Intentienota - Erfgoedcel Kempens Karakter

Lille en Wechelderzande tot het Land van Turnhout in het markgraafschap Antwerpen (voor de
geschiedenis van het Land van Turnhout: zie geschiedenis Lille). Op de grens met Vosselaar en Beerse
bevond zich vroeger het Grotenhoutbos, één van de oudste loofhoutbossen van België. Het bos was één
van de jachtwaranden van de hertogen van Brabant. Het leverde bovendien het hout voor de
bouwnijverheid in het Land van Turnhout. De ontbossing werd in de twintigste eeuw verder gezet door de
Société Généraux des Charbonnages du Borinage en de Maarschappij Bernheim. In 1929 kocht Victor
Bracht het domein en begon met de aanplanting van 250.000 bomen. Momenteel resten nog ongeveer 270
ha van het oorspronkelijke bos. In 1977 werden Lille, Gierle, Poederlee en Wechelderzande gefusioneerd
tot één gemeente.
Grobbendonk
Enkele prehistorische vindplaatsen op het grondgebied van Grobbendonk, zoals een Bronstijdgrafveld
(1000-700 V.C.), geven het dorp een zeer oude geschiedenis. In de tweede eeuw kwam er een Gallo-
Romeinse nederzetting met tempels en publieke baden tot bloei. Na het verval van dit administratieve,
economische en religieuze centrum in de derde eeuw werden de gronden waarschijnlijk ingepalmd door
een kleine, Frankische landbouwgemeenschap. De aanwezigheid van twee Merovingische grafvelden en
het driehoekige dorpsplein van Grobbendonk wijzen alleszins in die richting. In de middeleeuwen maakte de
heerlijkheid Grobbendonk deel uit van de meierij Zandhoven in het markgraafschap Antwerpen. De
heerlijkheid kende diverse eigenaars, zoals het geslacht van Grobbendonk, van Wilre en van Crayenhem,
en de families Brant, van Jauche, van Mastaing en Schetz. In 1414 stichtte Arnold van Crayenhem de priorij
van Onze-Lieve-Vrouw-Ten-Troon, die vanaf 1726 eigendom werd van de familie d’Ursel. Bij de fusie van
1976 werd Bouwel opgenomen als een onderdeel van de gemeente Grobbendonk. De benaming
Grobbendonk verwijst naar de plaats waar het oude kasteel van de heren van Grobbendonk zich bevond,
met name nabij de samenvloeiing van de Kleine Nete en de Aa. ‘Grobbe’ betekent immers water of gracht,
terwijl een ‘donk’ een zandige verhevenheid in een moeras of een landtong omgeven door water is.
Herentals
De eerste stichtingskern van de oorspronkelijke stad Herentals is ontstaan in de elfde en twaalfde eeuw
rond de villa van de Reguliere Kanunnikessen van Bergen. Rond de halfhoge akkers ontstond een
landbouwgemeenschap. Door de heropbloei van de handel in West-Europa ontstond er in de twaalfde eeuw
geleidelijk ook een nederzetting van handelaars en kooplieden aan de Nete. De belangenconflicten tussen
die twee gemeenschappen leidden tot conflicten. Hendrik I, hertog van Brabant, besloot daarom om op
oktober 1209 de stad Herentals te stichten. Het initiatief van de hertog van Brabant gaf het opkomende
stedelijke leven een nieuwe impuls. De oprichting van het Gasthuis (vóór 1253) en het oude Begijnhof (vóór
1266) zijn hiervan de sprekende bewijzen. De stad kreeg bovendien de mogelijkheid om zich te
beschermen met wallen en poorten.
De bloei van de plaatselijke lakennijverheid bracht veel welvaart in de stad. Tijdens de periode van
hoogconjunctuur in de tweede helft van de veertiende eeuw bestreken de Herentalse lakenhandelaars een
afzetgebied dat zich uitstrekte over een groot deel van Europa. De politieke invloed en de culturele
betekenis van Herentals hingen nauw samen met de economische machtspositie van de stad. In 1356 werd
Herentals zelfs tijdelijk gepromoveerd tot hoofdplaats van het markgraafschap, omdat Antwerpen voor vijftig
jaar naar het graafschap Vlaanderen werd overgeheveld. De Bovenpoort, de Zandpoort, de Sint-
Waldetrudiskerk en de Lakenhal zijn de vijftiende-eeuwse merktekens van deze glorierijke dagen.
In de zestiende eeuw kwam er vanwege de toegenomen internationale concurrentie een einde aan de
economische bloeiperiode. Het bevolkingscijfer daalde en er volgde een periode van oorlogen, ziekten,
branden en overstromingen. Toch bleef Herentals een administratief, juridisch, kerkelijk en cultureel
centrum voor een respectabel aantal Kempense dorpen. Na het economische herstel in de negentiende
eeuw en de uitbouw van Herentals als verkeersknooppunt werd die regionale centrumfunctie nog versterkt.
Herentals is ondertussen bijvoorbeeld uitgegroeid tot een stad met meer dan 7000 scholieren. Bij de fusie
van 1976 werden Morkhoven en Noorderwijk een onderdeel van de gemeente Herentals.
Intentienota erfgoedconvenant “Kempens Karakter” p. 16