Publicaties - Griffiths Advocaten
Publicaties - Griffiths Advocaten
Publicaties - Griffiths Advocaten
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Publicaties</strong> Dylan <strong>Griffiths</strong><br />
Noot bij Rechtbank Amsterdam 9 september 2009, Vermaas/Wereldomroep, Mediaforum 2009-11/12, p.407<br />
Noot bij Hoge Raad 15 mei 2009, Vereniging tegen de Kwakzalverij/Sickesz, Mediaforum 2009-7/8, p.303<br />
Noot bij Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 13 mei 2009, Zwartepoorte/Schoonderwoerd en Soeters,<br />
Mediaforum 2009-7/8, p.305<br />
Noodzaak van vervolging Wilders is niet duidelijk, NRC Handelsblad, 28 januari 2009<br />
Noot bij Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 7 augustus 2008, Barazani c.s./Het Parool c.s.,<br />
Mediaforum 2008-9, p.376<br />
Noot bij Rechtbank Middelburg, Inbeslagname beeldmateriaal Omroep Zeeland, Mediaforum 2008-5, p.242<br />
Noot bij Rechtbank Amsterdam 6 februari 2008, prins Willem-Alexander c.s./Audax, Mediaforum 2008-3, p.141<br />
Noot bij Rechtbank Amsterdam 23 oktober 2007 en 11 december 2007, Inbeslagname beeldmateriaal NOS,<br />
Mediaforum 2008-2, p.98<br />
Noot bij Gerechtshof Amsterdam 19 oktober 2007 en Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 31 oktober 2007,<br />
X/Peter R. de Vries, Mediaforum 2008-1, p.29<br />
Noot bij Gerechtshof Amsterdam 31 mei 2007, Sickesz/Vereniging Tegen de Kwakzalverij,<br />
Mediaforum 2007-9, p.286<br />
Vrijheid van nieuwsgaring, boekbespreking in Mediaforum 2007-1, p.10<br />
Advocaat als deelnemer aan publiek debat, <strong>Advocaten</strong>blad 15, 10 november 2006, p.729<br />
Toegang tot het recht in perszaken, boekbespreking in Mediaforum 2006-6, p.173<br />
Noot bij Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam, 26 augustus 2004, JIN 2004/1, nr.34<br />
Reactie op ‘Het Wassenaarse fotografieverbod’, Mediaforum 2003-10, p.324<br />
Vrijheid van meningsuiting is ergernis waard, NRC Handelsblad, 26 juni 2002<br />
Beslissen zonder belangenafweging (een andere benadering van civiele geschillen over publicaties), Nederlands<br />
Juristenblad 2002, afl. 17
Nr. 32 Vermaas/Wereldomroep<br />
Rechtbank Amsterdam 9 september 2009<br />
Vonnis in de zaak van<br />
1. de vennootschap onder firma Edgard Vermaas Transport, gevestigd<br />
te Haaften,<br />
2. Adriaan Gerrit Vermaas, wonende te Haaften,<br />
3. Adriaan Jan Vermaas, wonende te Haaften,<br />
eisers, advocaat mr. A.J. Aldenhoven,<br />
tegen<br />
de stichting Stichting Radio Nederland Wereldomroep, gevestigd te<br />
Hilversum, gedaagde, advocaat mr. J.P. van den Brink.<br />
Partijen zullen hierna Vermaas c.s. en Wereldomroep genoemd worden.<br />
1. De procedure<br />
1.1. Het verloop van de procedure blijkt uit:<br />
– het tussenvonnis van 28 januari 2009<br />
– het proces-verbaal van comparitie van 6 mei 2009.<br />
1.2. Ten slotte is vonnis bepaald.<br />
2. De feiten<br />
2.1. Vermaas c.s. exploiteert een transportbedrijf dat zich met name<br />
richt op vervoer van goederen over de weg van Nederland naar Italië<br />
en omgekeerd.<br />
2.2. Wereldomroep zendt via de korte golf een radioprogramma<br />
uit, genaamd ‘Onderweg’, dat zich richt op Nederlandse vrachtwagenchauffeurs<br />
in Europa. Het programma biedt informatie over de<br />
situatie op de wegen en bestaat voor een groot deel uit bijdragen van<br />
luisteraars, bijvoorbeeld met nieuws over verkeerssituaties of andere<br />
transportgerelateerde informatie en verzoekjes.<br />
2.3. Op 8 juli 2008 werd in het programma ‘Onderweg’ een smsbericht<br />
van een luisteraar voorgelezen: ‘En dan was het gisteravond<br />
ook nog heel gezellig met Jonny Walker en de zes chauffeurs van<br />
Edgard Vermaas, die door inkrimping op staart zijn gekomen. Welkom<br />
bij Van Doesburg.’ Daaraan werd door de presentator het volgende<br />
toegevoegd: ‘Dat is collegialiteit zegt Don Fredrik. Nou, we zeiden<br />
het al we hebben behoefte aan collegialiteit op de weg natuurlijk.<br />
Want het is al... ja, dat is vaak ver te zoeken. Dit is dus erg mooi, het<br />
ene bedrijf houdt ermee op en het andere bedrijf neemt mensen over,<br />
dat vind ik hartstikke leuk.’<br />
2.4. Aan het eind van de middag van 8 juli 2008 ontvingen de makers<br />
van het programma een e-mail van een andere luisteraar, die meldde<br />
dat de inhoud van het voorgelezen sms-bericht onjuist was. In de<br />
uitzending van 9 juli 2008 heeft de presentator het volgende meegedeeld:<br />
D’r is gisteren iets gemeld in de uitzending, en Erik van der Bijl, oftewel<br />
‘Olandese Volante’ uit Zaltbommel, uh, die was daar heel erg geschokt door.<br />
Hij legt de fout niet zozeer bij ons, want iemand heeft het bericht opgestuurd<br />
en ja, wij zijn uiteindelijk ook een soort van doorgeefluik, zo kun jet eigenlijk<br />
wel zeggen. Uhm, hij zegt: ik werd vanmorgen, en dat was dus gisteren, door 2<br />
collega’s gebeld die helemaal perplex waren van het bericht dat Gijs van Doesburg<br />
Edgard Vermaas zou hebben overgenomen. Dat is absoluut niet waar,<br />
staat er met koeienletters, dikke koeienletters zelfs, en op dit moment was het<br />
ook zeer ongepast. Omdat uh maandag dus onze collega en vriend Ton Bambacht<br />
is gecremeerd. We hebben daar aandacht aan besteed natuurlijk in de<br />
uitzendingen van Onderweg. En daarbij was Edgard zelf dus ook aanwezig,<br />
samen met nog enkele ex-chauffeurs, en Ton reed de laatste drie-en-een-half<br />
jaar bij ons, dus bij Van Doesburg. Maar daarvoor heeft hij ongeveer zes jaar<br />
bij Edgard gereden. We waren het er gisteren met z’n allen over eens dat het<br />
een erg mooi en goed afscheid was en dat er zoveel collega’s en vrienden en<br />
bekenden van onderweg toch afscheid kwamen nemen van Ton. D’r stonden<br />
zelfs enkele vrachtwagens voor het crematorium. Dus om een lang verhaal<br />
kort te maken, welke onverlaat, en dat zeg ik zelf ook een beetje boos dan, welke<br />
onverlaat denkt grappig te zijn met dit bericht, want je hebt het hartstikke<br />
mis d’r mee. Met in iedere geval een vriendelijke groet, dankjewel Erik, Erik<br />
van der Bijl dus, ‘Olandese Volante’. Ja, als je meent dat soort grappen uit te<br />
moeten halen, wij kunnen het van tevoren niet controleren, maar je maakt er<br />
om te beginnen geen vrienden mee. En zoals je wellicht weet, checken wij toch<br />
altijd achteraf eventjes wie eventueel zo’n bericht heeft opgestuurd en, ehm,<br />
berichten die voortaan van dat telefoonnummer komen worden dan ook niet<br />
meer voorgelezen. Ik kan je rustig zeggen, we hebben hier een kleine zwarte<br />
lijst aan de muur hangen en er zijn een paar nummers van mensen die soms<br />
dermate grof of kwetsend uit de hoek komen dat hun berichten gewoon niet<br />
meer voorgelezen worden in de uitzending. Dus, ik ga hier nog wel eventjes<br />
achteraan, Erik van der Bijl, misschien is het wel gewoon een fout geweest<br />
van iemand en eh, ja, zit die er nu ook ongelooflijk van te balen, maar eh, we<br />
gaan in ieder geval eventjes kijken wie het geweest is. Dan ga ik door naar de<br />
volgende,...<br />
2.5. Bij brief van 16 juli 2008 heeft de raadsman van Vermaas aan<br />
Wereldomroep laten weten dat Vermaas de mededelingen in het<br />
radioprogramma ‘Onderweg’ op 8 juli 2008, die zijn verspreid zonder<br />
deze eerst te controleren, onrechtmatig acht en heeft hij Wereldomroep<br />
aansprakelijk gesteld voor de ten gevolge van de uitzending<br />
door haar geleden materiële en immateriële schade.<br />
2.6. Partijen hebben nadien met elkaar gecorrespondeerd, maar zijn<br />
niet tot een oplossing van hun geschil gekomen.<br />
3. Het geschil<br />
3.1. Vermaas c.s. vorderen om bij vonnis, voor zoveel mogelijk uitvoerbaar<br />
bij voorraad:<br />
1. te verklaren voor recht dat Wereldomroep aansprakelijk is voor<br />
de door Vermaas c.s. geleden en nog te lijden schade ten gevolge<br />
van de door Wereldomroep op 8 juli 2008 gepleegde onrechtmatige<br />
daad, alsmede<br />
2. Wereldomroep te veroordelen tot betaling van een vergoeding<br />
van de door Vermaas c.s. als gevolg van het onrechtmatig handelen<br />
van Wereldomroep geleden en nog te lijden schade, zulks nader op<br />
te maken bij staat en te vereffenen volgens de wet, alsmede tot betaling<br />
van EUR 25.000,00 aan Vermaas c.s. bij wege van voorschot op<br />
de door Vermaas c.s. geleden en nog te lijden schade, met veroordeling<br />
van Wereldomroep in de kosten van deze procedure.<br />
3.2. Vermaas c.s. stellen dat Wereldomroep, door het onjuiste bericht<br />
over inkrimping, ontslag van chauffeurs en bedrijfsbeëindiging via de<br />
korte golf wereldwijd te verspreiden jegens Vermaas c.s. een onrechtmatige<br />
daad heeft gepleegd en derhalve gehouden is de door, Vermaas<br />
c.s. als gevolg daarvan geleden en te lijden materiële en immateriële<br />
schade te vergoeden.<br />
3.3. De materiële schade bestaat volgens Vermaas c.s. uit het verlies<br />
van klanten en opdrachten, het veel moeilijker kunnen verwerven van<br />
nieuwe klanten en nieuwe opdrachten, alsmede ook in de toekomst<br />
van nieuwe chauffeurs voor het bemannen van de vrachtwagens. De<br />
immateriële schade bestaat met name uit aantasting van de goede<br />
naam en faam van Vermaas c.s.<br />
3.4. Wereldomroep voert verweer. Op de stellingen van partijen wordt<br />
hierna, voor zover van belang, nader ingegaan.<br />
4. De beoordeling<br />
4.1. Op grond van artikel 10 Verdrag tot bescherming van de mens en<br />
de fundamentele vrijheden (EVRM) staat het een omroep in beginsel<br />
vrij om uitingen van luisteraars openbaar te maken via de radio. Dit<br />
artikel beschermt niet alleen meningen, maar ook allerlei vormen van<br />
informatie.<br />
4.2. Een vordering tot schadevergoeding wegens onrechtmatige daad<br />
vormt een repressieve beperking van de uitingsvrijheid. Of een dergelijke<br />
beperking in overeenstemming is met artikel 10 EVRM, hangt<br />
af van de verdere toetsing. Lid 2 van artikel 10 EVRM bepaalt onder<br />
welke omstandigheden aan het recht op uitingsvrijheid beperkingen<br />
gesteld mogen worden. Een dergelijk recht kan slechts worden<br />
beperkt indien dit bij de wet is voorzien en noodzakelijk is in een<br />
democratische samenleving, bijvoorbeeld ter bescherming van de<br />
goede naam en de rechten van anderen.<br />
4.3 Van een beperking die bij de wet is voorzien is sprake, wanneer de<br />
uitlating over Vermaas c.s. in het door Wereldomroep op 8 juli 2008<br />
uitgezonden programma ‘Onderweg’ onrechtmatig is in de zin van<br />
artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Voor het antwoord op<br />
de vraag of dat het geval is, dienen de wederzijdse belangen te worden<br />
afgewogen en daarbij moeten alle omstandigheden van het geval in<br />
aanmerking worden genomen.<br />
Mediaforum 2009-11/12 407<br />
Jurisprudentie nr. 32<br />
11
Jurisprudentie nr. 11 32<br />
4.4. Het belang van Vermaas is er in gelegen dat zij recht hebben op<br />
bescherming van eer en goede naam. Het belang van Wereldomroep is<br />
daarin gelegen dat zij zich vrijelijk wil kunnen uitlaten over kwesties<br />
die luisteraars (in dit geval de doelgroep chauffeurs) raken en in de<br />
gelegenheid wil blijven dit in de vorm van het uitzenden van bijdrage<br />
van luisteraars aan het publiek aan te bieden.<br />
4.5. Bij de beoordeling van de vorderingen van Vermaas c.s., ziet de<br />
rechtbank zich dan ook allereerst voor de vraag gesteld of Wereldomroep<br />
onrechtmatig heeft gehandeld jegens Vermaas c.s. Onomstreden,<br />
want door Wereldomroep niet dan wel onvoldoende betwist, is<br />
dat het in de uitzending van 8 juli 2008 voorgelezen sms-bericht en<br />
de daaraan toegevoegde opmerking van de presentator inhoudelijk<br />
onjuist zijn. Anders dan daarin is gezegd, zijn er bij het transportbedrijf<br />
Vermaas niet 6 chauffeurs door inkrimping op straat gekomen,<br />
is het bedrijf van Vermaas er niet mee opgehouden en heeft het bedrijf<br />
van Van Doesburg geen chauffeurs overgenomen van Vermaas. Die<br />
onjuistheid alleen maakt echter nog niet dat Wereldomroep met de<br />
uitzending onrechtmatig heeft gehandeld jegens Vermaas c.s. Ook<br />
het achterwege laten van ‘wederhoor’, betekent nog niet dat daarmee<br />
het onrechtmatig handelen van Wereldomroep een gegeven is. Ter<br />
beoordeling is, of de uitzending van het sms-bericht door Wereldomroep<br />
in strijd is met de maatschappelijke zorgvuldigheid.<br />
4.6. Vermaas c.s. beschouwen de in de gewraakte uitzending gedane<br />
mededeling als pure uitingen van kwaadsprekerij ten nadele van hen.<br />
Zij stellen dat hun goede naam en faam is aangetast. De tamtam van<br />
het chauffeurscircuit deed volgens hen onmiddellijk zijn werk en<br />
binnen de kortste keren gonsde het overal dat het slecht ging met het<br />
bedrijf Vermaas. Wereldomroep had de informatie voor uitzending<br />
bij Vermaas c.s. behoren te verifiëren.<br />
4.7. Wereldomroep betwist dat er sprake is geweest van kwaadsprekerij.<br />
Zij wijst erop dat het hier om een bericht van een luisteraar<br />
ging, dat ook als zodanig werd gepresenteerd. Wereldomroep heeft<br />
het bericht niet tot het hare gemaakt. Het was voor de luisteraar<br />
dus steeds duidelijk dat het geen nieuwsbericht betrof dat op basis<br />
van onderzoek van de omroep tot standwas gekomen, aldus steeds<br />
Wereldomroep.<br />
4.8. Informatie als de onderhavige, afkomstig van een luisteraar,<br />
leent zich volgens Wereldomroep, mede gelet op het karakter van de<br />
uitzending, niet voor wederhoor. Het ging hier niet om een ernstige<br />
beschuldiging. Er was geen reden te twijfelen aan de goede bedoeling<br />
en de juistheid van het ogenschijnlijk onschuldige sms-bericht, zo<br />
meent Wereldomroep.<br />
4.9. Wereldornroep erkent dat zij inhoudelijk eindverantwoordelijk<br />
is voor het programma ‘Onderweg’. Zij meent echter dat haar, mits<br />
zij in geval van een klacht zorgvuldig handelt, niet te verwijten valt<br />
en dat ook niet valt uit te sluiten dat in een uitzonderingsgeval misbruik<br />
van haar podium wordt gemaakt. Volgens Wereldomroep kan<br />
zij slechts in bijzondere omstandigheden aansprakelijk zijn voor dergelijk<br />
misbruik door participerende luisteraars. Wereldomroep wijst<br />
op de zorgvuldigheid die zij in acht heeft genomen, zodra de melding<br />
binnenkwam dat het bericht onjuist was.<br />
4.10. De rechtbank acht voor haar beoordeling het karakter van het<br />
radioprogramma ‘Onderweg’ van belang, Het gaat om een radioprogramma<br />
dat een podium biedt aan luisteraars – voornamelijk vrachtwagenchauffeurs<br />
– om informatie aan elkaar door te geven, met als<br />
doel het dienen van de onderlinge collegialiteit. Collega’s helpen<br />
elkaar zo snel en veilig mogelijk bij hun bestemming te komen. In dit<br />
kader worden bijdragen van luisteraars of verzoekjes om een liedje te<br />
draaien voorgelezen, welke doorgaans per sms-bericht of e-mail binnenkomen.<br />
4.11. Dit betekent overigens niet dat Wereldomroep geen enkele verantwoordelijkheid<br />
draagt voor de uitzending van berichten van<br />
luisteraars. Als de inhoud van het bericht daartoe aanleiding geeft,<br />
bijvoorbeeld indien er een gegronde reden is om aan het waarheidsgehalte<br />
van het bericht te twijfelen dan wel wanneer dit beschuldigende,<br />
grievende, of anderszins diffamerende uitingen bevat, mag<br />
in het kader van zorgvuldige berichtgeving van de redactie worden<br />
verwacht dat zij enig onderzoek doet naar de feiten dan wel in het<br />
bericht genoemde derden om een weerwoord vraagt. Tevens mag<br />
worden verwacht dat Wereldomroep na te hebben kennisgenomen<br />
van onjuistheden in berichten deze zo spoedig mogelijk rectificeert.<br />
4.12. In het onderhavige geval kon er naar het oordeel van de rechtbank<br />
bij de luisteraars naar het programma geen twijfel bestaan over<br />
408<br />
de herkomst van het bericht. Er is in de uitzending immers duidelijk<br />
gemaakt dat het bericht afkomstig was van een luisteraar. De presentator<br />
heeft het weliswaar voorzien van commentaar, maar daarmee<br />
nog niet tot het zijne c.q. dat van Wereldomroep gemaakt. Het was<br />
overduidelijk geen nieuwsbericht.<br />
4.13. Het bericht bevatte naar het oordeel van de rechtbank geen uiting<br />
die, mede gezien in de context van het radioprogramma ‘Onderweg’,<br />
noopte tot nader onderzoek. De aard en inhoud van het bericht gaven<br />
geen aanleiding om te twijfelen aan het waarheidsgehalte daarvan.<br />
Het is geen bericht dat Wereldomroep alvorens het in de uitzending<br />
voor te lezen, uit oogpunt van zorgvuldigheid had moeten verifiëren<br />
bij Vermaas c.s. De nadruk van het bericht lag inuners niet zozeer op<br />
de bedrijfseconomische toestand van het bedrijf Vermaas, maar op de<br />
gezellige avond die de verzender van het bericht had gehad met de<br />
chauffeurs van Vermaas, en de collegialiteit die daarbij tentoon werd<br />
gespreid.<br />
4.14. Het bericht bevat bovendien geen beschuldigingen en is niet<br />
grievend ten aanzien van Vermaas c.s. Het standpunt van Vermaas c.s.<br />
dat hier sprake is van kwaadsprekerij door Wereldomroep, deelt de<br />
rechtbank niet. Het commentaar dat de presentator gaf bij het bericht<br />
is achteraf gezien ongelukkig, maar kan evenmin als het sms-bericht<br />
zelf als kwaadsprekerij worden aangemerkt. Dat Wereldomroep met<br />
de uitzending jegens klager journalistiek onzorgvuldig heeft gehandeld,<br />
kan daarom niet worden gezegd,<br />
4.15. Wereldomroep heeft, zodra ze op de hoogte raakte van de<br />
onjuistheid van het uitgezonden bericht, dit in de eerstvolgende uitzending<br />
ruimhartig gerectificeerd. Dit getuigt van zorgvuldigheid<br />
ten aanzien van de berichtgeving met betrekking tot Vermaas c.s.<br />
4.16. De rechtbank komt op grond van bovenstaande overwegingen,<br />
met afweging van de wederzijdse belangen, dan ook tot de conclusie<br />
dat onder de geschetste omstandigheden van onrechtmatig handelen<br />
van Wereldomroep jegens Vermaas c.s. geen sprake is. De gevorderde<br />
schadevergoeding zal dan ook op die grond reeds worden afgewezen.<br />
Aan bespreking van de overige weren van Wereldomroep komt de<br />
rechtbank niet meer toe.<br />
4.17. Vermaas zal als de in het ongelijk gestelde partij in de proceskosten<br />
worden veroordeeld, De kosten aan de zijde van Wereldomroep<br />
worden begroot op:<br />
vast recht EUR 550,00<br />
salaris advocaat 1.158,00 (2 punt x tarief EUR 579,00)<br />
Totaal EUR 1.708,00<br />
5. De beslissing<br />
De rechtbank<br />
5.1. wijst de vorderingen af,<br />
5.2. veroordeelt Vermaas in de proceskosten, aan de zijde van Wereldomroep<br />
tot op heden begroot op EUR 1.708,00;<br />
5.3. verklaart dit vonnis wat de kostenveroordeling betreft uitvoerbaar<br />
bij voorraad;<br />
Dit vonnis is gewezen door mr. I.H.J. Konings en in het openbaar uitgesproken<br />
op 9 september 2009.<br />
Mediaforum 2009-11/12
Noot<br />
Dylan <strong>Griffiths</strong><br />
In deze tijden van – veronderstelde – ‘gezagscrisis bij de rechterlijke<br />
macht’, 1 die mede het gevolg zou zijn van slecht gemotiveerde rechterlijke<br />
uitspraken, kan het geen kwaad er bij stil te staan dat het ook<br />
vaak wél goed gaat. Eisers in de procedure die heeft geleid tot het<br />
hierboven afgedrukte vonnis zullen vermoedelijk nog steeds vinden<br />
dat hen ‘onrecht’ is aangedaan, maar zij hebben niets te klagen over<br />
de door de rechtbank geleverde inspanning om – in begrijpelijke taal<br />
– uiteen te zetten waarom dat onrecht in ieder geval geen vordering<br />
jegens de Wereldomroep oplevert.<br />
De zaak gaat over de vraag hoe ver de verantwoordelijkheid van een<br />
omroep strekt om de juistheid van een sms-bericht te verifiëren, alvorens<br />
dat bericht in een radio uitzending wordt voorgelezen. Hier<br />
ging het om een sms-bericht waarin werd gesuggereerd dat het transportbedrijf<br />
van eisers (Vermaas) in verband met ‘inkrimping’ mensen<br />
had ontslagen en dat die mensen door een concurrent in dienst waren<br />
genomen. De presentator had het bericht voorgelezen maar vervolgens<br />
kreeg de Wereldomroep een e-mail van een luisteraar die meedeelde<br />
dat het sms-bericht nergens op sloeg. Die e-mail is de volgende<br />
dag door de Wereldomroep voorgelezen bij wijze van rectificatie.<br />
Vermaas stelt dat zij (niettemin) schade heeft geleden als gevolg van<br />
openbaarmaking van de suggestie dat haar bedrijf in moeilijkheden<br />
verkeert, en stelt de Wereldomroep aansprakelijk.<br />
De rechtbank begint, zoals het hoort in zaken waarin een beperking<br />
van de uitingsvrijheid wordt gevorderd, bij artikel 10 EVRM en roept<br />
in herinnering dat dat artikel niet slechts meningen beschermt maar<br />
ook (feitelijke) informatie. Na een korte uiteenzetting van het toetsingskader<br />
van artikel 10 lid 2 EVRM en de uitwerking van de zorgvuldigheidsnorm<br />
van artikel 6:162 BW in uitingszaken, volgt dan<br />
een heldere toepassing van het recht op de feiten. Die behoeft geen<br />
toelichting zodat ik de lezer verwijs naar het vonnis. Ik verwijs verder<br />
naar de in het vorige nummer verschenen ‘Kroniek Persrecht 2006-<br />
2009’, waarin Van den Brink en Volgenant deze uitspraak plaatsen in<br />
de context van de jurisprudentie van de afgelopen jaren over de zorgplicht<br />
van beheerders van internetfora.<br />
De rechtbank concludeert dat de Wereldomroep niet onrechtmatig<br />
heeft gehandeld jegens Vermaas, zodat niet voldaan is aan de eerste<br />
voorwaarde die artikel 10 lid 2 EVRM stelt aan beperkingen van de<br />
uitingsvrijheid, namelijk dat die voorzien moeten zijn bij wet. Me<br />
dunkt dat Vermaas mogelijk wél een vordering heeft op degene die<br />
het onjuiste sms-bericht aan de Wereldomroep stuurde. Uit de uitspraak<br />
valt niet op te maken of Vermaas de Wereldomroep heeft verzocht<br />
de identiteit van die verzender (althans diens 06-nummer) te<br />
onthullen, maar ik vermoed van niet omdat het voor de hand ligt dat<br />
de rechtbank hier dan aandacht zou hebben besteed. Nogal zuur voor<br />
Vermaas, maar niet ondenkbaar, is dat de Wereldomroep een dergelijk<br />
verzoek op goede gronden zou kunnen afwijzen met een beroep<br />
op bronbescherming. Het was aardig geweest te zien hoe de rechtbank<br />
zou zijn omgegaan met de – vermoedelijk dus hypothetische<br />
– casus waarin Vermaas de Wereldomroep aansprakelijk stelt, nadat<br />
een verzoek om informatie over de verzender van het sms-bericht is<br />
afgewezen.<br />
1 Hoofdredactioneel commentaar NRC Handelsblad 6 november 2009.<br />
Nr. 33 OPTA/Pretium<br />
Voorzieningenrechter Rechtbank Haarlem 16 juli 2009<br />
Vonnis in kort geding van 16 juli 2009 in de zaak van<br />
het College van de Onafhankelijke Post en Telecommunicatie<br />
Autoriteit, gevestigd te Den Haag, eiseres in conventie, verweerster in<br />
reconventie, advocaat mr. F.W. Bleichrodt te Den Haag,<br />
Mediaforum 2009-11/12 409<br />
tegen<br />
de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Pretium<br />
Telecom BV, gevestigd te Haarlem, gedaagde in conventie, eiseres in<br />
reconventie, advocaat mrs. D.P. Kuipers en M.J. Geus te Den Haag.<br />
Partijen zullen hierna de OPTA en Pretium genoemd worden.<br />
1. De procedure<br />
[...]<br />
2. De feiten<br />
[...]<br />
2.3. Op 29 september 2008 heeft een uitzending plaatsgevonden van<br />
het televisieprogramma Radar. Tijdens die uitzending zijn opnamen<br />
vertoond die met een verborgen camera zijn gemaakt in een callcenter.<br />
Aan de orde is een training van nieuwe callcentermedewerkers<br />
om telefoonabonnementen voor Pretium telefonisch te verkopen.<br />
[...]<br />
2.4. Bij brief d.d. 2 oktober 2008 heeft de advocaat van de OPTA aan<br />
Pretium onder meer het volgende geschreven:<br />
De cursusleider [de medewerker als bedoeld in 2.3] doet het in de bedoelde telefonische<br />
verkoopgesprekken voorkomen alsof OPTA namens Pretium Telecom<br />
de abonnements- en gesprekstarieven heeft vastgesteld. Die voorstelling<br />
van zaken is onjuist.<br />
[...]<br />
Met de geciteerde overwegingen wordt misbruik gemaakt van de naam van<br />
de OPTA als toezichthouder en wordt aldus onrechtmatig jegens de OPTA<br />
gehandeld. Het College van de OPTA houdt Pretium Telecom voor die<br />
onrechtmatige daad op grond van art. 6:162 BW en/of art. 6:171 BW aansprakelijk.<br />
Het College van de OPTA verzoekt en [...] sommeert u ervoor zorg te dragen<br />
dat Pretium Telecom, inclusief de door haar ingeschakelde callcentermedewerkers,<br />
zich in het vervolg onthoudt van elke uitlating en/of suggestie<br />
inhoudende dat (het College van de) OPTA namens Pretium Telecom enige<br />
bemoeienis heeft (gehad) bij het aanbieden van diensten door Pretium Telecom<br />
en/of (het College van de) OPTA enige bemoeienis heeft gehad bij het<br />
vaststellen van tarieven van Pretium Telecom.<br />
2.5. In reactie daarop heeft de advocaat van Pretium bij brief d.d. 6<br />
oktober 2008 aan de OPTA laten weten dat de bij het betreffende telemarketingbedrijf<br />
getoonde gang van zaken wat Pretium betreft volstrekt<br />
onacceptabel is en dat dat ook geldt voor de uitlatingen van de<br />
medewerker omtrent de bemoeienis van de OPTA. Volgens Pretium<br />
heeft het desbetreffende telemarketingbedrijf gehandeld in strijd met<br />
het door Pretium voorgeschreven callscript. Pretium bevestigt dat zij<br />
erop toe ziet en zal blijven zien dat de door haar ingeschakelde telemarketingbedrijven<br />
uitsluitend het door Pretium vastgestelde script<br />
gebruiken en dat callcentermedewerkers van de door haar gebruikte<br />
telemarketingbedrijven zich onthouden van elke uitlating en/of suggestie<br />
inhoudende dat de OPTA namens Pretium enige bemoeienis<br />
heeft (gehad) bij het aanbieden van diensten door Pretium en/of dat<br />
de OPTA enige bemoeienis heeft gehad bij het vaststellen van tarieven<br />
van Pretium.<br />
2.6. In de uitzending van het televisieprogramma Kassa d.d. 4 april<br />
2009 is aandacht besteed aan de wijze waarop Pretium klanten werft<br />
en is onder meer een deel van het volgende gesprek te beluisteren tussen<br />
een callcentermedewerker (hierna: C) die belt namens Pretium en<br />
een beoogde klant (hierna: K):<br />
K: Maar u bent wel Pretium?<br />
C: Ja, ik ben Pretium. Wij nemen het administratieve gedeelte van<br />
de KPN over.<br />
K: Dat is echt zo?<br />
Jurisprudentie nr. 33<br />
11
Nr. 23 Vereniging tegen de Kwakzalverij/Sickesz<br />
Hoge Raad 15 mei 2009<br />
Arrest in de zaak van:<br />
1. de vereniging met volledige rechtspersoonlijkheid Vereniging<br />
Tegen de Kwakzalverij, gevestigd te Amsterdam,<br />
2. [Eiser 2], wonende te [woonplaats],<br />
eisers tot cassatie, advocaat: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt,<br />
tegen<br />
Maria Sickesz, wonende te ’s-Gravenhage, verweerster in cassatie,<br />
advocaat: mr. P. Garretsen.<br />
Partijen zullen hierna ook worden aangeduid als de Vereniging c.s.<br />
– of afzonderlijk als de Vereninging en [eiser 2] – en Sickesz.<br />
1. Het geding in feitelijke instanties<br />
Sickesz heeft bij exploot van 29 december 2003 de Vereniging c.s.<br />
gedagvaard voor de rechtbank Amsterdam en gevorderd, kort gezegd,<br />
te verklaren voor recht dat de Vereniging c.s. onrechtmatig jegens<br />
Sickesz hebben gehandeld door haar in 2000 en 2001 in een boekje<br />
over kwakzalvers op te nemen althans op een lijst van kwakzalvers te<br />
plaatsen, de Vereniging c.s. te verbieden om in de toekomst Sickesz<br />
opnieuw aan te duiden als kwakzalver op straffe van verbeurte van<br />
een dwangsom en de Vereniging c.s. te gebieden voornoemde publicatie<br />
te rectificeren zoals bedoeld in de inleidende dagvaarding.<br />
De Vereniging c.s. hebben de vordering bestreden.<br />
De rechtbank heeft bij vonnis van 3 augustus 2005 de vordering van<br />
Sickesz afgewezen.<br />
Tegen dit vonnis heeft Sickesz hoger beroep ingesteld bij het gerechtshof<br />
te Amsterdam.<br />
Bij arrest van 31 mei 2007 heeft het hof het vonnis van de rechtbank<br />
vernietigd en de vordering van Sickesz alsnog toegewezen.<br />
Het arrest van het hof is aan dit arrest gehecht.<br />
2. Het geding in cassatie<br />
Tegen het arrest van het hof hebben de Vereniging c.s. beroep in cassatie<br />
ingesteld. De cassatiedagvaarding is aan dit arrest gehecht en<br />
maakt daarvan deel uit.<br />
Sickesz heeft geconcludeerd tot verwerping van het beroep.<br />
De zaak is voor partijen toegelicht door hun advocaten en voor de Vereniging<br />
c.s. mede door mr. J. Mencke, advocaat bij de Hoge Raad.<br />
De conclusie van de Advocaat-Generaal J. Wuisman [zie LJN BH1193,<br />
red.] strekt tot vernietiging van het bestreden arrest.<br />
De advocaat van de Vereniging c.s. heeft bij brief van 6 februari 2009<br />
op die conclusie gereageerd en de advocaat van Sickesz heeft op 6<br />
februari 2009 schriftelijk op de conclusie gereageerd.<br />
3. Beoordeling van het middel<br />
3.1 In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan.<br />
(i) Sickesz is arts en sedert 1965 werkzaam op het gebied van orthomanuele<br />
geneeskunde (hierna: OMG).<br />
(ii) De in 1881 opgerichte Vereniging heeft op 14 oktober 2000 ter<br />
gelegenheid van een jaarcongres van de Vereniging de bundel<br />
‘Kwakzalverij in de twintigste eeuw’ uitgegeven. De congresbundel<br />
draagt de ondertitel: ‘DE TOPTWINTIG, zoals in oktober 2000<br />
vastgesteld door de Vereniging tegen de Kwakzalverij’. Op bladzijde<br />
1 van de bundel wordt als oogmerk van de bundel vermeld:<br />
Zo willen wij thans in een terugblik op de voorbije eeuw een zo objectief<br />
mogelijke lijst presenteren van de kwakzalvers die daarin de hoofdrol<br />
vertolkten. Het wil geen belligerente afrekening zijn, maar enerzijds verslaglegging<br />
voor de geschiedenis en anderzijds hopen wij ook enig inzicht<br />
te kunnen verschaffen in de persoonlijkheidsstructuur van de genezers<br />
uit die periode. [...] Artsen zijn nadrukkelijk geïncludeerd: kwakzalvende<br />
medici zijn niet alleen gevaarlijker dan niet-artsen [...], het valt hen<br />
natuurlijk ook intellectueel zwaarder aan te rekenen dat zij methoden<br />
toepassen, die de toets der wetenschappelijke kritiek niet kunnen doorstaan.<br />
(iii) Op bladzijde 4 van de congresbundel staat de in de bundel aangehouden<br />
definitie van ‘kwakzalverij’, die als volgt luidt:<br />
Kwakzalverij is:<br />
(a) elk beroepsmatig handelen c.q. het verlenen van raad of bijstand in<br />
relatie tot de gezondheidstoestand van mens of dier<br />
(b) dat niet gefundeerd is op toetsbare en voor die tijd logische dan wel<br />
empirisch-houdbare hypothesen en theorieën<br />
(c) die actief onder het publiek worden verspreid (‘overpromotion’)<br />
(d) zonder dat toetsing binnen de beroepsgroep op effectiviteit en veiligheid<br />
heeft plaatsgevonden en<br />
(e) die (veelal) zonder overleg met medebehandelaars wordt toegepast.<br />
Voorafgaande aan deze definitie wordt onder meer nog opgemerkt:<br />
Net zoals sinds jaar en dag al door de VtdK wordt uitgedragen impliceert<br />
of vereist een betiteling als ‘kwakzalver’ dus allerminst dat kwade trouw<br />
of oplichting in het spel is: deze is in de praktijk immers nauwelijks te<br />
beoordelen. Genomineerden in de ‘long list’ behoeven zich in die zin niet<br />
beschuldigd te voelen van immoreel gedrag, zij worden slechts beschuldigd<br />
van kwakzalverij en meer niet!<br />
(iv) Op bladzijde 59 van de congresbundel is een lijst opgenomen<br />
van de namen van de personen, die tot de top twintig kwakzalvers<br />
in de twintigste eeuw worden gerekend. De volgorde van de vermelding<br />
in de lijst stoelt op een enquête en stemming binnen de<br />
Vereniging, waarbij de op bladzijde 5 van de bundel genoemde<br />
toetsingscriteria zijn gehanteerd. Sickesz staat als zevende op de<br />
lijst geplaatst. Voorafgaande aan de lijst wordt in volgorde van vermelding<br />
op de lijst een korte beschrijving gegeven van iedere op de<br />
lijst vermelde persoon.<br />
(v) De bundel is geheel geschreven door [eiser 2], die sinds 1988<br />
voorzitter van de Vereniging is.<br />
(vi) De lijst is gepubliceerd in de Volkskrant van 16 oktober 2000, de<br />
krant NEWS.nl van 13 oktober 2000 en Panorama nr. 44 van 2000,<br />
zonder vermelding van de in de congresbundel opgenomen definitie<br />
van ‘kwakzalverij’.<br />
(vii) In 2001 is met toestemming van de Vereniging en [eiser 2] een<br />
boekje uitgegeven door De Stichting Skepsis met als hoofdtitel<br />
‘Genezen is het woord niet’ en als ondertitel ‘Biografische schetsen<br />
van de twintig meest notoire genezers van de twintigste eeuw’. De<br />
inhoud van het boekje is vrijwel geheel gelijk aan de op 14 oktober<br />
2000 uitgegeven congresbundel. Het bevat ook de lijst uit de<br />
bundel, inclusief de vermelding van Sickesz op de zevende plaats.<br />
In semantische zin vallen de term ‘notoire genezer’ en ‘kwakzalver’<br />
samen.<br />
(viii) In Van Dale, Groot Woordenboek der Nederlandse Taal, 13°<br />
druk, 1999, (hierna: de Van Dale) staat onder ‘kwakzalver’ vermeld:<br />
‘Iem. die nutteloze middelen toepast ter genezing van de een of<br />
andere ziekte of middelen beweert te kennen tegen alle mogelijke<br />
ziekten, ofwel iem. die zulke middelen, meestal met veel ophef, te<br />
koop aanbiedt; - onbevoegd beoefenaar van de geneeskunst, (fig)<br />
iem. die het publiek wat op de mouw wil spelden, syn. boerenbedrieger,<br />
oplichter, knoeier.’<br />
3.2 De rechtbank heeft de hiervoor in 1 vermelde vordering van Sickesz,<br />
strekkende tot, kort gezegd, een verklaring voor recht dat de<br />
Vereniging c.s. onrechtmatig jegens haar hebben gehandeld, een<br />
rectificatie en een verbod tot herhaling van de aanduiding van Sickesz<br />
als kwakzalver of notoire genezer, afgewezen op grond van haar<br />
oordeel dat de publicatie van de lijsten, waarop de naam van Sickesz<br />
voorkomt, niet onnodig grievend en niet onrechtmatig jegens Sickesz<br />
is. Het hof heeft het eindvonnis van de rechtbank echter vernietigd<br />
en opnieuw rechtdoende voor recht verklaard dat de Vereniging c.s.<br />
onrechtmatig hebben gehandeld door Sickesz op te nemen op de<br />
lijsten van kwakzalvers en van notoire genezers, hun op straffe van<br />
een dwangsom verboden Sickesz opnieuw zo aan te duiden, en hun<br />
Mediaforum 2009-7/8 303<br />
Jurisprudentie nr. 23 11
Jurisprudentie nr. 23<br />
11<br />
geboden een rectificatie in De Telegraaf en NRC Handelsblad te plaatsen,<br />
waarin onder meer moet worden opgenomen: ‘De Vereniging<br />
zal zodanige uitlatingen ten aanzien van Sickesz niet meer doen, nu<br />
niet kan worden gesteld dat de behandelmethoden van Sickesz en de<br />
orthomanuele geneeskunde geen (enkel) effect hebben.’<br />
3.3 Het hof overwoog daartoe, samengevat, het volgende.<br />
a. Bij de beantwoording van de vraag of de Vereniging c.s. onrechtmatig<br />
hebben gehandeld, dienen twee hoogwaardige belangen<br />
tegen elkaar te worden afgewogen: het belang van Sickesz niet<br />
lichtvaardig te worden blootgesteld aan publicaties die haar eer,<br />
goede naam en integriteit aantasten, en het belang, waarvoor de<br />
Vereniging c.s. opkomen, dat misstanden die de samenleving<br />
raken niet, door gebrek aan bekendheid bij het grote publiek, kunnen<br />
blijven voortbestaan. Bij de vereiste belangenafweging dienen<br />
alle relevante feiten en omstandigheden van het geval te worden<br />
betrokken. (rov. 3.1)<br />
b. Nu de Vereniging c.s. beogen zich tot het grote publiek te wenden<br />
om dat publiek te waarschuwen tegen geneeswijzen, waaraan<br />
een zekere werking wordt toegedicht waarvoor wetenschappelijk<br />
onderzoek geen steun biedt, dienden zij rekening ermee te houden<br />
dat de lijst van kwakzalvers ook in kranten en niet-medische tijdschriften<br />
zou worden gepubliceerd. Omdat de door de Vereniging<br />
c.s. aan de term ‘kwakzalver’ gegeven beperkte (meer neutrale)<br />
uitleg (doorgaans) niet in die krant of dat tijdschrift zal worden<br />
gepubliceerd, moet worden uitgegaan van de negatieve betekenis<br />
overeenkomstig de uitleg in Van Dale, die de gemiddelde lezer van<br />
die bladen aan die term zal toekennen.<br />
c. Zelfs indien de beperkte betekenis wel zou worden genoemd,<br />
dan nog zal de gemiddelde lezer de in het gewone spraakgebruik<br />
gangbare negatieve gevoelswaarde aan het woord ‘kwakzalver’ toekennen.<br />
(rov. 3.2)<br />
d. Nu de definitie van de Vereniging c.s. voor kwakzalverij niet kan<br />
worden aangehouden, kan ook niet op basis van de daarin genoemde<br />
vijf criteria worden beoordeeld of OMG als kwakzalverij valt te<br />
beschouwen. (rov. 3.3)<br />
e. In rov. 3.4 heeft het hof onderzocht of de behandelmethoden van<br />
Sickesz kunnen worden gekwalificeerd als kwakzalverij in de hier<br />
maatgevende negatieve zin. Volgens het hof is die kwalificatie hier<br />
niet op zijn plaats, omdat niet valt in te zien dat voldoen aan de<br />
norm van ‘evidence based medicine’ de enige manier is om aan de<br />
kwalificatie kwakzalverij te ontkomen, en omdat het niet nutteloos<br />
zijn van OMG blijkt uit (i) het proefschrift van Albers en Keizer, (ii)<br />
het feit dat de meeste zorgverzekeraars OMG vergoeden en (iii) de<br />
omstandigheid dat, hoewel Sickesz een zeer groot aantal mensen<br />
met OMG heeft behandeld, slechts één maal tegen haar een klacht<br />
is ingediend, die ongegrond is geoordeeld. (rov. 3.4)<br />
f. In rov. 3.5 komt het hof, na eerst nog opgemerkt te hebben dat<br />
de litigieuze lijst wel heel onzorgvuldig tot stand is gekomen,<br />
tot de slotsom dat zowel de Vereniging als [eiser 2] jegens Sickesz<br />
onrechtmatig hebben gehandeld en haar vorderingen in beginsel<br />
voor toewijzing vatbaar zijn.<br />
3.4.1 Het middel richt zich niet tegen hetgeen het hof in de hiervoor<br />
in 3.3.a. weergegeven rov. 3.1 heeft vooropgesteld met betrekking tot<br />
de in een geval als het onderhavige te verrichten afweging van hoogwaardige<br />
belangen. Na een inleiding in onderdeel 1 keert onderdeel 2<br />
zich tegen het in 3.3.b. weergegeven oordeel van het hof dat voor de<br />
beoordeling van de onrechtmatigheid maatgevend is de negatieve<br />
betekenis overeenkomstig Van Dale van de term ‘kwakzalver’.<br />
3.4.2 Nu vaststaat dat in de kranten en tijdschriften waarin de lijsten<br />
zijn gepubliceerd geen melding is gemaakt van de beperkte, meer<br />
neutrale betekenis van het woord ‘kwakzalver’ die de Vereniging c.s.<br />
blijkens hun publicaties hanteren, is onjuist noch onbegrijpelijk dat<br />
het hof bij de beoordeling van de onrechtmatigheid van de vermelding<br />
van Sickesz op de lijsten ervan is uitgegaan dat de gemiddelde<br />
lezer van die krant of dat tijdschrift aan dat woord de met de vermelding<br />
in Van Dale en het gangbare spraakgebruik overeenstemmende<br />
negatieve betekenis zal hechten. Voorzover de klachten van onderdeel<br />
2 dit een en ander bestrijden, falen zij.<br />
3.4.3 Daarmee is echter niet gezegd dat, zoals in het oordeel van het<br />
hof ligt besloten, aan de Vereniging c.s. als onrechtmatig handelen<br />
kan worden toegerekend dat in de berichtgeving in kranten en tijd-<br />
304<br />
schriften niet is verwezen naar de neutrale door de Vereniging c.s.<br />
bij het samenstellen van de lijst gehanteerde definitie van het begrip<br />
‘kwakzalver’, waardoor het grote publiek dit begrip in de negatieve,<br />
op boerenbedrog, oplichterij en knoeierij wijzende betekenis heeft<br />
opgevat. Ook valt niet zonder meer in te zien dat aan de Vereniging<br />
c.s. kan worden toegerekend dat door die berichtgeving in de media<br />
de eer en goede naam van Sickesz bij het grote publiek ernstiger is<br />
beschadigd dan wanneer dat publiek had kennisgenomen van de<br />
toelichting die de Vereniging c.s. op de gehanteerde definitie hebben<br />
gegeven en waarin centraal staat dat opneming in de lijst van kwakzalvers<br />
allerminst impliceert of vereist dat kwade trouw of oplichting<br />
in het spel is. In het kader van het maatschappelijk debat, waarin de<br />
Vereniging c.s. zich klaarblijkelijk met hun publicaties wilden mengen,<br />
behoeven zij zich niet te laten weerhouden van het gebruik van<br />
het woord ‘kwakzalverij’ en van het samenstellen en publiceren van<br />
lijsten met personen die zich volgens hen met ‘kwakzalverij’ bezighouden<br />
in de daarbij door hen vermelde en toegelichte betekenis.<br />
Daarbij is in aanmerking te nemen dat de Vereniging c.s. blijkens de<br />
vaststellingen van het hof het grote publiek willen waarschuwen voor<br />
wat zij als kwakzalverij beschouwen, en dat zij zelf door de inhoud en<br />
context van hun publicaties geen onduidelijkheid laten bestaan over<br />
wat zij daarmee bedoelen. In dit verband beroepen zij zich terecht op<br />
de mede in art. 10 EVRM gewaarborgde vrijheid van meningsuiting.<br />
Bij de beoordeling van de rechtmatigheid van het gebruik van het<br />
woord ‘kwakzalver’ is het hof dan ook ten onrechte voorbijgegaan<br />
aan de specifieke betekenis die daaraan volgens de door de Vereniging<br />
c.s. gehanteerde definitie toekomt, te weten de meer neutrale betekenis,<br />
die ook in Van Dale is vermeld. De op het voorgaande gerichte<br />
klachten van onderdeel 2 zijn gegrond.<br />
3.5 Naar aanleiding van de klachten van onderdeel 3 tegen de hiervoor<br />
in 3.3.e weergegeven rov. 3.4 wordt overwogen dat het hof onvoldoende<br />
is ingegaan op de kern van de bezwaren van de Vereniging<br />
c.s. tegen de door Sickesz gepropageerde inzichten en behandelmethoden.<br />
Die bezwaren richtten zich blijkens de gedingstukken niet<br />
alleen op de aanprijzing en toepassing van OMG voor de behandeling<br />
van nek-, schouder- en rugklachten, maar ook en vooral tegen de aanprijzing<br />
en toepassing daarvan bij klachten van onder meer internistische<br />
aard en zelfs bij psychiatrische ziektebeelden als autisme, schizofrenie<br />
en manisch-depressieve psychosen. Tegen die achtergrond,<br />
en gelet op het blijkens de gedingstukken gevoerde debat omtrent<br />
het (vrijwel geheel) ontbreken van aan wetenschappelijk onderzoek<br />
of aan ervaringen in de medische praktijk te ontlenen steun voor de<br />
beweerde werkzaamheid van OMG ook bij dergelijke ziektebeelden,<br />
is de beslissing van het hof ontoereikend gemotiveerd. Om die reden<br />
behoefde ook nadere motivering dat de Vereniging c.s. werden veroordeeld<br />
tot plaatsing van een rectificatie waarin zij, zonder nadere<br />
precisering, zouden moeten verklaren dat ‘niet kan worden gesteld<br />
dat de behandelmethoden van Sickesz en de orthomanuele geneeskunde<br />
geen (enkel) effect hebben.’<br />
3.6 Op grond van het voorgaande kan het bestreden arrest niet in<br />
stand blijven. De overige onderdelen van het middel behoeven geen<br />
behandeling. Na verwijzing zal opnieuw moeten worden beoordeeld<br />
of de Vereniging c.s. onrechtmatig hebben gehandeld door Sickesz<br />
aan te duiden als kwakzalver, waarbij eventueel ook opnieuw aan de<br />
orde kan komen of grond bestaat voor persoonlijke aansprakelijkheid<br />
van [eiser 2].<br />
4. Beslissing<br />
De Hoge Raad:<br />
– vernietigt het arrest van het gerechtshof te Amsterdam van 31 mei<br />
2007;<br />
– verwijst het geding naar het gerechtshof te ’s-Gravenhage ter verdere<br />
behandeling en beslissing;<br />
– veroordeelt Sickesz in de kosten van het geding in cassatie, tot<br />
op deze uitspraak aan de zijde van de Vereniging c.s. begroot op<br />
€ 465,49 aan verschotten en € 2.600,– voor salaris.<br />
Dit arrest is gewezen door de vice-president D.H. Beukenhorst als<br />
voorzitter en de raadsheren A. Hammerstein, J.C. van Oven, C.A.<br />
Streefkerk en W.D.H. Asser, en in het openbaar uitgesproken door de<br />
raadsheer E.J. Numann op 15 mei 2009.<br />
Mediaforum 2009-7/8
Noot<br />
Dylan <strong>Griffiths</strong><br />
De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Hof Amsterdam, gepubliceerd<br />
in Mediaforum 2007-9 (nr. 32). Voor de casus en mijn commentaar<br />
op de uitspraak van het hof verwijs ik naar mijn noot van destijds.<br />
Ik had gehoopt dat de Hoge Raad zou casseren op de grond dat rechterlijk<br />
ingrijpen in een debat over de wenselijkheid van (alternatieve)<br />
geneeswijzen niet noodzakelijk is in een democratische samenleving,<br />
ook al wordt dat debat niet steeds beleefd gevoerd. Ik was het wel met<br />
het hof eens dat de kwalificatie ‘kwakzalver’ naar gewoon spraakgebruik<br />
een ‘negatieve gevoelswaarde’ heeft, en dat daaraan niet afdoet<br />
dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij, bij haar lijst van ‘de 20<br />
grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ een eigen – genuanceerdere en<br />
meer neutrale – definitie van die term hanteert.<br />
De Hoge Raad vindt echter dat aan de Vereniging niet kan worden<br />
toegerekend dat de media die over de lijst berichtten daarbij géén<br />
melding maakten van die eigen definitie van de Vereniging en dat de<br />
reputatie van Sickesz daardoor ernstiger is beschadigd dan wanneer<br />
het publiek wél kennis had genomen van de toelichting van de vereniging.<br />
Daarom is het hof bij het beoordelen van de rechtmatigheid van<br />
de door de Vereniging aan Sickesz gegeven kwalificatie ten onrechte<br />
uitgegaan van de betekenis in het gewone spraakgebruik. Die rechtmatigheid<br />
had volgens de Hoge Raad moeten worden getoetst aan de<br />
eigen definitie van de Vereniging van het begrip kwakzalver.<br />
Ik vind dat een rare benadering. Als ik een lijst publiceer van – volstrekt<br />
willekeurig gekozen en niet aan de werkelijkheid ontleend<br />
voorbeeld – ‘de drie onaangenaamste fascisten in de Raad van<br />
Bestuur van ABN AMRO’, kom ik dan volgens de Hoge Raad weg met<br />
het verweer dat ik bij die lijst een definitie van ‘fascist’ heb gevoegd,<br />
die inhoudt: ‘eenieder die bij de afgelopen verkiezingen PVV heeft<br />
gestemd’, en ik kan bewijzen dat de drie op de lijst geplaatsten aan die<br />
definitie beantwoorden?<br />
De benadering van de Hoge Raad leidt er bovendien toe dat deze al<br />
sinds 2003 slepende procedure nu nog steeds niet voorbij is. De zaak<br />
wordt verwezen naar het Hof Den Haag. Dat moet – zo begrijp ik het<br />
– gaan beoordelen of de behandelmethoden van Sickesz onder de<br />
door de Vereniging gehanteerde definitie van ‘kwakzalverij’ vallen.<br />
Was die lijst van ‘20 grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ echt de<br />
aandacht van al die rechters waard?<br />
Nr. 24 Zwartepoorte/Schoonderwoerd<br />
en Soeters<br />
Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 13 mei 2009<br />
Vonnis in de zaak van<br />
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte<br />
Goes BV, gevestigd te Goes,<br />
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte<br />
Roosendaal BV, gevestigd te Roosendaal en Nispen,<br />
eiseressen bij dagvaarding van 2 mei 2009, advocaat mr. J.E.M. Oude<br />
Kempers te Arnhem,<br />
Mediaforum 2009-7/8 305<br />
tegen<br />
1. Nicolaas Cornelis Johannes Schoonderwoerd, wonende te Amsterdam,<br />
2. Johannes Marinus Soeters, wonende te Oosterhout,<br />
gedaagden, verschenen in persoon.<br />
Eisers zullen hierna gezamenlijk in mannelijk enkelvoud ook Zwartepoorte<br />
worden genoemd.<br />
1. De procedure<br />
Ter terechtzitting van 8 mei 2009 heeft Zwartepoorte gesteld en<br />
gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis gehechte<br />
dagvaarding, waarbij de eis is gewijzigd bij de eveneens aan dit<br />
vonnis gehechte akte. Schoonderwoerd en Soeters hebben verweer<br />
gevoerd met conclusie tot weigering van de gevraagde voorzieningen.<br />
Zwartepoorte heeft producties en pleitnota’s in het geding<br />
gebracht. Schoonderwoerd heeft producties en een pleitnota in het<br />
geding gebracht. Na verder debat hebben partijen verzocht vonnis te<br />
wijzen. Ter zitting waren aanwezig aan de zijde van Zwartepoorte: J.<br />
Zwartepoorte, directeur van eiseressen met mr. Oude Kempers en aan<br />
de zijde van gedaagden: Schoonderwoerd en Soeters. Ter zitting is<br />
medegedeeld dat vanwege de spoedeisendheid van de zaak op 13 mei<br />
2009 verkort vonnis zal worden gewezen en de uitwerking daarvan<br />
op 27 mei 2009 zal volgen. Onderstaande is die uitwerking.<br />
2. De feiten<br />
2.1. Schoonderwoerd exploiteert de website www.klup.nl. De website<br />
www.miljoenhuizen.nl wordt geëxploiteerd door Columbus Consult<br />
Bermuda Ltd. Beide websites worden met gegevens over woningen,<br />
bedrijven en andere links gevoed vanuit verschillende databases.<br />
Deze gegevens worden automatisch, zonder menselijke tussenkomst,<br />
toegevoegd, veranderd of verwijderd. Geregistreerde gebruikers<br />
kunnen deze informatie zelf aanpassen of aanvullen. Wel kunnen<br />
moderators, bijvoorbeeld Schoonderwoerd, achteraf deze aanpassingen<br />
wijzigen of verwijderen. Op de websites kunnen over woningen<br />
of bedrijven ook commentaren worden achtergelaten. Voordat deze<br />
commentaren worden geplaatst, worden zij vooraf gecontroleerd<br />
door een moderator. De moderator beslist of de aangeleverde tekst<br />
op de website kan worden gepubliceerd. De moderator kan de tekst<br />
aanpassen of verwijderen. Beide websites zijn zodanig ingericht dat<br />
zij bij treffers naar aanleiding van zoektermen, hoog op de zoekresultatenpagina<br />
van Google verschijnen.<br />
2.2. Zwartepoorte drijft een tweetal ondernemingen (autohandel),<br />
één te Goes en één te Roosendaal. Zwartepoorte is een officiële distributeur<br />
van de merken BMW, MINI en Land Rover.<br />
2.3. Op de website www.klup.nl staat onder het kopje bedrijven in de<br />
kolom onder meer: ‘Activiteit: Autodealer Plaats: Roosendaal Volledige<br />
naam: Zwartpoorte Specialiteit: BMW’. Op de website staat<br />
in een andere kolom onder het kopje ‘Laatste reacties betreffende<br />
ANDERe links’, onder meer: ‘Boot Rialto Dit bedrijf is failliet verklaard,<br />
het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Boot Rialto<br />
gewerkt’.<br />
2.4. Na intoetsing in de Google zoekmachine van de woorden [Zwartepoorte]<br />
en [failliet] laat de Google zoekresultatenpagina de volgende<br />
tekst zien op de eerste plaats:<br />
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over<br />
...<br />
Volledige naam: Zwartepoorte Specialiteit: BMW... Dit bedrijf is<br />
Jurisprudentie nr. 24<br />
11
Noot<br />
Dylan <strong>Griffiths</strong><br />
De Hoge Raad vernietigt het arrest van het Hof Amsterdam, gepubliceerd<br />
in Mediaforum 2007-9 (nr. 32). Voor de casus en mijn commentaar<br />
op de uitspraak van het hof verwijs ik naar mijn noot van destijds.<br />
Ik had gehoopt dat de Hoge Raad zou casseren op de grond dat rechterlijk<br />
ingrijpen in een debat over de wenselijkheid van (alternatieve)<br />
geneeswijzen niet noodzakelijk is in een democratische samenleving,<br />
ook al wordt dat debat niet steeds beleefd gevoerd. Ik was het wel met<br />
het hof eens dat de kwalificatie ‘kwakzalver’ naar gewoon spraakgebruik<br />
een ‘negatieve gevoelswaarde’ heeft, en dat daaraan niet afdoet<br />
dat de Vereniging tegen de Kwakzalverij, bij haar lijst van ‘de 20<br />
grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ een eigen – genuanceerdere en<br />
meer neutrale – definitie van die term hanteert.<br />
De Hoge Raad vindt echter dat aan de Vereniging niet kan worden<br />
toegerekend dat de media die over de lijst berichtten daarbij géén<br />
melding maakten van die eigen definitie van de Vereniging en dat de<br />
reputatie van Sickesz daardoor ernstiger is beschadigd dan wanneer<br />
het publiek wél kennis had genomen van de toelichting van de vereniging.<br />
Daarom is het hof bij het beoordelen van de rechtmatigheid van<br />
de door de Vereniging aan Sickesz gegeven kwalificatie ten onrechte<br />
uitgegaan van de betekenis in het gewone spraakgebruik. Die rechtmatigheid<br />
had volgens de Hoge Raad moeten worden getoetst aan de<br />
eigen definitie van de Vereniging van het begrip kwakzalver.<br />
Ik vind dat een rare benadering. Als ik een lijst publiceer van – volstrekt<br />
willekeurig gekozen en niet aan de werkelijkheid ontleend<br />
voorbeeld – ‘de drie onaangenaamste fascisten in de Raad van<br />
Bestuur van ABN AMRO’, kom ik dan volgens de Hoge Raad weg met<br />
het verweer dat ik bij die lijst een definitie van ‘fascist’ heb gevoegd,<br />
die inhoudt: ‘eenieder die bij de afgelopen verkiezingen PVV heeft<br />
gestemd’, en ik kan bewijzen dat de drie op de lijst geplaatsten aan die<br />
definitie beantwoorden?<br />
De benadering van de Hoge Raad leidt er bovendien toe dat deze al<br />
sinds 2003 slepende procedure nu nog steeds niet voorbij is. De zaak<br />
wordt verwezen naar het Hof Den Haag. Dat moet – zo begrijp ik het<br />
– gaan beoordelen of de behandelmethoden van Sickesz onder de<br />
door de Vereniging gehanteerde definitie van ‘kwakzalverij’ vallen.<br />
Was die lijst van ‘20 grootste kwakzalvers van de 20 e eeuw’ echt de<br />
aandacht van al die rechters waard?<br />
Nr. 24 Zwartepoorte/Schoonderwoerd<br />
en Soeters<br />
Voorzieningenrechter Rechtbank Amsterdam 13 mei 2009<br />
Vonnis in de zaak van<br />
1. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte<br />
Goes BV, gevestigd te Goes,<br />
2. de besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Zwartepoorte<br />
Roosendaal BV, gevestigd te Roosendaal en Nispen,<br />
eiseressen bij dagvaarding van 2 mei 2009, advocaat mr. J.E.M. Oude<br />
Kempers te Arnhem,<br />
Mediaforum 2009-7/8 305<br />
tegen<br />
1. Nicolaas Cornelis Johannes Schoonderwoerd, wonende te Amsterdam,<br />
2. Johannes Marinus Soeters, wonende te Oosterhout,<br />
gedaagden, verschenen in persoon.<br />
Eisers zullen hierna gezamenlijk in mannelijk enkelvoud ook Zwartepoorte<br />
worden genoemd.<br />
1. De procedure<br />
Ter terechtzitting van 8 mei 2009 heeft Zwartepoorte gesteld en<br />
gevorderd overeenkomstig de in fotokopie aan dit vonnis gehechte<br />
dagvaarding, waarbij de eis is gewijzigd bij de eveneens aan dit<br />
vonnis gehechte akte. Schoonderwoerd en Soeters hebben verweer<br />
gevoerd met conclusie tot weigering van de gevraagde voorzieningen.<br />
Zwartepoorte heeft producties en pleitnota’s in het geding<br />
gebracht. Schoonderwoerd heeft producties en een pleitnota in het<br />
geding gebracht. Na verder debat hebben partijen verzocht vonnis te<br />
wijzen. Ter zitting waren aanwezig aan de zijde van Zwartepoorte: J.<br />
Zwartepoorte, directeur van eiseressen met mr. Oude Kempers en aan<br />
de zijde van gedaagden: Schoonderwoerd en Soeters. Ter zitting is<br />
medegedeeld dat vanwege de spoedeisendheid van de zaak op 13 mei<br />
2009 verkort vonnis zal worden gewezen en de uitwerking daarvan<br />
op 27 mei 2009 zal volgen. Onderstaande is die uitwerking.<br />
2. De feiten<br />
2.1. Schoonderwoerd exploiteert de website www.klup.nl. De website<br />
www.miljoenhuizen.nl wordt geëxploiteerd door Columbus Consult<br />
Bermuda Ltd. Beide websites worden met gegevens over woningen,<br />
bedrijven en andere links gevoed vanuit verschillende databases.<br />
Deze gegevens worden automatisch, zonder menselijke tussenkomst,<br />
toegevoegd, veranderd of verwijderd. Geregistreerde gebruikers<br />
kunnen deze informatie zelf aanpassen of aanvullen. Wel kunnen<br />
moderators, bijvoorbeeld Schoonderwoerd, achteraf deze aanpassingen<br />
wijzigen of verwijderen. Op de websites kunnen over woningen<br />
of bedrijven ook commentaren worden achtergelaten. Voordat deze<br />
commentaren worden geplaatst, worden zij vooraf gecontroleerd<br />
door een moderator. De moderator beslist of de aangeleverde tekst<br />
op de website kan worden gepubliceerd. De moderator kan de tekst<br />
aanpassen of verwijderen. Beide websites zijn zodanig ingericht dat<br />
zij bij treffers naar aanleiding van zoektermen, hoog op de zoekresultatenpagina<br />
van Google verschijnen.<br />
2.2. Zwartepoorte drijft een tweetal ondernemingen (autohandel),<br />
één te Goes en één te Roosendaal. Zwartepoorte is een officiële distributeur<br />
van de merken BMW, MINI en Land Rover.<br />
2.3. Op de website www.klup.nl staat onder het kopje bedrijven in de<br />
kolom onder meer: ‘Activiteit: Autodealer Plaats: Roosendaal Volledige<br />
naam: Zwartpoorte Specialiteit: BMW’. Op de website staat<br />
in een andere kolom onder het kopje ‘Laatste reacties betreffende<br />
ANDERe links’, onder meer: ‘Boot Rialto Dit bedrijf is failliet verklaard,<br />
het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Boot Rialto<br />
gewerkt’.<br />
2.4. Na intoetsing in de Google zoekmachine van de woorden [Zwartepoorte]<br />
en [failliet] laat de Google zoekresultatenpagina de volgende<br />
tekst zien op de eerste plaats:<br />
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over<br />
...<br />
Volledige naam: Zwartepoorte Specialiteit: BMW... Dit bedrijf is<br />
Jurisprudentie nr. 24<br />
11
Jurisprudentie nr. 24<br />
11<br />
failliet verklaard, het is overgenomen door het motorhuis Ik heb<br />
bij Boot Rialto gewerkt ...’<br />
en op de tweede plaats:<br />
‘ zwartepoorte bedrijven.klup.nl– informatie en meningen over<br />
...<br />
Ik wil graag de ervaringen weten van anderen met Zwartepoorte<br />
te Roosendaal. ... Dit bedrijf is failliet verklaard, het is overgenomen<br />
door het motorhuis Ik ...’<br />
2.5. Zwartepoorte heeft Schoonderwoerd en Soeters bij brief van 9<br />
maart 2009 gesommeerd om de inrichting van de website www.klup.<br />
nl aan te passen en aangepast te houden. In de brief staat verder onder<br />
meer:<br />
Door uw handelwijze en de wijze waarop u de website hebt ingericht, lijden<br />
cliënten aanzienlijke schade. Vanwege het feit dat in deze tijd diverse garagebedrijven<br />
kampen met financiële problemen, zijn leveranciers en klanten op<br />
hun hoede. De geruchten die zijn ontstaan doordat door uw toedoen de suggestie<br />
wordt gewekt dat cliënten failliet zijn, hebben ertoe geleid dat orders<br />
uitblijven, bestellingen worden geannuleerd en vooruitbetalingen worden<br />
uitgesteld.<br />
2.6. Zwartepoorte heeft Schoonderwoerd op 26 maart 2009 opnieuw<br />
gesommeerd de inrichting van de website aan te passen.<br />
2.7. Bij brieven van 15 april 2009 heeft Zwartepoorte Schoonderwoerd<br />
en Soeters opnieuw gesommeerd de website aan te passen.<br />
2.8. Door Zwartepoorte zijn verklaringen (e-mails) overgelegd<br />
van meerdere medewerkers waarin een groot aantal namen wordt<br />
genoemd van klanten en relaties die vragen hebben gesteld over het<br />
vermeende faillissement, waaronder een email van 6 mei 2009 van N.<br />
Schrijver inhoudende onder meer:<br />
Hierbij mijn bevestiging dat ik diverse mensen heb gesproken wat betreft dat<br />
Zwartepoorte failliet zou gaan. Mensen vertellen dat ze dit op internet gelezen<br />
hebben. [...]. De geruchten zijn als een lopend vuurtje gegaan, waarop ik<br />
ook steeds meer reacties van mensen ben gaan krijgen. Mensen die mij hierover<br />
hebben aangesproken of gebeld zijn o.a.:<br />
– de PZC hier mij hierover gebeld<br />
– Dhr. S. Steketee heeft mij hierover speciaal gebeld. Zijn klanten hebben<br />
het ook weer aan hem gevraagd. [...]<br />
– Andere bedrijven waar ik wel eens kom, of mensen van spreek (bijv. Van<br />
de Velde auto’s) hadden ook van de geruchten vernomen of dealers hier in<br />
de omgeving zoals de Fiat [...]<br />
3. Het geschil<br />
3.1. Zwartepoorte vordert – samengevat en na wijziging van eis –, op<br />
straffe van een dwangsom, Schoonderwoerd en Soeters te veroordelen<br />
om met onmiddellijke ingang na betekening van het vonnis de<br />
inrichting van de websites www.klup.nl en www.miljoenhuizen.nl<br />
en andere door Schoonderwoerd en Soeters gehouden c.q. geëxploiteerde<br />
websites zodanig aan te passen en aangepast te houden, dat<br />
door of op deze websites, al dan niet via Google dan wel via andere<br />
zoekmachines, niet meer de onjuiste associatie wordt gewekt dat<br />
Zwartepoorte failliet is dan wel overgenomen is, met veroordeling<br />
van Schoonderwoerd en Soeters in de proceskosten.<br />
3.2. Zwartepoorte stelt daartoe het volgende. Wanneer men via Google<br />
zoekt op de zoektermen [Zwartepoorte] en [failliet] geeft Google in<br />
de zoekresultaten via de zoekresultatenpagina de teksten van de websites<br />
www.klup.nl en www.miljoenhuizen.nl zodanig (gecombineerd)<br />
weer dat het voor de gemiddelde lezer lijkt alsof Zwartepoorte failliet<br />
is. Pas als wordt doorgeklikt naar de betreffende website en de websites<br />
goed en volledig worden gelezen, wordt duidelijk dat de verwijzing<br />
naar het failliete bedrijf een ánder bedrijf betreft. Door de wijze<br />
waarop de website is ingericht, wordt onjuiste informatie verstrekt,<br />
die schadelijk is voor de goede naam en reputatie van Zwartepoorte.<br />
Als gevolg van deze verkeerde informatie heeft Zwartepoorte aanzienlijke<br />
schade geleden en lijdt dat nog steeds. Zwartepoorte heeft diverse<br />
malen naar aanleiding van vragen van (potentiële) klanten moeten<br />
uitleggen dat er geen sprake was van een faillissement. Juist in deze<br />
tijden van economische crisis hebben autobedrijven grote moeite om<br />
het hoofd boven water te houden. Elke suggestie dat van een faillissement<br />
sprake zou zijn brengt schade toe aan de reputatie van Zwartepoorte<br />
en vergroot de kans dat klanten wegblijven. Ook heeft Zwartepoorte<br />
zijn personeelsleden meermalen moeten overtuigen dat zij<br />
zich geen zorgen hoefden te maken. Ter zitting heeft de heer J. Zwar-<br />
306<br />
tepoorte nog verklaard dat hij er niet om heeft gevraagd om met zijn<br />
bedrijfsgegevens op de betrokken websites vermeld te worden en hij<br />
dat ook niet wil. Schoonderwoerd en Soeters zijn aansprakelijk voor<br />
de schade die uit de zoekresultaten voortvloeit. Een redelijke belangenafweging<br />
brengt met zich dat de belangen van Zwartepoorte bij<br />
aanpassing van de website zwaarder dienen te wegen dan de belangen<br />
van Schoonderwoerd en Soeters bij ongewijzigde handhaving van de<br />
website. Met een betrekkelijk eenvoudige handeling kan Schoonderwoerd<br />
en/of Soeters de website zodanig aanpassen dat de resultaten<br />
niet zodanig worden weergegeven dat Zwartepoorte daardoor schade<br />
lijdt.<br />
3.3. Schoonderwoerd en Soeters voeren verweer als volgt.<br />
De vordering betrekking hebbende op www.miljoenhuizen.nl dient<br />
te worden afgewezen nu deze website eigendom is van Columbus<br />
Consult Bermuda Ltd., welke vennootschap niet is gedagvaard. De<br />
vordering tegen Soeters dient ook te worden afgewezen omdat hij ten<br />
onrechte is gedagvaard. Soeters heeft geen invloed op de inhoud van<br />
www.klup.nl die in deze zaak aan de orde is.<br />
De informatie die door www.klup.nl wordt weergegeven is publiek<br />
beschikbaar en niet onjuist en/of schadelijk voor Zwartepoorte. Er<br />
wordt op de website op geen enkele manier de indruk gewekt dat<br />
Zwartepoorte failliet zou zijn. Het blok waarin de bedrijfsgegevens<br />
van Zwartepoorte zijn weergegeven onderscheidt zich fysiek duidelijk<br />
van het blok waarin het commentaar van de bezoeker over het<br />
failliete bedrijf Boot Rialto staat. Bij intoetsing van de twee zoektermen<br />
[Zwartepoorte] en [failliet] op de Google zoekmachine, linkt<br />
Google twee stukken tekst die afkomstig zijn uit de twee verschillende<br />
blokken en die betrekking hebben op twee bedrijven op de voor<br />
Zwartepoorte ongelukkige manier, met slechts drie puntjes daartussen.<br />
De geoefende internetgebruiker weet dat de twee door Google<br />
gelinkte teksten niet noodzakelijkerwijs betrekking hebben op hetzelfde<br />
onderwerp. Om dat te checken dient men de door Google voorgestelde<br />
link aan te klikken en de website goed te lezen. Gekomen op<br />
de website www.klup.nl blijkt al gauw dat de zin ‘dit bedrijf is failliet<br />
verklaard’ geen betrekking heeft op Zwartepoorte. Het ligt niet op de<br />
weg van gedaagden om de website www.klup.nl aan te passen, omdat<br />
het probleem wordt veroorzaakt door de willekeurige en door gedaagden<br />
niet te beïnvloeden wijze waarop Google ingevulde zoektermen<br />
weergeeft op de resultatenpagina. De Google zoekmachine biedt<br />
geen mogelijkheden een zoekresultaat bij combinaties zoals [Zwartepoorte]<br />
en [failliet] bij voorbaat uit te sluiten. Het is wel mogelijk<br />
een gehele pagina niet te laten indexeren door Google, maar dat betekent<br />
dat die gehele pagina niet gevonden kan worden door Google en<br />
dat deze pagina aanzienlijk minder bezoek zal krijgen. Zelfs al zou<br />
Schoonderwoerd de tekst op de website aanpassen, is het maar zeer de<br />
vraag of er vervolgens niet een andere ongelukkige combinatie wordt<br />
gevormd na het intoetsen van zoektermen. Ook vele andere websites<br />
zullen dan dezelfde stap moeten ondernemen. Hierdoor wordt<br />
het functioneren van internet en van zoekmachines ernstig beperkt.<br />
Schoonderwoerd en Soeters kunnen op geen enkele wijze aansprakelijk<br />
worden gesteld voor onrechtmatige handelingen die niet (door<br />
hen) zijn gepleegd. Toewijzing van de vordering zou een ernstige<br />
beperking met zich meebrengen voor de vrijheid van meningsuiting<br />
omdat dit met zich zou brengen dat een niet lasterlijke mededeling<br />
verboden zou kunnen worden omdat deze door tussenkomst van een<br />
ander zó wordt weergegeven dat anderen deze weergave opvatten in<br />
negatieve zin. Het spoedeisende belang wordt betwist nu is gebleken<br />
dat er nog vele zoekresultaten zullen overblijven bij verwijdering van<br />
de klup.nl en/of miljoenhuizen.nl resultaten.<br />
4. De beoordeling<br />
4.1. Nu de eigenaar van de website www.miljoenhuizen.nl niet is<br />
gedagvaard, kunnen de vorderingen betrekking hebbende op de<br />
inrichting van www.miljoenhuizen.nl niet worden toegewezen.<br />
4.2. Door Zwartepoorte is niet betwist de gemotiveerde stelling van<br />
Schoonderwoerd en Soeters dat Soeters als vrijwilliger bij www.klup.<br />
nl werkzaam is en dat hij de inrichting van de website www.klup.nl<br />
niet kan aanpassen waar het om de gewraakte teksten gaat, zodat de<br />
vorderingen jegens Soeters niet kunnen worden toegewezen.<br />
4.3. Zwartepoorte heeft aangegeven niet te willen dat zijn gegevens<br />
op www.klup.nl worden vermeld. Het recht op vrijheid van meningsuiting<br />
staat Schoonderwoerd echter in beginsel toe om gegevens van<br />
Zwartepoorte zoals vermeld op www.klup.nl op internet te publiceren<br />
en om gebruikers in de gelegenheid te stellen berichten over bedrijven<br />
te plaatsen op www.klup.nl. Het recht op vrijheid van menings-<br />
Mediaforum 2009-7/8
uiting wordt evenwel onder meer beperkt door het recht van betrokkenen<br />
om niet onrechtmatig te worden geschaad in hun reputatie.<br />
Zo mogen geen evident onjuiste of onnodig grievende uitlatingen<br />
worden gepubliceerd tegen de zin van betrokkenen. De weergave van<br />
beide teksten op www.klup.nl (de bedrijfsgegevens van Zwartepoorte<br />
en het commentaar over Boot Rialto), is op zichzelf niet onrechtmatig.<br />
De teksten geven geen onwaarheden weer, betreffen geen vertrouwelijke<br />
gegevens en schaden op zichzelf ook niet de reputatie van<br />
Zwartepoorte. Aannemelijk is echter dat de ongelukkige samenvoeging<br />
door Google van deze twee op zichzelf staande teksten, bij een<br />
groot aantal mensen de indruk kan wekken dat Zwartepoorte failliet<br />
zou zijn verklaard. De samenvoeging staat bovenaan de zoekresultatenpagina<br />
van Google.<br />
4.4. Schoonderwoerd heeft aangevoerd dat Zwartepoorte Google<br />
dient te dagvaarden, omdat het probleem is ontstaan door de zoekbewerking<br />
die Google uitvoert. Schoonderwoerd kan daarop geen<br />
invloed uitoefenen. Hoewel het zeker zo is dat er vragen bestaan over<br />
de wijze waarop zoekresultaten door Google worden gegenereerd en<br />
vervolgens weergegeven zonder dat daarop enige invloed kan worden<br />
uitgeoefend door de eigenaren van de websites, geldt dat deze vragen<br />
binnen een bredere discussie aan de orde dienen te worden gesteld.<br />
Nu Schoonderwoerd gebruik maakt van de diensten van Google, hij<br />
daarvan ook voordeel heeft, althans kan hebben, en hij zijn website<br />
zo heeft ingericht dat deze ‘hoog’ scoort bij Google, heeft Schoonderwoerd<br />
in deze ook een eigen verantwoordelijkheid.<br />
4.5. De vraag die in verband met die verantwoordelijkheid aan de<br />
orde is, is of Schoonderwoerd handelt in strijd met de zorgvuldigheid<br />
die in het maatschappelijk verkeer, en derhalve ook op internet,<br />
betaamt, door na te laten hetgeen Zwartepoorte hem meermalen<br />
dringend en uitdrukkelijk heeft gevraagd, namelijk het modereren<br />
van de op www.klup.nl geplaatste teksten, zodanig dat niet langer<br />
na het intoetsen van de woorden [Zwartepoorte] en [failliet] op de<br />
zoekresultatenpagina van Google een tekst verschijnt die de onjuiste<br />
indruk kan geven dat Zwartepoorte failliet is verklaard.<br />
4.6. Zwartepoorte heeft meerdere verklaringen overgelegd van medewerkers<br />
die de namen noemen van diverse klanten en relaties die kritische<br />
vragen stellen over de financiële situatie van Zwartepoorte. Een<br />
aantal heeft ‘uit internet’ begrepen dat Zwartepoorte failliet is. Anders<br />
dan Schoonderwoerd heeft aangevoerd, is voldoende aannemelijk dat<br />
Zwartepoorte schade lijdt door de eerder genoemde weergave op de<br />
Google zoekresultatenpagina.<br />
4.7. Ter zitting heeft Schoonderwoerd aangegeven, dat het in dit concrete<br />
geval mogelijk is door een kleine ingreep de teksten zodanig aan<br />
te passen of (delen daarvan) te verwijderen, dat de zoekbewerking via<br />
Google niet langer het aangevochten resultaat oplevert. Schoonderwoerd<br />
heeft echter verklaard daartoe niet bereid te zijn omdat zijn<br />
vrijheid van meningsuiting daardoor wordt beperkt.<br />
Nu voldoende aannemelijk is geworden dat het voor Zwartepoorte<br />
aanmerkelijke schade oplevert als Schoonderwoerd de aanpassingen<br />
niet verricht, is de voorzieningenrechter van oordeel dat in dit concrete<br />
geval, nadat Zwartepoorte Schoonderwoerd daartoe meermalen<br />
heeft gesommeerd, Schoonderwoerd onrechtmatig jegens Zwartepoorte<br />
handelt na te laten de kleine aanpassing te verrichten. Het<br />
belang van Zwartepoorte weegt in deze zwaarder dan dat van Schoonderwoerd.<br />
4.8. Het voorgaande betekent niet dat een websitehouder als Schoonderwoerd<br />
bij de inrichting van een website zoals www.klup.nl voortdurend<br />
moet controleren of er mogelijk schadelijke zoekresultaten<br />
ontstaan. Het betekent slechts dat, wanneer door de inrichting van<br />
de website bij zoekresultaten voor degene die op die website wordt<br />
genoemd schade ontstaat en de benadeelde de websitehouder verzoekt<br />
die schade op te heffen, zal moeten worden bezien wat het<br />
zwaarste weegt, de vrijheid van meningsuiting van de websitehouder<br />
of de schade van de benadeelde. Deze toets behoeft niet altijd in het<br />
voordeel van de benadeelde uit te vallen. Alle omstandigheden van<br />
het concrete geval dienen in aanmerking te worden genomen. In de<br />
onderhavige zaak valt de belangenafweging ten gunste van Zwartepoorte<br />
uit. Daarbij spelen een rol de schade die Zwartepoorte lijdt, de<br />
geringe omvang van de ingreep die Schoonderwoerd moet toepassen<br />
om de schade op te heffen, het feit dat Schoonderwoerd uit zijn website<br />
inkomsten genereert, althans wil genereren, en Schoonderwoerd<br />
zijn eigen website zo heeft ingericht dat deze hoog scoort bij de weergave<br />
van zoekresultaten van Google.<br />
4.9. Op grond van het voorgaande zal de vordering worden toegewe-<br />
zen als volgt. Schoonderwoerd zal als de grotendeels in het ongelijk<br />
gestelde partij in de proceskosten worden veroordeeld. De kosten aan<br />
de zijde van Zwartepoorte worden begroot op: € 77,25 aan explootkosten,<br />
€ 262,– aan vast recht en € 816,– aan salaris advocaat.<br />
4.10. Zwartepoorte zal als de jegens Soeters grotendeels in het ongelijk<br />
gestelde partij in de proceskosten van Soeters worden veroordeeld.<br />
De kosten aan de zijde van Soeters worden begroot op: € 262,–.<br />
5. De beslissing<br />
De voorzieningenrechter<br />
5.1. weigert de gevraagde voorzieningen voorzover deze zijn gericht<br />
tegen Soeters,<br />
5.2. veroordeelt Schoonderwoerd om binnen twee dagen na betekening<br />
van dit vonnis de inrichting van de website www.klup.nl zodanig<br />
aan te passen en aangepast te houden, dat niet langer via deze<br />
website, door middel van de zoekmachine van Google, een zoekresultaat<br />
wordt weergegeven waarin de onjuiste indruk wordt gewekt dat<br />
Zwartepoorte failliet is,<br />
5.3. bepaalt dat Schoonderwoerd voor iedere dag dat hij in strijd handelt<br />
met het onder 5.3 bepaalde, aan Zwartepoorte een dwangsom<br />
verbeurt van € 500,–, tot een maximum van € 50.000,–,<br />
5.4. veroordeelt Schoonderwoerd in de proceskosten, aan de zijde van<br />
Zwartepoorte tot op heden begroot op € 1.155,25,<br />
5.5. veroordeelt Zwartepoorte in de proceskosten van Soeters, aan de<br />
zijde van Soeters tot op heden begroot op € 262, –,<br />
5.6. verklaart dit vonnis tot zover uitvoerbaar bij voorraad,<br />
5.7. wijst het meer of anders gevorderde af.<br />
Dit vonnis is gewezen door mr. Sj.A. Rullmann, voorzieningenrechter,<br />
bijgestaan door mr. M. van den Berg, griffier, en in het openbaar<br />
uitgesproken op 13 mei 2009.<br />
Noot<br />
Dylan <strong>Griffiths</strong><br />
De website www.klup.nl bevat allerlei gegevens over (onder meer)<br />
bedrijven in Nederland. Bijvoorbeeld (tot voor kort), in de ene kolom:<br />
‘Activiteit: Autodealer Plaats: Roosendaal Volledige naam: Zwartepoorte<br />
Specialiteit: BMW’, en in een andere: ‘Boot Rialto Dit bedrijf is failliet<br />
verklaard, het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Rialto gewerkt’.<br />
Zwartepoorte, eiser in deze procedure 1 , had niet verzócht om plaatsing<br />
op www.klup.nl. De website is zo ingericht, dat deze zo hoog<br />
mogelijk verschijnt op de zoekresultatenpagina van Google. Als je op<br />
Google [Zwartepoorte] en [failliet] invoerde, waren tot voor kort de eerste<br />
twee zoekresultaten:<br />
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over ...<br />
Volledige naam: Zwartepoorte Specialiteit: BMW ... Dit bedrijf is failliet<br />
verklaard, het is overgenomen door het motorhuis Ik heb bij Boot Rialto gewerkt<br />
...’<br />
Mediaforum 2009-7/8 307<br />
en<br />
‘zwartepoorte bedrijven.klup.nl – informatie en meningen over ...<br />
Ik wil graag de ervaringen weten van anderen met Zwartepoorte te Roosendaal<br />
... Dit bedrijf is failliet verklaard, het is overgenomen door het motorhuis<br />
Ik ...’<br />
Zwartepoorte stelt hier last van te hebben: het gerucht doet de ronde<br />
dat hij failliet is, hij wordt er door klanten en collega-bedrijven over<br />
benaderd, en ook door de pers, waarbij hij te horen krijgt dat men de<br />
informatie van internet heeft. In deze voor de autobranche toch al<br />
moeilijke tijden is zo’n gerucht volgens Zwartepoorte (extra) schadelijk<br />
omdat het de kans verhoogt dat klanten wegblijven.<br />
Zwartepoorte heeft Schoonderwoerd, de eigenaar van www.klup.nl,<br />
gewezen op de schade die hij ondervindt van de manier waarop diens<br />
website is ingericht (in combinatie met Google) en hem tot drie keer<br />
toe verzocht de (inrichting van de) website aan te passen. Schoonder-<br />
Jurisprudentie nr. 24<br />
11
Jurisprudentie nr. 24<br />
11<br />
woerd weigert, waarop Zwartepoorte de voorzieningenrechter benadert.<br />
De voorzieningenrechter heeft op 13 mei verkort uitspraak gedaan<br />
waarbij Schoonderwoerd is veroordeeld om ‘de inrichting van de website<br />
www.klup.nl zodanig aan te passen en aangepast te houden, dat niet langer via<br />
deze website, door middel van de zoekmachine van Google, een zoekresultaat<br />
wordt weergegeven waarin de onjuiste indruk wordt gewekt dat Zwartepoorte<br />
failliet is’, met de aankondiging dat de uitwerking van het vonnis op<br />
27 mei zou volgen.<br />
Op het internet wacht men niet twee weken met het ventileren van<br />
meningen. Dat het nog niet mogelijk is een gefundeerd oordeel te<br />
geven wordt niet door iedereen gezien als een reden voor terughoudendheid.<br />
In de dagen na 13 mei verschenen er dan ook allerlei bijdragen<br />
aan de gedachtevorming over deze casus, van het intussen helaas<br />
bekende, maar telkens weer ontluisterende, soort 2 :<br />
‘Lijkt me dat die rechters geen flauw benul hebben van hoe internet werkt.<br />
Het vonnis slaat nergens op.’<br />
‘Wat een kul. Als je niks van internet snapt, blijf er dan af ...’<br />
‘Waar moet het toch met ons land naar toe als ter zake klaarblijkelijk ondeskundigen<br />
zichzelf ter zake deskundig achten en recht spreken?’<br />
‘Tja rechter Sj.A. Rullman heeft duidelijk onder een steen geleefd de laatste<br />
jaren.’<br />
De eerlijkheid gebiedt mij te vermelden dat er ook min of meer<br />
zakelijk geformuleerde kritiek bij was, soms zelfs voorzien van een<br />
onderbouwing, en dat enkele bijdragen overigens juist strekten tot<br />
ondersteuning van de uitkomst van het kort geding. Ik weet niet of<br />
de voorzieningenrechter kennis heeft genomen van al dat commentaar<br />
op haar uitspraak, maar in de motivering van het vonnis, die twee<br />
weken later volgde, heeft ze in ieder geval haar best gedaan om zo<br />
goed mogelijk uit te leggen hoe ze tot haar oordeel was gekomen (en<br />
duidelijk te maken dat dat oordeel nadrukkelijk slechts betrekking<br />
heeft op dit specifieke geval). Dat heeft een vonnis opgeleverd dat ik<br />
sympathiek vind en deels ook overtuigend, zij het niet helemaal.<br />
De kernoverweging is:<br />
De vraag [...] is of Schoonderwoerd handelt in strijd met de zorgvuldigheid<br />
die in het maatschappelijk verkeer, en derhalve ook op internet, betaamt, door<br />
na te laten hetgeen Zwartepoorte hem meermalen dringend en uitdrukkelijk<br />
heeft gevraagd, namelijk het modereren van de op www.klup.nl geplaatste<br />
teksten, zodanig dat niet langer na het intoetsen van [Zwartepoorte] en [ failliet]<br />
op de zoekresultatenpagina van Google een tekst verschijnt die de onjuiste<br />
indruk kan geven dat Zwartepoorte failliet is verklaard.<br />
Vervolgens weegt de voorzieningenrechter de wederzijdse belangen.<br />
Aan de zijde van Zwartepoorte acht zij ‘voldoende aannemelijk dat<br />
[deze] schade lijdt door de eerder genoemde weergave op de Google<br />
zoekresultatenpagina’. Ik vraag me af of de voorzieningenrechter hier<br />
niet wat gemakkelijk vanuit gaat. Zwartepoorte heeft verklaringen<br />
overgelegd van medewerkers die zijn benaderd door mensen die op<br />
internet hebben gelezen dat Zwartepoorte failliet zou zijn. Maar wat<br />
is de oorsprong van dat gerucht? Die kan moeilijk in de combinatie van<br />
www.klup.nl en Google gelegen zijn. Wie gaat er immers – zonder dat<br />
1 In navolging van de voorzieningenrechter duid ik de beide Zwartepoorte BV’s<br />
aan als Zwartepoorte, in mannelijk enkelvoud.<br />
2 Te vinden op www.miljoenenhuizen.nl. De vorderingen van Zwartepoorte<br />
waren overigens ook gericht tegen deze website maar dat onderdeel stuitte af<br />
op het feit dat deze website op naam staat van Columbus Consult Bermuda Ltd,<br />
308<br />
er al iets wordt vermoed – googlen op [Zwartepoorte] en [failliet]? En de<br />
internetgebruiker die al wél een vermoeden heeft, maar het wil verifiëren<br />
met behulp van Google, zal dunkt mij in het algemeen een stap<br />
verder gaan dan de zoekresultatenpagina van Google, waarna onmiddellijk<br />
duidelijk wordt dat de zinsnede die op de zoekresultatenpagina<br />
achter [...] werd vermeld (‘Dit bedrijf is failliet verklaard’) op een<br />
andere onderneming betrekking heeft. Maar misschien onderschat ik<br />
de ‘dynamiek’ van zo’n gerucht. Ik kan me in ieder geval voorstellen<br />
dat www.klup.nl in combinatie met Google een versterkende werking<br />
heeft gehad bij een gerucht dat op de een of andere – buiten die website<br />
gelegen – manier al in de wereld was gekomen.<br />
Aan de andere kant staat het belang van Schoonderwoerd en dat vind<br />
ik ook tamelijk zwak. Hij heeft ter zitting erkend dat hij door een<br />
kleine ingreep de teksten op zijn website zodanig kon aanpassen dat<br />
googlen niet meer het voor Zwartepoorte vervelende resultaat oplevert.<br />
(Intussen heeft Schoonderwoerd dat ook daadwerkelijk gedaan, door<br />
Zwartepoorte te vervangen door ZwartepOOrte [met nullen in plaats<br />
van o’s] en failliet door fai11iet [met enen in plaats van ellen].) Waarom<br />
wilde Schoonderwoerd die aanpassing dan niet doorvoeren, ondanks<br />
de ‘noodkreten’ van Zwartepoorte? Vrijheid van meningsuiting. Maar<br />
is dat hier zo’n sterk argument? Het ging hier niet om de uiting van<br />
een eigen gedachte van Schoonderwoerd, waarvoor uiteraard zou<br />
gelden dat hij geheel zelf moet kunnen bepalen hoe die luidt. De<br />
onderhavige uiting bevatte slechts feitelijke informatie. Op zichzelf<br />
wordt dergelijke informatie ook beschermd door het recht op vrije<br />
meningsuiting. Maar door de uiteindelijk door Schoonderwoerd aangebrachte<br />
wijziging is de inhoud van de informatie natuurlijk niet veranderd.<br />
Noch de individuele autonomie van Schoonderwoerd, noch<br />
de inhoud van het publieke debat of de publieke informatievoorziening<br />
heeft dus wezenlijk te lijden als gevolg van de aanpassing van<br />
de website. Het beroep op de vrije meningsuiting overtuigt in deze<br />
specifieke casus dan ook niet, en de voorzieningenrechter had er misschien<br />
goed aan gedaan dat wat meer in haar vonnis tot uitdrukking<br />
te brengen.<br />
Ik zou het als ik Schoonderwoerd was eerlijk gezegd wél bezwaarlijk<br />
vinden dat mijn website, na aanpassing, spelfouten bevat. Maar<br />
ik kan niet beoordelen of de met het oog op de zoekmachine Google<br />
benodigde verandering van de website ook op een andere manier had<br />
kunnen worden bewerkstelligd.<br />
Al met al een kort geding waarin op beide kanten van de belangenafweging<br />
wel wat af te dingen is. De vordering had misschien bij gebrek<br />
aan belang kunnen worden afgewezen, maar als wij de voorzieningenrechter<br />
volgen in haar (feitelijke) vaststelling dat Zwartepoorte<br />
wél schade leed die (mede) werd veroorzaakt door de website van<br />
Schoonderwoerd, en dat Zwartepoorte dus belang had bij de gevraagde<br />
voorziening, dan is wat daarna komt in feite niet meer dan toepassing<br />
van de in 1919 in Lindenbaum/Cohen geïntroduceerde norm. Als<br />
iemand jou er met klem op wijst dat iets wat jij hebt gedaan tot een<br />
voor hem schadelijk gevolg leidt, hoe onbedoeld ook, dan ben je naar<br />
maatstaven van maatschappelijke behoorlijkheid verplicht dat gevolg<br />
op te heffen, als dit voor jou eenvoudig te realiseren is, en zonder dat<br />
er een eigen recht (wezenlijk) in het gedrang komt.<br />
welke vennootschap niet was gedagvaard. Schoonderwoerd presenteert zich<br />
overigens wel als eigenaar van de site (bijvoorbeeld in een uitzending van BNR<br />
Nieuwsradio op 2 juni, naar aanleiding van het vonnis, te vinden op www.bnr.<br />
nl).<br />
Mediaforum 2009-7/8