Bijlage 1:Dorpshart Winssen..pdf - Gemeentebestuur - Gemeente ...

2. Analyse dorpshart Winssen
2.1 Ontstaan en ontwikkelingsgeschiedenis
De nederzettingsgeschiedenis van Winssen is complex. De ondergrond
van Winssen is gevormd door de rivier de Waal, die in vroeger tijden
regelmatig een nieuwe bedding koos. Daardoor ontstond een zone van
oeverwallen (en stroomruggen) langs de Waal en een komgebied ten
zuiden daarvan. Het nederzettingspatroon van Winssen, zoals dat tot ca.
1950 is gegroeid, wordt bepaald door de overloopgeulen uit de vroege
middeleeuwen en de ontwikkeling van een agrarische nederzetting sinds
de late middeleeuwen. Belangrijkste veranderingen daarna zijn de
aanleg van de Van Heemstraweg en het bebouwen van gebieden binnen
de oudere dorpsstraten.
2.1.1 Sporen van bewoning uit de Romeinse tijd
Bekend is dat in het land van Maas en Waal ten westen van Nijmegen
enkele Romeinse villae hebben bestaan; kleine landbouwnederzettingen,
die voedsel leverden aan het legerkamp te Nijmegen. Ook te Winssen
stond zo'n villa. Op enkele plekken te Winssen zijn restanten gevonden
uit die periode, o.a. nabij de locatie van het oude veerhuis. Ook was er
sprake van een Romeinse hoofdroute, die te Winssen ongeveer het tracé
van de Not. St. Roesstraat en de dijk naar het westen volgde. Deze
route liep langs een geul van de Waal, die dus toen tussen Winssen en
Ewijk meer landinwaarts stroomde. Ter hoogte van de huidige plek van
de Protestantse kerk (Not. St. Roesstraat 11) splitste een route in
zuidelijke richting af langs delen van de huidige Plakstraat naar de
huidige Koningstraat, (zie uitsnede uit Paleogeografische kaart)
2.1.2 Vroege middeleeuwen: ontstaan
overloopgeulen
Toen in de vroege middeleeuwen de waterhoogtes in de Waal toenamen
ontvolkte het gebied waarschijnlijk grotendeels. Het water had vrij spel.
Bij overstroming van de stroomruggen bij Winssen ontstonden
overloopgeulen of crevassen, waardoor het water in zuidelijke richting
naar het komgebied stroomde. Opvallend voor Winssen is dat die geulen
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN
7
in de buurt van de oude kerktoren (Dijk 39) beginnen en naar het
zuiden toe vertakken. Oude dorpswegen volgen de crevassen
(Molenstraat/Geerstraat, Leegstraat) en de oude stroomgeul (Not. S.
Roesstraat/ Van Heemstraweg; de vroegere Hoogstraat). Tussen
Leegstraat en Geerstraat ligt nog een crevasse, die nu in gebruik is als
watergang, (zie uitsnede Paleogeografische kaart)
2.1.3 Late middeleeuwen: ontwikkeling agrarische
nederzetting
In de late middeleeuwen ontwikkelt zich te Winssen opnieuw een
landbouwnederzetting.
Drassige geulen als drager nederzettinqspatroon
Eerst worden hogere en drogere delen in cultuur gebracht. Aan de rand
van de hogere delen ontstaat verspreide bebouwing. Soms zal daarbij
het bouwterrein zijn opgehoogd. De overloopgeulen en de restgeul ter
hoogte van de Not. St. Roesstraat, die vaak nat en modderig zullen zijn
geweest, blijven over. Ze worden gebruikt als veedrift, veeverzamelplaats
en toegangsweg. In een later stadium worden sloten gegraven
om de wegen beter begaanbaar te maken. Vervolgens gaan steeds meer
stukjes van de geulen in privégebruik over. Een proces dat tot op heden
nog plaatsvindt. Op de kadastrale minuut van 1832 is dit goed te zien.
à
Tekening kerk Winssen 1700-1800 Tekening 't Huis te Winssen 1745,
tl
naar schets uit 1732
M
1
I
GEMEENTE OfUNINGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2012