Intentienota - Erfgoedcel Kempens Karakter

Tot diep in de twintigste eeuw speelde de kerk een vooraanstaande rol in onze Kempense regio. De vrome
bevolking woonde de misvieringen trouw bij en volgde de richtlijnen van ‘mijnheer pastoor’. Onder meer de
aanwezigheid van vele kroostrijke gezinnen was hiervan het gevolg… Het dagelijkse leven speelde zich af
in en rond de eigen parochie en op het ritme van de kerkelijke kalender. Processies, kermissen en de
kerkelijke feestdagen werden enthousiast bijgewoond. Ook in het onderwijs leverde de kerk een bijzonder
belangrijke bijdrage. De vele scholen van de Zusters der Christelijke Scholen van Vorselaar zijn hiervan een
levend bewijs.
Het steentje
Jan Eduard Claes, een diamantbewerker uit Borgerhout, vestigde zich in 1876 in Nijlen en bracht daarmee
de diamantnijverheid naar de Kempen. Bij gebrek aan gas en elektriciteit moest hij een beroep doen op zijn
vrouw om zijn slijpschijf handmatig aan het draaien te brengen. Onder impuls van het groeiende succes van
Antwerpen als internationaal diamantcentrum werden in de volgende jaren in Nijlen, Grobbendonk,
Herenthout, Vorselaar en tal van andere gemeenten in de regio nieuwe diamantwerkplaatsen geopend. Het
ging aanvankelijk steeds om relatief grote fabrieken, waarin stoom- of gasmotoren meerdere molens
aandreven. De ontdekking van enkele nieuwe Zuid-Afrikaanse mijnen in het begin van de vorige eeuw
zorgden voor de definitieve doorbraak van de kleine, niet-georganiseerde nijverheid in de Kempen, waar
schrale gronden de boeren tot een nevenactiviteit dwongen. Na de aanleg van het elektriciteitsnet in de
Kempen in de jaren 1920-1929 werd de regio als het ware overspoeld door kleine diamantwerkplaatsen,
waar ‘de stiel’ vaak in familieverband werd uitgeoefend.
Het ‘steentje’ bracht veel welvaart in de streek. De diamantbewerkers moesten hard en lang werken, maar
een handige en snelle vakman kon op die manier wel in enkele dagen een weekloon verdienen. De slijpers
werden dan ook tot de heren onder de arbeiders gerekend. Winkels en cafés deden goede zaken en de
woningmarkt kreeg een opvallende impuls. De oprichting van verschillende diamantscholen moest de
toekomst van de sector veilig stellen. Pas in de loop van de jaren 1960 en vooral in de jaren 1970-1980
begon het tij te keren. De delokalisatie naar lagelonenlanden en de verhoogde overheidscontrole in eigen
land betekenden het einde van de kleinschalige plattelandsnijverheid. Slechts enkele middelgrote bedrijven
kunnen voorlopig het hoofd nog boven water houden.
Een volledige beschrijving per (deel)gemeente en een overzicht van de dorpsgeschiedenis, heerlijke
geschiedenis en kerkelijke geschiedenis vindt u in de bijlagen.
CONCLUSIE
- De regio Kempen heeft een typische en boeiende geschiedenis. Tijdens de pre-industriële periode leefde
de vrome bevolking voornamelijk van de schrale landbouw. De inwoners van onze streek werden
voortdurend op de proef gesteld door oorlog, ongeregelde benden, ziekten, armoede en honger. Het is
echter bewonderenswaardig hoe de bevolking telkens terug aan de slag ging en aan de wederopbouw
begon. Na de industrialisatie bleven de Kempen lang een perifeer gebied, waar de bewoners de
landbouwactiviteiten combineerden met meer industriële activiteiten die vaak buiten de regio lagen (onder
meer in steenkoolmijnen en steenbakkerijen). De opkomst van de diamantnijverheid zorgde wel voor een
toename van de welvaart. De laatste decennia heeft ook de industrie de ruimte, de verkeerswegen en zeker
het arbeidspotentieel van de Kempen ontdekt. Dit heeft geleid tot een sterke immigratie maar ook tot een
sterk veranderend uitzicht van de streek. Niet alleen de zichtbare aspecten maar ook de immateriële
aspecten kwamen in een uitgesproken dynamiek terecht.
Intentienota erfgoedconvenant “Kempens Karakter” p. 21