),
diamant, oude ambachten, meubelmakers, ijzergieterijen en klokkenmakers, …;
- Grote onderwijstraditie (Zusters van Vorselaar, Nijlen, scholengemeenschap Herentals);
- De typische gebruiken en tradities in de Kempen (ambachten, volksdevotie, volksspelen zoals
staande en liggende wip, klederdracht cf. Kempense kapmantel, volksdansen, cafés, de ‘beus’, …);
- Dialect (het Kempisch), toponiemen, …
Intentienota erfgoedconvenant “Kempens Karakter” p. 37