De Psychiater 2012-06 - Pro Persona

periodiek van de nederlandse vereniging voor psychiatrie
Jaargang 19
nUMMer 6
JUli 2012
JAN SPIJKER
Bijzonder hoogleraar
Chronische
Depressie
vereniging
directeur peter niesink
verlaat de nvvp
Frank koerselMan
Met emeritaat
tevredenheidsonderZoek
Medisch specialistische
rapportage

IN DIT NUMMER jaargang 19 • nummer 6 • juli 2012
Jan Spijker
8
Jan Spijker benoemd tot bijzonder
hoogleraar Chronische Depressie
Dr. Jan Spijker werd onlangs benoemd tot bijzonder hoogleraar Chronische Depressie aan
de Radboud Universiteit Nijmegen. Een leerstoel specifiek gericht op chronische depressie
is geen luxe, stelt hij. ‘We weten namelijk nog steeds niet goed wat we met mensen met
een chronische depressie aan moeten.’
12 De praktijk
Tevredenheidsonderzoek medisch specialistische rapportage
Psychiatrische rapporteur Mieke Hassing wilde weten wat de kwaliteit is van haar rapportages. Ze liet daarom een
tevredenheidsonderzoek uitvoeren onder haar cliënten en verwijzers.
14 Vereniging
Directeur Peter Niesink verlaat de NVvP
In 2005 werd de toen 33-jarige Pieter Niesink directeur van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.
Zeven jaar later verlaat hij een bloeiende vereniging. ‘De buitenwereld kent ons nu.’
18 Interview
Wat is waanzin?
Darian Leader, Engels psychiater, psychoanalyticus en schrijver van het boek Wat is waanzin?, geeft zijn
visie op gekte. Bovendien heeft hij een aantal praktische tips voor de geïnteresseerde medicus.
20 Portret
Prof. dr. Frank Koerselman met emeritaat
Op 9 juni jl. ging Frank Koerselman officieel met emeritaat als Utrechts hoogleraar Psychiatrie, in het bijzonder psychotherapie.
Tevens nam hij afscheid als hoofd van de Afdeling Psychiatrie van het Amsterdamse St. Lucas Andreas Ziekenhuis.
24 Congres
APA 2012
Van 5 – 9 mei jl. vond in Philadelphia de 165 ste Annual Meeting van de American Psychiatric Association (APA) plaats.
Er waait een andere wind over het Amerikaanse psychiatrielandschap, constateert psychiater Harold van Megen.
Verenigingsnieuws
28 Ledenraad | Vier nieuwe leden stellen zich voor
Verder
Editorial Van het bestuur 4
Nieuws Van het bureau 5
Nieuws Algemeen 6
Gastcolumn Rutger Goekoop 17
Van de afdelingen 25
Ingezonden Naamgeving schizofrenie 27
Column Yolande de Kok 31

vanhetb e s t u u r
4
Wisseling van de wacht
Peter Niesink vertrekt dezer dagen als directeur van de NVvP. Hij maakt een prachtige promotie naar verenigingsdirecteur
van de BOVAG en is beoogd opvolger van de algemeen directeur van deze boeiende en ingewikkelde branchevereniging.
Peter zal daar volop kunnen profiteren van zijn ervaring bij het gestalte geven aan een nieuwe structuur binnen
de NVvP en het opbouwen en organiseren van een sterk en veelzijdig bureau. Het is dus niet jammer dat Peter Niesink
vertrekt: het is een bevestiging van het feit dat wij in de afgelopen jaren hebben mogen genieten van een toptalent dat
zichzelf overbodig heeft weten te maken op het moment dat de NVvP in een consolidatie fase komt.
Het verenigingsbestuur Kahn was visionair toen ze een 34 jarige man binnenhaalden vanuit de zorgverzekeringssector.
Iemand die zich al gemanifesteerd had als taxi bedrijfsleider en tankstation beheerder! Met grote voortvarendheid ging
Peter aan de slag. Hij leek wel alom aanwezig, vooral door zijn kennis en kunde om te verenigen. Hij ging confrontaties
niet uit de weg en legde een grote creativiteit aan de dag. Psychiaters zijn net mensen en het vergt enige diplomatie
om alle kikkers in de kruiwagen te houden. De doelstellingen waren eenvoudig: de NVvP op de kaart zetten, intern
sterk maken en een vaste partner worden in alle overleggen waar de missie van de NVvP “een optimale zorg voor
psychiatrische patiënten” aan de orde komt. Dit leidde er extern toe dat de NVvP een vaste invloedrijke partner werd
op het ministerie van VWS, in nauwe samenspraak met onze natuurlijke partners het Landelijk Platform GGz, de patiëntenvereniging
voor wie het allemaal bedoeld is, de brancheorganisatie GGZ Nederland, de vrijgevestigden, en collega’s
van het Nederlands Instituut van Psychologen.
Peter is professioneel, zorgvuldig en loyaal en opereerde in samenspraak met het bestuur binnen de afgesproken verenigingsstructuur,
waarin de ledenraad het hoogste orgaan is die toetst en strategisch meedenkt. Aanvankelijk was hij
zo goed als bij alle vergaderingen van de commissies, die het beleid voorbereiden en uitvoeren, aanwezig. Daarin was
zijn organisatorisch talent zichtbaar: stap voor stap werd hij vervangen door ter zake kundige beleidsmedewerksters
(geen mannen in het team van Peter !?). Die opbouw van het bureau werd in het afgelopen jaar spectaculair uitgebreid
met het aantrekken van het Onderwijsbureau: een forse investering in onze toekomst als vakgebied.
Peter heeft de psychiatrie een Bourgondische uitstraling gegeven, die doorklinkt in de Domus Medica. Bij de collega
Wetenschappelijke Verenigingen, de Orde en het Nederlands Huisartsen Genootschap staan wij niet alleen bekend om
ons visionaire beleid en toenemende invloed om het stigma van psychiatrische patiënten af te werpen, maar vooral
ook om onze congressen, onze hoogstanden van wetenschap en vakmanschap en om ons vermogen om te lachen en
te feesten!
Onze directeur heeft zich overbodig weten te maken. Het afronden van het Bestuurlijk Akkoord GGZ is de kroon op
zijn en onze inspanningen om de psychiatrie en somatiek dichter bij elkaar te brengen. Wij hebben als bestuur ook het
volste vertrouwen dat het bureau straks onder een nieuwe leiding volwaardig en groeizaam voort kan.
Rest ons hem namens u allen te bedanken en hem op 20 september op zijn afscheidssymposium op een passende en
feestelijke wijze hartelijk uit te zwaaien en succes te wensen.
Peter Niesink een naam om niet te vergeten!
Een interview met Peter Niesink treft u in dit blad op pagina 14.
DEPSYCHIATER 6 • 2012

Astrid Joosten dagvoorzitter op NVvP Najaarscongres
De vereniging nodigt haar leden van harte uit om het Najaarscongres 2012 op donderdag 8 november in Utrecht bij te wonen.
De dag wordt voorgezeten door de bekende tv-presentatrice Astrid Joosten.
Dit jaar zal het thema zich toespitsen op integraal kwaliteitsbeleid. De Commissie Kwaliteitszorg van de NVvP zal rond dit
thema een ochtendprogramma verzorgen. In de middag kunt u een keuze maken uit een aantal inspirerende en praktijkge-
richte symposia georganiseerd door afdelingen van de vereniging. Afgewisseld met de symposia vinden in de middag van de
deelnemende afdelingen ook de ledenvergaderingen plaats.
In de volgende uitgave van De Psychiater treft u meer achtergrondinformatie over het Najaarscongres. Het volledige pro-
gramma en praktische informatie over kosten, inschrijven en accreditatie krijgen leden begin september apart per post
toegestuurd.
Aankondiging: indienen abstracts ronde II vanaf 3 september
Ten behoeve van het Voorjaarscongres 2013 gaven wij u tot half juni de gelegenheid om abstracts in te dienen voor complete
symposia en workshops (Ronde I). Ronde II, voor het indienen van abstracts voor individuele lezingen, discussiegroepen of
posters start op 3 september en is geopend tot en met 14 oktober 2012. Noteer deze data nu alvast in uw agenda! Het
Voorjaarscongres 2013 wordt georganiseerd van 10 tot en met 12 april 2013 in het MECC Maastricht. Meer informatie over
het thema en de link naar de online abstractmodule vindt u op ww.nvvp.net/voorjaarscongres.
Vacature verenigingsvoorzitter open tot 1 augustus a.s.
Prof. dr. Rutger Jan van der Gaag, voorzitter van de vereniging, treedt per januari 2013 af als voorzitter. Wij zoeken een
krachtige persoonlijkheid om het voorzitterschap over te nemen. Bent u die ervaren psychiater, bij voorkeur hoogleraar psy-
chiatrie, die het totale werkterrein overziet, maar niet vanuit een ivoren toren? Die maatschappelijke ontwikkelingen helder
weet te duiden? Bent u de aangewezen persoon om onze beroepsgroep en onze patiënten een krachtige stem te geven in de
media? En helpt u de meest kwetsbaren in deze maatschappij die tussen een steeds onverschilliger wal en een bureaucratisch
schip dreigen te raken?
Wij nodigen u graag uit om de vacature en het volledige profiel van verenigingsvoorzitter te bekijken op www.nvvp.net/
vacatures (na inloggen op het Ledennet). Belangstellenden kunnen reageren tot 1 augustus a.s.
Verenigingsbureau verhuisd naar eerste etage Domus Medica
Mocht u in de komende periode het NVvP verenigingsbureau bezoeken voor vergaderingen of overleg, zoek ons dan
niet meer op de vijfde verdieping van het Domus Medica. Wij zijn onlangs verhuisd naar de eerste verdieping van
het pand. Als u vanuit de
receptie op de begane
grond de trap oploopt
naar de foyer, sla dan links
af. Achter in het pand treft
u rechts de deur met toe-
gang (pasje noodzakelijk)
naar het nieuwe onder-
komen van de vereniging,
waar vanaf 15 juni ook het
Onderwijsbureau van de
vereniging is gehuisvest.
v a n h e t b u r e a u
DEPSYCHIATER 6 • 2012 5

n I E u w S AlgEmEEn
Wilsverklaring wel gewild, maar weinig gebruikt
Mensen denken wel na over hun wensen
ten aanzien van ziekte, gezondheid en ook
levenseinde, maar leggen deze (nog) niet vast
in een wilsverklaring. Mensen die wel een
wilsverklaring hebben, bespreken deze met hun
naasten maar niet met hun zorgverlener.
Dat blijkt uit de meldactie ‘Wilsverklaring’ van
patiëntenfederatie NPCF waar bijna 11.000
De NVvP heeft samen met branche- en
beroepsverenigingen, zorgaanbieders, zorgverzekeraars
en patiënten- en familieorganisaties
op 18 juni jl. een breed akkoord met de minister
van VWS over de toekomst van de ggz, en
daarmee de psychiatrie, gesloten.
De NVvP en haar leden nemen daarmee de
verantwoordelijkheid om zich in te spannen
voor vernieuwing in het belang van de patiënt,
waarbij doelmatigheid en kwaliteit van zorg
steeds voorop staan. Forse groei van de vraag
naar psychiatrische behandelingen in de
afgelopen jaren en de daarmee gepaard gaande
budgettaire overschrijdingen, hebben het kabinet
genoodzaakt om voor 2012 zware bezuinigingsmaatregelen
aan de ggz-sector op te leggen.
Depressie bij ouderen ook zichtbaar in het bloed
Aan het VUmc zijn biologische mechanismen
ontdekt die samengaan met depressie bij
ouderen en die in bloed kunnen worden
opgespoord. Het gaat om verhoogde
ontstekingsactiviteit, antioxidanten uit de
voeding die door biologische markers kunnen
worden aangetoond, een tekort aan vitamine D
en een te hoog gehalte van het hormoon leptine,
zo laat promotieonderzoek van onderzoeker
Yuri Milaneschi zien.
6
DEPSYCHIATER 6 • 2012
mensen aan deelnamen. ‘Het onderwerp is
actueel en houdt mensen bezig, maar er is nog
veel onduidelijkheid,’ zegt NPCF-directeur Wilna
Wind. ‘Het is belangrijk dat arts en patiënt op het
goede moment samen het gesprek aangaan over
zaken als wel of niet reanimeren, en wel of niet
doorbehandelen.’
Bron: www.npcf.nl
Psychiaters tekenen voor vernieuwing ggz
Samen met andere partijen heeft de NVvP daarop
gepleit voor een gezamenlijke inhoudelijke
agenda die ervoor moet zorgen dat de ggz in de
toekomst kwalitatief hoogwaardig en betaalbaar
blijft. De afgelopen maanden hebben partijen bij
het ministerie aan tafel gezeten om gezamenlijk
tot een invulling van de toekomstvisie te komen.
Naast het maken van financiële afspraken over
groei en prestatiebekostiging, heeft de NVvP
vooral ingezet op het opheffen van de tweedeling
tussen somatische en psychiatrische gezondheidszorg,
echelonnering met aandacht voor ‘de juiste
professional op de juiste plek in het stelsel’ en
investering in ambulantisering van de psychiatrische
zorg.
\Bron: www.nvvp.net
De resultaten uit zijn proefschrift bieden mogelijkheden
voor nieuwe behandelstrategieën. Zo kan
worden gezocht naar een manier om bijvoorbeeld
de ontstekingssignalen te verstoren bij depressieve
ouderen met een verhoogde immuunactiviteit. Verder
kan interventie gericht op het verbeteren van de
kwaliteit van voeding effectief zijn om depressie te
voorkomen.
Bron: www.vumc.nl
Behandeling psychopaten
met tbs tóch effectief
Tbs-patiënten met persoonlijkheidsstoornissen
hebben baat bij schematherapie, zelfs
psychopaten, die altijd als onbehandelbaar
werden beschouwd.
Drie jaar na de start van de behandeling zijn het
recidiverisico en de symptomen van hun persoonlijkheidsstoornis
lager dan bij tbs’ers die de gangbare
behandeling kregen. Dat blijkt uit voorlopige
resultaten van een grootschalige studie in acht
tbs-klinieken in Nederland. Prof. dr. David Bernstein,
hoogleraar Forensische Psychotherapie aan de
Universiteit Maastricht, heeft deze onderzoeksresultaten
gepresenteerd tijdens zijn oratie 15 juni
jl. Mochten de resultaten bevestigd worden in de
complete onderzoeksgroep, dan is dit de eerste keer
dat er een effectieve behandeling van psychopaten
is gevonden.
Bron: www.maastrichtuniversity.nl
Stijgende ADHDmedicatie
onderzocht
Kinderpsychiaters en kinderartsen
onderzoeken het feit dat steeds meer
drukke kinderen medicijnen krijgen
voor de hyperactiviteitsstoornis ADHD.
Staatssecretaris Marlies Veldhuijzen Van
Zanten (VWS) verwacht de evaluatie van
beide beroepsgroepen komende zomer.
De Tweede Kamer maakt zich al langer zorgen
over de toenemende medicalisering van
kinderen in de jeugdzorg. Vijf jaar geleden
kreeg 1 op de 60 kinderen die met jeugdzorg
te maken krijgen ADHD-medicatie, in 2010
was dat aantal al gestegen tot 1 op de 26
kinderen. Dat is vier procent van het totale
aantal kinderen in Nederland, aldus de cijfers
van de staatssecretaris.
Bron: www.ggznieuws.nl

Patiënten minder positief over afhandeling
klachten dan artsen
Zorggebruikers denken aanmerkelijk minder
positief dan artsen over de afhandeling van
klachten binnen de gezondheidszorg.
Van de zorggebruikers heeft 16 procent wel
eens een klacht ingediend en zeven van de tien
artsen (71 procent) heeft weleens een klacht
gekregen over de zorgverlening. Het gaat hierbij
om zowel formele als informele klachten. Nog
geen vier van de tien (38 procent) zorggebrui-
Patiënten met een psychotische stoornis plegen
relatief zelden een levensdelict. In de periode 2000
– 2006 werden er in Nederland 1.212 dodingen
gepleegd. In 61 van deze gevallen (8,7 per jaar) had
de verdachte een psychotische stoornis. Dit vonden
de onderzoekers Marieke Liem (Universiteit Leiden)
en David Vinkers (NIFP Rotterdam), die zich daarbij
baseerden op de door justitie gevraagde psychiatrische
adviezen.
Het faillissement van de landelijk opererende
ggz-organisatie EuroPsyche, dat op 5 juni jl.
door de rechtbank in Alkmaar is uitgesproken,
leidt tot grote onrust. De 1.200 aangesloten
vrijgevestigde hulpverleners vrezen voor het
voortbestaan van hun praktijk. Ruim 11.000
cliënten zullen op zoek moeten naar een
nieuwe behandelaar. Eind juni debatteert de
Tweede Kamer over de kwestie.
Stichting EuroPsyche declareerde sinds 2008
tweedelijns ggz bij verschillende zorgverzekeraars.
Dat deed ze namens een landelijk netwerk
van 1.200 vrijgevestigde hulpverleners. Begin
kers zeggen te weten waar ze met een klacht
terecht kunnen, terwijl zeven van de tien artsen
denken dat dit duidelijk is. Dit blijkt uit onderzoek
van het NIVEL en de landelijke artsenfederatie
KNMG. De onderzoekers vroegen consumenten
en artsen naar hun mening over de afhandeling
van klachten.
Bron: www.nivel.nl
Levensdelicten door psychotische patiënten zeldzaam
Zij berekenden dat het aantal levensdelicten
door verdachten met een psychotische stoornis
0,05 per 100.000 inwoners bedraagt. Dat is
relatief laag in vergelijking met andere landen.
De meerderheid van de psychotische verdachten
had geen gewelddadige justitiële voorgeschiedenis
en was niet onder psychiatrische behandeling
ten tijde van het delict. Mogelijk kan vroege en
continue behandeling van psychotische stoornissen
een bijdrage leveren aan het voorkómen van
levensdelicten door deze groep.
Bron: www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl
Grote onrust door faillissement EuroPsyche
dit jaar keurde zorgverzekeraar CZ vrijwel alle
declaraties af, omdat uit eigen dossieronderzoek
zou blijken dat de zorg was verleend door onder
meer maatschappelijk werkers, alternatieve
therapeuten of verpleegkundigen en niet door
een psychiater zoals vermeld in de polisvoorwaarden.
De rechter bepaalde onlangs dat CZ
om deze reden het totaalbedrag van zeven ton
niet hoeft uit te betalen. Uiteindelijk schortten
vrijwel alle zorgverzekeraars de vergoedingen
aan EuroPsyche op.
Bron: www.psy.nl
Minister Schippers start
permanente e-Health
monitor
Minister Schippers wil sterk inzetten op het
stimuleren van het gebruik van e-Health. Om een
beter zicht hierop te krijgen, start de minister een
permanente monitor. Deze moet zorgpartijen ook
stimuleren om met e-Health aan de slag te gaan en
een betere coördinatie mogelijk maken.
‘Het gebruik van e-Health kan helpen bij de uitdaging
om de vrijheid en zelfredzaamheid van patiënten te
versterken, oplossingen te bieden voor het dreigend
personeelstekort, het verbeteren van de patiëntveiligheid
en de zorg en de kostenstijging te beperken. Maar
boven alles is ICT een middel en geen doel en moet het
ook als zodanig worden ingezet,’ aldus de minister in
een brief van 7 juni jl. aan de Tweede Kamer.
Bron: www.rijksoverheid/.nl/ministeries/VWS/nieuws
Landelijk Platform
GGz presenteert
10-puntenplan voor
de verkiezingen
Het Landelijk Platform GGz (LPGGz) heeft
haar 10-puntenplan voor het verkiezingsprogramma
2012 gestuurd aan alle landelijke
politieke partijen. De vraag aan de politieke
partijen is om hier zorgvuldig naar te kijken
en deze punten mee te nemen in hun
partijprogramma’s.
Thema’s uit dit 10-puntenplan zijn onder
meer ‘eigen bijdrage ggz en eigen betalingen
algemeen’, ‘ratificatie VN-gedrag voor rechten
van mensen met een beperking’, ‘stigmatisering’,
‘arbeidsparticipatie’ en ‘versterking
positie cliënten en familie.’ In aanloop naar
de verkiezingen in september bereidt het
LPGGz samen met andere veldpartijen een
verkiezingsdebat voor. Dit vindt plaats op
donderdag 30 augustus in Utrecht.
Bron: www.platformggz.nl
DEPSYCHIATER 6 • 2012
7
n I E u w S AlgEmEEn

8
PORTRET
Interview prof. dr. Jan Spijker
‘Chronische depressie
verdient specifieke aandacht’
Dr. Jan Spijker werd onlangs benoemd tot bijzonder
hoogleraar Chronische Depressie aan de Radboud
Universiteit Nijmegen. Een leerstoel specifiek gericht
op chronische depressie is geen overbodige luxe,
stelt hij. ‘We weten namelijk nog steeds niet goed
wat we met mensen met een chronische depressie
aan moeten.’
JMarten Dooper, wetenschapsjournalist
Jan Spijker (1960) studeerde geneeskunde aan de Universiteit
Utrecht, specialiseerde zich tot psychiater en promoveerde in
2002 aan de Universiteit Utrecht op een onderzoek naar chronische
depressie. Sinds 1993 is hij verbonden aan ggz-instelling
Pro Persona (voorheen De Gelderse Roos) waar hij hoofd is
van het Zorgprogramma Stemmingsstoornissen. Daarnaast is
hij sinds 1998 als wetenschappelijk medewerker verbonden aan
het Trimbos-instituut. Deze beide werkgevers hebben mede
de bijzondere leerstoel Chronische Depressie aan de Radboud
Universiteit in Nijmegen mogelijk gemaakt, waarop Spijker op
1 maart jl. is benoemd. Een aparte leerstoel voor chronische
depressie, dat lijkt veel eer voor een heel klein vakgebied. ‘De
leeropdracht is in ieder geval duidelijk en overzichtelijk’, grapt
Spijker. ‘Maar’, vervolgt hij, ‘het is wel degelijk zinvol om alleen
voor deze aandoening een leerstoel in te stellen. Chronische
depressie verdient specifieke aandacht, want we weten nog steeds
niet goed wat we ermee aan moeten. En bij ongeveer 20 procent
van alle mensen die een depressie ontwikkelen, krijgt de aandoening
een chronisch karakter.
Volgens de DSM houdt dat in dat er meer dan twee jaar sprake
is van aanhoudende klachten. In de praktijk zie je weliswaar
een golfbeweging in de ernst van de klachten, maar knapt de
patiënt toch niet echt op. We praten dan in Nederland over
pakweg 150.000 mensen. We beschikken inmiddels over een
groot behandelaanbod voor de behandeling van een depressie,
zowel diverse soorten medicatie als diverse vormen van psychotherapie.
We beschikken ook over mooie richtlijnen die aangeven
hoe en in welke volgorde we geacht worden deze vormen
van behandeling in te zetten bij onze patiënten. Maar wat als je
DEPSYCHIATER 6 • 2012
alles hebt geprobeerd en de depressie gaat niet of onvoldoende
over? Met de patiënt bij wie niets werkt, weten we eigenlijk niet
goed raad. Dat komt mede doordat we pas relatief kort erkennen
dat depressiviteit een chronisch karakter kan krijgen. Lange
tijd kregen depressieve patiënten te horen: “Een depressie gaat
vroeg of later altijd over.” Die opvatting kwam voort uit het oude
psychiatrische dogma dat affectieve stoornissen altijd van tijdelijke
aard zijn, terwijl psychotische aandoeningen een chronisch
karakter hebben. Deze tot voor kort dominante gedachte heeft
ertoe geleid dat we voor depressie nooit hebben gekeken naar de
lange termijn. Pas sinds kort erkennen we dat de depressie bij
een deel van de patiënten wel degelijk een chronisch karakter kan
krijgen. Maar doordat een langetermijnvisie ontbreekt, staan we
nu vrijwel met lege handen bij deze patiënten. Ze blijven meestal
wel in behandeling, maar zowel voor de patiënt als de behandelaar
ontstaat er een in toenemende mate frustrerende situatie
doordat er geen vooruitgang wordt geboekt. Genoeg reden, lijkt
me, om via een aparte leerstoel Chronische Depressie op zoek te
gaan naar mogelijke oplossingen. Daarbij komt nog dat chronische
depressiviteit voor de patiënt en diens omgeving een zwaar
lijden betekent. De patiënt raakt door de aanhoudende depressie
sociaal geïsoleerd en is in veel gevallen niet meer in staat te
‘We moeten mensen met een
depressie leren omgaan met
hun ziekte’
werken. Het verlies aan arbeidsproductiviteit is niet alleen een
ramp voor de patiënt, het is ook een flinke kostenpost voor de
maatschappij. Dus ook uit maatschappelijk en economisch
oogpunt is het zinvol specifieke aandacht te besteden aan chronische
depressiviteit.’
Rehabilitatie
Bij het zoeken naar manieren om de situatie van mensen met
een chronische depressie te verbeteren, wil Spijker twee wegen
bewandelen. ‘Natuurlijk gaan we op zoek naar nieuwe vormen
van therapie. Zijn er interventies te bedenken die bij deze groep
van patiënten wel succes hebben? Daarnaast is het echter allereerst
nodig dat er meer aandacht komt voor het leren omgaan
met een chronische depressie. We moeten deze circa 150.000
FOTOGRAFIE: TRUDY KROESE

Curriculum vitae
Naam: Jan Spijker.
Jan Spijkers: ‘Pas sinds kort erkennen we dat de depressie bij een deel van de patiënten wel degelijk een chronisch karakter kan krijgen.’
mensen een perspectief kunnen bieden. Net zoals dat gebeurt bij
mensen met een chronische lichamelijke aandoening, moeten
we mensen met een chronische depressie leren omgaan met hun
ziekte en met de beperkingen die deze met zich meebrengt. Dat
betekent dat je als behandelaar de bakens verzet. Het doel is niet
langer: “We gaan voor genezing”, maar het vizier moet gericht
worden op de vraag: “Hoe kunt u zo goed mogelijk verder leven
met deze ziekte en de bijbehorende beperkingen?” Dat is voor
de patiënt aanvankelijk een nare boodschap. Die krijgt immers
te horen dat wij hem niet van zijn klachten kunnen bevrijden,
dat hij niet meer de oude zal worden en dat hij zal moeten leren
de aandoening en de beperkingen waarmee die gepaard gaat
in zijn leven in te bouwen. Als behandelaar ga je dan over op
rehabilitatie. Je richt je niet meer op de dingen die de patiënt níet
meer kan, maar juist op wat de patiënt nog wél kan en wil. De
afgelopen jaren hebben we bij Pro Persona hiervoor een cursus
ontworpen, genaamd: “Het roer in handen”. Deze cursus – die
ook geschikt is voor mensen met een chronische angststoornis –
heeft als doel de patiënt meer regie over het eigen leven te geven.
Dat betekent concreet dat we de patiënt stimuleren meer activiteiten
te ondernemen ondanks de klachten van depressiviteit.
Zelfmanagement dus. Dat gebeurt onder andere door de patiënt
een dagprogramma te laten opstellen en hem aan te sporen dat
programma, ondanks de klachten, ook af te werken. Het idee
hierachter is dat de patiënt zo de vicieuze cirkel kan doorbreken
PORTRET
Geboren: 20 januari 1960 in Avereest.
Studie: geneeskunde aan RU Utrecht, opleiding tot psychiater aan Zon &
Schild Amersfoort.
Promotie: Chronic depression. Determinants and consequences of chronic
major depression in the general population,17 september 2002, RU
Utrecht.
Benoeming bijzonder hoogleraar: 1 maart 2012, leeropdracht
Chronische Depressie, faculteit sociale wetenschappen Radboud
Universiteit. Oratie: 15 februari 2013.
Werkzaam bij: Pro Persona.
Toekomstwens (professioneel): ‘Verbeteren van de zorg en de kwaliteit
van leven voor patiënten met chronische depressie.’
waarin hij terecht is gekomen. De vicieuze cirkel van het vermijden
van sociale contacten vanwege de klachten, waardoor de
klachten alleen maar toenemen, hetgeen vervolgens het vermijdgedrag
verder stimuleert enzovoort. Via de activiteiten leert de
patiënt stapje voor stapje afstand te nemen van zijn klachten. Als
dat lukt, krijgt hij meer zelfvertrouwen en neemt ook zijn gevoel
van eigenwaarde weer toe. Daardoor zal de patiënt gemakkelijker
nieuwe activiteiten ontplooien, hetgeen de eigenwaarde verder
doet toenemen enzovoort. We hebben inmiddels enige ervaring
met het toepassen van de cursus. Zowel patiënten als zorgverleners
waarderen deze aanpak. Natuurlijk vinden patiënten het
niet gemakkelijk om aan de slag te gaan met de activiteiten. De
vaardigheden die daarbij nodig zijn staan als het ware haaks op
de kenmerken van de depressie. Maar als het toch lukt, knappen
patiënten ervan op, is onze ervaring. Zo vertelde een patiënt dat
ze zich ’s morgens als ze wakker werd altijd heel rot voelde en
geen zin had om iets te doen. De cursus maakte dat ze desondanks
opstond en het vooraf opgestelde dagprogramma begon
af te werken. Hierdoor zakte het nare gevoel enigszins en als ze ’s
avonds weer in haar bed stapte had ze een redelijk tevreden gevoel.
We zijn inmiddels gestart om vanuit het Trimbos-instituut met
steun van het Innovatiefonds Zorgverzekeraars het effect van de
cursus ‘Het roer in handen’ te onderzoeken. Deze studie loopt
tot eind 2013. We vergelijken hierbij het effect van deelname aan
de cursus door mensen met een chronische depressie of chroni-
DEPSYCHIATER 6 • 2012 9

Kun jij afstand houden maar
ook dichtbij komen?
• Psychiater
24 uur per week
Werk met ons mee om binnen de dynamiek van alledag
de behandeldoelen te realiseren
Forensisch Psychiatrisch Centrum 2landen is een jonge organisatie die klinische behandeling biedt aan 55 forensisch psychiatrische
patiënten. Er is plaats voor 40 patiënten met een IQ boven 80 waarbij persoonlijkheidsproblematiek op de voorgrond staat. De overige
15 patiënten hebben een verstandelijke beperking. Bij beide populaties is sprake van (ernstige) As I en As II problematiek. De behandeling
concentreert zich rond 4 zorgprogramma’s: agressie, verslaving, zeden en verstandelijk beperkten. Het aanbod is zowel individueel als
groepsgericht. Daarnaast worden gespecialiseerde individuele behandelingen gegeven.
Als psychiater lever je een bijdrage vanuit de eigen professie aan de behandeling, de diagnostiek, het risicomanagement en de
resocialisatie van de patiënten. Je werkt in een multidisciplinair team met behoud van je professionele verantwoordelijkheid onder
leiding van de manager behandeling en de algemeen manager.
We zijn niet alleen geïnteresseerd in jouw inbreng als psychiater. Het multidisciplinair team zoekt ook mensen die met hun ervaring en
talenten de professionaliteit van het team naar een hoger niveau kunnen brengen. Forensische psychiatrie is een vakgebied dat bij
uitstek een multidisciplinaire benadering en werkwijze vereist. Kijk op onze website voor meer informatie.
www.fpc2landen.nl

sche angststoornis met het effect van de gebruikelijke zorg. En we
proberen daarbij ook te achterhalen wat de werkzame mechanismen
zijn in de cursus.’
Cognitieve bias
Ook over het ontwikkelen van nieuwe vormen van therapie
voor de behandeling van chronische depressie heeft Spijker
vastomlijnde ideeën. ‘Anders dan je misschien zou verwachten
is deze leerstoel Chronische Depressie niet ondergebracht
bij de afdeling Psychiatrie, maar bij de afdeling Klinische
Psychologie van de faculteit Sociale Wetenschappen. Binnen
het vakgebied van de klinische psychologie is de afgelopen
jaren veel onderzoek gedaan naar de rol van automatische
processen bij verschillende vormen van psychopathologie.
Een van deze processen is de zogeheten cognitieve bias, een
spontane voorkeur van iemand voor een antwoord of een
reactie in een bepaalde richting. Met name bij diverse vormen
van verslaving is aangetoond dat patiënten een sterke cognitieve
bias ten aanzien van alcoholgerelateerde stimuli vertonen.
Je kunt dat met behulp van een computergestuurde test
gemakkelijk aantonen. Mensen met een alcoholverslaving
merken een clue, bijvoorbeeld een pijl, op het beeldscherm veel
sneller op als deze vlak bij een aan alcohol gerelateerde afbeelding
wordt getoond, dan wanneer de clue getoond wordt in
de buurt van een neutrale afbeelding. De alcoholgerelateerde
afbeelding trekt sterker hun aandacht. Ook hebben alcoholverslaafden
veel meer moeite een alcoholgerelateerd plaatje op een
computerscherm van zich af te bewegen dan naar zich toe te
trekken. Ook bij depressie is er sprake van cognitieve bias. In
dat geval in de richting van zaken met een negatieve emotionele
lading. Vraag je mensen met een depressie bijvoorbeeld
een herinnering te beschrijven, dan noemen zij veel vaker
dan mensen zonder depressie een herinnering aan een nare
dan aan een vreugdevolle gebeurtenis. En als je hen een reeks
woorden of afbeeldingen laat zien met een positieve, neutrale
of negatieve emotionele lading, dan onthouden ze vooral de
negatieve dingen uit de lijst. Onderzoek van de laatste jaren
heeft aangetoond dat het mogelijk is de cognitieve bias via een
computertraining te verminderen. Met name bij alcoholverslaving
zijn daarmee al goede resultaten geboekt. Zo’n training,
waarbij de verslaafde zich traint zijn aandacht meer te richten
op niet-alcoholgerelateerde plaatjes, blijkt het percentage
mensen dat na een regulier ontwenningsprogramma terugvalt
in zijn verslavingsgedrag te verminderen. We zijn van plan een
dergelijke computertraining ook op te zetten voor mensen met
een chronische depressie. Als het lukt bij hen de cognitieve bias
ten aanzien van emotioneel negatieve prikkels te verminderen,
kan een dergelijke training mogelijk de ontvankelijkheid van de
patiënt voor bestaande vormen van therapie vergroten.’
PORTRET
rTMS en mindfulness
Twee andere vormen van therapie waarvan Spijker het nut wil
onderzoeken bij chronische depressie zijn rTMS (repetitive
transcranial magnetic stimulation) en mindfulness. ‘rTMS is een
techniek waarbij je met behulp van een snel wisselend magnetisch
veld een elektrisch stroompje kunt opwekken in een nauwkeurig
gelokaliseerd gebied van de hersenschors. Diverse studies hebben
de afgelopen jaren uitgewezen dat rTMS een gunstig effect kan
hebben op mensen met een ernstige depressie. Veel vragen zijn
daarbij echter nog onbeantwoord. Onduidelijk is onder andere
welk hersengebied het beste gestimuleerd kan worden, hoe vaak
dat moet gebeuren en met welke frequentie het magnetisch veld
het beste kan wisselen. Wel weten we dat rTMS zoals tot nu toe is
toegepast geen blijvend effect heeft op de klachten van de depressie.
‘Wij willen graag uitzoeken wat het effect van mindfulnesstrainingen is
bij mensen met een chronische depressie’
Ook onbeantwoord is de vraag hoe het effect van rTMS precies tot
stand komt. In samenwerking met de afdeling Psychiatrie van het
Radboud ziekenhuis en het Donders Institute for Brain, Cognition
and Behaviour, eveneens hier in Nijmegen, willen we meer kennis
vergaren over de precieze werking van rTMS bij depressie.’ Ook
wat betreft het onderzoek naar de effecten van mindfulness bij
chronische depressie zit Spijker in Nijmegen goed. Prof. Anne
Speckens onderzoekt al sinds haar aanstelling in 2005 als hoogleraar
Psychiatrie, in het bijzonder stemmings- en angststoornissen,
aan de Radboud Universiteit interventies op basis van mindfulness
bij mensen met een depressie en/of angststoornis. Spijker.
‘Mindfulness is sterk gericht op het leren omgaan met het hier en
nu, met het accepteren van de huidige toestand. Dat sluit mooi
aan bij wat ik eerder vertelde over het belang van rehabilitatie bij
mensen met een chronische depressie bij wie geen enkele interventie
effect heeft. Onderzoek van Anne Speckens heeft uitgewezen
dat toevoegen van een training mindfulness aan de reguliere
behandeling bij mensen met een recidiverende depressie de klachten
beter vermindert dan de reguliere behandeling alleen. Wij
willen nu natuurlijk graag uitzoeken wat het effect van mindfulnesstrainingen
is bij mensen met een chronische depressie.’ n
CVZ: advies: zorg depressie schiet tekort
Het College voor zorgverzekeringen (CVZ) is niet te spreken over de
zorg voor mensen met een depressie. Voor veel patiënten, zorgverleners
en zorgverzekeraars is bovendien niet duidelijk wat wel of
niet in het pakket zit. Het college stelt dat er enerzijds sprake is van
onderbehandeling: 40 procent van de mensen met een depressie
wordt niet behandeld. Vooral bij ouderen, allochtonen en kinderen
is er sprake van onderdiagnostiek en onderbehandeling. Anderzijds
is er sprake van overbehandeling: antidepressiva worden te vaak en
te langdurig voorgeschreven. Ook krijgen mensen een behandeling
die ze niet nodig hebben of die te zwaar of te duur is in verhouding
tot de ernst van de depressieve klachten. Dit schrijft het CVZ in zijn
Pakketscan depressie, die het eind april aan de minister van VWS
heeft aangeboden.
DEPSYCHIATER 6 • 2012 11

12
DE PRAKTIJK
Tevredenheidsonderzoek medisch specialistische rapportage
De rapporteur wordt
Psychiatrische rapporteurs zijn getraind in het
beoordelen van cliënten, maar ze zijn er minder
goed in om ook zichzelf te laten beoordelen. En dat
terwijl het veel kan opleveren als je weet wat jouw
cliënten van jouw werkwijze vinden. Psychiatrisch
rapporteur Mieke Hassing besloot daarom een
klanttevredenheidsonderzoek te laten uitvoeren onder
haar cliënten en verwijzers.
PMichel van Dijk, wetenschapsjournalist
Psychiater Mieke Hassing doet al jaren psychiatrisch onderzoek,
zowel in bestuurs- als in civielrechterlijk kader, veelal
in opdracht van bedrijfs- of verzekeringsartsen en medisch
adviseurs vanuit instanties zoals het UWV, de arbodiensten of
het DWI. Zij willen bijvoorbeeld weten of er bij een cliënt sprake
is van psychiatrische problematiek en wat de aard en mate is
van de daarmee samenhangende beperkingen. Het onderzoek
van Hassing dient daarop antwoord te geven. Haar rapportage
speelt daarmee een belangrijke rol bij de beoordeling van cliënten
of belanghebbenden: het kan voor hen het verschil maken
tussen wel of geen arbeidsongeschiktheidsuitkering, wel of geen
recht op een ziektewetuitkering of wel of niet het werk hervatten.
De belangen zijn dus groot, ook in financieel opzicht, en
cliënten zijn zich daarvan bewust.
Juist vanwege deze belangen vindt Hassing het belangrijk dat
‘Ik wil dat opdrachtgevers en
cliënten zich geholpen voelen door
haar werk kwalitatief in orde is. Maar is dat ook zo? Naast
een beoordeling volgens de professionele kwaliteitsnormen is
die vraag ook te beantwoorden door opdrachtgevers en cliënten.
Hassing besloot daarom onder hen een beoordelings- en
klanttevredenheidsonderzoek te laten uitvoeren over haar
werkzaamheden. ‘Ik wil dat opdrachtgevers en cliënten zich
zoveel mogelijk geholpen voelen door mijn onderzoek. Met
dit klantonderzoek wilde ik erachter komen of dat ook zo is.
Daarnaast wil ik transparant zijn over mijn manier van werken.
DEPSYCHIATER 6 • 2012
mijn onderzoek’
Dat lukt alleen als ik mijn cliënten om feedback vraag en aan
hen verantwoording afleg over mijn functioneren.’
Hassing wilde onder meer weten of opdrachtgevers en cliënten
haar als een onafhankelijke partij ervaren. Want juist die
onafhankelijkheid vormt in haar ogen de basis van haar psychiatrische
rapportage. ‘Cliënten mogen niet het gevoel krijgen
dat ik partijdig ben of op de hand ben van mijn opdrachtgever.
Daarom leg ik hen aan het begin van het psychiatrisch onderzoek
ook zo goed mogelijk mijn werkwijze uit. Ik informeer ze
over mijn onafhankelijke positie, ik leg uit hoe ik het onderzoek
Mieke Hassing: ‘Cliënten mogen niet het gevoel krijgen dat ik partijdig ben of op de
hand ben van mijn opdrachtgever.’

eoordeeld
doe en ik vertel hen ook over hun rechten en plichten als cliënt;
denk aan het inzage- en correctierecht. Deze uitleg is belangrijk,
want cliënten hebben wel eens verkeerde verwachtingen over
mijn rol. Soms denken ze dat ze bij mij in behandeling komen
of dat ik degene ben die beoordeelt of ze hun uitkering kunnen
behouden. Maar dat is het werk van de bedrijfs- of verzekeringsarts
die mede op basis van mijn psychiatrische rapportage
tot zijn oordeel komt. Daarnaast probeer ik tijdens het psychiatrisch
onderzoek een veilige sfeer te scheppen, bijvoorbeeld
door de cliënt alle ruimte te geven om zijn verhaal te vertellen.
Ik wil kortom dat er een goed werkcontact ontstaat, waarbij de
cliënt zich vrij voelt om met mij als onafhankelijke derde een
gesprek te voeren.’
Re-integratie
Hassing liet haar onderzoek uitvoeren door MarketResponse,
een extern onderzoeksbureau met veel ervaring op het gebied
van markt- en klantonderzoek. Dit voorjaar verschenen
de uitkomsten van het onderzoek. Deze zijn door Willem
Brethouwer, directeur van MarketResponse, gepresenteerd
tijdens een bijeenkomst met zo’n vijftien bedrijfs- en verzekeringsartsen,
uiteraard in bijzijn van Mieke Hassing zelf.
Brethouwer: ‘Voor het onderzoek hebben we een vragenlijst
opgesteld die respondenten in vijf á zeven minuten digitaal
konden invullen. Het onderzoek is geanonimiseerd. We hoeven
niet te weten welke quotes van welke cliënt afkomstig zijn. De
vragen gingen overigens niet over de inhoudelijke kwaliteit van
de rapportage, dat kunnen we niet beoordelen, maar met name
over aspecten van dienstverlening, zoals bereikbaarheid, bejegening
en het nakomen van afspraken, maar ook over zaken zoals
verwachtingen vooraf, de kwaliteit van de rapportage en terugkoppeling
naar de verwijzer.’
De uitkomsten van het onderzoek, dat in 2011 is uitgevoerd,
zijn positief voor Hassing en haar praktijk. Zowel cliënten als
opdrachtgevers zijn te spreken over haar werk als psychiatrisch
onderzoeker. De verwijzers zijn bijvoorbeeld tevreden over de
snelle doorlooptijd van haar onderzoek, al vinden sommigen
van hen dat de rapportage wat diepgravender zou mogen zijn.
Opmerkelijk is dat vijftien cliënten aan het onderzoek hebben
meegewerkt. Hassing: ‘Een hoge score als je weet dat deelname
aan het psychiatrisch onderzoek voor hen niet vrijblijvend is.
Als ze niet komen opdagen, lopen ze het risico op een sanctie
van hun werkgever of uitkeringsinstantie. Toch vonden ze het
de moeite waard om hun mening te geven.’
DE PRAKTIJK
Hassing vond het vooral prettig om te vernemen dat sommige
opdrachtgevers na haar onderzoek een volgende stap kunnen
zetten met een cliënt. ‘Een cliënt is bijvoorbeeld nooit eerder
bij een psychiater in behandeling geweest, of heeft dat nooit
eerder heeft gewild, maar blijkt door het psychiatrisch onderzoek
alsnog bereid om behandeling te aanvaarden. Bijvoorbeeld
omdat hij tot het inzicht is gekomen dat er toch iets met hem
aan de hand is. Hoe eerder het psychiatrisch onderzoek overigens
plaatsvindt, hoe groter de kans is dat dat gebeurt, waarna
de reïntegratie van de cliënt op gang kan komen. Een psychiatrisch
onderzoek aan het begin van een ziektecarrière levert dus
meestal meer op dan na de zoveelste herkeuring van een cliënt.’
Benchmark
De presentatie van de onderzoeksresultaten aan de bedrijfs- en
verzekeringsartsen had een duidelijke meerwaarde. Brethouwer
benadrukt dat zo’n presentatie een vast onderdeel behoort te
zijn van de verantwoording jegens de opdrachtgevers. ‘En het
levert ook veel op, omdat je dan onderwerpen bespreekbaar
maakt, er ruimte ontstaat voor vragen en discussie, en verwijzers
en opdrachtgevers ook ervaringen kunnen uitwisselen.
Dat is ook het goede van dit onderzoek: je leert jouw cliënten
‘Ik wil transparant zijn over mijn
manier van werken’
daardoor beter kennen en kunt er jouw aanbod ook beter op
afstemmen. De ene verwijzer wil bijvoorbeeld een uitgebreide
rapportage, en vindt het niet erg als hij er daarom wat langer op
moet wachten, de andere verwijzer wil juist snel met de rapportage
aan de slag, ook als deze wat minder diepgravend is. Als
je dat weet, kun je er in jouw aanbod en werkwijze ook beter
rekening mee houden.’
Volgens Brethouwer is dit het eerste klanttevredenheidsonderzoek
dat in opdracht van een medisch specialistische rapporteur
is uitgevoerd. Een vergelijking of benchmark met de kwaliteit
van andere psychiatrische rapportages is dan ook niet mogelijk.
Hassing zou mede daarom graag zien dat ook andere rapporteurs
zo’n onderzoek zouden laten doen. ‘De medisch specialistische
rapportage is een nog jonge branche. De Nederlandse
Vereniging voor Medisch Specialistische Rapportage (NVMSR)
bestaat ook pas sinds 2009 in haar huidige vorm. Bovendien is
het vrij solistisch werk, waardoor we niet altijd van elkaar weten
hoe we het doen. Ik ben daar echter wel benieuwd naar, want
alleen zo komen we erachter waar de aandachtspunten liggen,
kunnen we ervaringen uitwisselen en kunnen we van elkaar
leren. In ieder geval ben ik van plan om dit klantonderzoek
over enkele jaren te herhalen. Ik weet immers niet of ik het
over een paar jaar nog steeds goed doe. Met andere woorden:
je moet jezelf blijven toetsen. En daarvoor moet je te rade gaan
bij degenen voor wie je jouw onderzoek doet, de cliënten en
opdrachtgevers.’ n
DEPSYCHIATER 6 • 2012 13

Bram Peeters, wetenschapsjournalist
W
14
VERENIGING
Directeur Peter Niesink verlaat NVvP na zeven jaar
‘Het is een vereniging
waar je trots op mag zijn’
In 2005 werd de toen 33-jarige Peter Niesink
directeur van de Nederlandse Vereniging voor
Psychiatrie. Een organisatie waar hij – en vele
anderen met hem – nog nooit van had gehoord.
Zeven jaar later verlaat hij een bloeiende vereniging.
‘De buitenwereld kent ons nu.’
Waarom koos u zeven jaar geleden voor de sector psychiatrie?
‘Ik werkte bij Zorgverzekeraars Nederland, voor wie ik in Den
Haag net de onderhandelingen over het versterken van de
huisartsenzorg had afgerond. De rode draad in mijn carrière is
dat juist dan de telefoon gaat en een headhunter me polst voor
een andere functie.’
U had dus geen affiniteit met de psychiatrie?
‘Inderdaad weinig. Ik had op dat moment zelfs nog nooit
gehoord van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie.’
Zegt dat iets over de positie van de vereniging destijds?
‘Ja, de vereniging was erg naar binnen gekeerd en zocht nauwelijks
contact met de buitenwereld.’
Wat merkte u daarvan bij uw aantreden?
‘Een paar weken na mijn eerste werkdag hing er pers aan de
telefoon. Niemand wist wat we daar mee moesten, want journalisten
belden ons nauwelijks.’
Meer invloed in Den Haag
Welke opdracht kreeg u mee?
‘Ten eerste het afmaken van de herstructurering van de NVvP
en het weer laten bloeien van de vereniging. De toenmalige
voorzitter René Kahn zag heel goed dat de vereniging naar
buiten moest treden om haar positie te versterken. De tweede
opdracht was meer invloed in Den Haag.’
In hoeverre is de missie volbracht?
‘De herstructurering is goed gelukt. Toen ik begon hadden we
80 actieve leden, nu zijn het er meer dan 400. Zeven jaar geleden
telde de vereniging 2.700 leden, nu zijn het er 3.500. Deels door
de toestroom van aio’s, maar ook doordat mensen weer terug-
DEPSYCHIATER 6 • 2012
keren. Ze willen er weer bij horen omdat de vereniging een
rol van betekenis speelt. We hebben inmiddels bijvoorbeeld
dagelijks pers aan de telefoon. De buitenwereld kent ons nu.’
En de invloed in Den Haag?
‘We hebben onderhandeld over een bestuurlijk akkoord voor de
herstructurering van de hele ggz. Volgens mij is dat de maximale
invloed die je in Den Haag kan hebben.’
Wat heeft de vereniging nog meer specifiek aan u te danken?
‘Ik herinner me van mijn eerste Voorjaarscongres dat de
stemming een beetje zuur was. Er was onvrede over de rol van
de vereniging en het ondergesneeuwde vak van de psychiater.
We hebben geprobeerd om de sfeer er in te brengen met
bijvoorbeeld de feesten tijdens het Voorjaarscongres en de
diners die wij aanbieden aan actieve leden. Op het laatste
Voorjaarscongres heerste een hele leuke sfeer. Het is inmiddels
een vereniging waar je trots op mag zijn en de huidige voorzitter
‘We moeten blijven vertellen wat
we doen en hoe belangrijk dat is’
Rutger Jan van der Gaag straalt die trotsheid ook uit. Dat zou
ik ook willen meegeven aan de leden: wees trots op je vak. De
geestelijke gezondheidszorg is nodig om mensen fit te houden
en onze maatschappij te laten draaien. Ik vind dat psychiaters
meer voor die belangrijke rol mogen uitkomen.’
Dat gebeurt nog te weinig?
‘Ja, het siert psychiaters dat ze bescheiden zijn, maar als dat
verhaal nog beter wordt verteld neemt de politiek ook niet van
die rare beslissingen. Zoals het invoeren van een eenzijdige en
discriminerende eigen bijdrage voor alleen de ggz.’
Onbekend maakt onbemind
Is dat de grootste frustratie uit uw tijd bij de NVvP?
‘We zijn overvallen door de heftigheid van de bezuinigingen
en de eigen bijdrage van vorig jaar. Daar heb ik ontzettend van
gebaald. Daaruit is ons gebleken dat de sector nog te onbekend
is bij het publiek en de politiek. En onbekend maakt onbemind.
We moeten blijven vertellen wat we doen en hoe belangrijk dat
FOTOGRAFIE: FRED VAN DE HEETKAMP

is. Dat doen we inmiddels beter. Dat zie je terug in de onderhandelingen
over het bestuurlijk akkoord, waarin het ministerie
zojuist met een financieel aanbod is gekomen om die bezuinigingen
te compenseren.’
Wat zijn daarentegen hoogtepunten in die zeven jaar?
‘Dat zijn er veel. Natuurlijk onze invloed in Den Haag en de
goede samenwerking met veldpartijen. Maar ook de invloed
die we hebben in dossiers als wet- en regelgeving, DBC’s en
de opleiding tot psychiater. Ook het werken met zeer goede
voorzitters en professionele bestuurders is zeker een hoogtepunt.
We hebben een hele mooie opbouw gehad met de visie
van René Kahn, de basis die is ontwikkeld door Rob van den
Bosch en vervolgens de geweldige representatie van Rutger Jan
van der Gaag.’
Van der Gaag verlaat eind dit jaar de NVvP als voorzitter.
Dreigt er geen gat te ontstaan?
‘Het hangt niet af van een of twee personen, maar van 400
actieve leden, een bureau met zestien mensen die precies weten
wat ze moeten doen en een hele goede ledenraad en bestuur.
Daarin zijn individuen inwisselbaar. Er zijn geweldige kandidaten
in huis om zowel Rutger Jan als mijzelf op te volgen.’
Van der Gaag noemt uw werkwijze ‘gepassioneerd’. Waar
komt die passie vandaan?
‘Je maakt verbindingen binnen een ontzettend leuke club van
intelligente mensen die iedere dag opstaan om tijd te besteden
aan het beter maken van andere mensen. De uitpuilende
zalen van het Voorjaarscongres zijn ook geweldig om te zien,
omdat bij andere congressen juist de wandelgangen volstaan.
VERENIGING
Peter Niesink: ‘Ik zou willen meegeven aan de
leden: wees trots op je vak.’
Psychiaters blijven informatie over de laatste ontwikkelingen
opzuigen. Dat is de passie die ik heb overgenomen en die ervoor
zorgt dat ik er vol ben ingegaan.’
‘Psychiatrie next level’
Die passie is ook in te zetten bij de BOVAG?
‘Ik ga hen als directeur Verenigingszaken helpen om de
verenigingsstructuur te versterken met de inzichten die ik heb
opgedaan binnen de NVvP en die ik geleerd heb van mensen
met wie ik heb gewerkt. Ik heb tevens mijn nieuwe collega, de
algemeen directeur van de BOVAG, gevraagd om te komen
spreken op mijn afscheidssymposium dat over de ontwikkeling
van verenigingen zal gaan. Want de BOVAG is zeer succesvol
geweest in het neerzetten van een imago.’
Is dat de volgende stap voor de psychiatrie?
‘De NVvP moet gaan nadenken over de ‘psychiatrie next level’.
Aartjan Beekman heeft daar op het afgelopen Voorjaarscongres
over stagering in de psychiatrie inhoudelijk al richting aan
gegeven. Daarnaast moet er ook beleidsmatig een visie op de
toekomst ontwikkeld worden en bedacht worden met welk
imago de psychiatrie de toekomst in moet gaan. Ik denk dat
het heel goed zou zijn als de Nederlandse Vereniging voor
Psychiatrie de psychiatrie als sterk merk neerzet.’ n
Ter gelegenheid van het afscheid van Peter Niesink vindt op 20
september in Congres- en Vergadercentrum Domus Medica te
Utrecht een symposium plaats. Hierin staat het thema ’ontwikkeling
van de branche- en beroepsverenigingen’ centraal. Meer
info op www.nvvp.net
DEPSYCHIATER 6 • 2012 15

Werken vanuit
een centrum
van forensische
expertise
De meest diverse baan voor forensisch
psychiaters binnen één werkgever.
Uniek aan het werken bij het NIFP is
dat je als psychiater je kennis
op een zeer brede en diverse manier inzet.
Geen dag is hetzelfde. Zo coach je rapporteurs
die namens het NIFP een pro justitia rapportage maken.
Daarnaast ben je als behandelaar in de gevangenis
actief betrokken bij de zorg aan vaak
ernstig psychiatrisch zieke gedetineerden in het
psycho-medisch overleg. Of je kunt als rapporteur ook
meewerken aan een klinisch onderzoek
in de observatiekliniek van het NIFP,
het Pieter Baan Centrum.
Hier ben je zelf als deskundige direct betrokken
bij de beoordeling van de verdachte
in een multidisciplinair team.
Als psychiater van het NIFP heb je affi niteit met de strafrechtelijke
context en de forensisch psychiatrische problematiek. Je vindt
het interessant om als psychiater je kennis in te ze en voor het
strafrechtelijke traject van een verdachte of veroordeelde patiënt.
Nauw contact met de GGZ is van groot belang omdat voor veel patiënten
detentie slechts een fase in hun gehele psychiatrische carrière is.
Het is uitdagend en prikkelend werk in multidisciplinaire teams
op het snijvlak van behandelen en beoordelen.
Voor meer informatie over het werk van het NIFP en de functie-eisen zie:
www.nifpnet.nl/vacatures
Buiten de dagelijkse praktijk biedt het NIFP ruime mogelijkheid voor
het doen van wetenschappelijk onderzoek, het schrijven van artikelen
en onderlinge vakinhoudelijke intervisie met collega’s en rapporteurs.
Het NIFP biedt scholing tot pj-rapporteur.
Actuele vacatures
NIFP Ro erdam / Dordrecht (32 – 38 uur)
Meer informatie: L. van Seggelen, Hoofd NIFP Ro erdam / Dordrecht,
tel. 088 – 0710 520 / Postbus 3175 / 3003 AD Ro erdam.
NIFP Breda / Middelburg (16 – 36 uur)
Meer informatie: P. Zonneveld, Hoofd NIFP Breda / Middelburg,
tel. 088 – 0710 300 / Stationsplein 3 / 48 11 BB Breda.
Naast een psychiater gericht op volwassenen zoekt deze locatie ook iemand met
ervaring op het gebied van kinder- en jeugdpsychiatrie.
NIFP Den Haag (16 – 36 uur)
Meer informatie: D. Lefrandt, Hoofd NIFP Den Haag,
tel. 088 – 0710 360 / Oranjestraat 10 / 2514 JB Den Haag.
Den Haag zoekt specifi ek naar een psychiater voor zorgverlening aan gedetineerden
in het Penitentiair Psychiatrisch Centrum Haaglanden. Je vormt een wezenlijk
onderdeel van het CT-team en hebt een direct samenwerkingscontact met de
behandelcoördinator en het afdelingshoofd.
NIFP Locatie Pieter Baan Centrum (24 – 36 uur)
Meer informatie: K. Westendorp, psychiater,
Hoofd NIFP locatie Pieter Baan Centrum.
Tel. 088 – 0710 700 / Gansstraat 170 / 3582 EP Utrecht.
(advertorial)
Wil je meer weten over het NIFP en haar werkzaamheden, kijk dan
op www.nifpnet.nl of volg ons op Twi er: @PJrapporteurs.
Op de website staan de vacatures en de adresgegevens van alle
NIFP locaties. Schri elijke sollicitaties kunnen worden gestuurd naar:
nifp@dji.minjus.nl of naar het postadres van de betreff ende locatie,
ter a entie van het hoofd van dienst.

Hoogleraar met lef
Dr. Rutger Goekoop
Ik zoek een hoogleraar met lef. Eentje die
voorbij kan kijken aan de grenzen van
wat hij of zij geleerd heeft in de loop van
zijn of haar carrière. En die een beetje
slim is bovendien, anders werkt het niet.
Het zou ook wel helpen als die hoogleraar
een beetje Messiaanse trekken heeft.
Niet teveel, maar voldoende om vervuld
te raken van het idee de eerste te zullen
zijn in zijn vakgebied die orde schept
in chaos, vrede in het rumoer, en licht
in de duisternis. Zoals Alexander Pope
ooit zei: ‘Nature and Nature’s laws lay
hid in night; God said, Let Newton be!
and all was light’, zo zullen ze ook over
hem spreken. Degene die de psychiatrie
als geheel integreerde en helderheid en
onderscheiding aanbracht, waar troebelheid
en vaagheid genoegzaam groeiden
en broeiden.
Waar ik het over heb? Over de noodzaak
van een hoogleraar netwerkpsychiatrie.
En wat moet die hoogleraar dan doen?
Niet alleen kijken naar serotoninetransporters
en second messenger pathways
die iets over depressies of psychosen
vertellen. Niet alleen maar bevlogen
zijn over SNP’s, P300’s, of dopaminerge
en serotonerge systemen. Niet alleen
iets over hersenstructuur en -functie,
en welk hersengebiedje significant is
gerelateerd aan welke DSM-categorie.
We zijn het zat bewonderend te moeten
knikken bij het zoveelste miljoenenverslindende
onderzoek waarbij het effect
van geneesmiddel X en psychotherapie
Y op een deelaspect van het psychisch
functioneren wordt onderzocht. Nee,
het moet een persoon zijn die de
opdracht heeft gekregen al die zaken te
integreren tot een theoretisch geheel,
dat empirisch toetsbaar is aan de hand
van een enkele overkoepelende mathe-
matische methode. Is dat dan geen
onbegonnen werk? Welnee. En bestaat
die methode dan wel? Jazeker! En dat is
nou precies het spannende van de tijd
waarin we nu leven.
Allereerst de achtergrond. We zijn
allemaal opgegroeid op een middelbare
school, misschien met wiskunde
A of B als keuzevakken. Die vakken
vertellen je echter weinig over levende
processen. Als we geluk hadden kregen
we daarna statistiek op de universiteit.
Die statistiek vertelde ons dat het
onmogelijk is om iets zinnigs te zeggen
over een levend systeem waarin meer
dan twee factoren invloed uitoefenen
op een derde. Bijvoorbeeld: als leeftijd
en geslacht de duur van een depressie
bepalen, dan kunnen deze effecten nog
wel met 95 procent betrouwbaarheid uit
elkaar worden gehaald, maar als je daar
opleidingsniveau aan toevoegt valt alle
zekerheid in duigen. Dus keken we nooit
verder dan de invloed van twee factoren
op een derde. De zogenaamde ‘drieweginteracties’
zijn niet goed meer te interpreteren,
en werden dus geschuwd.
Alle kennis die u nu heeft is gebaseerd
op deze ‘oude’ statistiek, die nog volop
wordt bedreven.
Enter netwerktheorie. Deze bestaat
al sinds de 19e eeuw, maar pas in de
afgelopen tien jaar hebben daarin
doorbraken plaatsgevonden die onze
manier van wetenschap bedrijven
drastisch aan het herschrijven zijn.
Plotseling is het wel mogelijk om een
systeem van meer dan vier elementen te
overzien, eraan te rekenen, en simulaties
te doen van biologische systemen die
plausibele en toetsbare voorspellingen
opleveren. Levende systemen blijken
COLUMN PSYCHIATRIENET
allemaal te kunnen worden gemodelleerd
als netwerken, waarin knopen
onderling verbonden zijn door verbindingen.
Of het nu gaat om netwerken
van moleculen, organellen, cellen,
weefsels, organen, de hersenen, en zelfs
sociale systemen: dat maakt niet uit.
Alle biologische netwerken blijken in
abstracte zin een vergelijkbare structuur
te hebben (een zogenaamde Small
World structuur). Doordat bepaalde
knopen meer verbindingen hebben dan
anderen ontstaan er verdichtingen in
het netwerk: de zogenaamde clusters,
of modules. Elke module staat voor een
bepaalde subfunctie. Het leven blijkt
een stapeling te zijn van small-world
netwerken, op steeds hogere niveaus van
aggregatie.
Symptomen van psychiatrische ziekten
en persoonlijkheidskenmerken vertonen
een small-world netwerk structuur.
Hierin zijn clusters aan te duiden
die staan voor de bekende syndromen
(depressie, manie, psychose, angst,
remming etc.). Psychiatrische ziektebeelden
zijn dus ZOWEL alle met elkaar
verbonden (globaal) ALS van elkaar
gescheiden (locaal). Hetzelfde geldt
voor de biochemische machinerie die
daaraan ten grondslag ligt, evenals de
sociale netwerken waar wij deel van uit
maken. Dit maakt het mogelijk om een
geïntegreerd en mathematisch verantwoord
biopsychosociaal netwerkmodel
op te stellen, dat kan worden gebruikt
voor simulaties van interventies op alle
niveaus van organisatie (farmacotherapie,
psychotherapie en systeemtherapie).
Geïnteresseerd? Op www.psychiatrienet.nl
kunt u alle informatie vinden.
Ik hoop dat onze Messiaanse hoogleraar
dan tevens de tijd kan vinden om even
mee te kijken. n
DEPSYCHIATER 6 • 2012 17

18
INTERVIEW DARIAN LEADER
De huidige psychiatrie kan nog wat leren van de oude
Wat is waanzin?
Darian Leader, Engels psychiater, psychoanalyticus
en schrijver van het boek Wat is waanzin?, geeft zijn
visie op gekte. Hij herintroduceert verloren gewaande
inzichten en daagt ons uit om onze huidige
opvattingen over krankzinnigheid te heroverwegen.
Bovendien heeft hij een aantal praktische tips voor
de geïnteresseerde medicus.
Alexander Thissen, psychiater
Maartje Katzenbauer, aios psychiatrie
I
In een historisch Amsterdams grachtenpand ontmoeten we
Darian Leader. Stereotypisch even eloquent als onverstoorbaar,
steekt hij van wal over het verband tussen waanzin en het normale
leven. En dat die twee meestal goed verenigbaar zijn. Leader is
Lacaniaans geschoold – geïnspireerd door het niet altijd even
makkelijk toegankelijke gedachtegoed van de Franse psychoanalyticus
Jacques Lacan – maar zijn overpeinzingen zijn allerminst
vaag of abstract. Het viel hem op hoezeer Lacans ideeën
resoneerden met die van de laat 19e en vroeg 20e eeuwse psychiatrie.
Ze gaan over de visie van onze samenleving op waanzin. Al
vindt hij dat laatste woord (Engels: madness) nogal onduidelijk.
Hij gebruikt het veeleer als treeplank naar het meer specifieke
klinische concept van psychose. In zijn voor een breder publiek
geschreven boek lijken beide termen uitwisselbaar. Leader: ‘Onze
opvattingen over waanzin bepalen onze reactie erop, zowel in
het dagelijks leven als in beschikbare therapieën. Wereldwijd is
er met name door psychoanalytici decennia lang nagedacht over
het hoe en waarom van krankzinnigheid. Er werden uitgebreide
theorieën en therapieën ontwikkeld.
Maar buiten de psychoanalytische kaders
zijn die nauwelijks bekend. Ik voelde
een noodzaak om deze theorieën breder
beschikbaar te maken’.
DEPSYCHIATER 6 • 2012
Gek dus gevaarlijk
Leader haalt om te beginnen de media aan:
‘In films wordt waanzin altijd neergezet
als iets zichtbaars, tastbaars en hoorbaars’.
Er wordt ingezoomd op iemands gedrag.
Hierdoor legt men ook onbewust al snel
een verbinding tussen psychose en agressie.
‘Er wordt een vanzelfsprekend verondersteld
verband gelegd tussen psychose
en geweld. Maar waanzin is niet per
definitie zichtbaar’, legt Leader uit. De vooroordelen over gekte
hebben kennelijk diepe wortels. Ook onder dokters. Mensen
die er verwaarloosd uitzien krijgen zelfs sneller diagnoses dan
mensen met een goed verzorgd uiterlijk. Hij noemt een praktijkvoorbeeld:
‘Als iemand getrouwd is, werkt en geen medicatie
nodig heeft, krijgt iemand niet snel de diagnose schizofrenie.
Omdat het leven niet op de verwachte manier instort. Alsof je pas
schizofreen bent als je de vernieling in gaat en geen partner kunt
krijgen’. Hij licht toe dat dit komt omdat psychische gezondheid
tegenwoordig vooral wordt gedefinieerd als het ontbreken van
conflicten met de wereld om ons heen.
Stille waanzin
‘Hoe meer we ons in elk individu verdiepen, hoe vaker we tot de
ontdekking zullen komen dat ogenschijnlijk gezonde personen
waanideeën of andere symptomen hebben die niet tot conflicten
leiden in hun leven en dus ook niet de aandacht trekken’, vertelt
Leader. ‘Quiet madness’, noemt hij dit. Maar dit soort psychose is
niet of nauwelijks nog bekend omdat zelfs de psychiatrie meer en
meer is gaan oordelen op iemands buitenkant. En omdat mensen
hun waangedachten vaak geheim houden. Deze subtiele ingetogen
waanzin moet opnieuw worden onderzocht volgens Leader.
‘Dat kunnen we leren van de 19e eeuwse psychiatrie’, zegt hij
stellig. Bleuler kwam na vele jaren onderzoek tot de conclusie dat
de meest voorkomende vorm van schizofrenie de ‘latente’ variant
is, het type dat nooit als krankzinnigheid zichtbaar wordt. En die
in de huidige praktijk dus zelden of nooit onder de aandacht van
een psychiater komt.
Leader: ‘Het bestuderen van de stille waanzin kan ons inzicht
bieden in de mechanismen waardoor de betrokkene – in stilte-
krankzinnig kan zijn zonder het ooit te worden. Het draagt ertoe
bij dat waanzin van zijn stigma wordt ontdaan omdat de associatie
met buitensporig en gevaarlijk gedrag als regel zal vervagen.
En het inzicht dat mensen krankzinnig kunnen zijn, zonder het
ook te worden, en een normaal leven kunnen leiden, zal grote
gevolgen hebben voor de behandeling van mensen bij wie de
waanzin wél tot uitbarsting is gekomen’.
Zelfgenezing
Volgens Leader moeten we zien te achterhalen waardoor iemand
stabiel blijft en hoe iemand de meest vernietigende verschijnselen
van psychose vóór kan blijven. Dat zou aanknopingspunten
kunnen bieden voor de behandeling van mensen bij wie
de waanzin wél actief is geworden. Daarbij licht de auteur toe
dat een waan een manier kan zijn om te doorgronden wat je
meemaakt, waarbij je heel je deductieve vermogen inzet om een
antwoord te vinden. Hij geeft het voorbeeld van een man die in
een café zit en plotseling een mes pakt en dit in zijn eigen hand

Darian Leader: ‘Onze opvattingen over waanzin bepalen onze reactie erop, zowel in het dagelijks
leven als in beschikbare therapieën.’
steekt. Dan wordt er gezegd: ‘Die is duidelijk gek.’ Leader wijst
op het belang van primaire en secundaire symptomen om dit te
kunnen begrijpen. ‘Het idee van de man dat zijn lichaam bezeten
is door een vreemde kracht of door iets wordt binnengedrongen
als gevolg van het wegvallen van zijn eigen lichaamsafgrenzing is
het primaire symptoom van de psychose. De overtuiging dat de
implantatie van het vreemde object het werk is van buitenaardse
wezens net als zijn poging om de invasie van zijn hand te herstellen
door het vreemde voorwerp er zelf uit te snijden, zouden
secundaire symptomen zijn. Zo bezien is de waan het antwoord
van de patiënt op iets onderliggends dat is mis gegaan.’ Volgens
Leader is de waan niet te scheiden van psychische gezondheid.
Hij gaat nog verder: de waan als voorwaarde voor het laatste, als
een verklaringsmodel. Leader citeert collega Charleston: ‘Een gek
heeft alles verloren behalve zijn verstand’. Freud, Bleuler, Lacan,
Jung en Winnicott betoogden het al: dat wat wij als onderscheidende
kenmerken van waanzin zien – zoals, letterlijk, de waan –
zijn in feite geen primaire maar secundaire symptomen. Ze zijn
geen onderdeel van waanzin, maar een reactie erop. Een poging
tot zelfgenezing.
‘Working with the psychosis’
Leader betoogt dat de huidige psychiatrie deze primaire en
secundaire symptomen op één hoop gooit en betreurt dit: ‘Het is
belangrijk om tot in detail te begrijpen waar iemands waan over
gaat. Als de ideeën gevaarlijk zijn voor de patiënt of anderen kan
worden geprobeerd het idee te nuanceren of voorzichtig in een
andere richting te buigen. Maar ontken nooit de validiteit van
het idee zelf. Als in bovenstaand voorbeeld de patiënt eenmaal
opgenomen in het ziekenhuis zijn waan houdt en zijn chirurg dit
opmerkt, zou daar rekening mee gehouden kunnen worden. In
plaats van het fixeren van de patiënt, zouden alternatieve maatregelen
kunnen worden gezocht om de hand te beschermen’. Je zou
met de patiënt kunnen overleggen over wat er ‘aan de hand’ is.
En hoe je hem daarbij kunt helpen. Leader pleit ervoor om in
lijn met de overtuiging van de patiënt te werken en deze niet te
bestrijden. ‘We zouden ernaar kunnen streven om de patiënt
weer aan een leven deel te laten nemen, zonder hem te willen
voegen naar onze werkelijkheid. We moeten achterhalen waaruit
hún werkelijkheid bestaat, en hoe die hen van nut kan zijn’.
Leader drukt collega-dokters op het hart: ‘Denk nooit dat je wel
INTERVIEW DARIAN LEADER
begrijpt wat de patiënt bedoelt als hij bijvoorbeeld zegt dat hij
manisch is. Vul het niet in. Laat in plaats daarvan de patiënt in
zijn eigen woorden formuleren wat hij beleeft en wat dit voor
hem voor betekenis heeft. Laat de letterlijke bewoordingen die
de patiënt gebruikt als basis dienen voor verdere gesprekken. Zo
kun je aanknopingspunten vinden om de patiënt bij te sturen in
het omgaan met waanzin’. Leader vat het samen: ‘Je werkt mét,
niet tegen de psychose.’
Seriemoordenaar
Tevens onderstreept hij het belang van de waarom nu?-vraag.
Wat stelde de patiënt in staat om een evenwicht te bewaren tot
aan het moment van gek worden? Leader benadrukt het belang
van wat hij historiseren noemt: het historisch voorstellen van,
voor de patiënt, belangrijke zaken. Hij geeft het voorbeeld van
de Engelse huisarts Shipman, die eind 20e eeuw naar schatting
meer dan 200 mensen ombracht. Leader: ‘Hij voerde in allerlei
opzichten een modelpraktijk, werd lange tijd alom gerespecteerd
en volgde fervent bijscholingscursussen. Eenmaal ontmaskerd als
moordenaar ging hij in de gevangenis door met het houden van
spreekuren. Voor medegevangenen. Toen hij werd overgeplaatst
naar een andere cel om dat te verhinderen, deed hij een eerste
zelfmoordpoging. Wat hem, ondanks zijn stille waanzin – die
door de bij het proces betrokken psychiaters niet werd beschre-
‘We worden meer dan ooit
gedwongen uniform te denken’
ven – , in staat stelde om al die tijd overeind te blijven was het
beeld van zichzelf als enige goede dokter. Het niet langer kunnen
uitoefenen van zijn werk verstoorde dat evenwicht.’
Kwikfit
‘Er moet dan ook meer aandacht zijn voor de innerlijke belevingswereld
van de mens, alsook voor de betekenis die gekte daarin kan
hebben’, voegt Leader toe. In zijn boek schrijft hij: ‘De aandacht
voor de uniciteit van elke patiënt die de psychoanalytische
benadering kenmerkt, is belangrijk in een tijd en samenleving die
steeds minder ruimte bieden voor de eigenheid en waarde van
individuele levens. Men heeft de mond vol van het respecteren
van verschillen en diversiteit, maar intussen worden we meer
dan ooit gedwongen uniform te denken. Dat zien we weerspiegeld
in de geestelijke gezondheidszorg, waarin behandeling vaak
wordt beschouwd als een bijna gemechaniseerde aanpak van een
passieve patiënt, in plaats van als een gezamenlijke inspanning
waarin ieder een eigen verantwoordelijkheid heeft. De druk wordt
steeds groter om de geestelijke gezondheidszorg te zien als een
soort garage, waarin mensen zo snel mogelijk worden opgelapt
om weer terug te kunnen naar hun baan – en misschien hun
gezin. Maar in de huidige tijd hebben mensen juist behoefte aan
persoonlijke verhalen’, zegt Leader. En daar zou de psychiatrie een
voortrekkersrol in kunnen spelen. Want om mensen te kunnen
behandelen dien je ze eerst te begrijpen. n
Eerder verscheen dit artikel in andere vorm in Medisch Contact.
DEPSYCHIATER 6 • 2012 19

Jan Hein van Dierendonck, wetenschapsjournalist
b
20
PORTRET
Prof. dr. G.F. Koerselman met emeritaat
‘In de psychiatrie draait het meestal
Frank Koerselman mengt zich graag in het publieke
debat, met stevige meningen over zaken als
chronische vermoeidheid, RSI, elektroshocktherapie
en euthanasie. Op 9 juni ging hij officieel met
emeritaat als Utrechts hoogleraar Psychiatrie, in het
bijzonder psychotherapie. Tevens nam hij afscheid
als hoofd van de Afdeling Psychiatrie van het
Amsterdamse St. Lucas Andreas Ziekenhuis. In het
afscheidssymposium herhaalde hij nog maar eens het
hoofdthema van zijn oratie uit 1997: ‘Psychiatrie is
toch écht een medisch specialisme.’
‘Blijkbaar moeten we ons specialisme nog altijd verdedigen,’
verzucht prof. dr. Frank Koerselman. ‘Zelfs in overheidsstukken
blijft men hardnekkig spreken van ‘medische specialisten
én psychiaters’. Mensen beseffen vaak nauwelijks dat
psychiaters dokters zijn en ook is het weinig bevorderlijk dat
sommige psychiaters er prat op gaan dat hun vak ‘niet al te
medisch’ zou zijn.’
Koerselman meent dat de beroepsgroep haar medische identiteit
heeft geschaad door slaafs de Amerikaanse DSM te blijven
volgen. ‘Het DSM-systeem stoelt nauwelijks op medische
principes en uitgangspunten. Hoe moet dat dan leiden tot
eenduidige diagnoses? Ik vrees dat dit manco ook in de
volgende DSM-versie niet zal worden aangepakt, het is inherent
aan de systematiek. Vanaf 1980 was de DSM een noodzakelijke
strategie om controverses tussen medische, psychologische
en sociale richtingen te omzeilen, maar het had nooit zolang
mogen blijven bestaan. Hierdoor is men onderzoek gaan doen
naar ziektebeelden die in feite niet goed zijn gedefinieerd. En
neem de geneesmiddelenregistratie: ook die gaat uit van de
DSM, maar sommige middelen werken goed tegen ‘geremde
depressie’ en andere tegen ‘angstige depressie’. De DSM maakt
hierin geen onderscheid. Geen wonder dat antidepressiva dan
niet zo effectief lijken!’
Aard van stoornissen beter begrijpen
De oorzaak van de DSM-dominantie ligt volgens Koerselman
bij macht en geld. ‘Bijna alle redacties van wetenschapsbladen
op het gebied van psychiatrie worden gedomineerd door
Amerikanen en die eisen dat je patiënten includeert op basis van
DSM-criteria – een concurrerend WHO-systeem heeft nooit
DEPSYCHIATER 6 • 2012
enige voet aan de grond gekregen. In 1980 was de American
Psychiatric Association vrijwel failliet, maar tegenwoordig
praten we over een steenrijke multinational die af en toe een
iets aangepaste DSM-versie uitbrengt. Weliswaar heeft men nu
voor de voorbereiding van de DSM-V ook experts buiten de
VS aangetrokken, maar die hebben binnen de werkgroep voor
persoonlijkheidsstoornissen alweer gefrustreerd afgehaakt.
Vooralsnog lijkt de APA niet van zin haar principes aan te
passen aan voortschrijdende inzichten.’
Volgens Koerselman speelt de DSM vooral een rol daar waar
behoefte is aan beheersbaarheid. ‘Met name de politiek is er bij
gebaat: de DSM is een mooi instrument om psychiaters ergens
op af te rekenen en de kosten te beheersen, waar het natuurlijk
nooit voor bedoeld was. De DSM spreekt niet van ‘ziekte’, maar
van het vage begrip ‘stoornis’. Wat is er dan precies verstoord?
Ik vind dat men de aard van die stoornissen beter in kaart moet
brengen, desnoods buiten de DSM om.’
In zijn afscheidsrede had Koerselman al een voorzet gegeven.
‘Ik denk dat het in de psychiatrie vooral draait om stoornissen
van de betekenisverlening. Net zoals je stoornissen kunt
hebben van spijsvertering, ademhaling of beweging, zo kun
je ook stoornissen hebben van de betekenisgeving. Een mens
moet voortdurend zijn of haar omgeving op bepaalde criteria
kunnen inschatten en bij vrijwel alle psychiatrische aandoeningen
blijkt dat beoordelingssysteem verstoord. Zo mist een
schizofreen het vermogen ergens géén betekenis aan te geven,
om iets totaal onbelangrijk te vinden. Die gaat daardoor alles
op zichzélf betrekken, ontwikkelt achterdochtwanen. Iemand
met een angststoornis kan aan irrelevante zaken onterecht de
betekenis ‘gevaar’ toekennen. Het gaat dus in feite om een falen
van ons filtersysteem, ons beoordelingsvermogen. Een dergelijke
benadering is niet alleen een prima uitgangspunt voor
wetenschappelijk onderzoek, maar ook voor behandeling: door
de werking van bepaalde medicaties met dit soort inzichten in
verband te brengen wordt therapie rationeler en doelmatiger. In
feite is ook psychotherapie het herstellen van verstoorde betekenisgeving,
maar dan met communicatieve middelen. Precies de
reden waarom psychotherapie binnen ons vakgebied niet kan
worden gemist!’
De zin van zingeving
Een bijzondere vorm van betekenisverlening is ‘zingeving’. ‘Je
ziet bijvoorbeeld dat mensen met een depressie nauwelijks in
staat zijn zin te geven aan wat ze doen of zijn. Helaas heeft dit
thema de afgelopen decennia weinig belangstelling gekregen.
Tijdens mijn rede heb ik een visie op zingeving gegeven en
aangegeven hoe je zou moeten proberen daar met je patiënten
aan te werken.’
FOTOGRAFIE: ROY GEERARTHS

om verstoorde betekenisgeving’
Frank Koerselman: ‘Ik heb een actieve rol gespeeld in het afslaan van de aanval van BIGpsychotherapeuten
op de psychotherapeutische bekwaamheid van psychiaters en er voor gezorgd
dat de plaats van psychotherapie binnen ons vak werd veiliggesteld.’
Koerselman geeft toe dat het lastig is de rol van zingeving wetenschappelijk
te toetsen. ‘Aan experimenteel onderzoek zijn we
nog niet toe. Eerst moeten we vanuit verschillende disciplines
bepalen waar we het precies over hebben. Daarom kwam tijdens
het afscheidssymposium de filosoof Hans Achterhuis aan het
woord, gespecialiseerd in sociale filosofie, en Willem Jan Otten,
dichter en essayist, die na het verschijnen van zijn roman Ons
Mankeert Niets betrokken raakte bij het euthanasiedebat. En niet
te vergeten Herman van Praag, naar mijn mening Nederlands
meest vooraanstaande psychiater. Hij is niet alleen voorvechter en
pionier van de medisch-biologische psychiatrie, maar óók in staat
dat weer te relativeren en de zingevingvragen naar voren te halen.’
Curriculum vitae
PORTRET
Naam: prof. dr. G. F (Frank) Koerselman.
Geboren: 9 juni 1947 in Batavia, Nederlands Indië.
Studies: Sanskriet en geneeskunde, specialisatie psychiatrie Universiteit Utrecht.
Promotie: proefschrift Integratief medisch denken (1990).
Leeropdracht: Psychiatrie, in het bijzonder psychotherapie, oratie 1997.
Was werkzaam bij: UMC Utrecht/St. Lucas Andreas Ziekenhuis Amsterdam.
Op een gegeven moment was ook de burgemeester naar voren
gekomen om Koerselman de versierselen op te spelden behorende
bij de toegekende onderscheiding Officier in de Orde van Oranje-
Nassau. ‘Vanwege bijzondere verdiensten.’
Een echte alfa
Koerselman werd in 1947 geboren in Nederlands-Indië, waar
zijn vader werkte als rijksingenieur. Enige jaren later keerden ze
terug. ‘Ik herinner me alleen nog dat mijn ouders Maleis spraken
als de kinderen iets niet mochten begrijpen.’
Hij groeide op in Leeuwarden en Apeldoorn, waar hij het gymnasium
volgde. ‘Ik was een echte alfa, met belangstelling voor taal,
cultuur en geschiedenis.’ Hij koos voor de studie Sanskriet in
Utrecht, met als bijvakken Indische cultuurgeschiedenis en
vergelijkende godsdienstwetenschappen. Een cum laude kandidaatsexamen
opende de deur naar een promotieonderzoek,
maar een leven als kamergeleerde schrikte hem af. ‘Van huisgenoten
die geneeskunde studeerden hoorde ik altijd spannende
verhalen. Daarom besloot ik die zomervakantie de bètavakken
in te halen en ben toen als vijfdejaars gestart als eerstejaars
geneeskundestudent. Daar heb ik nooit spijt van gehad.’
De belangstelling voor psychiatrie ontstond later, toen hij colleges
volgde van prof. Plokker. ‘Die had de dichter Achterberg als
patiënt gehad en kon daar schitterend over vertellen.’ Koerselman
koos voor de opleiding psychiatrie in Amsterdam. ‘Die begon
met anderhalf jaar neurologie, waar ik later veel profijt van had
– het leerde me scherp klinisch te denken.’ Daarna volgde ‘paviljoen
III’, bij prof. Kuiper. ‘De psychiatrie was in die tijd nog sterk
psychoanalytisch gekleurd. Ook was je als psychiater nog niet
automatisch psychotherapeut – dat was een aparte opleiding die
we eigenlijk allemaal volgden, want van psychiatrie alléén kon je
niet leven. Psychotherapie is me altijd blijven fascineren, maar
dan wel ingebed in de medische psychiatrie.’
DEPSYCHIATER 6 • 2012 21

5 dagen nascholen voor psychiaters, psychologen en psychotherapeuten
nascholingscursus
In de ochtend plenaire lezingen gevolgd door
interactieve workshops in kleine groepen.
Na de lunch bent u vrij om Barcelona te verkennen.
De cursus biedt plaats aan maximaal 68 deelnemers,
dus schrijf u snel in!
accreditatie
Aangevraagd bij
• NVvP, voor 20 uur;
• NIP, voor 21 uur;
• FGzP, voor 20 uur.
impulsiviteit
7 – 12 oktober 2012
Barcelona, spanje
WWW.BenecK e . nl
prof. dr. damiaan denys
Obsessionaliteit en Compulsiviteit
prof. dr. Wim van den Brink
Impulsiviteit en Verslaving
prof. dr. anita Jansen
Impulsiviteit en lichaamsbeeld
dr. sandra Kooij
Impulsiviteit bij ADHD

Electroshock en TMS
In die tijd was de psychiatrie ondergebracht in ‘inrichtingen’
(de huidige ggz-instellingen). ‘Ik had daar weinig affiniteit
mee, maar gelukkig had het Amsterdamse St. Lucas Andreas
Ziekenhuis een eigen afdeling Psychiatrie en daar ben ik toen
na een stage gaan werken als psychiater. Een overzichtelijk
en ambitieus ziekenhuis – ze hadden als eerste in Nederland
een CT-scanner’. Koerselman werd er opleider en later ook
afdelingshoofd. ‘Samen met anderen heb ik de opleiding verder
mogen ontwikkelen – tot voor kort waren we in Nederland
het enige algemene ziekenhuis met een volledige A-opleiding
psychiatrie.’
In 1990 promoveerde hij op de relevantie van het medische
model voor de psychiatrie. ‘Dat model is altijd mijn leitmotiv
gebleven en was in 1997 het thema van mijn oratie. Ik heb
de psychiatrie altijd beoefend als een medisch vak, met veel
aandacht voor lichamelijke aspecten, strikte diagnoses en
medische behandeling.’
‘Wat ik niet zal missen is de
commercialisering van ons vak’
Dat laatste niet alleen medicamenteus. Zo herstelde Koerselman
in de tachtiger jaren in Amsterdam de elektroshock in ere, iets
dat heftige protesten uitlokte. ‘Ik ben zelfs voor de rechter
gedaagd! Toch slaagden we er in kwaliteitscriteria te formuleren
en indicatiecommissies in te stellen en tegenwoordig is
de elektroshock een normale praktijk – voor bepaalde vormen
van depressie blijkt het een veilige, effectieve standaardbehandeling.’
Zijn recente belangstelling voor onderzoek naar transcraniële
magnetische stimulatie (TMS) sluit daar naadloos op
aan. Ook heeft hij aan de wieg gestaan van het onderzoek van
Damiaan Denys naar diepe hersenstimulatie.
De kunst van het rapporteren
In 1997 werd Koerselman benoemd tot hoogleraar Psychiatrie
en Psychotherapie, bij prof. René Kahn in het UMC Utrecht,
maar hij bleef voor de helft van zijn tijd verbonden aan het
St. Lucas Andreas Ziekenhuis. ‘Daardoor kon ik een generalist
blijven. We behandelden in Amsterdam de totale breedte van
de psychiatrie, terwijl een academisch ziekenhuis zich concentreert
op selecte ziektebeelden.’
In Utrecht was hij voornamelijk belast met onderwijs en opleiding
en verder is hij altijd bestuurlijk actief geweest. ‘Vooral
het CONO, een coördinerend beleids- en adviesorgaan
omtrent ggz-opleidingen, was een interessante werkgroep.
Zo heb ik een actieve rol gespeeld in het afslaan van de aanval
van BIG-psychotherapeuten op de psychotherapeutische
bekwaamheid van psychiaters en er voor gezorgd dat de plaats
van psychotherapie binnen ons vak werd veiliggesteld.’
Ook werkt hij sinds 1980 als rapporteur op het gebied van
bestuursrecht en civiel recht en was hij in 2009 betrokken bij
PORTRET
de oprichting van de Nederlandse Vereniging voor Medisch
Specialistische Rapportage (NVMSR), waarvan hij voorzitter
is. ‘In nauw overleg met het Ministerie van Justitie trainen wij
medische specialisten om goede rapportages te maken. Men
moet weten wat de eisen zijn van een rapport, hoe men stellingen
onderbouwt. Naast de eigen vakkennis vereist dat een
zekere kennis van wetten en verzekeringsaspecten. Vervolgens
wordt men getoetst en wie aan onze kwaliteitseisen voldoet
wordt NVMSR-lid. Het is leuk en verantwoordelijk werk dat
ik graag nog lang wil blijven doen.’
Symposium in een dierentuin
Ook blijft Koerselman samen met prof. Willem van Tilburg
het befaamde jaarlijkse Artis Symposium organiseren, waarin
steevast acht sprekers (psychiaters, psychologen, ethici,
gedragswetenschappers, historici en in toenemende mate
ook juristen) psychologische en maatschappelijke fenomenen
belichten die relevant zijn voor wie de professionele blik
wil verbreden. Dit jaar was het thema ‘Het Kwaad’. ‘Morele
categorieën zijn in de psychiatrie ongebruikelijk – de psychoanalyse
heeft het zelfs altijd ontmoedigd. Het gaat immers
om verklaringen, niet om oordelen. Ook de hersenwetenschappen
houden zich daar verre van. Als wij ons brein zijn,
in hoeverre zijn we dan voor onze daden verantwoordelijk?
Dat vind ik een interessante vraag: of morele categorieën nog
bestaanrecht hebben als we volledig kunnen verklaren waarom
mensen doen wat ze doen. Wat als iemand niet tot empathie in
staat is? Persoonlijk denk ik dat verklaring en moreel oordeel
prima naast elkaar kunnen bestaan. Vroeger verklaarde men
het kwaad vanuit een moeilijke jeugd, nu vanuit genen of het
brein, maar hoe je het ook wendt of keert: het kwaad moet
bestreden worden.’
Bureaucratische en commerciële druk
Koerselman verheugt zich er op meer tijd te hebben voor
passies als tuinieren en cultuur. ‘Mijn vrouw en ik zijn dol op
allerlei vormen van cultuur. Zelf ben ik een echte francofiel en
ik wil me meer in het Frans gaan verdiepen.’
Wat hij zeker niet gaat missen? ‘De dictatuur van de transparantie,
zoals die zich uit in het eindeloos bijhouden van nutteloze
gegevens! En wat ik zéker niet zal missen is de commercialisering
van ons vak. Ik heb altijd gewerkt in dienstverband
en dat was een bewuste keuze: er mag geen relatie zijn tussen
medisch handelen en inkomen. De laatste jaren moest ik ten
bate van het ziekenhuis medische beslissingen laten afhangen
van de vraag of het genoeg opleverde, anders werd mijn
afdeling gekort. Dat vind ik volstrekt onethisch en ik ben blij
daar niets meer mee te maken te hebben! Was ik twintig jaar
jonger dan zou ik me echt inzetten om deze ontwikkeling te
keren. Het ultraliberalisme ontmoet steeds meer weerstand en
de nadelen ervan worden zo langzamerhand behoorlijk veel
groter dan de voordelen. Het zou me niets verbazen als het tij
weer gaat keren.’ Het is inmiddels een beetje zijn stokpaardje:
‘Elke beweging roept weer een tegenbeweging op.’ n
DEPSYCHIATER 6 • 2012 23

GGZ Centraal
P
24
CONGRES
APA 2012
Geen neurobiologie, maar
Van 5 – 9 mei jl. vond in Philadelphia de 165ste Annual Meeting van de American Psychiatric
Association (APA) plaats. Er waait een andere
wind over het Amerikaanse psychiatrielandschap,
constateert psychiater Harold van Megen. Hij doet
verslag.
Harold (J.G.M.) van Megen, opleider psychiatrie,
Precies tien jaar geleden bezocht ik ook de jaarlijkse bijeenkomst
van de APA in Philadelphia, de stad van de Declaration
of Independence, de stad waar Amerika werd opgericht. Wat ik
me nog van de stad kon herinneren was dat hier, in tegenstelling
tot de gemiddelde Amerikaanse APA-stad, de historie van
het land veel meer bewaard is gebleven en daardoor soms bijna
Europees aandoet. Al blijft het naar Europese maatstaf betrekkelijk
weinig. Een stadsgids die ik nog bewaard had, de officiële
Frommer’s stadsgids, bleek uitgegeven door een farmaceutisch
bedrijf, compleet met hun productinformatie en de agenda
van al hun satellietsymposia. De APA werd in die dagen door
20-21.000 psychiaters bezocht (9.000 op invitatie van de farmaceutische
industrie) en het programma begon om 7.00 uur ’s
ochtends met door de industrie gesponsorde ontbijtsessies
en werd afgesloten met industriegesponsorde dinersessies tot
22.00 uur. Dat is volstrekt voorbij, al wil de Nederlandse pers
de zaken graag anders voorstellen. Het congres is ontdaan van
zijn gesponsorde kop- en startstuk. Was de exhibition hall, waar
de industrie zich presenteerde, tot drie jaar terug de plek waar
je elkaar tegenkwam, nu is dat grotendeels verlaten, niet in de
laatste plaats omdat de reglementen zo streng zijn geworden
dat ik bij een firma de waarschuwing las dat ze artsen uit de
verschillende staten van Amerika (zie foto) op gezag van de
wetgeving geen kop koffie mochten aanbieden. Je kunt het
natuurlijk ook overdrijven.
Glen Gabbard en Aaron Beck
Ook inhoudelijk is er een dramatische breuk met het verleden.
Symposia waar data gepresenteerd werden over de effectiviteit
van psychofarmaca waren geheel afwezig, symposia met een
neurobiologisch karakter waren op één hand te tellen. En dan
te bedenken dat deze onderwerpen tot voor kort het congres
domineerden. Dat er een andere wind in APA-land waait werd
ook duidelijk doordat het congres werd geopend met een
discussie, of beter een samenspraak, tussen de twee psycho-
DEPSYCHIATER 6 • 2012
therapiegiganten Glen Gabbard en Aaron Beck. Daarmee
zette ‘hosting’ APA-president John Oldham, gespecialiseerd
in persoonlijkheidsstoornissen en directeur Psychotherapie
van de befaamde Menninger Foundation, onmiskenbaar zijn
stempel op de algehele sfeer van het congres. Het was ook wel
een ‘statement’, uitgerekend die drie op het podium in gesprek
over (psycho)therapie! En dat trouwens in samenhang met de
openingsspeeches van de gaande voorzitter, Oldham dus, en de
komende, Dilip Jeste. Een paar ‘highlights’ uit hun speeches:
‘The fundamentals of the therapeutic relationship define our
profession at its best and are the heart and soul of patientcentered
psychiatric medicine.’ En jawel: ‘This is the real road to
happiness!’ ‘We need to insist on the essential healing nature of
the therapeutic relationship.’
Pas op de plaats
Natuurlijk was er veel aandacht voor de DSM-5 en de bijbehorende
discussiepunten die binnen een half jaar opgelost moeten
worden. Tenslotte moet de nieuwe manual in november bij
de drukker liggen wil het in 2013 op de APA in San Francisco
‘aangeboden’ kunnen worden. Deze reflexie op onze diagnostisch-/classificatiesysteem
heeft blijkbaar ook een secundair
effect, namelijk een algemeen gevoel te moeten stilstaan bij hoe
ons vak en onze attitude door gebruik en misbruik van de DSM
gaandeweg is veranderd en hoe we de afkalvende belangstelling
van jonge dokters voor ons vak een halt kunnen toeroe-

psychotherapie
pen. In veel symposia ging het (weer eens!) over de essentie
van de relatie tussen de psychiater en zijn/haar patiënt en over
onze morele attitude als dokter, dit aan de hand van de eed van
Hippocrates. Ook in de dit jaar verschenen APA-uitgave van
Gabbard e.a. over professionalisme, een van de kerncompetenties
in de opleiding tot psychiater, komt dit aspect aan bod. Het
boek verschijnt dit najaar in een Nederlandse vertaling op de
Nederlandse markt.
Het congres ademde kortom de sfeer van ‘pas op de plaats
maken’, van nadenken over de specifieke rol van ons specialisme
en over hoe we verder willen de komende jaren. Dat was buitengewoon
verfrissend, inspirerend én noodzakelijk. Een discussie
die we in Nederland nog onvoldoende voeren.
Als je maar lang genoeg in het vak zit heb je de slinger wel
al een paar keer heen en weer zien gaan. Domineerde tot de
jaren 80 van de vorige eeuw de psychodynamiek en vanaf de
jaren 90 de neurobiologische kant, nu lijkt de slinger weer de
kant van de psychotherapie op te gaan. Telkens hebben we de
neiging om ons slechts op één kant van ons vak te richten en de
andere zijde te ridiculiseren en dood te zwijgen. Het zou mooi
zijn als we deze keer niet het kind met het badwater weggooien
en de aandacht voor de verschillende kanten van de psychiatrie
op evenwichtige wijze kunnen verdragen en presenteren. Een
uitdaging voor de APA 2013 dunkt me. n
Aankondiging: najaarssymposium ‘MDL en
het Brein’ op 23 november
De afdeling Consultatieve- en Ziekenhuispsychiatrie houdt haar jaarlijkse
Najaarssymposium op vrijdag 23 november 2012. Dit jaar in samenwerking
met Maag-, Darm- en Leverartsen in het St. Antonius Ziekenhuis in
Nieuwegein. Onder andere staan presentaties op het programma van
dr. Ad van Bodegraven (VUmc), dr. Rob de Knegt (Erasmus MC) en dr.
Joanna Kruimel (MUMC+).
Voor meer informatie over dit congres verwijzen we u naar:
www.nvvp.net/agenda.
Word lid van de LinkedIn-groep van de afdeling
Transculturele Psychiatrie
De afdeling Transculturele Psychiatrie heeft sinds kort haar eigen groep
op LinkedIn. Alle leden en gastleden zijn van harte welkom bij deze
CONGRES
groep. We willen met deze groep een online podium bieden voor discussie,
vragen en aankondigingen op het gebied van de transculturele
psychiatrie in Nederland en daarbuiten. We nodigen u dan ook uit om
vragen te stellen, discussies te starten, aan discussies deel te nemen
of opmerkingen te plaatsen. We hopen op een inspirerend en levendig
platform voor onze leden en gastleden! U kunt de groep vinden op
www.LinkedIn.nl, onder de naam ‘afdeling Transculturele Psychiatrie
NVvP’.
Belangstelling voor lidmaatschap van één van
de elf NVvP-afdelingen?
Kijk op www.nvvp.net/nvvp/afdelingen
DEPSYCHIATER 6 • 2012 25
vanDeaFDeLINGeN

Dimence
biedt geestelijke
gezondheidszorg voor
iedereen in Oost-Nederland.
Dimence helpt mensen
ontwikkelen. We zetten in
op vooruitgang en herstel,
met altijd het doel om beter
te worden. Niet alleen in de
betekenis van genezen of
(beter) leren omgaan met
beperkingen, maar ook
van groei als persoon,
professional en
organisatie.
Dimence helpt mensen
ontwikkelen
Met een ambitieus nieuwbouwproject in Deventer wordt het klinische aanbod voor (jong)
volwassenen met een autismespectrum stoornis uitgebreid. Naast een nieuw onderkomen voor de
Orthopsychiatrische Woonvoorziening (OPW) en uitbreiding van de langdurige woon/werkvoorziening,
zullen vanaf 2013 patiënten opgenomen kunnen worden op twee ge-/besloten afdelingen voor intensieve
zorg en voor klinische observatie en diagnostiek, een unicum in Nederland!
In de voorbereiding op de nieuwbouw moet een nieuw, stevig team opgebouwd worden.
Daarom zijn wij op zoek naar een enthousiaste:
Psychiater
met een uitgesproken belangstelling voor (jong)volwassenen met autismespectrum stoornissen
(of die zich hierin willen specialiseren). Wilt u weten wat de functie inhoudt en wat Dimence u te
bieden heeft? Kijk dan op www.werkenbijdimence.nl of neem contact op met Hans van Andel,
psychiater/directeur zorg Divisie Jeugd & Autisme, telefoon 0570 604 160.

Het debat over een nieuwe naam
voor schizofrenie
In de conclusie van Frank van Wijck’s artikel over de update
van de Multidisciplinaire Richtlijn Schizofrenie (De Psychiater
2012, nummer 4, pag. 24-25) citeert hij Wouter van Ewijk die
zegt: ‘Als tien keer nieuws in de krant komt over iemand met
Bleuler (de door Anoiksis geopperde nieuwe naam voor schizofrenie)
die iemand neersteekt omdat hij stemmen hoort, heeft
dat begrip ook weer een slechte naam.’ Van Ewijk heeft daar een
goed argument. Terecht stelt hij dat ‘de patiënt met schizofrenie
[...] slecht in beeld komt.’ Toch denken we een paar redenen te
hebben om voor een nieuwe naam te kiezen.
Zoals George al in maart 2010 schreef (‘Viewpoint. A less stigmatising
name for schizophrenia’, Mental Health Today, pag. 35), heeft
onze conditie door het ontdekken van passende medicatie veel
meer kans op een positief verloop dan 100 jaar geleden gedacht
werd met het introduceren van de term schizofrenie. Vooral het
feit dat patiënten die trouw zijn aan hun medicatie beter greep op
de realiteit hebben draagt daaraan bij. Met een minder ontmoedigende
naam zijn patiënten meer bereid de voorgeschreven
medicatie te blijven gebruiken. Het punt dat George hiermee
maakt is dat er in totaliteit minder (onbehandelde) psychoses
zijn, dus minder kans op excessen, en dat bij vroegtijdig ingrijpen
mensen beschermd worden tegen een volgende (beschadigende)
Xeplion verkorte productinformatie
Productinformatie bij advertentie elders in dit blad
Samenstelling: Xeplion bevat 39 mg, 78 mg, 117 mg, 156 mg of 234 mg paliperidonpalmitaat in een voorgevulde spuit,
overeenkomend met respectievelijk 25 mg, 50 mg, 75 mg, 100 mg of 150 mg paliperidon. Het bestaat uit een waterige suspensie
voor injectie met verlengde afgifte. Indicatie: Xeplion is geïndiceerd voor de onderhoudsbehandeling van schizofrenie bij volwassen
patiënten die reeds gestabiliseerd zijn met paliperidon of risperidon. In een selectieve groep patiënten met schizofrenie en een eerdere
respons op oraal paliperidon of risperidon kan Xeplion worden gebruikt zonder voorafgaande stabilisatie op een orale behandeling, als
de psychotische symptomen mild tot matig zijn en een langwerkende injecteerbare behandeling vereist is. Dosering: De aanbevolen
startdosis van Xeplion is 150 mg op behandeldag 1 en 100 mg één week later (dag 8), beide toegediend in de deltaspier om snel
therapeutische concentraties te bereiken. Na de tweede dosis kunnen de maandelijkse onderhoudsdoses worden toegediend in de
delta- of in de bilspier. De aanbevolen maandelijkse onderhoudsdosis is 75 mg; sommige patiënten kunnen baat hebben bij een
hogere of lagere dosis binnen het aanbevolen bereik van 25 tot 150 mg, afhankelijk van de verdraagbaarheid en/of werkzaamheid
bij de individuele patiënt. Ouderen: Bij een normale nierfunctie is geen dosisaanpassing nodig. Lever- en nierfunctiestoornissen: Voor
patiënten met milde nierinsufficiëntie dient de dosering verlaagd te worden. Xeplion wordt niet aanbevolen bij patiënten met matige
of ernstige nierinsufficiëntie. Er is geen dosisaanpassing nodig bij patiënten met milde of matige leverinsufficiëntie. Voorzichtigheid
is geboden bij patiënten met ernstige leverinsufficiëntie. Kinderen: De veiligheid en werkzaamheid van Xeplion bij kinderen < 18
jaar zijn niet vastgesteld. Wijze van toediening: Xeplion is uitsluitend bestemd voor intramusculair gebruik. De startdoses van dag
1 en dag 8 moeten beide worden toegediend in de deltaspier om snel de therapeutische concentratie te bereiken. Na de tweede
dosis kunnen de maandelijkse onderhoudsdoses worden toegediend in de delta- of in de bilspier. Er wordt geadviseerd te wisselen
tussen links en rechts. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor het werkzaam bestanddeel, voor risperidon of voor één van
de hulpstoffen. Belangrijkste waarschuwingen en voorzorgen: Xeplion mag niet worden gebruikt om een acuut geagiteerde
of ernstig psychotische staat te reguleren als onmiddellijke symptoombeheersing noodzakelijk is. Voorzichtigheid is geboden
wanneer paliperidon wordt voorgeschreven aan patiënten met een bekende cardiovasculaire ziekte of een familiegeschiedenis van
QT-verlenging, en bij gelijktijdig gebruik met andere geneesmiddelen waarvan men aanneemt dat ze het QT-interval verlengen.
Optreden van het maligne neurolepticasyndroom is gemeld bij gebruik van paliperidon. Geneesmiddelen met dopaminereceptorantagonistische
eigenschappen worden geassocieerd met de inductie van tardieve dyskinesie. In klinische studies met paliperidon
zijn zeldzame gevallen gerapporteerd van glucosegerelateerde bijwerkingen, zoals stijging van de glucoseconcentratie in het bloed.
Passende klinische opvolging van diabetespatiënten en patiënten met risicofactoren voor de ontwikkeling van diabetes mellitus
wordt aanbevolen. Paliperidon moet met voorzichtigheid worden gebruikt bij patiënten met mogelijke prolactineafhankelijke
tumoren. Door de alfablokkerende eigenschappen kan paliperidon orthostatische hypotensie induceren bij sommige patiënten.
Xeplion dient met voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten met een voorgeschiedenis van epileptische aanvallen of die
andere aandoeningen hebben die de drempel voor epileptische aanvallen kunnen verlagen. Xeplion dient met voorzichtigheid te
worden gebruikt bij oudere patiënten met dementie die risicofactoren vertonen voor een beroerte. Artsen dienen de risico’s tegen
de voordelen af te wegen als ze Xeplion voorschrijven aan patiënten met de ziekte van Parkinson of met Lewy-body-dementie. Van
antipsychotica met alfa-adrenerge blokkerende effecten is gemeld dat ze priapisme kunnen induceren. Bij antipsychotica wordt
een verstoring gezien in het vermogen van het lichaam om de lichaamstemperatuur te verlagen. Met het gebruik van antipsychotica
zijn gevallen van veneuze trombo-embolie gemeld. Patiënten moeten worden geïnformeerd over een mogelijke gewichtstoename.
Het gewicht moet regelmatig worden gecontroleerd. Voorzichtigheid is geboden om een onbedoelde injectie van Xeplion in een
bloedvat te vermijden. Interacties: Paliperidon veroorzaakt hoogstwaarschijnlijk geen klinisch belangrijke farmacokinetische
interacties met geneesmiddelen die gemetaboliseerd worden door cytochroom-P-450 iso-enzymen. Men dient voorzichtig te
zijn met het gebruik van Xeplion in combinatie met andere centraal werkende geneesmiddelen. Paliperidon kan het effect van
levodopa en andere dopamine-agonisten tegenwerken. Aangezien paliperidon orthostatische hypotensie kan induceren, kan een
versterkt effect optreden als Xeplion wordt toegediend in combinatie met andere geneesmiddelen met een vergelijkbaar effect.
Voorzichtigheid is geboden wanneer paliperidon in combinatie gebruikt wordt met andere geneesmiddelen waarvan bekend
is dat ze de drempel voor epileptische aanvallen kunnen verlagen. Bij gelijktijdige toediening van Xeplion met carbamazepine
dient de dosis mogelijk te worden aangepast. Gelijktijdige toediening van risperidon of oraal paliperidon met Xeplion moet
zorgvuldig worden overwogen. Zwangerschap en borstvoeding: Xeplion dient niet tijdens de zwangerschap te worden
gebruikt, tenzij strikt noodzakelijk. Xeplion dient niet te worden gebruikt door vrouwen die borstvoeding geven. Bijwerkingen:
Voor een volledige opsomming van de bijwerkingen zie de uitgebreide productinformatie. Hieronder volgt een opsomming van
bijwerkingen die vaak of zeer vaak optraden: insomnia, hoofdpijn, bovenste luchtweginfectie, gewicht verhoogd, bloedglucose
verhoogd, bloed triglyceriden verhoogd, agitatie, dystonie, parkinsonisme, akathisie, dyskinesie, extrapiramidale aandoening,
tremor, duizeligheid, somnolentie, tachycardie, hypertensie, braken, abdominaal ongemak/bovenbuikpijn, diarree, nausea,
constipatie, tandpijn, rash, rugpijn, pijn in extremiteit, asthenie, injectieplaats-verharding, vermoeidheid en injectieplaatspijn.
Verpakking: Een verpakking Xeplion bevat een voorgevulde spuit met een 22G 1½-inch veiligheidsnaald en een 23G 1-inch
veiligheidsnaald. Afleveringsstatus: UR. Datum: Oktober 2011. De uitgebreide productinformatie is op verzoek beschikbaar.
- Kijk voor de laatste versie van de SmPC tekst op www.janssennederland.nl > geneesmiddelen > registratieteksten.
Internet: www.janssennederland.nl - E-mail: janssen@jacnl.jnj.com - Telefoon: 0800-242 42 42
Janssen-Cilag B.V.
© Janssen-Cilag B.V., 10-2011, 5737
INGEZONDEN BRIEF
psychose, en daardoor veel beter blijven functioneren. Zowel
richting samenleving als patiënt een winst!
De zoektocht voor een passende nieuwe naam voor onze
aandoening is slechts een deel van de inspanningen van Anoiksis
om de beeldvorming positief te beïnvloeden, en moet ook in die
context begrepen worden. Vanaf de oprichting strijdt Anoiksis
voor een beter beeld van schizofrenie. In 2010 hebben we een
populair glossy blad, SKIZ’O: Het NORMAALSTE magazine
van Nederland, uitgegeven. In 2011 hebben we een boek op
de markt gebracht, compleet met foto’s, Meer dan dat...Tien
portretten van mensen met schizofrenie. Zowel het magazine als
het boek geven een waarheidsgetrouw beeld van schizofrenie.
In de toekomst zijn we van plan met andere landen samen te
werken, bijvoorbeeld met medewerkers van een Engels onderzoeksinstituut,
om volgens dezelfde lijn een internationaal boek
uit te geven met een meer wetenschappelijke insteek. Ook dit
boek zal zo open, eerlijk en accuraat mogelijk zijn.
We nodigen iedereen uit die samen met ons de strijd tegen stigma
wil voeren. Het voorstel voor een nieuwe naam hoort hierbij.
Aadt Klijn en Bill George
Regiocoördinatoren Anoiksis
www.anoiksis.nl
periodiek van de nederlandse vereniging voor psychiatrie
Adverteren in
De Psychiater?
De Psychiater is het officiële orgaan van de NVvP en wordt 10 keer
per jaar gestuurd aan alle psychiaters die lid zijn van de NVvP en aan
andere relevante beleidsmakers in de gezondheidszorg. Dit maakt het
tijdschrift een uitstekend medium voor uw (personeels)advertenties.
De reserveringsdata voor de komende nummers:
Sluitingsdatum reservering Verschijningsdatum
Nummer 7: 2 augustus 2012 30 augustus 2012
Nummer 8: 6 september 2012 4 oktober 2012
Verschijningsdata onder voorbehoud van wijzigingen.
Voor de tarieven, andere advertentiemogelijkheden en overige vragen
kunt u contact opnemen met
Cross Advertising, tel.: +31 10 742 10 23
e-mail: gezondheidszorg@crossadvertising.nl
Website: www.crossmedianederland.com
Zie ook de website van uitgeverij Benecke: www.benecke.nl
DEPSYCHIATER 6 • 2012 27

28
VERENIGING
Nieuwe ledenraad
Vier nieuwe leden stellen zich voor
In juni worden de nieuwe psychiaters in de Ledenraad geïnstalleerd. In deze uitgave stellen Marja van ’t Spijker,
Alan Ralston, Ruud Hes en Wiebe Postema zich aan u voor.
Marja van ’t Spijker
DEPSYCHIATER 6 • 2012
‘Een bijdrage leveren in deze tijd van grote maatschappelijke veranderingen’
‘Mijn naam is Marja van ‘t Spijker. Tot 1 juni 2012 werkte ik als kinder- en jeugdpsychiater bij
de Jeugdriagg in Haarlem, een algemene poli voor de leeftijd van 0-23 jaar. Nu werk ik bij het
Triversum in Alkmaar, als psychiater van twee adolescentenafdelingen. Mijn belangrijkste motivatie
om me verkiesbaar te stellen voor de ledenraad is mijn wens een bijdrage te leveren aan het beleid
van de NVvP in deze tijd van grote maatschappelijke veranderingen. De manier waarop de psychiatrie
zich nu zal positioneren binnen de geneeskunde en binnen de maatschappij heeft grote gevolgen
voor de patiënten en psychiaters. Vanuit mijn ervaring van de afgelopen jaren in de tweede lijn
heb ik een goed inzicht gekregen in hoe veranderend beleid zich vertaalt naar de dagelijkse werkelijkheid
van de patiënten. Een belangrijk speerpunt voor mij is de beoogde aanstaande overgang
van de kinder- en jeugdpsychiatrie naar de gemeenten. Een ander belangrijk vraagstuk vormt de
diagnostiek. De aanstaande komst van de DSM-5 en het feit dat een aantal diagnoses niet meer vergoed worden voor mensen die in
mijn optiek wel recht hebben op zorg, roept vragen op.
De belangrijkste uitdaging voor de NVvP zal zijn om constructief te blijven meedenken als volwaardige gesprekspartner met de
politiek en verzekeraars. Alleen zo kunnen we medeverantwoordelijkheid dragen voor het in de hand houden van de kosten in de
gezondheidzorg, zij het met behoud van kwaliteit. Dat vraagt om een intelligente aanpak met een duidelijke visie op wat psychiatrie
is én een goed werkend moreel kompas.’
Alan Ralston
‘De principes van recovery, herstel en values based practice breder
implementeren’
‘Mijn naam is Alan Ralston, ik ben sinds 2001 psychiater en werk bij een gesloten opnameafdeling
voor volwassenen van GGZ Dijk en Duin. Ik wil in de ledenraad om te proberen de principes
van recovery, herstel en values based practice breder in de ggz te implementeren. Daarnaast ben ik
actief binnen meerdere platforms die een kritische visie hebben op de beleidsontwikkelingen in de
ggz. Onlangs schreef ik hierover een artikel in het MGv (maart 2012), met kanttekeningen over de
richting waarin het zorgstelsel zich ontwikkelt. Mijn zorg is vooral dat het stelsel de belangen van
cliënten onvoldoende dient. De behartiging van cliëntbelangen bij zorgverzekeraars en in instellingen
kan bijvoorbeeld een stuk beter. Naast mijn therapeutisch werk heb ik belangstelling voor
psychiatrie en filosofie: ik ben bestuurslid van het platform Psychiatrie en Filosofie, redacteur bij
Psychiatrienet voor dit aandachtsgebied, en ik verricht een promotiestudie naar de filosofische overtuigingen van psychiaters.
Het is ook vanuit de filosofie dat ik in aanraking ben gekomen met recovery (dat veel overeenkomsten heeft met HEE in Nederland)
en values based practice. Deze richtingen beloven een evenwichtiger en completere basis voor onze professionele identiteit en een
gelijkwaardiger samenwerking met cliënten.
De belangrijkste uitdagingen voor de ggz en de NVvP voor de komende jaren zijn naar mijn idee het op de juiste manier vormgeven
aan de legitimatie van het professioneel handelen (door ROM of anderszins), werken aan adequate representatie van cliëntbelangen
in het stelsel, en de uitgaven in de gzz beheersen terwijl de juiste zorg op de juiste plaats terechtkomt.’

Ruud Hes
VERENIGING
‘De positie van de psychiater als inhoudelijk deskundige wordt bedreigd’
‘Ik ben Ruud Hes, 60 jaar oud. Ik ben deels werkzaam als zelfstandig gevestigd psychiater in
Overveen, deels werkzaam als interim-psychiater. Tevens ben ik voorzitter van de vereniging
Zelfstandig Gevestigde Psychiaters regio Kennemerland (VZGPK). Tot 2009 was ik actief als secretaris
van het Platform ZGP. Ik ben gemotiveerd voor zitting in de ledenraad omdat de positie van
de psychiater als inhoudelijk deskundige de laatste jaren bedreigd wordt zowel in ggz-instellingen
(onder meer door een toenemend bureaucratische en managergestuurde organisatie) als bij
zelfstandig gevestigden (door knevelcontracten met verzekeraars).
De recente (en nog komende) bezuinigingen als gevolg van de economische crisis werken dat in de
hand door onder andere taakdelegatie naar goedkopere disciplines, respectievelijk budgetbeperking/volumebeperking
bij gelijkblijvende of zelfs gestegen zorgvraag. Inhoudelijke tegenargumenten
worden daarbij gemakshalve gebagatelliseerd. De psychiater dreigt, vooral bij instellingen, gemarginaliseerd te worden tot uitvoerder
van de zorg en wordt minder gezien als inhoudelijk richtinggevend aan beleid, en dat strookt niet met de medisch-psychiatrische
verantwoordelijkheid. Ik vind het belangrijk dat de NVvP vooral blijft staan voor het inhoudelijk belang, met een centrale sturende
positie van de psychiater binnen de organisatie als noodzakelijke randvoorwaarde. Het inhoudelijke argument dient ook altijd te
prevaleren in discussies over ROM, benchmarking, en plaats en rol van de verzekeraars en overheid daarbij.
Overige speerpunten: het bevorderen van een autonome positie van de NVvP in het GGZ-veld, bij voorkeur los van de koepel
GGZ-Nederland. Daarnaast dient de NVvP bij het maken van bestuurlijke afspraken te letten op haalbaarheid en uitvoerbaarheid.
Anders dreigt het gevaar van afspraken met holle volzinnen en symboolpolitiek. Met andere woorden: we moeten ons niet gek laten
maken door de hype rond transparantie en prestatie-indicatoren.’.
Wiebe Postema
‘De stem van de vrijgevestigden komt onvoldoende aan bod’
‘Ik heet Wiebe Postema, ik ben (kinder- en jeugd-)psychiater en werkzaam in een kostenmaatschap
met drie klinisch psychologen/psychotherapeuten te Deventer. Zo’n vier jaar geleden was ik ook
reeds lid van de Ledenraad, als vertegenwoordiger van de zelfstandig gevestigde psychiaters. Er zijn
meerdere redenen waarom ik me opnieuw kandidaat heb gesteld. Ten eerste omdat ik van mening
ben dat de stem van de vrijgevestigden in de diverse overlegstructuren onvoldoende aan bod komt.
Dit in tegenstelling tot de landelijke ggz die op vele posities het woord voert voor de zelfstandig
gevestigden, maar lang niet altijd in hun voordeel.
Ten tweede maak ik bezwaar tegen de zogenaamde transitie waarbij de kinder- en jeugdpsychiatrie
wordt overgeheveld naar de gemeentes. Dat is een onderdeel van een koehandeloverleg tussen vele
partijen. Deze transitie is een slechte beslissing waarbij nog eens meespeelt dat het geld niet geoormerkt
is en in principe voor andere doeleinden gebruikt kan worden.
De zelfstandig gevestigde psychiaters hadden over dit onderwerp vooraan moeten staan om op basis van inhoudelijke argumenten
de discussie hierover aan te gaan. En om samen met het NVvP-bestuur hiervoor vele partijen uit te nodigen, zoals de kinderartsen,
de scholen, de KNMG en de verzekeraars. De overheid moet daarbij duidelijk gemaakt worden dat er wel sprake kan zijn van een wet,
maar dat dat nog niet betekent dat je dan meewerkt. Nu wordt er hard meegewerkt en zijn er geen belemmeringen. Mijns inziens is
het daarom noodzakelijk om naast het traditioneel overleg over te gaan tot georganiseerde actie, bijvoorbeeld door alle Eerste- en
Tweede Kamerleden individueel te benaderen.’
DEPSYCHIATER 6 • 2012 29

9 e Najaarssymposium Bipolaire Stoornissen
Symptomatisch en functioneel herstel
Dinsdag 25 september 2012
9.30 – 16.30 uur
Koninklijke Jaarbeurs, Utrecht
Onder voorzitterschap van prof. dr. Ralph Kupka
Nieuws uit Barcelona:
de onderzoeksgroep
van Eduard Vieta
presenteert Functional
Remediation
Continuüm Psychiatrie
www.continuumpsychiatrie.nl

FOTOGRAFIE: ARCHIEF DE KOK
Yolande
de kok
Maastricht
miscellaneous
Het is altijd zomer in Maastricht. Dit jaar
wat minder dan vorige jaren, maar zeker
de eerste dag was het Voorjaarscongres
nog heel geschikt voor het terras, en
fietsen kon alle dagen wel. Fietsen door
de heuvels is niet aangenaam, maar
fietsen is voor mij zoiets als voor anderen
H
hardlopen of mediteren. Ik kan dat geen
drie dagen achterwege laten. Fietsen is
het vliegwiel van de geest.
Gezien de bekendheid van running
therapy, is het opmerkelijk dat je nooit
iets hoort over cycling therapy. Ook
niet over ‘walking on the beach therapy’
trouwens, dat beweging en natuurlijke
lichttherapie combineert. Of over de
gezonde effecten van het buiten zijn.
Terwijl het buiten zomer is, de fruitbomen
beginnen te bloeien en het Vrijthof
vol terrassen staat, zitten we in zaaltjes en
coloFon
De Psychiater is een onafhankelijk tijdschrift van de
Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en medische
uitgeverij Benecke. De Psychiater verschijnt 10 maal
per jaar in een oplage van 3.700 exemplaren.
redactie
Benecke
Chantal Foeken, eindredactie
MediArena 13
1099 CZ Amsterdam
Telefoon: 020 - 715 06 00, fax: 020 - 691 84 46
E-mail: chantal.foeken@benecke.nl
redactieraad
Piet Verhagen, psychiater, GGz Centraal, Harderwijk
(hoofdredacteur) | Dr. Marc Blom, psychiater,
directeur zorg, PsyQ, Zoetermeer | Roel Eijsberg, kinderpsychiater
en 1e geneeskundige, Jeugdriagg-NHZ,
Haarlem | Maartje Katzenbauer, aios Psychiatrie, GGz
Centraal, Amersfoort | Joseph de Man, psychiater,
Ministerie van Justitie, Directie Forensische Zorg DJI,
Den Haag | Metten Somers, psychiater, UMC Utrecht
| Dr. Irene van Vliet, psychiater, chef de clinique
afdeling Psychiatrie, LUMC, Leiden | Hilke Verdijk,
beleidsmedewerker communicatie, NVvP, Utrecht
gangen waar geen zonlicht binnenkomt.
Is het Voorjaarscongres het weren van
alle zonlicht en warmte waard? Ja, toch
wel. Lezingen, lunches en het gezelschap
van collega’s en uit het oog verloren
oud-collega’s brengen zelfs de door kunstlicht
en airco beheerste omgeving van het
MECC tot leven. Toch droom ik weleens
van een buitengebeuren. Stel je voor, een
Voorjaarscongres zoals de Parade, het
jaarlijks rondtrekkende openluchttheater
waar in verschillende tenten verschillende
voorstellingen worden gegeven. Bij
de ingang van de tent staat de spreker/
artiest die het publiek naar binnen lokt.
Het is misschien even wennen, maar we
moeten allemaal meedoen aan de marktwerking,
in de zorg zowel als in de wetenschap.
En omdat bij een symposium de
inhoud veel minder belangrijk is dan de
vorm, geeft zo’n introductie bij de tentingang
meteen een goede indruk. Beter een
briljant betoog over het serotoninemetabolisme
in een slak, dan een saaie lezing
over alles wat we altijd al hadden willen
weten over de biochemie van het geluk.
Het gaat om de flow en om de show, maar
soms hoor je toch iets nieuws. Zo hoorde
ik op dit Voorjaarscongres voor het eerst
de term LGBT (Eng) of LHBT (NL).
Dat zegt veel over mijn onwetendheid,
want googelend bleek die term al jaren
algemeen gebruikt, voor wat ook wel
genoemd wordt seksuele diversiteit. Wat
transseksualiteit met lesbian/gay/bisexu-
uitgever
Benecke, Wijnand van Dijk
verenigingssecretariaat
NVvP
Peter Niesink, directeur
Postbus 20062, 3502 LB Utrecht
Telefoon: 030 - 282 33 03, fax: 030 - 288 84 00
E-mail: info@nvvp.net, Website: www.nvvp.net
medewerkers aan dit nummer
Jan Hein van Dierendonck | Michel van Dijk |
Marten Dooper | Bram Peeters
vormgeving en opmaak
Novente vormgevers, Lunteren
foto omslag
Antoinette Borchert, Groningen
productie
Veldhuis Media, Raalte
abonnementen
Leden van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie
krijgen de De Psychiater kosteloos toege stuurd.
Andere geïnteresseerde professionals kunnen zich via
de uitgever abonneren à € 94,50 per jaar.
COLUMN
item
ality te maken heeft, weet ik niet. De
term is dan ook geen wetenschappelijk
gefundeerd concept, maar een politieke
term, waarvan je je kunt afvragen of het
gebruik ervan niet juist stigmatisering
bevordert.
Dat de liefde in zijn minder klassieke
variant het leven bedreigender kan
maken, is helaas maar al te waar. Denk
aan de recente discussie over zogenaamde
homotherapieën bij Different, de christelijke
hulpverlening rond seksuele
identiteit en relaties. Of de psychiater
die verbonden is aan Different bij het
symposium over seksuele diversiteit zat,
betwijfel ik. Ik heb me wel afgevraagd
of die psychiater wel bestaat, of dat
Different een spookpsychiater opvoert,
want welke Nederlandse psychiater durft
anno 2012 hardop te verdedigen dat hij
de DSM-0 aanhangt? Al wil ik er niet
teveel over nadenken wat het betekent
dat onze eigen beroepsvereniging zweeg,
waar de Inspectie en de KNMG zich
kritisch uitlieten over Different. Het op
te richten platform lijkt me geen luxe.
Blijft de vraag of het gebruiken van de
term LGBT zo gelukkig is. Ik zou mezelf
nooit lesbisch, gay of biseksueel noemen
en mijn vrouw zeker niet.
Maar wat betekenen afkortingen?
Altijd als ik Maastricht nader, besef ik hoe
relatief de betekenis van de letters DSM
is. Hoe veel verder over de heuvels dan
de Diagnostic Static Manual reikt niet de
invloed van de Dutch State Mines? n
adreswijziging
NVvP-leden kunnen een adreswijziging sturen
naar het verenigingssecretariaat in Utrecht.
advertenties
Cross Advertising
Westerkade 2, 3116 GJ Schiedam
Telefoon: 010 - 742 10 23
E-mail: gezondheidszorg@crossadvertising.nl
Website: www.crossmedianederland.com
© BeNecke 2012 ISSN 1380-3468
Dit tijdschrift is gedrukt op ecologisch verantwoord papier.
De uitspraken van auteurs en geïnter viewden in artikelen
in deze uitgave weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het
stand punt van de redactie en de uitgever. Ook zijn uitgever
en redactie niet verantwoordelijk voor de inhoud van
andere uitingen, zoals cartoons, columns en advertenties.
De redactie heeft geprobeerd alle rechthebbenden op teksten
en beeld te achterhalen. In gevallen dat dit niet gelukt is,
vragen wij u contact op te nemen met de eindredacteur,
via chantal.foeken@benecke.nl.
DEPSYCHIATER 6 • 2012 31

©Janssen-Cilag B.V. - 04-2012 - 8884
Janssen-Cilag B.V.
www.shaping-a-future.nl