zelfvertrouwen in de lespraktijk - Netty Gelijsteen

De overbelaste leerling van de aanloopklas maakt naast alle problematiek de
ontwikkeling van een adolescentie mee. Omdat niet iedereen dezelfde ontwikkeling
heeft, benoem ik hier de verschillende fases uit de bronnen. Veel adolescenten zijn
op zoek naar hun mening en identiteit en komen vaak in conflict met hun omgeving.
Anderen zijn al zelfbewuster en leren langzaam de verantwoordelijkheid te nemen
voor hun eigen leven en hun scholing. De docent moet bewust zijn van de
ongemakken die bij de verschillende ontwikkelingen van de adolescent hoort en
vooral uit elkaar houden van de stapeling van problemen.
Verschillende psychologen hebben de ontwikkelingen van jongeren onderwoorden
gebracht. Hieronder een indeling waarbij de verschillende fases zoveel mogelijk zijn
terug gebracht. Het schema er onder geeft een overzicht van de ontwikkelfases met
hun psychologen.
3.13.1 Puber, de eerste ontwikkelingsfase van de leerling
De lichamelijke veranderingen van kind naar adolescent wordt de puberteit
genoemd, zoals de Engelsen dat met het begrip puberty bedoelen. Deze
lichamelijke verandering eindigt volgens de ontwikkelingspsycholoog Erikson
(1968) met de volgroeiing en het geslachtsrijp worden van de puber met het hard
worden van het schaamhaar. Westenberg (2004) gebruikt deze indeling van de
puberteit ook. Het scheiden van de puberteit als de lichamelijke ontwikkeling en de
adolescentie als het rijpen van de geest doet meer recht aan de ervaringen bij de
ontwikkelingen van het kind in deze levensfase. Vooral de lichamelijke verandering
staan centraal in het begrip puberteit. Het plotseling een nieuw lichaam ervaren
geeft nieuwe emoties, maar brengt vooral een gevoel van onzekerheid met zich
mee. In Nederland moeten leerlingen ook nog van hun vertrouwde basisschool naar
een grote school met veel leerlingen, een grotere leeromgeving die anoniemer is en
geheel anders georganiseerd is dan de basisschool. Het vertrouwen in de school en
de veiligheid van de dagelijkse schoolgang gaan verloren. De Nederlandse
brugpieper maakt een onzekere periode door met zijn lichamelijke veranderingen
en de nieuwe leeromgeving. Twee grote ontwikkelingen vormen wel de limit voor de
jongeren, aldus Westenberg.
3.13.2 Op zoek naar identiteit door conformisme, de tweede ontwikkelingsfase
Deze ontwikkelingsfase wordt door Erikson (1968), Westenberg, Loevinger(1976),
Blos (1967) en Piaget (1959- 1970) omschreven als de eerste fase van de
adolescentie. De adolescentie is de periode van ontwikkeling naar het volwassen
worden. De adolescent komt in conflict met zijn omgeving opzoek naar zijn
identiteit. De identiteit is volgens Erikson het losmaken van de ouders en het
experimenteren met diverse keuzes.
Deze periode wordt door de ontwikkelingspsychologen Westenberg en Loevinger
als conformistisch beschreven. Conformisme wordt hier bedoeld als de mening van
een ander gelijk is aan de mening van de adolescent; als een medeleerling een
mening heeft over een onderwerp wordt dat de mening van de adolescent. Door
Westenberg wordt dit conformisme ook genoemd als de ontwikkeling van
aanpassing en gelijkheid. Met die van andere geleende mening gaan
experimenteren en op die manier nieuwe informatie opdoen geeft vaak conflicten
met autoriteiten. Zo wordt beschreven door de psychologen Blos en Piaget.
27