zelfvertrouwen in de lespraktijk - Netty Gelijsteen

De invloed die elke docent heeft op leerlingen is geweldig groot. De herinnering aan
de favoriete docent van de basisschool en het voortgezet onderwijs heeft menig
volwassene. Dan weet je nog hoe het voelde in de klas bij die docent en kijk je met
enige trots terug op de prestaties tijdens zijn lessen. Die herinnering als leerling
deed mij ooit besluiten om een goede docent te worden. Na 20 jaar voor de klas
ging het goed met mijn leerlingen. Alleen wist ik niet waarom. Leerlingen zijn
overgeleverd aan de docent die bepaald de leerprestatie in een cijfer. Dat maakt
leerlingen afhankelijk. Het maakt de leerling onzeker als hij een docent niet begrijpt,
niet kan volgen en het gedag van de docent niet herkent. Dat dwingt de leerling in
een onzekere positie. Lag mijn succes in het bevestigen van de leerling? Onbewust
bekwaam startte ik een zoektocht naar een meetinstrument om de invloed van de
docent te kunnen vaststellen die hij heeft op het zelfvertrouwen van de leerling.
Uit de literatuur heb ik de reden gevonden voor de meetinstrumenten. Onzekerheid
is een issue van de jongvolwassenen en een belangrijke factor in de motivatie om
leerstof niet op te nemen. De meetinstrumenten zijn gericht op de gedachten van de
docent en op de invloed van de handelingen van de docent op het zelfvertrouwen
van de leerling in de klas tijdens de les. Dat de wereld, de medeleerlingen,
vrienden en de thuissituatie ook een belangrijke rol in het zelfvertrouwen van de
leerling speelt meet ik niet. De instrumenten zijn gemaakt de invloed van de docent
op het zelfvertrouwen van de leerling in het leerproces vast te stellen.
Het instrument mag niet worden beschouwd als uitputtend. Maar het verschaft in de
discussie en bespreking van de score inzicht hoe belangrijk de gedachten van de
docent zijn voor het zelfvertrouwen van de leerling. Drie docenten hebben mij vertelt
dat het onderzoek hen meer vertouwen in zichzelf heeft gegeven.
De onderzoeksperiode was te kort om de instrumenten zover te testen dat de
instrumenten zonder mijn observatie ingezet kunnen worden in de lespraktijk.
2 Onderzoeksvragen en onderzoeksopzet
2.1 Geschiedenis van de onderzoeksvraag
Ik geef les aan het Media college Amsterdam (Ma). Deze school heeft een lange
traditie in het opleiden van ambachtslieden. Vroeger waren dat de zetters,
tegenwoordig zijn dat hoger opgeleide vormgevers. Op de afdeling waar ik werk
worden de leerlingen voor het MBO2 opgeleid. Deze leerlingen hebben, volgens de
aan het begin van het schooljaar door testbureau Geldergroep, vaak een hoger
niveau dan het VMBO-basisberoepsdiploma aangeeft. Deze leerlingen hebben zijn
vaak belast met persoonlijke problemen die niet herkend zijn in hun
onderwijscarrière en daardoor presteren ze onder hun niveau. Deze leerling heeft
weinig vertrouwen in zichzelf en in de school.
Sinds 2005 heb ik een „schakelklas‟ als vijfde jaar van het VMBO opnieuw opgezet
met als centrale aanpak het herstellen van het vertrouwen van de leerlingen in
zichzelf en in school. Het heeft geleid tot extra begeleiding van de verborgen
zorgvraag van de leerling en het vergroten van zijn culturele bagage door de invoer
van het vak kunst. De uitval van de extra VMBOklas was, volgens de
uitstroomgegevens van het schooljaar 2003- 2004 zeventig procent en in het
schooljaar 2004- 2005 gereduceerd tot twintig procent uitval. Om het succes van
deze schakelklas veilig te stellen en voor de bekostiging, is de opzet van het
schakeljaar onder de naam aanloopklas ondergebracht in het eerste jaar van het
MBO2. Door het invoeren van meerdere klassen is het team groter geworden.
7