natuurlijk gedrag van melkvee en vleeskalveren - Raad voor ...

satie treedt eveneens op in de weide (zie ondermeer Bernham 1984). Sambraus (1973) observeerde ver-
schillende kuddes melkkoeien tijdens het weiden overdag. Koeien die met een uur vertraging naar buiten
kwamen, begonnen later aan de rustperiode maar begonnen synchroon met de rest van de kudde aan de 2e
graasperiode en 2e en 3e rustperiode. De asynchroniteit tussen 2 groepen koeien die met een uur verschil in
de weide kwamen bleef wel bestaan als de groepen door stroomdraad gescheiden bleven.
Koeien in Sambraus’ (1973) studie bleven regelmatig liggen als de kudde begon met grazen, maar kwamen in
de benen als deze zich verwijderde. Waarschijnlijk is een van de functies van sociale facilitatie het in stand te
houden van het groepsverband. Jarman (1974) stelde dat om cohesie binnen een groep te bewerkstelligen,
grazers gelijktijdig moeten grazen en rusten. Sambraus (1973) constateerde dat gedragssynchronisatie
nauwelijks optrad op kleine weiden (onder 0.6 ha) en dat er minimaal een grootte van zo’n 5 ha voor nodig is.
Het lijkt dat op kleine weiden ook bij asynchroon gedrag de dieren nog steeds contact houden met de kudde,
en Sambraus’ bevindingen ondersteunen de hypothese dat de behoefte aan contact met de kudde wel eens
de drijfveer voor synchroon gedrag zou kunnen zijn. Hiermee in overeenstemming rapporteerde Benham
(1984) sociale facilitatie bij grazende koeien voor beweging, maar niet voor voedselopname. Gedragssyn-
chronisatie, naast onderling verzorgen en onderlinge afstand, wordt ook wel beschouwd als een indicator van
de sterkte van de band tussen individuen (in Geissmann and Orgeldinger 2000).
Beperkte voorzieningen als voer-, drink- en ligplaatsen die koeien niet gelijktijdig kunnen gebruiken, verstoren
de synchronisatie van gedrag. In vergelijking met het grazen in de weide gaat het opnemen van voer in de
ligboxenstal samen met meer agonistische interacties (Wierenga en Hopster 1990, Miller and Wood-Gush
1991) en verloopt de voeropname minder synchroon (O'Connell et al., 1989). De samenstelling van een
kudde melkkoeien bepaalt naast de onderlinge agressie ook de mate van samen eten (Metz and Mekking
1978a). Het voorgaande suggereert dat de mate van synchronisatie van gedrag binnen de kudde runderen
iets zegt over de kwaliteit van leefomgeving van de dieren en daarmee over hun welzijn. Koeien verkiezen
potstallen boven ligboxenstallen (Fregonesi 1999) en hebben daarin langere lig- en herkauwtijden en een
sterker gesynchroniseerd liggedrag (Fregonesi and Leaver 2001). Het in ruime mate optreden van liggen,
herkauwen en gedragssynchronisatie worden gezien als tekenen van goed welzijn (Krohn et al. 1992, Miller
and Wood-Gush 1991, Nielsen et al. 1997). Een goede synchronisatie weerspiegelt een omgeving met
30