finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

De geur van Jasmijn Cross-over effecten en politieke mobilisatie
richting te geven. De vraag die vervolgens oprijst is: In welke vorm van (zichtbaar) collectief gedrag
manifesteert dit zich? Blumer stelt dat mogelijke participanten van een revolutionaire beweging een
“psychologische massa” constitueren, een vorm van menselijk collectief gedrag met de volgende
kenmerken:
1. de mensen die deze psychologische massa vormen komen van alle lagen en fasen van het
leven;
2. de massa wordt gevormd door anonieme personen, die reageren op gemeenschappelijke
invloeden;
3. omdat deze personen elkaar niet kennen is de interactie en uitwisseling van ervaring
tussen leden van de massa beperkt;
4. er is weinig tot geen organisatie op het niveau van massa gedrag (Blumer, 1939:241-245).
De personen die participeren aan massagedrag doen dit omdat de nagestreefde doelen buiten de lokale
cultuur en groepen liggen. Met andere woorden, de leden van de massa zijn ontkoppelde en
vervreemde individuen. Ze streven naar nieuwe doelen en zijn vervreemd van de oude cultuur en de
daarbij behorende groepen. Een discrepantie tussen opvattingen en (opgelegde) waarden heeft zich
ontwikkeld en het proces van sociale ontreddering ontstaat (Hopper, 1950:272).
3.3 The popular stage: of crowd (collective) excitement and unrest
Of een sociale beweging de inleidende fase passeert ligt aan de ontwikkelingen tijdens de eerste fase.
Hopper wijst op het feit dat de tweede fase door overheden te vermijden is: “… in a variety of ways a
possible movement may be indefinitely postponed or completely redirected. For example, governments
sometimes use war with another nation as a device for keeping down threatened internal
disturbances” (Hopper, 1950:273). Hieruit vloeit voort dat wanneer overheden falen om op een
effectieve wijze met de onderliggende oorzaken van onrust en ontevredenheid om te gaan, de evolutie
van de beweging zal voortduren. In dat geval ontstaan de sociaal psychologische condities van de
tweede fase. De tweede fase wordt gekenmerkt door een tijd van popularisatie van onrust en
ontevredenheid en een tijd waarin de ontevredenheid van de mensen resulteert in de ontwikkeling van
collectief enthousiasme. Dit collectieve enthousiasme zal zich niet tot de laatste mens verspreiden
maar breidt zich wel uit tot eenieder die psychologisch voorbereid is om mee te doen aan de beweging.
De ontstane popularisatie van onrust en ontevredenheid leidt aan de kant van de oppositie tot
weerstand. “Thus popularization in one section of the population is paralleled by resistance in
another” (idem). Dit is de fase waarin deelnemers van het massagedrag bewust van elkaar worden.
Hopper (1950) zegt hierover: “Their negative reactions to the basic factors in their situation are
shared and begin to spread. Unrest is no longer covert, endemic, and esoteric; it becomes overt,
epidemic, and exoteric. Discontent is no longer uncoordinated and individual; it tends to become
focalized and collective. In de bestaande literatuur wordt dit proces van snelle diffusie door
verscheidene theorieën bekrachtigd. Burkhardt, een negentiende-eeuwse historicus, zegt het volgende
over dit proces: “Allein wenn die Stunde da ist, und der wahre Stoff, so geht die Ansteckung mit
elektrischer Schnelle über Hunderte von Meilen und über Bevölkerungen der verschiedensten Art, die
einander sonst kaum kennen. Die Botschaft geht durch die Luft, und in dem einen worauf es ankommt,
verstehen sie sich plötslich alle, und wäre es auch nur eind dumpfes: Es muss anders werden”
(Burkhardt,1867:350).
Hopper beschrijft, zoals in de eerste fase, ook de sociaal psychologische condities van de tweede fase.
Daarbij wordt allereerst aandacht geschonken aan de verspreiding van ontevredenheid en met name de
besmettelijke verspreiding van onrust. Hopper beschrijft dit als een toename van activiteit, groeiende
focus op aandacht en een verhoogde staat van extase onder de bevolking. Vervolgens benoemd
Hopper de conditie waarin intellectuelen overlopen en kiezen voor de kant van het volk. Onder deze
conditie valt volgens Hopper:
a. Herformuleren van wensen
b. Verlies van vertrouwen in hun leider aan de kant van onderdrukte groepen en verlies van
vertrouwen in zichzelf aan de kant van de leiders
25