Intentienota - Erfgoedcel Kempens Karakter

Herenthout
Hoewel het driehoekige dorpsplein mogelijk een Frankische oorsprong verraadt, dateert de oudste
vermelding van Herenthout uit 1186. Het werd vermeld als ‘Herentholst’, in de betekenis van ‘bos’ (holst)
‘van haagbeuken’ (herent). Enkele archeologische vondsten wijzen echter dat dit niet de oudste bewoning
van het gebied is. In de twaalfde eeuw bezat het Sint-Martinuskapittel van Utrecht de tienden van
Herenthout. De rest was in het bezit van de plaatselijke grootgrondbezitter, de heer van Herlaar. Omstreeks
1200 stichtte hertog Hendrik I van Brabant naast deze feodale gemeenschap de vrijheid Herenthout, die
deel uitmaakte van de meierij Herentals in het markgraafschap Antwerpen. Zeker vanaf 1395 was er een
schepenbank, die ten hoofde ging bij de Bijvang van Lier. Herenthout kwam achtereenvolgens in het bezit
van de families van Herlaer, Van Vriessele, van Brimeu, Sandelyn en van Reynegom. In de dertiende eeuw
kende het landbouwdorp een opvallende uitbreiding, waardoor het gehucht Wiekevorst volledig werd
ingepalmd. In de zeventiende eeuw slaagde Wiekevorst erin om opnieuw zelfstandig te worden. Herenthout
werd in 1976 niet gefusioneerd met een andere gemeente. Het dorp telt momenteel bijna 8500 inwoners.
Kessel
Kessel ligt geprangd tussen de Kleine Nete en de Grote Nete. Vanwege de sterkte stroming en het
ontbreken van bruggen was het dorp eeuwenlang afgesneden van de buurdorpen ten noorden en ten
zuiden van de rivieren. Voor het schaarse contact waren de inwoners aangewezen op doorwaadbare
plaatsen of overzetschuitjes. Alleen met Lier en Bevel was er een goede verbinding via de hoofdbaan naar
Herentals, Geel en Mol. Over de prehistorische en Romeinse bewoning op het Kesselse grondgebied valt
weinig te vertellen. De eerste vermelding van de dorpsnaam in een geschreven bron dateert uit 1243. De
benaming Kessel zou afgeleid zijn van ‘castellum’, in de betekenis van ‘een bolwerk’ of ‘een soort fort’.
Kessel maakte net zoals Nijlen, Emblem en Bevel deel uit van de Bijvang van Lier. Zowel op bestuurlijk als
op kerkelijk gebied was het dorp afhankelijk van Lier, wat geregeld tot spanningen en heel wat processen
leidde. De zestiende-eeuwse godsdienstoorlogen troffen Kessel en omgeving zwaar. De bevolking was
doodsbang en wolven maakten de haast ontvolkte dorpen onveilig. De door honger en de pest fel
uitgedunde bevolking, die vooral in Lier haar toevlucht had gezocht, kwam schoorvoetend terug. Oorlogen,
hongersnood en besmettelijke ziekten stelden de bevolking trouwens nog vaak op de proef. In het midden
van de achttiende eeuw bijvoorbeeld werd ze gehalveerd door een buikloopepidemie. Toch groeide de
bevolking opnieuw aan door het vrijgeven van het heidegebied, waar arme mensen een hutje bouwden en
probeerden te overleven. Na de breuk met Lier in 1798 kwam Kessel tot bloei: het aantal zelfstandige
beroepen nam toe, het onderwijsaanbod werd uitgebreid en onderging een opmerkelijke
kwaliteitsverbetering, er werd een gasthuis voor zieke dorpsbewoners opgericht, de kerk werd
gerestaureerd, er werden bruggen over de beide Neten gebouwd, en het dorp kreeg een station, een
volwaardig gemeentehuis en een fort. De komst van de diamantnijverheid in de eerste helft van de
twintigste eeuw zou de opgang van Kessel verder bevorderen. Bij de fusie met Nijlen en Bevel in 1976 telde
het ongeveer 7000 inwoners.
Lille
Buiten enkele sporadische archeologische vondsten die wijzen op prehistorische en Romeinse bewoning, is
er over de vroegste geschiedenis van Lille weinig geweten. De oudste vermelding van Lille klimt op tot
1123, waarschijnlijk in de betekenis van ‘lindebosje op hoge zandgrond’. Tot het einde van het Ancien
Régime behoorde Lille samen met Gierle en Wechelderzande tot het Land van Turnhout in het
markgraafschap Antwerpen. Het Land van Turnhout behoorde tot 1347 tot het domein van de hertogen van
Brabant. In dat jaar huwde Maria van Brabant, dochter van hertog Jan III van Brabant, met Reinoud van
Gelre. Als compensatie voor het niet-betaalde deel van de bruidsschat kreeg het jonge echtpaar het Land
van Turnhout in pand. Enkele jaren later zette Johanna van Brabant dit pandschap om in een erfelijke
leenband. Na de dood van Maria van Brabant in 1399 kwam het Land van Turnhout opnieuw in handen van
de hertogen van Brabant. Meer dan een eeuw later stond keizer Karel V het gebied af aan zijn zuster Maria
van Hongarije (1505-1558). Onder koning Filips II van Spanje werden grote delen van het Land van
Turnhout verpand om geld in de lege staatskas te krijgen. Lille kwam samen met Wechelderzande (en
Intentienota erfgoedconvenant “Kempens Karakter” p. 17