Bijlage 1:Dorpshart Winssen..pdf - Gemeentebestuur - Gemeente ...
Bijlage 1:Dorpshart Winssen..pdf - Gemeentebestuur - Gemeente ...
Bijlage 1:Dorpshart Winssen..pdf - Gemeentebestuur - Gemeente ...
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Behoort bij hei besluit<br />
van de raad van Í^Jij lįil<br />
de griffier,<br />
Routingformulier raadsvoorstel<br />
Onderwerp <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong><br />
Auteur<br />
B&W-vergadering<br />
Portefeuillehouder<br />
Carlijn Crooijmans<br />
8 mei 2012 \J<br />
P.J.M. de Klein<br />
G E M E E N T E L E U N I N G E N<br />
Besluit om<br />
l.In te stemmen met het onderzoek <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong> van het Gelders Genootschap;<br />
2. Het dorpshart (Kerkbuurt, Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing van Heemstraweg) aan<br />
te wijzen als beschermd dorpsgezicht en hiervoor de procedure uit de erfgoedverordening te starten;<br />
3. Te onderzoeken of bepaalde gebouwen als monument of karakteristiek object in de erfgoedverordening<br />
moeten worden opgenomen;<br />
4. De status als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in de herziening van het bestemmingsplan voor <strong>Winssen</strong><br />
op te nemen;<br />
5. De voorgestelde ontwikkelsuggesties voor het dorpshart vooralsnog niet actief op te pakken, maar deze te<br />
benutten zodra kansen zich voordoen.<br />
Advies Datum Akkoord Niet akkoord <strong>Bijlage</strong><br />
ū Inwoners Afdelingshoofd<br />
ū Openbare Ruimte<br />
(SŲUckoord O Gezien Paraaf:<br />
|ZÍ Ruimtelijke Ontwikkeling<br />
Directie:<br />
ū Financiën O Akkoord O Gezien Paraaf: ; Z<br />
O D<br />
ersoneel en Organisatie Ondernemingsraad:<br />
D Sociale Zaken Paraaf:/<br />
D Brandweer Georganiseerd Overleg<br />
D Paraaf:<br />
College burgemeester en wethouders<br />
Akkoord<br />
Bespreken<br />
Vraag<br />
Collegebesluit: n Ä<br />
Parafen<br />
Burgemeester Wethouder. Hendriks uder Plaizier Wethoüder de Klein Secretaris<br />
0 8<br />
få\<br />
HQ 2012 ®<br />
Commissie<br />
Het college biedt dit raadsvoorstel aan, aan het raadspresidium en stelt agendering voor in de commissie:<br />
Ruimte Datum: 22 mei 2012<br />
Raadspresidium agendeert voor de commissie:<br />
O PAZ O Ruimte D Samenleving Datum: Raad d.d.<br />
Commissieadvies:<br />
O anders:<br />
O unaniem<br />
O aanvullend voorstel van het college gewenst over:<br />
<strong>Gemeente</strong>raad<br />
Raadsbesluit:<br />
Conform f nietttkkoord<br />
Datum: ^^Amendement Zf\J tĻ.Q'ţ, Cļù e<br />
j<br />
Paraaf raadsgriffier<br />
Paraaf<br />
raadsgriffier<br />
ÌL<br />
Paraaf<br />
voorzitter
Routingformulier raadsvoorstel<br />
Onderwerp <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong><br />
Auteur<br />
B&W-vergadering<br />
Portefeuillehouder<br />
Carlijn Crooijmans<br />
8 mei 2012 \ĵ<br />
P.J.M. de Klein<br />
G E M E E N T E B E U N I N G E N<br />
Besluit om<br />
l.In te stemmen met het onderzoek <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong> van het Gelders Genootschap;<br />
2. Het dorpshart (Kerkbuurt, Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing van Heemstraweg) aan<br />
te wijzen als beschermd dorpsgezicht en hiervoor de procedure uit de erfgoedverordening te starten;<br />
3. Te onderzoeken of bepaalde gebouwen als monument of karakteristiek object in de erfgoedverordening<br />
moeten worden opgenomen;<br />
4. De status als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in de herziening van het bestemmingsplan voor <strong>Winssen</strong><br />
op te nemen;<br />
5. De voorgestelde ontwikkelsuggesties voor het dorpshart vooralsnog niet actief op te pakken, maar deze te<br />
benutten zodra kansen zich voordoen.<br />
Advies Datum Akkoord Niet akkoord <strong>Bijlage</strong><br />
D Inwoners Afdelingshoofd:<br />
D Openbare Ruimte ^Akkoord O Gezien Paraaf: Ų<br />
|ZĴ Ruimtelijke Ontwikkeling Directie:<br />
ū Financiën O Akkoord O Gezien Paraaf:<br />
D Personeel en Organisatie Ondernemingsraad: Uj<br />
D Sociale Zaken<br />
Paraaf:/<br />
D Brandweer Georganiseerd Overleg:<br />
D<br />
College burgemeester en wethouders<br />
Paraaf:<br />
Akkoord<br />
Bespreken<br />
Vraag<br />
CoUegebesluit: n<br />
Parafen<br />
Burgemeester Wethouder, Hendriks vyetļ ouder Plaizier Wethoiļder de Klein Secretaris<br />
wc/ mi? 4<br />
Commissie<br />
Het college biedt dit raadsvoorstel aan, aan het raadspresidium en stelt agendering voor in de commissie:<br />
Ruimte Datum: 22 mei 2012<br />
Raadspresidium agendeert voor de commissie:<br />
ü PAZ D Ruimte D Samenleving Datum: Raad d.d.:<br />
Commissieadvies: O unaniem<br />
O anders:<br />
O aanvullend voorstel van het college gewenst over:<br />
<strong>Gemeente</strong>raad<br />
Raadsbesluit: | Cj -/fi - D 1\<br />
Conform f niet-akkoord ļ /<br />
Datum: ŗ^--^-^ ÄĄmendement 'i õS^o^<br />
fl^ohL T,\j ,i o3^ i j<br />
Paraaf raadsgriffier<br />
Paraaf<br />
raadsgriffier<br />
Paraaf<br />
voorzitter
Raadsvoorstel<br />
G E M E E N T E B E U N I N G E N<br />
Onderwerp <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong> Raadsvergadering 19 juni 2012<br />
Nummer(agenda) Commissie 1 Ruimte<br />
Registratienummer BW12.00508 Datum 22 mei 2012<br />
Registratiecode II MIN II III II III 1 III 1II Commissie 2<br />
Auteur Carlijn Crooijmans Datum<br />
Status Openbaar B&W-vergadering 1 mei 2012<br />
Publicatiedatum Portefeuillehouder P.J.M. de Klein<br />
Samenvatting<br />
Het onderzoek naar de waarden van het <strong>Dorpshart</strong> in <strong>Winssen</strong> is gereed. Uit het onderzoek blijkt dat het<br />
<strong>Dorpshart</strong> van <strong>Winssen</strong> een groot aantal historische en ruimtelijke kwaliteiten herbergt. Om deze kwaliteiten<br />
te behouden en te versterken wordt in het onderzoek voorgesteld de waarden te beschermen.<br />
Besluit om<br />
1. In te stemmen met het onderzoek <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong> van het Gelders Genootschap;<br />
2. Het dorpshart (Kerkbuurt, Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing van Heemstraweg)<br />
aan te wijzen als beschermd dorpsgezicht en hiervoor de procedure uit de erfgoedverordening te starten;<br />
3. Te onderzoeken of bepaalde gebouwen als monument of karakteristiek object in de erfgoedverordening<br />
moeten worden opgenomen;<br />
4. De status als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in de herziening van het bestemmingsplan voor<br />
<strong>Winssen</strong> op te nemen;<br />
5. De voorgestelde ontwikkelsuggesties voor het dorpshart vooralsnog niet actief op te pakken, maar deze te<br />
benutten zodra kansen zich voordoen.<br />
Inleiding<br />
Het onderzoek naar de waarden van het <strong>Dorpshart</strong> in <strong>Winssen</strong> beschrijft de historische ontwikkeling van<br />
<strong>Winssen</strong> en geeft een advies over de wijze waarop moet worden omgegaan met de aangetroffen waarden.<br />
Uit het onderzoek blijkt dat het <strong>Dorpshart</strong> van <strong>Winssen</strong> een groot aantal historische en ruimtelijke<br />
kwaliteiten herbergt. Om deze kwaliteiten te behouden en te versterken adviseert het Gelders Genootschap<br />
beleidsmaatregelen en uitvoeringsmaatregelen.<br />
Beoogd effect<br />
Bescherming van het dorpshart <strong>Winssen</strong>.<br />
Argumenten<br />
1.1 Bij de vaststelling van Structuurvisie <strong>Winssen</strong> was dit een uitdrukkelijk verzoek van de raad<br />
Op 15 juni 2010 en 13 juli 2010 is de structuurvisie <strong>Winssen</strong> voor vaststelling aangeboden aan de<br />
gemeenteraad (BW10.00559BW12.00508). Bij de behandeling ervan is discussie ontstaan over<br />
bouwmogelijkheden in de dorpskern. In de structuurvisie is opgenomen dat de dorpskern haar groene<br />
karakter dient te behouden en deze ruimte vrij moet blijven van nieuwe bebouwing. In de<br />
gemeenteraad werd geopperd om in het dorpshart enige bebouwing toe te staan om het behoud van<br />
het groene dorpshart financieel mogelijk te maken. Er is een motie van BN&M aangenomen, waarin is<br />
verzocht een onderzoek te doen naar de mogelijkheden tot planologische verfraaiing van het groene<br />
hart in het centrum van <strong>Winssen</strong>, waarbij duurzaam behoud van het gebied als groen hart<br />
uitgangspunt is.
Om de waarden van het dorpshart in <strong>Winssen</strong> definitief te bepalen en te beschermen (als beschermd<br />
dorpsgezicht), is vervolgens besloten om dit door een deskundig bureau te laten onderzoeken<br />
BW11.00564). Het nu voorliggende rapport van het Gelders Genootschap is het eindrapport van dit<br />
onderzoek.<br />
2.1 , 3.1 en 4.1 De aanwijzing als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht, de quickscan monumenten/objecten<br />
en het vastleggen in een bestemmingsplan zijn nodig om de waarden van het dorpshart op een goede<br />
manier te beschermen<br />
Uit het onderzoek komt naar voren dat het dorpshart van <strong>Winssen</strong> een groot aantal historische en<br />
ruimtelijke kwaliteiten bezit. <strong>Winssen</strong> ontleent hier in belangrijke mate haar identiteit aan. Om deze<br />
kwaliteiten te beschermen worden de volgende beleidsmaatregelen voorgesteld:<br />
1. Aanwijzing gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in erfgoedverordening;<br />
De kerkbuurt, de Notaris Stephanus Roesstraat en aansluitende bebouwing aan de Van<br />
Heemstraweg zijn waardevol voor het historisch dorpsgezicht van <strong>Winssen</strong>. Op de historische<br />
waarderingskaart uit het onderzoek (blz 25) is de begrenzing hiervan weergegeven.<br />
Voor het aanwijzen van een beschermd dorpsgezicht dient de procedure conform de<br />
erfgoedverordening te worden gestart.<br />
2. Start quickscan voor aanwijzing beschermde monumenten en karakteristieke objecten;<br />
Binnen het onderzochte gebied liggen verschillende potentiële monumenten en karakteristieke<br />
objecten. Een quickscan zal moeten uitwijzen of die in de erfgoedverordening als zodanig<br />
aangewezen worden.<br />
3. <strong>Gemeente</strong>lijk dorpsgezicht vastleggen in beschermend bestemmingsplan.<br />
Via een dubbelbestemming in een bestemmingsplan kunnen de aangetroffen waarden beschermd<br />
worden. Momenteel is de herziening van het bestemmingsplan van de kern <strong>Winssen</strong> in<br />
voorbereiding. Het gemeentelijk dorpsgezicht kan in dit bestemmingsplan meegenomen worden<br />
5.1 Financieel gezien is er momenteel geen prioriteit om de ontwikkelingsuggesties actief op te pakken<br />
In het onderzoek wordt een aantal uitvoeringsmaatregelen beschreven.<br />
Het betreft:<br />
- Herontwikkeling terrein ten zuiden van het RK kerkgebouw als groen dorpshart;<br />
- Verbeteren erfinrichting bedrijf bij voormalige klooster Molenstraat;<br />
- Bij inrichting openbare ruimte kenmerken dorpsgezicht versterken;<br />
- Landschapsversterking terreinen langs Dijk;<br />
- Stimulering ontwikkeling beeldkwaliteit erven en bebouwing.<br />
Gezien de financiële positie van de gemeente heeft actief optreden momenteel geen prioriteit. Als<br />
initiatieven zich voordoen zullen kansen om de ontwikkelingssugesties te realiseren zoveel mogelijk<br />
benut worden. De gemeente heeft vooralsnog alleen een faciliterende rol en ziet mogelijkheden bij<br />
reguliere onderhoudswerkzaamheden.<br />
Kanttekeningen<br />
1.1 Het kerkbestuur wil bouwmogelijkheden op haar terrein<br />
Het kerkbestuur streeft naar bouwmogelijkheden op haar terrein. Het rapport van het Gelders<br />
Genootschap sluit bebouwing op het terrein uit, met uitzondering van de vervallen boerderij.<br />
4.1 Dit betekent extra kosten voor het bestemmingsplan en mogelijk meer zienswijzen/bezwaren in de<br />
bestemmingsplanprocedure<br />
Het voorontwerp-bestemmingsplan Kern <strong>Winssen</strong> is in mei 2012 gereed voor inspraak. In dit<br />
voorontwerp is geen rekening gehouden met het opnemen van een dubbelbestemming beschermd<br />
dorpsgezicht. Het uitwerken en verwerken van deze dubbelbestemming in het bestemmingsplan brengt<br />
extra kosten met zich mee. Ook kan dit leiden tot meer zienswijzen/bezwaren en daardoor mogelijke<br />
uitloop van het plan.<br />
2
Financiën<br />
Voor de quickscan aanwijzing beschermde monumenten en karakteristieke objecten is een budget nodig.<br />
Bij de najaarsbegroting zal hiervoor een separaat voorstel worden ingediend.<br />
Het uitwerken en verwerken van de dubbelbestemming beschermd dorpsgezicht in het bestemmingsplan<br />
kern <strong>Winssen</strong> brengt extra kosten met zich mee. Ingeschat wordt dat de kosten voor deze extra<br />
werkzaamheden ca. C2.000,- C4.000,- bedragen. Deze kosten kunnen gefinancierd worden uit het budget<br />
herziening bestemmingsplannen.<br />
Het is niet te verwachten dat er op basis van de dubbelbestemming schadeclaims ontstaan. Mocht er al<br />
sprake zijn van schade dan bestaat er bovendien nog een normaal maatschappelijk risico; een eigen risico<br />
van 2 0<br />
7o voor bewoners bij planologische wijzigingen.<br />
Tijdspad<br />
- Start aanwijzing gemeentelijk beschermd dorpsgezicht in erfgoedverordening: 2012<br />
- Start quickscan voor aanwijzing beschermde monumenten en karakteristieke objecten: P.M. (afhankelijk<br />
van najaarsbegroting)<br />
- <strong>Gemeente</strong>lijk dorpsgezicht vastleggen in beschermend bestemmingsplan: 2012/2013<br />
Communicatie<br />
Als stuk in college is geweest wordt het toegestuurd aan kerkbestuur<br />
kerkbestuur wordt uitgenodigd voor behandeling in commissie Ruimte<br />
<strong>Bijlage</strong><br />
rapport Gelders Genootschap (maart 2012)<br />
Burgemeester en wethouders,<br />
A.H.W.M. Koeken RA drs. CF. van Eert<br />
secretaris burgemeester<br />
Aldus vastgesteld in de vergadering van de raad van 19 juni 2012 met in achtneming van het amendement.<br />
- Vult punt 1 van het ontwerp-besluit aan met de zinsnede "waarbij voor het dorpshart van <strong>Winssen</strong><br />
e griffie<br />
de voorzitter,<br />
f<br />
3
Amendement<br />
De gemeenteraad van Beuningen, in vergadering bijeen op 19 juni 2012.<br />
/A/ilOïCp'Cj<br />
Wijzigt het ontwerp-besluit tot het vaststellen van het <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong> als volgt:<br />
- vult punt 1 van het ontwerp-besluit aan met de zinssnede " waarbij voor het dorpshart van <strong>Winssen</strong><br />
kleinschalige woningbouw mogelijk is los van het reeds bestaande bouwblok (de vervallen<br />
boerderij)";<br />
- schrapt de punten 2, 3 en 4 uit het ontwerp-besluit.<br />
Ondertekening:<br />
Fractie BN&M<br />
Behoort bij hel bv*n<br />
van dc raad vai<br />
de griffier.
Agendapunt 07: Voorstel voor <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong><br />
Motie<br />
De gemeenteraad van Beuningen, in vergadering bijeen op 19 juni 2012.<br />
Overwegende dat:<br />
//t/lie ^cj/o<br />
CONTACTPERSOON J.G.TH.M. KKIĨSTEN<br />
VAĨJ HEEMSTRAWEG 35<br />
G644 KG EWIJK<br />
TELEFOON 04B7-522333<br />
RABOBANK NR. I I49G4732<br />
B E U N I N G E N N U 8. M O R G E N<br />
» het <strong>Dorpshart</strong> van <strong>Winssen</strong>, rond de R.K. Kerk, uniek is en voor alle inwoners<br />
openbaar toegankelijk zou moeten zijn;<br />
» er op dit moment geen sprake is van een gebied met een openbaar karakter dat<br />
goed onderhouden is;<br />
« er al geruime tijd verschil van inzicht is tussen de eigenaar van de grond en de<br />
gemeente over de richting van de ruimtelijke ontwikkeling van het gebied;<br />
» uit onderzoek van het Gelders Genootschap kan worden afgeleid, dat voor het<br />
gebied, samen met de eigenaar van de grond, een passend ruimtelijk plan kan<br />
worden gemaakt, waarbij kleinschalige woningbouw mogelijk zou kunnen zijn.<br />
Verzoekt het College:<br />
NE3M<br />
« In overleg met de eigenaar van de grond, te weten het kerkbestuur, te treden, om<br />
te komen tot een passend ruimtelijk plan , zoals verwoord door het Gelders<br />
Genootschap voor het dorpshart van <strong>Winssen</strong>, waarbij kleinschalige woningbouw<br />
mogelijk is los van het reeds bestaande bouwblok (de vervallen boerderij).<br />
» De raad op de hoogte te stellen van de vorderingen van het overleg.<br />
En gaat over tot de orde van de dag<br />
Ondertekening:<br />
Fractie BN&M
<strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong><br />
<strong>Gemeente</strong> Beunmgen<br />
Behoort ĥîjĥet besluit<br />
van de raad van<br />
Historisch-ruimtelijke waardering maart 2012<br />
I<br />
GELDERS GENOOTSCHAP
<strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong><br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen<br />
COLOFON<br />
In opdracht van:<br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen<br />
Opgesteld door:<br />
Gelders Genootschap<br />
Ir. Jan Wabeke, adviseur ruimtelijke kwaliteit<br />
Datum:<br />
9-3-2012<br />
Historisch-ruimtelijke waardering Maart 2012<br />
UE1 OERS GENOOTSCHAP
Oude kerktoren aan de Dijk<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
3<br />
Inhoud<br />
1. Inleiding en verantwoording 5<br />
2. Analyse dorpshart <strong>Winssen</strong> 7<br />
2.1. Ontstaans- en ontwikkelingsgeschiedenis 7<br />
2.1.1. Sporen van bewoning uit Romeinse tijd<br />
(tot ca. 300 n Chr.) 7<br />
2.1.2. Vroege middeleeuwen: ontstaan overloopgeulen<br />
(300-1000) 7<br />
2.1.3. Late middeleeuwen: ontwikkeling agrarische<br />
nederzetting (1100-1800) 7<br />
2.1.4. Vorming dorp (1800-1950) 13<br />
2.1.5. Ontwikkelingen na 1950 15<br />
2.2. Huidige ruimtelijke karakteristiek 19<br />
3. Nadere typering waarden 21<br />
4. Advies behoud en ontwikkeling waarden 26<br />
4.1. Beleidsmaatregelen 26<br />
4.2. Uitvoeringsmaatregelen 27<br />
4.3. Begrenzing gebied met hoge waarden 31<br />
<strong>Bijlage</strong>n<br />
Fotobijlage 33<br />
Bronvermelding 43<br />
Het instrument beschermd dorpsgezicht 44<br />
Kaarten<br />
Topografische kaart ca. 1900 4<br />
Topgrafische kaart ca. 1930 6<br />
Paleogeografischekaart uitsnede <strong>Winssen</strong> 8<br />
Paleogeografischekaart legenda 49<br />
Kadastrale kaart ca. 1830 (bewerkt) 10<br />
Projectie kadastrale kaart ca. 1830 over huidige kaart 11<br />
Oude kaarten <strong>Winssen</strong>se Waarden 12<br />
Kaart <strong>Winssen</strong> ca. 1950 14<br />
Historische Waarderingskaart <strong>Winssen</strong> 2012 25<br />
Kadastrale kaart ca. 1832 <strong>Winssen</strong> West 46<br />
Kadastrale kaart ca. 1832 <strong>Winssen</strong> Oost 47<br />
Vogelvlucht <strong>Winssen</strong> ca. 1980 48<br />
Straatnamenkaart <strong>Winssen</strong> (Google) 50<br />
CitMEEWŕ HEUNMSEN/ öřtDĒRS GENOOTSCHAP 2Ū12
I<br />
/aart/<br />
s i<br />
5<br />
7.'<br />
\<br />
SI<br />
Tm<br />
:<br />
ĩ<br />
•k<br />
1»<br />
V<br />
i<br />
In<br />
A.<br />
5<br />
:<br />
l'<br />
<strong>Winssen</strong> 1900,<br />
Groen<br />
schildvormig<br />
terrein.<br />
GEMEENTE BEUNĨNGEN/ GELDERS l i( NOOTSCHAP '1012
1. Inleiding en verantwoording<br />
Vraagstelling<br />
De omgeving van het Rooms-katholieke kerkgebouw te <strong>Winssen</strong> wordt door de<br />
meeste mensen ervaren als het historische hart van <strong>Winssen</strong>. Maar wat maakt<br />
deze omgeving bijzonder? Wat is bepalend voor de identiteit van deze plek en<br />
voor <strong>Winssen</strong> als geheel? Welke historische kenmerken en waarden zijn hier nog<br />
terug te vinden? Welke ruimtelijke kenmerken bepalen de karakteristiek van deze<br />
plek op zichzelf en in relatie tot de wijdere omgeving?<br />
Het antwoord op deze vragen is van belang bij bepalen van de koers voor de<br />
toekomstige ruimtelijke ontwikkeling van dit gebied. Het dorpshart van <strong>Winssen</strong><br />
is in de loop der eeuwen min of meer organisch gegroeid tot wat het nu is. We<br />
staan echter op het punt fundamentele keuzes te maken. Nieuwe functies moeten<br />
worden gezocht voor vrijkomende gebouwen. Daarbij komt de vraag op in<br />
hoeverre onbebouwde terreinen, die nu een geringe gebruikswaarde hebben,<br />
bebouwd zouden kunnen worden. In de nieuwste structuurvisie voor <strong>Winssen</strong> zijn<br />
wel de openheid en het groene karakter van het <strong>Winssen</strong>se dorpshart als<br />
kwaliteiten benoemd, maar staat nog niet precies aangegeven wat dat inhoudt.<br />
Om een besluit te kunnen nemen over de toekomstige ontwikkeling van het<br />
<strong>Winssen</strong>se dorpshart wil de gemeenteraad beschikken overeen gefundeerde<br />
beschrijving van waarden inclusief een advies over te nemen maatregelen, zoals<br />
een aanwijzing als beschermd dorpsgezicht. De gemeente heeft het Gelders<br />
Genootschap gevraagd hier advies over te geven. Het Gelders Genootschap heeft<br />
hiervoor haar gebiedskennis en onafhankelijke deskundigheid m.b.t.<br />
cultuurhistorie, stedenbouw en landschap ingezet.<br />
Opzet van de rapportage<br />
In voorliggende rapportage wordt geprobeerd een antwoord te geven op de<br />
hierboven genoemde vragen. Het omvat een onderzoek, een waardering en een<br />
advies.<br />
In het onderzoek wordt in hoofdlijnen het verhaal van de historische ontwikkeling<br />
van <strong>Winssen</strong> geschetst. Dit is van belang om de huidige situatie te kunnen<br />
begrijpen en om te kunnen vaststellen wat daar nog van is terug te vinden.<br />
Het resultaat van dit onderzoek komt terug in de beschrijving van historisch-<br />
ruimtelijke en visueel-ruimtelijke waarden.<br />
Het advies gaat in op de vraag hoe we moeten omgaan met de aangetroffen<br />
waarden. Wat kunnen of moeten we doen om ze te behouden en beter beleefbaar<br />
te maken? Wat kunnen we ermee bij toekomstige ontwikkelingen? Daarbij komt<br />
de vraag aan bod of een aanwijzing als beschermd dorpsgezicht nodig of gewenst<br />
is? En wat de juridische consequenties zijn van voorgestelde maatregelen?<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
5<br />
Gebiedsbegrenzing<br />
Centraal in dit onderzoek staat het historische dorpshart van <strong>Winssen</strong>, dat globaal<br />
wordt begrensd door de Alex Willemsstraat (1, westen), de Jan Libottéstraat (2,<br />
zuiden) en de Dijk (3) langs de Waal in het noorden. Maar ook is gekeken naar de<br />
betekenis van het dorpshart voor het dorp <strong>Winssen</strong> als geheel en naar de relatie<br />
met landschap. Een resultaat van het project is een kaart met de begrenzing van<br />
een gebied met hoge waarden.<br />
Luchtfoto <strong>Dorpshart</strong> <strong>Winssen</strong> ca 2010 (Provincie Gelderland)<br />
Geel kader: gebied dat centraal staat in dit onderzoek.<br />
7<br />
GEMEENTE REUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012<br />
t
VVAAP.DtRING PORr^GtČICHr WIN! 6<br />
GÈNLtlllb UtUNlNť.fN/ OttfJtiïSÜFNOOrsCHAľ 20 lľ
2. Analyse dorpshart <strong>Winssen</strong><br />
2.1 Ontstaan en ontwikkelingsgeschiedenis<br />
De nederzettingsgeschiedenis van <strong>Winssen</strong> is complex. De ondergrond<br />
van <strong>Winssen</strong> is gevormd door de rivier de Waal, die in vroeger tijden<br />
regelmatig een nieuwe bedding koos. Daardoor ontstond een zone van<br />
oeverwallen (en stroomruggen) langs de Waal en een komgebied ten<br />
zuiden daarvan. Het nederzettingspatroon van <strong>Winssen</strong>, zoals dat tot ca.<br />
1950 is gegroeid, wordt bepaald door de overloopgeulen uit de vroege<br />
middeleeuwen en de ontwikkeling van een agrarische nederzetting sinds<br />
de late middeleeuwen. Belangrijkste veranderingen daarna zijn de<br />
aanleg van de Van Heemstraweg en het bebouwen van gebieden binnen<br />
de oudere dorpsstraten.<br />
2.1.1 Sporen van bewoning uit de Romeinse tijd<br />
Bekend is dat in het land van Maas en Waal ten westen van Nijmegen<br />
enkele Romeinse villae hebben bestaan; kleine landbouwnederzettingen,<br />
die voedsel leverden aan het legerkamp te Nijmegen. Ook te <strong>Winssen</strong><br />
stond zo'n villa. Op enkele plekken te <strong>Winssen</strong> zijn restanten gevonden<br />
uit die periode, o.a. nabij de locatie van het oude veerhuis. Ook was er<br />
sprake van een Romeinse hoofdroute, die te <strong>Winssen</strong> ongeveer het tracé<br />
van de Not. St. Roesstraat en de dijk naar het westen volgde. Deze<br />
route liep langs een geul van de Waal, die dus toen tussen <strong>Winssen</strong> en<br />
Ewijk meer landinwaarts stroomde. Ter hoogte van de huidige plek van<br />
de Protestantse kerk (Not. St. Roesstraat 11) splitste een route in<br />
zuidelijke richting af langs delen van de huidige Plakstraat naar de<br />
huidige Koningstraat, (zie uitsnede uit Paleogeografische kaart)<br />
2.1.2 Vroege middeleeuwen: ontstaan<br />
overloopgeulen<br />
Toen in de vroege middeleeuwen de waterhoogtes in de Waal toenamen<br />
ontvolkte het gebied waarschijnlijk grotendeels. Het water had vrij spel.<br />
Bij overstroming van de stroomruggen bij <strong>Winssen</strong> ontstonden<br />
overloopgeulen of crevassen, waardoor het water in zuidelijke richting<br />
naar het komgebied stroomde. Opvallend voor <strong>Winssen</strong> is dat die geulen<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
7<br />
in de buurt van de oude kerktoren (Dijk 39) beginnen en naar het<br />
zuiden toe vertakken. Oude dorpswegen volgen de crevassen<br />
(Molenstraat/Geerstraat, Leegstraat) en de oude stroomgeul (Not. S.<br />
Roesstraat/ Van Heemstraweg; de vroegere Hoogstraat). Tussen<br />
Leegstraat en Geerstraat ligt nog een crevasse, die nu in gebruik is als<br />
watergang, (zie uitsnede Paleogeografische kaart)<br />
2.1.3 Late middeleeuwen: ontwikkeling agrarische<br />
nederzetting<br />
In de late middeleeuwen ontwikkelt zich te <strong>Winssen</strong> opnieuw een<br />
landbouwnederzetting.<br />
Drassige geulen als drager nederzettinqspatroon<br />
Eerst worden hogere en drogere delen in cultuur gebracht. Aan de rand<br />
van de hogere delen ontstaat verspreide bebouwing. Soms zal daarbij<br />
het bouwterrein zijn opgehoogd. De overloopgeulen en de restgeul ter<br />
hoogte van de Not. St. Roesstraat, die vaak nat en modderig zullen zijn<br />
geweest, blijven over. Ze worden gebruikt als veedrift, veeverzamelplaats<br />
en toegangsweg. In een later stadium worden sloten gegraven<br />
om de wegen beter begaanbaar te maken. Vervolgens gaan steeds meer<br />
stukjes van de geulen in privégebruik over. Een proces dat tot op heden<br />
nog plaatsvindt. Op de kadastrale minuut van 1832 is dit goed te zien.<br />
à<br />
Tekening kerk <strong>Winssen</strong> 1700-1800 Tekening 't Huis te <strong>Winssen</strong> 1745,<br />
tl<br />
naar schets uit 1732<br />
M<br />
1<br />
I<br />
GEMEENTE OfUNINGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2012
i<br />
:<br />
I<br />
I<br />
WINSS<br />
4-<br />
is-©<br />
7<br />
-<br />
ft*A,<br />
Paleogeografische kaart met archeologische kenmerken<br />
Detail <strong>Winssen</strong><br />
(RAAP-rapport 2170 kaartbijlage 1)<br />
Zie voor legenda pagina35<br />
i<br />
'X.<br />
[6 r*<br />
''"V<br />
-<br />
b7 S<br />
14<br />
•:<br />
4<br />
f<br />
LMEfcllIt UE'JNIN'.ÏN/ '.EKJEir:, ' .t NOOl ^LHAľ 2012
Stichting van de kerk en de Hof te <strong>Winssen</strong><br />
De oude wegen langs de geulen komen in het noorden samen in de<br />
omgeving van de oude kerktoren (Dijk 39). Deze omgeving ontwikkelde<br />
zich dan ook het natuurlijke middelpunt van de jonge nederzetting. Hier<br />
werd de eerste kerk gesticht (ter hoogte van huidige begraafplaats).<br />
Deze stichting kan zeer oud zijn, gelet op de oorspronkelijke<br />
patroonheiligen (Petrus en Paulus). De huidige toren stamt uit de 15 de<br />
eeuw. In 1603 werd het kerkgebouw overgenomen door de<br />
gereformeerden en in 1799 weer overgedragen aan de katholieken.<br />
Wellicht dat delen van de oeverwal ten noorden van de kerk door de<br />
rivier zijn verzwolgen, maar ook in de late middeleeuwen stroomde hier<br />
een waalarm vrij dicht langs het dorp. Het schildvormige terrein ten<br />
zuiden van de RK Kerk is ook op oude kaarten goed te herkennen (zie<br />
kaarten 1900 en 1930). Volgens sommige historici zou dit de locatie<br />
kunnen zijn geweest van een middeleeuwse hof. Op de kadastrale<br />
minuut (kaart ca. 1832) zijn aan twee zijden van dit terrein min of meer<br />
driehoekige ruimtes te herkennen, die als veeverzamelplaatsen en/of als<br />
"dorpspleinen" gefunctioneerd kunnen hebben (omgeving huidige<br />
muziekkoepel en huidige kruising Leegstraat/ Roesstraat).<br />
Een ander belangrijk gebouw voor de ontwikkeling van <strong>Winssen</strong> was de<br />
Hof te <strong>Winssen</strong>, de woonplaats van de vroegere heer van <strong>Winssen</strong>. Dit<br />
lag in de 16 de<br />
eeuw en vermoedelijk al eerder op de plek van de huidige<br />
Plakstraat 5. Deze locatie lag direct in het verlengde van de huidige Not.<br />
St. Roesstraat, zoals op oude kaarten is te zien. In 1815 eindigt hier de<br />
geschiedenis van de Hof te <strong>Winssen</strong> met de sloop van het toen<br />
aanwezige huis. Op de restanten verrees de boerderij 't Spijker<br />
^voorraadschuur), die inmiddels is aangewezen als gemeentelijk<br />
monument. Bij de aanleg van de Van Heemstraweg vanaf de Roesstraat<br />
in westelijke richting is dit terrein buiten het dorp komen te liggen.<br />
Hoofdwegen<br />
In de late middeleeuwen ontstond een nieuw stelsel van hoofdwegen,<br />
dat deels gebruik maakte van Romeinse heerbanen. De Koningstraat, de<br />
belangrijkste doorgaande verbinding, voerde zuidelijk langs <strong>Winssen</strong>.<br />
Daarnaast was er een route (ook wel "Binnenweg" genaamd), die vanuit<br />
Ewijk ongeveer samenvalt met de huidige Van Heemstraweg en via de<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WflNSSEN<br />
huidige Not. St. Roesstraat naar de kerk van <strong>Winssen</strong> liep en vervolgens<br />
via de Dijk naar Deest. Dit tracé valt grotendeels samen met het<br />
vermoedelijke tracé van een Romeinse heerbaan en werd in de 19 de<br />
eeuw ook gekozen als tracé voor de aanleg van een stoomtrambaan.<br />
Bedijking, dorpspolder en kwelzone<br />
Voor de ontwikkelingsgeschiedenis is ook de bedijking van groot belang.<br />
We zullen hier niet ingaan op het ontstaan van de polder <strong>Winssen</strong>, waar<br />
het dorp het hart van vormde. De oudste rivierdijk zal wel ongeveer op<br />
de plek van de huidige zijn aangelegd. Deze dijk was tegelijk winterdijk<br />
(bandijk) en zomerdijk, een zogenaamde schaardijk. De rivier stroomde<br />
dus vlak langs de dijk en brak daar op gezette tijden doorheen. Daaraan<br />
herinneren enkele wielen of kolken. Langs de binnenzijde van de dijk<br />
lagen en liggen plaatselijk lange, vaak beboste kwelzones, zoals de<br />
Biezenwaard. Kwelzones werden vaak met dammen afgescheiden van<br />
verder binnendijks gelegen gebieden. Een deel van de huidige ir. Van<br />
Stuivenbergweg valt samen met zo'n kweldam.<br />
Hoge Waard e.o.<br />
Buiten de verspreide bebouwing langs de oude geulen zien we op oude<br />
kaarten enkele concentraties van bebouwing verder van het hart van het<br />
dorp. Voor het onderzoeksgebied is vooral het gebied direct ten oosten<br />
van het dorp interessant. Dit gebied werd aangeduid als "Den Hogen<br />
Waard" of "Hooge Weerd". De naam "weerd" gaat wellicht terug op de<br />
middeleeuwse situatie, toen dit gebied nog onder invloed stond van de<br />
Waal. In de 13 de<br />
ontstond hier de buurtschap Vennetgen (Venetië), dat<br />
bij latere overstromingen weer verdween.<br />
9<br />
Op de Verpondingskaart uit 1800 zien we rond de "Kweldam", de huidige<br />
Ir. Van Stuivenbergweg, al een fijnmazig verkaveld en bebouwd gebied.<br />
Opvallend is ook het bebouwingslint langs de "Hoge Straat", de huidige<br />
Van Heemstraweg.<br />
<strong>Winssen</strong>se Waarden<br />
Buitendijks ontstonden de "<strong>Winssen</strong>sche Weerden", een langgerekt stuk<br />
land, dat in het oosten doorliep (loopt) tot aan het veer naar Wolfferen<br />
(ter hoogte van de huidige Waalbrug in de A50). Op een kaart uit 1723<br />
zijn de "aangewonne landen en rijsweerden van de heer van <strong>Winssen</strong> en<br />
ntxmnt B8ŰMWGEN7 űeiDESŞ ÍŜÍNOCTSÊMAP 2012
Kadastrale kaart ca. 1832<br />
Blauw: collectieve ruimte (indicatief)<br />
Groen: huisplaatsen<br />
Grijs: bebouwing<br />
Wit: agrarische percelen etc.<br />
Oude kerk<br />
r 1<br />
Molenstraat !<br />
;<br />
Leegstraat<br />
Ż<br />
7<br />
\<br />
\<br />
1<br />
r<br />
Huis <strong>Winssen</strong><br />
4 !<br />
-<br />
:<br />
400 M<br />
ÍÏLMbElirF f^'iNŢNt ì-iV ';tlfj!-P.İ i:.tľJOL'l;,LHAľ 2Ü12<br />
ì<br />
i<br />
Hogestraat<br />
n Heemstraweg)
Projectie<br />
Kadastrale kaart ca. 1832 (grijze lijnen)<br />
over kaart 2011 (rode lijnen)<br />
Blauw: collectieve ruimte (indicatief)<br />
Groen: huisplaatsen<br />
Grijs: bebouwing<br />
Wit: agrarische percelen etc.<br />
Molenstraat<br />
Leegstraat<br />
õ Ų<br />
Schildvormig terrein<br />
-<br />
r<br />
Oude kerk<br />
1<br />
I<br />
u<br />
1<br />
1<br />
\<br />
L<br />
Huis <strong>Winssen</strong><br />
\<br />
WAAHLIIřWNG IXMPSGfcZHľHT WINSSEH i 1 • İEHECMII OEUNIN^EH/GĒUJeiiSiktNTAJISCHAľ 2012<br />
: ^<br />
7<br />
Hoqestraat •est<br />
(Van Heemstraweg)<br />
-
'Ái<br />
I<br />
1<br />
•-1--Í<br />
'•V/M-.DI KIN-. l»«IT«J .'li Hì WltlS<br />
Ĩ<br />
3t. i<br />
i<br />
ft<br />
linksboven<br />
Kaart <strong>Winssen</strong> e.o. ca. 1850<br />
Te zien zijn<br />
onder.<br />
De <strong>Winssen</strong>sche Weerden en een voetveer.<br />
In het zuidoosten de rabattenstructuur van de Biezenwaard met de kweldam<br />
ten zuiden daarvan.<br />
Structuur crevassen Molenstraat en Leegstraat.<br />
Caart van de aangewonne landen en rijsweerden van de heer van <strong>Winssen</strong> en<br />
Doddendaal, 1723<br />
.••V." V" TXTJ^.
Doddendaal" getekend. Op deze kaart zijn de restanten van<br />
laatmiddeleeuwse strangen te zien.<br />
In het begin van de 20 ste<br />
eeuw werd een steenfabriek gebouwd in de<br />
<strong>Winssen</strong>se Waarden (zie kaart 1930). Een opgehoogd terrein (bij Tsplitsing)<br />
en wegen (Uterwaard) op de plek van het oorspronkelijke<br />
smalspoor herinneren hieraan.<br />
1860<br />
2.1.4 Vorming dorp 1800-1950<br />
oude kerk met schip voor<br />
De oude kerk aan de dijk komt in 1799 weer in bezit van de RK kerk. In<br />
1860 wordt het schip van de oude kerk vervangen door nieuwbouw<br />
(gereed 1863). De toren uit de 15 de<br />
eeuw wordt opgeknapt. Nabij de<br />
kerk wordt aan de Molenstraat een klooster gebouwd.<br />
Vervolgens wordt in 1941 een nieuw kerkgebouw opgericht voor de RK<br />
kerk aan de overzijde van de Molenstraat. Het schip (uit 1863) van de<br />
oude kerk wordt gesloopt, maar de 15 de<br />
eeuwse toren blijft. Het ontwerp<br />
voor dit nieuwe kerkgebouw (1938, ir. J.C. van Buijtenen en FJ.<br />
Vervest) omvatte een pastorie ter plaatse van de boerderij, die nu in<br />
verval is, en de aanleg van een kerkplein (zie foto ontwerpmaquette).<br />
De pastorie is niet gerealiseerd en het kerkplein ten dele. Het<br />
schildvormige terrein ten zuiden van de kerk blijft grotendeels in<br />
agrarisch gebruik (boomgaarden). Alleen aan de zijde van de Leegstraat<br />
komt een schooltje (inmiddels gesloopt en nu speelveld) en een<br />
vrijstaand woonhuis (nr. 2, ca. 1930).<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
In de 19 e<br />
en in het eerste deel van de 20 ste<br />
eeuw ontwikkelde de Not.<br />
St. Roesstraat zich steeds meer tot een dorpsstraat met bijzondere<br />
bebouwing erlangs, zoals een pastorie (hoek Leegstraat), een smederij,<br />
een oude werkplaats, een protestantse kerk (1805, uitgebreid 1873)<br />
met school (1835, uitgebreid 1911) en meesterswoning. Nadat in 1799<br />
de oude kerk was overgedragen aan de katholieken werd in 1805 een<br />
nieuwe protestantse kerk gesticht met medewerking van de heer van<br />
<strong>Winssen</strong>, midden op de oude weg tussen het toenmalige Huis <strong>Winssen</strong><br />
(Plakstraat 5) en het dorp. Aan het kerkpad en nabij de oude kerk<br />
kwamen twee andere scholen.<br />
13<br />
Ook aan andere oude straten ontstaat verspreid enige bebouwing.<br />
In het dorp bleven nog veel percelen in agrarisch gebruik. Landbouw,<br />
waaronder fruitteelt en tabaksteelt, bleven de belangrijkste<br />
bestaansbronnen.<br />
I i<br />
RK. Kerk mei Pastori» te Winwien (Old)<br />
Ontwerpmaquette (anders uitgevoerd)<br />
GEMEENTE BEUNINGEH/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
f<br />
vs.<br />
İ,<br />
ţ<br />
tl<br />
Í' f ļ<br />
WAARUI RIN' . LH ^.l"-.' ,l /ľ"HI w!N -'.-1 U<br />
i<br />
f<br />
i<br />
í<br />
i<br />
ř<br />
i<br />
ľ f 7<br />
5v<br />
ļ<br />
i<br />
2«Ľ<br />
: . 1<br />
Mi<br />
J*-~f3..<br />
«<br />
5^<br />
i<br />
!<br />
I<br />
SS<br />
:<br />
#. i I<br />
z z<br />
•f 1<br />
\<br />
f<br />
r<br />
*0Ľ<br />
/mi<br />
fI I<br />
Kaart <strong>Winssen</strong><br />
ca. 1950<br />
(..ĽML-tUlf- Hr'JNlNO! N/ iľrťlttŤPb lïfNOOrsCMAH 2012
2.1.5 Ontwikkeling sinds 1950<br />
De Van Heemstraweg doorsnijdt de oude straten tussen het dorpshart<br />
en het komgebied. Aan de dorpskant wordt de lintbebouwing langs de<br />
oude straten steeds dichter en worden sinds de jaren 50 enkele nieuwe<br />
woongebieden op de landerijen tussen de oude straten gerealiseerd.<br />
Op de bestemmingsplankaart van rond 1950 zien we een dorpskom<br />
ontstaan, die in het zuiden wordt begrensd door de huidige<br />
Kennedylaan. Ook langs Molenstraat en Not. St. Roesstraat, begin van<br />
Stuivenbergweg en Leegstraat wordt nieuwe bebouwing geprojecteerd.<br />
In de omgeving van de kerken komt er nauwelijks bebouwing bij. Het<br />
geruite gebied ten zuiden van de Jan Libottéstraat aan de Leegstraat<br />
werd tot aan de Kennedylaan bestemd voor openbaar groen en<br />
bijzondere bebouwing.<br />
"BDCIDIMQSPLAN* * GCMCCNTC CWUk<br />
PĻÀN IN ONOCODCLCN DOOP WIN5SCN SCrtAAL I : 230O.<br />
PABTIÊuC t UCBZICNING<br />
•1 - -<br />
f<br />
CF'<br />
y*W r.san»<br />
Kį - immņămsa<br />
' IJK<br />
•ŗ , , ,, .<br />
Kaart van het uitbreidingplan van <strong>Winssen</strong> van ca. 1950<br />
-<br />
Erf<br />
' 4 Ä<br />
Historische structuren worden grotendeels gerespecteerd. Alleen het<br />
restant van de overloopgeul, die vanuit de kruising Leegstraat/Kerkpad<br />
in zuidwestelijke richting gaat, wordt binnen de kom uitgewist.<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSHI<br />
ì<br />
15<br />
In de jaren 50, ook wel de wederopbouwperiode genaamd, zijn ook<br />
enkele bouwwerken aan <strong>Winssen</strong> toegevoegd, die inmiddels<br />
cultuurhistorisch gewaardeerd worden. De muziekkoepel is het meest<br />
opvallende object. Daarnaast zijn er wat voorbeelden van<br />
complexmatige en individuele woningbouw in traditionele en meer<br />
moderne stijl aan de Molenstraat en de Not. St. Roesstraat.<br />
De contouren van het wederopbouwplan komen goed overeen met de<br />
huidige dorpsomvang. Alleen tussen de Leegstraat en de Not. St.<br />
Roesstraat is later ten zuiden van de Kennedylaan nog een woongebied<br />
toegevoegd. En het openbaar groen, dat was gepland is ingevuld met<br />
woningbouw.<br />
Uitsnede kaart Structuurvisie <strong>Winssen</strong>, maart 2010<br />
i<br />
GEMEEMIE EiEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
4'<br />
O<br />
o * ' Qo<br />
ff ŭŴ<br />
a/3<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
"ÚW<br />
to<br />
iźz:<br />
30.1 .181<br />
3cä<br />
CD<br />
ū<br />
P.0<br />
, .7) LĴ-P,<br />
C5<br />
JÎÍW O<br />
-<br />
e-i i<br />
O»<br />
Ŵ 4<br />
0<br />
1<br />
O.<br />
O<br />
/7 #<br />
Waardevolle objecten<br />
(Conform lijst)<br />
11 i Rijksmonument<br />
I 1 <strong>Gemeente</strong>lijk monument<br />
H joi Wederopbouw<br />
• •)-:28'.29; 30<br />
GEMEENTE BEUNIN'~.EN/ GEl.OEP.S GENOOTSCHAP 20 12
Lijst waardevolle objecten (zie kaart)<br />
RM = Rijksmonument<br />
GM = <strong>Gemeente</strong>lijk monument<br />
WO H <strong>Gemeente</strong>lijke inventarisatie wederopbouwarchitectuur<br />
adres Omgeving/ motivering<br />
1 RM Dijk 27 Dijkmagazijn Hooge Waard<br />
2 ? Ir. Van Stuivenbergweg<br />
36<br />
3 WO Ir. Van Stuivenbergweg<br />
37 Boerderij ca 1945<br />
Kruikhuis, 18 de<br />
-19 de<br />
eeuw. Hoge Waard<br />
4 GM Van Heemstraweg 60 "Kastanjepoort",<br />
Notarishuis, herenhuis met<br />
achterhuis, 19* eeuw<br />
5 GM Van Heemstraweg 66 Boerderij/ herenhuis met<br />
mogelijk oudere kern, 19 de<br />
eeuw<br />
6 GM Van Heemstraweg 72<br />
en 74 Dubbel woonhuis ca. 1915<br />
Hoge waard<br />
Hoge Waard<br />
Hoge Waard<br />
7 RM Dijk 39 Kerktoren, 15 de<br />
eeuw Kerkbuurt<br />
8 RM Dijk 41 Boerderij aan de dijk,<br />
1798; 1933<br />
9 WO Molenstraat Herdenkingsmonument<br />
1940-1945<br />
10 WO Molenstraat Muziekkoepel, 1959 4muurtjes<br />
klooster?<br />
Kerkbuurt<br />
Kerkbuurt<br />
Kerkbuurt<br />
11 GM Molenstraat 04 boerderij Kerkbuurt<br />
12 GM Molenstraat z.n. heilig hart beeld Kerkbuurt<br />
13 WO Not. St. Roesstraat 29 Landhuis/ villa ca 1950 Kerkbuurt<br />
14 RM Not. St. Roesstraat 31 (voormalige) R.K.<br />
Pastorie, herenhuis met<br />
restgeul (1835, 1907,<br />
1950)<br />
15 RM Not. St. Roesstraat 37A R.K. Kerkgebouw St.<br />
Antonius van Padua, uit<br />
1941 + muurtjes en<br />
andere objecten<br />
Kerkbuurt<br />
Kerkbuurt<br />
16 WO Not. St. Roesstraat 37? Trafogebouw ca. 1930 Kerkbuurt<br />
17 GM Haneman 2 boerderij Kerkbuurt ten westen<br />
18 WO Molenstraat 3 Eenvoudige woning Kerkbuurt ten westen<br />
19 VVO<br />
20 WO<br />
Molenstraat 4a<br />
Molenstraat 5-19<br />
Traditioneel Woonhuis ca.<br />
1960<br />
Woningwetwoningen in<br />
shake-handsstijl, gebouwd<br />
met gebruikmaking van<br />
systeembouw, ca. 1960<br />
21 GM Not. St. Roesstraat 11 Protestants Kerkgebouw<br />
(1805,1873) +<br />
begraafplaats (19 de<br />
eeuw)<br />
22 GM Not. St. Roesstraat 13 Fundamenten en koetshuis<br />
van in 1899 afgebroken<br />
domineeshuis "Den<br />
Notenboomgaard"<br />
23 WO Not. St. Roesstraat 2 Trafohuis, 1955,<br />
delftseschool<br />
JA GM Not. St. Roesstraat 21,<br />
23, 25<br />
Krukhuis, midden 16 de<br />
eeuw, tot 1835 RKpastorie<br />
25 7 Not. St. Roesstraat 3 Voormalig protestantse<br />
schoolgebouw (1835,<br />
1911) *<br />
onderwijzerswoning<br />
Kerkbuurt ten westen<br />
Kerkbuurt ten westen<br />
Not. St. Roesstraat<br />
Not. St. Roesstraat<br />
Not. St. Roesstraat<br />
Not. St. Roesstraat<br />
Not. St. Roesstraat<br />
26 GM Not. St. Roesstraat 6 Boerderij ca. 1900 Not. St. Roesstraat<br />
27 GM<br />
Plakstraat 5<br />
Boerderij 't Spijker;<br />
voormalige bouwplaats<br />
Hof te <strong>Winssen</strong><br />
Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
28 GM Poelsestraat 1 boerderij Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
29 RM<br />
Poelsestraat 2<br />
Boerderij Bouwlust 1849 +<br />
schuur 1866<br />
Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
30 RM Poelsestraat 3 Boerderij 1849 Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
31 RM Van 1 leemstraweg 37 Huis Bloemenstein,<br />
herenhuis, 1842<br />
Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
32 GM Van Heemstraweg 47 woonhuis/koetshuis Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
33 GM Van Heemstraweg 51 complex De Poelhof Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
34 GM? Van Heemstraweg 51<br />
35 GM<br />
Van Heemstraweg 53<br />
Kleine villa 1910<br />
één monument met nr.<br />
51; De Poelhof<br />
Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
Zuidelijk Van Heemstraweg<br />
CIEMtrilll' [IFUNINGEN/ I'LEEUL-RS GENOOTSCHAP 2012
Begraafplaats bij de Dijk Dorpsbebouwing + oude toren<br />
m<br />
Beeld vanaf de Dijk met oude toren Kerkpad + oude toren<br />
Boerderij aan Haneman bij de Dijk Haag rond schildvormig terrein<br />
Muziekkoepel<br />
I<br />
RK Kerkgebouw<br />
i<br />
Plein bij muziekkoepel Woningbouw jaren 50 Molenstraat<br />
Stoor bij oude pastorie Roesstraat Oude werkplaats Roesstraat<br />
Oude pastorie Roesstraat 31 Oude boerderij Roesstraat 21<br />
i<br />
i<br />
Protestants kerkgebouw Oude villa aan Roesstraat<br />
1<br />
1
2.2 Huidige ruimtelijke karakteristiek<br />
Bij ruimtelijke kwaliteit gaat het om belevingswaarde, gebruikswaarde<br />
en toekomstwaarde. De ruimtelijke kwaliteit van <strong>Winssen</strong> hangt ook<br />
sterk samen met de historische waarden, die in het vorige hoofdstuk zijn<br />
beschreven.<br />
r Het dorpshart van <strong>Winssen</strong> heeft een duidelijke eigen identiteit. De<br />
oude kerktoren aan de Dijk, het RK kerkgebouw en de verschillende<br />
onbebouwde ruimtes daaromheen zijn bepalend voor de identiteit<br />
van <strong>Winssen</strong>. Dit beeld wordt ondersteund door traditionele<br />
agrarische en dorpse bebouwing, met de muziekkoepel als bijzonder<br />
en beeldbepalend object.<br />
r Waardevol is dat het dorpshart een open structuur heeft. Dit schept<br />
een aangenaam contrast met meer compacter bebouwde<br />
dorpsgebieden ten zuiden daarvan. Waardevol is verder dat het<br />
dorpshart tegen de dijk direct contact maakt met het weidse<br />
landschap van de Waal.<br />
'r <strong>Winssen</strong> heeft een heldere ruimtelijke structuur. De dragers van het<br />
dorpsbeeld, de oude straten (Not. St. Roesstraat, Leegstraat,<br />
Molenstraat/ Geerstraat), komen samen bij het schildvormige terrein<br />
bij het RK kerkgebouw.<br />
r Langs deze oude straten liggen linten met gevarieerde bebouwing.<br />
Beeldbepalend zijn oude boerderijen en woonhuizen, de voormalige<br />
RK pastorie aan de Not. St. Roesstraat en aan die zelfde straat de<br />
oude werkplaats en het protestantse kerkgebouw.<br />
'r De gebieden tussen de oude straten zijn opgevuld met jongere<br />
woongebieden. Toch is de oorspronkelijke relatie tussen dorp en<br />
buitengebied in het hart van het dorp nog goed waarneembaar. Dit<br />
komt onder meer doordat de twee belangrijkste oude straten, de<br />
Not. St. Roesstraat en de Molenstraat, beide aan één zijde nog<br />
grenzen aan landelijk gebied. Tussen de bebouwing aan deze straten<br />
door is er zicht op het landschap.<br />
r De Van Heemstraweg wordt nu vooral ervaren als zuidelijke<br />
begrenzing van het dorp <strong>Winssen</strong>. Dit heeft te maken met de<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSt»<br />
19<br />
verkeersfunctie en de inrichting van de weg, die daar op is<br />
afgestemd. In het beeld langs de weg zijn er duidelijke verschillen.<br />
Het oostelijk deel tot aan de Not. St. Roesstraat wordt begeleid door<br />
een lint van statige boerderijen met bijbehorende erven. Ten westen<br />
van deze kruising heeft de Van Heemstraweg het beeld van een<br />
autonome, strakke laan met platanen, die onderliggende structuren<br />
doorsnijdt.<br />
Bijzondere ruimtelijke kwaliteiten dorpshart<br />
'r Zicht op het dorp vanaf de dijk.<br />
f Dorpssilhouet met oude toren aan de dijk als blikvanger en RK<br />
kerkgebouw met toren in de tweede lijn.<br />
r Oude toren en directe omgeving.<br />
r Schildvormig, grotendeels onbebouwd en met haag omsloten,<br />
terrein met RK kerkgebouw en omgeving.<br />
Ruimtelijke kwaliteiten dorpshart<br />
r Oude straten zijn mooie openbare ruimtes met een zekere grilligheid<br />
in vorm en een zekere overmaat.<br />
'r Min of meer driehoekige, (deels) groen ingerichte ruimtes ter hoogte<br />
van de splitsingen.<br />
r Kleinschalige, informele groene sfeer rond de oude toren.<br />
> Pleinvorming bij de RK kerkgebouw.<br />
r Kerkpad als secundaire structuur met zicht op oude kerktoren en RK<br />
kerkgebouw.<br />
z Veel waardevolle bomen, o.a. op en bij schoolplein en bij<br />
muziekkoepel. Solitaire beeldbepalende bomen op erven aan<br />
Leegstraat en Not. St. Roesstraat.<br />
GEMEENTE HEUMNGEN/ GĖl BÊRS GENOOTSCHAP 2012
Ruimtelijke knelpunten dorpshart<br />
> Doodlopende paden bij de oude toren; Je komt hier niet op de dijk.<br />
V Bebouwing en inrichting terreinen tussen RK kerk en oude toren<br />
verstoren de samenhang en de belevingswaarde, (o.a. sporthal,<br />
aanbouwen oude klooster, terreininrichting, fietsenstalling en<br />
hekwerken)<br />
r Onderhoud muziekkoepel en muurtjes op voorterrein onvoldoende.<br />
De muurtjes zijn waarschijnlijk een overblijfsel van het<br />
kloostercomplex.<br />
r Inrichting bij straatverbredingen enigszins versnipperd. Dit komt ook<br />
omdat de straten te veel als ontsluitingsweg met een doorlopend<br />
dwarsprofiel zijn ingericht.<br />
'r De kruising Leegstraat/ Jan Libottéstraat/Kerkpad is nu<br />
vormgegeven als kruispunt van vier gelijkwaardige wegen. Het<br />
doorlopen van de historische structuur van de Leegstraat is daardoor<br />
niet goed beleefbaar.<br />
Het schildvormige terrein ligt er enigszins verwaarloosd bij. De<br />
boomgaarden zijn slecht onderhouden. De inrichting van het perceel<br />
aan de zijde van het kerkpad (eigendom gemeente, speelveld), wijkt<br />
af van de rest van het terrein, dat het karakter heeft van een<br />
besloten tuin. Bij het speelveld ontbreekt de omslotenheid (geen<br />
hagen) en het hoge gaas ontsiert het zicht op de kerk.<br />
P Het Kerkpad is een karakteristieke structuur voor het dorpshart. De<br />
huidige inrichting ondersteunt dit niet, omdat het profiel en het<br />
materiaalgebruik te veel varieert, (suggestie: bestraten met één<br />
materiaal en begeleiden met hagen)<br />
r Het oude erf en bebouwing achter RK kerk liggen er vervallen bij.<br />
Veel sloten langs vroegere crevassen en kweldammen zijn gedempt<br />
of in duikers verstopt.<br />
r Pleinvorming bij RK kerkgebouw is onvolmaakt. Onderhoud van<br />
muurtjes is probleem. Ook hekwerk rond schoolplein werkt<br />
versnipperend. Het openbare toilet is storend.<br />
WAAP.OERlľ'JG DORPSGEZICHT WINSSEU<br />
2ü<br />
í<br />
-<br />
:
3 . Nadere typering historischruimtelijke<br />
waarden<br />
Typering op hoofdlijnen<br />
Ontwikkelingen in en direct om de oude kern hebben niet stilgestaan.<br />
Toch is de ontwikkelingsgeschiedenis nog goed afleesbaar aan de<br />
dorpsplattegrond en de wegenstructuur, die in de loop der eeuwen is<br />
ontstaan, en aan de bebouwing uit verschillende perioden.<br />
Mede doordat (te) grootschalige ontwikkelingen tot dusver niet plaats<br />
hebben gevonden, heeft de historische kern een aantrekkelijk dorps<br />
karakter weten te behouden. Dit aantrekkelijke karakter wordt mede<br />
bepaald door diverse waardevolle historische gebouwen, waaronder een<br />
aantal van rijks- of gemeentewege beschermde monumenten. Vaak is<br />
de oorspronkelijke functie van deze gebouwen nog goed afleesbaar is.<br />
Bij de ontwikkeling van het dorp zijn enkele knelpunten ontstaan m.b.t.<br />
de beleving van de historisch-ruimtelijke kwaliteiten, maar deze zijn bij<br />
toekomstige ontwikkeling goed te herstellen.<br />
Aanwezige historisch-ruimtelijke waarden<br />
'r Afleesbaarheid ontwikkeling van overloopgeulen en restgeul<br />
tot hoofdstraten van het dorp.<br />
o Nog aanwezige overmaat in de openbare ruimte, in het bijzonder in het<br />
dorpshart (Not. St. Roesstraat, Leegstraat, Molenstraat). Min of- meer<br />
driehoekige openbare ruimtes bij kruisingen in het dorpshart zijn zeer<br />
waardevol.<br />
o Situering oudere bebouwing op enige afstand van de weg met jongere<br />
bebouwing soms daarvoor (in de oorspronkelijke geul).<br />
o Plaatselijk nog sloten langs de straat.<br />
r De oude kerktoren (15de eeuw) en de omgeving daarvan zijn<br />
van grote historische waarde voor <strong>Winssen</strong>.<br />
o De toren (Dijk 39) zelf is één van de oudste historische bouwwerken.<br />
Waarschijnlijk zijn oude fundamenten in de directe omgeving nog<br />
aanwezig van voorlopers van de 15de eeuwse kerk en inmiddels weer<br />
gesloopte opvolgers (de laatste in 1941).<br />
o De directe omgeving met begraafplaats, hoogteverschillen en zandwegen<br />
is nog relatief oorspronkelijk. Enkele oude bomen zijn van waarde.<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
o De toren vormt ook een baken in zichtlijnen, zoals over de Not. St.<br />
Roesstraat, het Kerkpad, de Waalbandijk vanuit oostelijke en westelijke<br />
richting.<br />
o De muziekkoepel (1959) is een karaktervol bouwwerk.<br />
o Fragmenten van het oude kloostergebouw zijn nog van waarde<br />
(aanbouwen zijn storend).<br />
o De oude boerderij ("Het Paradijs", Dijk 41) in de teen van de dijk draagt<br />
bij aan het waardevolle historische karakter van deze omgeving.<br />
o De Dijk zelf en de open landerijen ten westen van de oude toren dragen<br />
bij aan de beleefbaarheid van het historische dorpsgezicht.<br />
r Waardevol is het schildvormige perceel zuidelijk langs de<br />
huidige RK kerkgebouw.<br />
o Vermoedelijk is dit een zeer oud perceel, waar mogelijk een voorloper<br />
van de Hof te <strong>Winssen</strong> heeft gestaan.<br />
o M.u.v. de directe omgeving van het kerkgebouw is de vorm van dit<br />
perceel nog vrijwel identiek aan de kaart uit 1832. Hagen ondersteunen<br />
deze vorm.<br />
o Het Kerkpad op zichzelf is een waardevol element in de historische<br />
dorpsstructuur met zichtlijnen op de beide kerktorens, (hoewel de<br />
huidige inrichting dit niet ondersteunt.)<br />
o Het schildvormige terrein loopt licht af in de richting van de Leegstraat<br />
en er staat nog een aantal oude fruitbomen.<br />
o Ten oosten van de RK kerk bevindt zich een oude bouwplaats met een<br />
vervallen oude boerderij. Bouwhistorische en archeologische waarden<br />
worden hier vermoed.<br />
o Het RK kerkgebouw uit 1941 is van waarde voor de jongere geschiedenis<br />
van <strong>Winssen</strong> en beeldbepalend.<br />
o Rond dit kerkgebouw bevinden zich muurtjes en andere elementen, die<br />
waarschijnlijk bedoeld zijn om het terrein rond de kerk in stijl met de<br />
kerk in te richten. Deze inrichting is maar ten dele aanwezig. Een aanzet<br />
tot pleinvorming zet zich naar het westen voort tot voorbij het Kerkpad.<br />
Buiten enkele kleine objecten (muren, oorlogsmonument, standbeeld...)<br />
en een aantal volwassen bomen is de aanleg niet van grote waarde.<br />
o De (voormalige) RK-pastorie op de hoek Leegstraat/ Not. St. Roesstraat<br />
(Not. St. Roesstraat 31) is van historische waarde, als onderdeel van de<br />
19de eeuwse dorpsvorming en het herleven van het katholicisme. De<br />
pastorie uit 1835 is verbouwd in 1907 en 1950. De situering is<br />
CEMEEIIIE 9EUNIN-TEN/ OUDERS GENOOISOIAľ 2012
kenmerkend voor de oorspronkelijke bebouwing langs de voormalige<br />
stroomgeul: Het terrein ligt hoger t.o.v. van de weg en is via een<br />
watergang, die herinnert aan de stroomgeul, gescheiden van de weg.<br />
o Langs de Leegstraat en de Not. St. Roesstraat ondersteunen enkele<br />
verbouwde boerderijen en woonhuizen uit de Ie helft van de vorige<br />
eeuw het historische gegroeide dorpsbeeld. Het transformatorgebouw is<br />
op zichzelf van architectuurhistorische waarde.<br />
Monumentale boerderij aan Haneman zicht op dorpshart<br />
m<br />
S» Open, agrarisch landschap tussen oude kerktoren en<br />
Haneman draagt bij aan beleving historisch dorphart.<br />
o Tegen de Waalbandijk ligt een gebied met een kleinschalig agrarisch<br />
karakter en een deels nog oorspronkelijke perceelsstructuur. Het gebied<br />
is vooral van waarde omdat de landerijen in samenhang met de oude<br />
kerktoren en twee oude boerderijen het karakter van <strong>Winssen</strong> als<br />
agrarisch dorp in stand houden.<br />
o Langs de Haneman en nabij de kerktoren worden bewoningsplaatsen uit<br />
de Romeinse tijd en de late middeleeuwen vermoed.<br />
o In de teen van de dijk bij de oude kerktoren ligt een historische boerderij<br />
met rieten kap (Dijk 41, rijksmonument) en evenals onder aan de dijk<br />
aan de Haneman (Haneman 2, gemeentelijk monument).<br />
o De Molenstraat is één van de historische dorpsstraten. Aan de<br />
WAARDERING EK1KE<br />
Molenstraat is in de loop van de vorige eeuw een lint van vrijstaande<br />
woonbebouwing ontstaan met een enkele oude boerderij (Nr. 4,<br />
gemeentelijk monument) en enkele karakteristieke woonhuizen uit de<br />
wederopbouwtijd (Nrs. 4a, 3, 5-9). De historische waarde in relatie tot<br />
het dorpshart is beperkt. Waardevol zijn de nog aanwezige doorzichten<br />
tussen de bebouwde percelen door naar de landerijen onder aan de dijk.<br />
'r De Waalbandijk en de <strong>Winssen</strong>se Waarden ondersteunen de<br />
beleefbaarheid van de historische situering van het dorp<br />
<strong>Winssen</strong>.<br />
o De Waalbandijk is in de loop der tijden doorontwikkeld van een relatief<br />
lage dijk tot de huidige hoge waterkering. De ligging van de dijk is<br />
nauwelijks veranderd, maar de kleinschalige aanhechtingen op<br />
historische patronen in het dorp zijn grotendeels verdwenen. Het zicht<br />
vanaf de dijk bij de benadering van het oude dorp blijft van bijzondere<br />
waarde.<br />
o De <strong>Winssen</strong>se Waarden bevatten nog veel relicten van oude<br />
stroomsituaties. Ook vindt men er relicten van oorspronkelijk agrarisch<br />
gebruik door <strong>Winssen</strong>aren en de voormalige steenfabriek, waaronder een<br />
grondlichaam voor het smalspoor (vergelijk kaartbeeld 1930). Van<br />
betekenis voor het historische dorpsgezicht zijn vooral de grote schaal en<br />
maat en de weidsheid. Dit zorgt ervoor dat de oude kerktoren in zijn<br />
vooruitgeschoven positie t.o.v. de rivier van heinde en verre is te zien.<br />
ai I<br />
Zicht op <strong>Winssen</strong> vanaf de Dijk vanuit het westen<br />
'iENEENTE ĨIEUNINGEN/ ţ&UHERSGEMOQTŞCHAP 2012
'r De lijn Van Heemstraweg/ Not. St. Roesstraat is een<br />
eeuwenoude lijn met meerdere betekenissen.<br />
De gehele lijn:<br />
o Ze volgt het beloop van een Romeinse weg langs toenmalige Waal.<br />
o Het is de laat middeleeuwse verbindingsweg tussen Ewijk en <strong>Winssen</strong><br />
met reeks oude bouwplaatsen (de vroegere Hoogstraat).<br />
c Hier lag het 19 de<br />
eeuws tramtracé.<br />
Van Heemstraweg:<br />
o Het oostelijke deel (Van Heemstraweg) is onderdeel van de 20 sle<br />
verkeersweg, de Van Heemstraweg. Dit is een belangrijke<br />
cultuurhistorische lijn in dit deel rivierengebied (zie Q-statuskaart<br />
Cultuurhistorische lijnen, Provincie Gelderland).<br />
o Dit oostelijk deel is ook van waarde vanwege de concentratie van<br />
eeuwse<br />
monumentale boerderijen en de aanwezigheid van sloten langs de weg,<br />
die verwijzen naar de oorspronkelijke stroomgeul.<br />
Not. St. Roesstraat:<br />
o In noordelijke richting zichtlijn naar oude toren aan de dijk.<br />
o Bebouwingslint van oude boerderijen en dorpsbebouwing (o.a.<br />
protestants kerkgebouw, oude werkplaats) uit periode 1850-1950.<br />
o Oud krukhuis (midden 16de eeuw) op de Not. St. Roesstraat 21; tot<br />
1835 RK-pastorie.<br />
Not. St. Roesstraat in zuidelijke richting, begin 20 ste<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
»<br />
eeuw<br />
i<br />
i<br />
23<br />
Protestants kerkgebouw aan de Not. St. Roesstraat (2011)<br />
Het protestantse kerkgebouw * omgeving:<br />
o Het protestantse kerkgebouw (Not. St. Roesstraat ll)is op zichzelf van<br />
historische waarde, (zaalkerk uit 1805, uitgebreid in 1873)<br />
o De historische waarde van deze kerk wordt<br />
ondersteund door de aanwezigheid van een<br />
gemoderniseerde onderwijzerswoning, de<br />
Hessenhof; het voormalige schoolgebouw uit<br />
(1835, uitgebreid in 1922) aan de Not. St.<br />
Roesstraat 3; de kleine, door een<br />
beukenhaag omgeven, begraafplaats met<br />
een aantal 19de eeuwse grafzerken; en ook<br />
de fundamenten en het koetshuis van het in<br />
1899 afgebroken domineeshuis "Den<br />
Notenboomgaard" (Not. St. Roesstraat 13).<br />
o De situering van het kerkgebouw verwijst<br />
naar de ligging van de vroegere Hof te<br />
<strong>Winssen</strong> (gesloopt in 1815). Uit de<br />
ň<br />
3C3<br />
GEMEENTE OEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
terreininrichting ten zuiden van de kerk is de oorspronkelijke ligging van<br />
het laantje tussen kerkgebouw en kasteelplaats nog te herleiden, maar<br />
richting Van Heemstraweg is het opgegaan in privékavels.<br />
Op oude foto's is te zien dat kerk tevens in de zichtas ligt over de Not.<br />
St. Roesstraat in zuidelijke richting. In de huidige situatie is dit niet goed<br />
beleef baar.<br />
Begraafplaats bij protestantse kerk<br />
5» Hoge Waard<br />
o Voorbeeld van oude uiterwaard, die al vroeg in cultuur is gebracht. Open<br />
land in het midden en bebouwing langs de randen.<br />
o Vooral westelijk van de weg met de naam Hoogewaard is de<br />
oorspronkelijke situatie goed afleesbaar. Perceelsstructuur en wegen- en<br />
padenpatroon zijn nog vrijwel identiek aan situatie 1832.<br />
o Krans van oude bouwplaatsen met vaak waardevolle 19de eeuwse<br />
bebouwing en fraaie erven vormt zuidwestelijke rand Hoge Waard (langs<br />
Van Heemstraweg en Not. St. Roesstraat, relatief veel monumenten).<br />
Langs de achterzijde van de erven ligt een vermoedelijk relict van een<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
smalle restgeul. Waardevol zijn ook de nog aanwezige doorzichten<br />
tussen de bebouwde percelen door naar de landerijen in de Hoge Waard.<br />
o In de omgeving van de Ir. Van Stuivenbergweg (vroegere Kweldam =<br />
relict van oude waterkering) en de Biezenwaard ligt een zwerm met oude<br />
bouwplaatsen met nog enkele oude krukhuis boerderijen (o.a. 36).<br />
Opvallend is het kleinschalige karakter van paden en wegen ten noorden<br />
van de Ir. Van Stuivenbergweg. (Direct tegen het dorp is veel jongere<br />
bebouwing toegevoegd, die niet van historische waarde is.)<br />
o De Biezenwaard is een kwelzone, die in de loop der tijd weinig is<br />
veranderd. Hier bevinden zich twee wielen, die ontstaan zijn bij vroegere<br />
dijkdoorbraken. Tegen de dijk ligt een oude boerderij. Aan de dijk (Dijk<br />
27) staat een dijkmagazijn (rijksmonument).<br />
Hoge Waard;<br />
zicht op dorp<br />
Biezenwaard<br />
1<br />
MEfcNTE BŕUNINGtN/ GH DEUS GENOOI SCHAR 2ÜI2<br />
i
,C3<br />
n V V<br />
O<br />
4'<br />
S 0<br />
4<br />
Ctf<br />
Co'<br />
^ Cĵ<br />
Ŵ Q<br />
o.rs .<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
U U<br />
L7<br />
O ^ J 7 0<br />
• OcdD ,c<br />
īPo cf<br />
öŕ<br />
O q<br />
, - l i g<br />
0 urŵ ffiű 0 ö<br />
) a<br />
ũ rjūob<br />
6'<br />
Historische waarderingskaart<br />
Ē<br />
Gebied met hoge waarden<br />
rond de kerk<br />
Gebied met hoge waarden,<br />
Notaris St. Roesstraat<br />
Waardevolle bebouwing<br />
Beeldbepalende bebouwing<br />
Neutrale bebouwing<br />
Storende bebouwing<br />
Doorzicht<br />
Waardevolle privé percelen<br />
Openbare ruimte<br />
Water<br />
25 GEMEENTE BEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
4. Advies behoud en ontwikkeling waarden<br />
Het dorpshart van <strong>Winssen</strong> herbergt een groot aantal historische en ruimtelijke<br />
kwaliteiten. <strong>Winssen</strong> ontleent hier in belangrijke mate haar identiteit aan. De<br />
inwoners zijn gehecht aan dit dorpsbeeld en het draagt bij aan de<br />
aantrekkelijkheid van de oeverwallenzone langs de Waal voor toerisme en<br />
recreatie. Maar het dorpsbeeld is ook kwetsbaar en de aanwezige kwaliteiten zijn<br />
niet altijd optimaal beleefbaar. Er zijn mogelijkheden om dit te verbeteren.<br />
Het Gelders Genootschap adviseert het gemeentebestuur de aanwezige waarden<br />
in samenhang te behouden en ontwikkelingen in gang te zetten, die de<br />
samenhang van het dorpsbeeld en de beleefbaarheid van historische en<br />
ruimtelijk/landschappelijke kwaliteiten versterken.<br />
Een aanwijzing door de gemeente van het oude dorpshart van <strong>Winssen</strong> als<br />
gemeentelijk beschermd dorpsgezicht is hierbij een eerste stap. In de volgende<br />
paragraaf gaan we in op te nemen beleidmaatregelen. In paragraaf 4.2. noemen<br />
we een aantal acties, die de gemeente kan ondernemen om behoud en<br />
ontwikkeling verder vorm te geven. Paragraaf 4.3. omvat een advies over de<br />
begrenzing van een aan te wijzen beschermd dorpsgezicht.<br />
4.1 Te nemen beleidsmaatregelen voor behoud<br />
en ontwikkeling aanwezige waarden<br />
Aanwijzing beschermd dorpsgezicht<br />
De aanwijzing als gemeentelijk beschermd dorpsgezicht is een krachtige<br />
beleidsuitspraak, die richting geeft aan de uitwerking van beleid. Zo'n aanwijzing<br />
wordt zorgvuldig gemotiveerd op grond van een redengevende beschrijving en<br />
consultatie van deskundigen. Het aanwijzingsbesluit vindt plaats op basis van de<br />
gemeentelijke erfgoedverordening en is tevens een voorbereidingsbesluit conform<br />
de WRO. Het geeft een zekere voorbescherming van waarden m.b.t. bouw-,<br />
sloop- en aanleg activiteiten. De uitwerking van de aanwijzing vindt plaats in een<br />
beschermend bestemmingsplan. In samenhang daarmee kunnen in een<br />
beeldkwaliteitplan de beleidsuitgangspunten voor bouwen en inrichten van privé<br />
erven vastgelegd worden en de principes voor inrichting van de openbare ruimte.<br />
De gemeenteraad zou <strong>Winssen</strong> kunnen voordragen als door het Rijk te<br />
beschermen dorpsgezicht. Rijksbescherming biedt meer instrumenten om<br />
bescherming gestalte te geven. Zo'n aanwijzing is echter weinig kansrijk, want<br />
het Rijk voert een terughoudend aanwijzingsbeleid en dit dorpsgezicht is niet van<br />
evident nationaal belang.<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
De mogelijkheid om als gemeente een beschermd dorpsgezicht te kunnen<br />
aanwijzen moet worden opgenomen in de erfgoedverordening van de gemeente<br />
Beuningen. Veel gemeenten kennen deze mogelijkheid. Buurgemeente Wijchen<br />
heeft hiermee al een aantal jaren ervaring. O.a. Leur, Batenburg, Niftrik en de<br />
omgeving van het Kasteel Wijchen zijn beschermd.<br />
In de erfgoedverordening kan worden opgenomen dat voor bepaalde soorten<br />
werkzaamheden binnen een beschermd dorpsgezicht speciale eisen gelden o.a.<br />
m.b.t. de vergunningplicht. Gedacht kan worden aan slopen, wijziging<br />
waardevolle objecten en aanleggen. De status van een beschermd dorpsgezicht<br />
kan ook van belang zijn om in aanmerking te komen voor bepaalde<br />
subsidieregelingen. Verankering in een beschermend bestemmingsplan biedt<br />
echter de beste instrumenten voor behoud en ontwikkeling van de waarden. In<br />
beginsel zou dit beleid ook gevoerd kunnen worden zonder een expliciet besluit<br />
tot aanwijzing als beschermd dorpsgezicht kunnen, maar een aanwijzing<br />
verschaft duidelijkheid over de koers van de gemeente.<br />
Aanwijzing beschermde monumenten en<br />
karakteristieke objecten<br />
Binnen het onderzochte gebied liggen diverse potentiële gemeentelijke<br />
monumenten en karakteristieke objecten, die op dit moment niet zijn<br />
aangewezen. Hierbij kan het gaan om gebouwde objecten, maar ook om<br />
landschapselementen of waardevolle terreinen. Met karakteristieke objecten<br />
worden zaken bedoeld, die van evidente waarde zijn voor het dorpsgezicht.<br />
Op basis van dit onderzoek kan een groslijst worden samengesteld en vervolgens<br />
een quick scan uitgevoerd, waarbij de waarden in hoofdzaak worden aangeduid<br />
en waarbij wordt geadviseerd deze zaken wel of niet aan te wijzen als monument<br />
of karakteristiek object. Voor de aan te wijzen monumenten wordt daarna een<br />
redengevende omschrijving gemaakt. Vervolgens kan aanwijzing plaatsvinden op<br />
grond van de erfgoed verordening. Monumenten en karakteristieke objecten<br />
kunnen ook in het bestemmingsplan een plek krijgen.<br />
Opstellen bestemmingsplan ter bescherming en<br />
ontwikkeling van waarden<br />
Voor het dorpsgezicht wordt een nieuw bestemmingsplan opgesteld. Hierin<br />
worden de aangetroffen waarden en kwaliteiten beschermd. Dit kan via een<br />
zogenaamde dubbelbestemming. Waardevolle panden, objecten,<br />
landschapselementen, terreinen etc. kunnen als zodanig worden bestemd. Het<br />
bestemmingsplan wordt ook gericht op ontwikkeling van waarden. Bijvoorbeeld<br />
waar waarden zijn verstoord of waar waarden beter beleefbaar gemaakt kunnen<br />
26 GEMEENTE tiïUNlNGEN/ SB DIRS GENOOT SCHAP 2012
worden. (Er zijn recente voorbeelden van dergelijke bestemmingsplannen<br />
voorhanden, zoals voor het gebied De Bergen in de gemeente Eindhoven)<br />
Vergunningen<br />
Zowel de aanwijzing als gemeentelijk dorpsgezicht als het bestemmingsplan<br />
worden geëffectueerd via de omgevingsvergunning. Hierdoor wordt bepaald of bij<br />
bepaalde bouw-, sloop-, aanleg activiteiten, alsmede bij wijziging van<br />
monumenten en karakteristieke panden vergunning nodig is. Zo ja dan wordt<br />
getoetst hoe het plan zich verhoudt tot de bescherming en ontwikkeling van de<br />
benoemde waarden. Daarbij zal doorgaans advies worden gevraagd aan de<br />
commissie ruimtelijke kwaliteit.<br />
Conclusie<br />
Het dorpshart van <strong>Winssen</strong> herbergt een groot aantal historische en ruimtelijke<br />
kwaliteiten. Die waarden zijn geconcentreerd rond de kerk en langs de Not. St.<br />
Roesstraat. Maar het dorpsbeeld is ook kwetsbaar en de aanwezige kwaliteiten<br />
zijn niet altijd optimaal beleefbaar. Er zijn mogelijkheden om dit te verbeteren.<br />
Het Gelders Genootschap adviseert het gemeentebestuur de aanwezige waarden<br />
in samenhang te behouden en ontwikkelingen in gang te zetten, die de<br />
samenhang van het dorpsbeeld en de beleefbaarheid van historische en<br />
ruimtelijk/landschappelijke kwaliteiten versterken.<br />
Een aanwijzing door de gemeente van het oude dorpshart van <strong>Winssen</strong> als<br />
gemeentelijk beschermd dorpsgezicht is hierbij een eerste belangrijk stap.<br />
4.2 Uitvoeringsmaatregelen<br />
In dit advies wordt een aantal uitvoeringsmaatregelen genoemd, die los van<br />
elkaar kunnen worden opgepakt. Aanbevolen wordt deze trajecten op te starten<br />
voordat het bestemmingsplan wordt vastgesteld, aangezien daarin wellicht ook<br />
zaken geregeld moeten worden.<br />
Onder meer:<br />
> Herontwikkeling van het schildvormige terrein ten zuiden van het RK<br />
kerkgebouw als groen dorpshart.<br />
'r Verbeteren erfinrichting bedrijf bij voormalige klooster aan de Molenstraat en<br />
zo mogelijk verwijdering storende bebouwing. Verbeteren aanblik sporthal.<br />
'r Bij inrichting openbare ruimte kenmerken dorpsgezicht versterken.<br />
f Landschapsversterking terreinen langs de Dijk.<br />
r Stimulering ontwikkeling beeldkwaliteit erven en bebouwing.<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
Schildvormige tuin bij RK Kerkgebouw<br />
Het schildvormige terrein, zuidelijk langs het RK kerkgebouw, vormt het groene<br />
hart van het dorp. Waardevol aan het terrein zijn onder meer de omslotenheid,<br />
nog aanwezige fruitbomen en de aanwezigheid van een weliswaar vervallen oude<br />
hoeve. De omslotenheid aan de zijde van de Leegstraat en het Kerkpad zal in elk<br />
geval moeten worden hersteld. Dat kan relatief eenvoudige door een haag aan te<br />
planten langs de Leegstraat en langs het Kerkpad, waardoor het speelveld visueel<br />
onderdeel wordt van de schildvormige tuin.<br />
De gebruikskwaliteit en de onderhoudstoestand zijn op dit moment niet optimaal.<br />
Daarom is van belang de eisen t.a.v. gebruik en beleving van deze ruimte<br />
opnieuw te formuleren, opdat de historische en ruimtelijke waarden beter tot hun<br />
recht komen. De schildvormige tuin kan een meer collectieve functie krijgen.<br />
Suggesties:<br />
« Gehele schildvormige terrein transformeren tot een museale en/of educatieve<br />
tuin mogelijk te combineren met een speelfunctie. Een tuin voor<br />
<strong>Winssen</strong>aren, die ook interessant genoeg is voor toeristen.<br />
* Het RK kerkgebouw, dat waarschijnlijk zijn huidige functie verliest, kan hierin<br />
wellicht een nieuwe functie krijgen.<br />
« De door tuinmuren omgeven ruimte direct rond het kerkgebouw kan op<br />
verschillende manieren betrokken worden bij de omsloten tuin. (zie<br />
verderop: bijzondere plekken)<br />
« De fruitbomen en de vervallen hoeve herinneren aan de agrarische historie<br />
van <strong>Winssen</strong> en kunnen worden opgenomen in een nieuw, hoogwaardig<br />
tuinontwerp, dat een nieuwe dimensie toevoegt aan deze historische plek.<br />
. De woning met tuin aan de Leegstraat (Leegstraat 2) kan zijn zelfstandige<br />
positie behouden, maar zou ook in de nieuwe ontwikkeling betrokken kunnen<br />
worden.<br />
Relaties met landschap<br />
Een belangrijke kwaliteit van het dorpshart van <strong>Winssen</strong> is de relatie met het<br />
landschap. Het gaat hierbij om visuele relaties (zichtlijnen en doorzichten) en<br />
gebruiksrelaties (paden). Er lijkt sprake van een autonome trend, waarbij deze<br />
relaties achteruit gaan. Daarom is het van belang hier expliciet in te investeren.<br />
« Doorzichten vanaf de Not. St. Roesstraat en de Molenstraat tussen bebouwde<br />
erven door naar de Dijk en de Hoge Waard behouden en versterken. Verdere<br />
verdichting van de bebouwing waar mogelijk beperken. Hiertoe kritisch<br />
kijken naar vigerende en nog niet ingevulde bouwbestemmingen.<br />
» De oude kerktoren met begraafplaats en directe omgeving zijn van grote<br />
waarde voor het dorpsgezicht, maar de samenhang met de omgeving is niet<br />
optimaal. Jammer is dat de paden niet doorlopen naar de dijk en ook de<br />
27 GEMEENTE 111 UN1NGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2Ū12
İ:<br />
I<br />
Lřĩ/îîľ<br />
8<br />
er<br />
J<br />
JVľoleń<br />
C<br />
sti aal »<br />
r<br />
Pad<br />
verbinden<br />
met Diik<br />
Voorerf mode<br />
J Plek bij school<br />
I<br />
bedrijf i zichtlijn<br />
1<br />
fF i<br />
Kerkpad<br />
I.T-ř-5^<br />
ů<br />
Ut<br />
r 1<br />
\<br />
1<br />
Pick bij<br />
Pad<br />
Herbinden<br />
J.<br />
Schildvormige tuin<br />
r<br />
i<br />
I<br />
0'<br />
LL<br />
Q. -<br />
Pick bi]<br />
oude Pastorie '<br />
Plek 1-1<br />
I<br />
Loccstrúot/<br />
;<br />
28<br />
V<br />
SE<br />
-» ('HüE«tl'J,ĵt*Ÿ<br />
R<br />
rjf.Mr.-tîlf!: Hl UN1N' ,ľtj/ '..H !.i i ' ,i NOOI'Sl.MAf İ012
aanbouwen aan het vroegere klooster (waaronder de sporthal) en de inrichting<br />
van het bijbehorende privéterrein zijn storend voor het dorpsgezicht.<br />
Suggesties:<br />
» De inrichting van het privé terrein van het modebedrijf aansluitend op het<br />
openbare groen bij de muziekkoepel verbeteren. Meest storende elementen<br />
zijn de huidige fietsenstalling en de afrastering.<br />
» Een stap verder gaat verwijderen van storende aanbouwen. Herstellen van<br />
de zichtlijn tussen de plek bij de toegang naar het RK kerkgebouw en de<br />
oude kerktoren aan de Dijk is daarbij een belangrijk streven. Nog beter zou<br />
het zijn wanneer het pad dat hier vroeger min of meer in het verlengde van<br />
het Kerkpad liep hersteld kan worden. (Op deze wijze krijgt het modebedrijf<br />
een meer representatieve uitstraling.)<br />
» Het pad langs de oude toren dat naar de Dijk loopt eindigt nu bij een hek.<br />
Verder doorlopen naar de Dijk zou mogelijk moeten worden gemaakt voor<br />
wandelaars. Wellicht kan dit via het erf of anders eerst langs de<br />
begraafplaats en vervolgens de Dijk op.<br />
« De doodlopende straat, die nabij de muziekkoepel uit komt kan voor<br />
wandelaars worden aangesloten op de Dijk.<br />
Openbare ruimte rond schildvormige tuin<br />
De overruimte in de straatprofielen in het dorpshart herinnert aan vroegere<br />
geulen en veeverzamelplaatsen. In principe levert dit nu aantrekkelijke openbare<br />
ruimte op, maar de wat versnipperde inrichting doet hier afbreuk aan.<br />
Omgeving RK kerkgebouw en Muziekkoepel<br />
Dit is in de historische en huidige situatie de meest centrale ruimte in het dorp.<br />
Vroeger was de ruimte groter. Het RK kerkgebouw met ommuurde tuin ligt in de<br />
vroegere open ruimte, evenals een deel van de bebouwing en het terrein bij het<br />
klooster en de muziekkoepel.<br />
Suggesties:<br />
« Opgave is hier weer meer één samenhangende ruimte te laten ontstaan. In<br />
hoeverre zijn de muren rond de kerk en bij de muziekkoepel gewenst?<br />
Wellicht is het beter om het kerkgebouw en de muziekkoepel meer vrij in de<br />
ruimte te plaatsen.<br />
« In elk geval is belangrijk dat aan de zijde van het voormalige klooster het<br />
beeld wordt verbeterd en de relaties met de oude kerktoren worden versterkt<br />
(zie relaties met landschap).<br />
« Door het Kerkpad (met herkenbare bestrating en begeleiding met hagen)<br />
door te trekken over het plein voor de kerk kan de pleinvormige ruimte bij de<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
29<br />
school aan het begin van de Molenstraat duidelijker worden afgebakend van<br />
de pleinruimte direct voor de kerk.<br />
« Bij de school valt nu vooral het storende hekwerk rond het schoolplein op.<br />
Hiervoor kan een aantrekkelijker alternatief worden bedacht. Een haag is het<br />
meest eenvoudig.<br />
Splitsingen rond Not. St. Roesstraat 31<br />
De voormalige RK pastorie op de hoek van de Not. St. Roesstraat en de<br />
Leegstraat markeert de tweede belangrijke openbare ruimte in het dorpshart.<br />
Hier sluiten ook routes naar de dijk en de Hoge Waard (Van Stuivenbergweg)<br />
aan. De haag langs de schildvormige tuin en de watergang (restgeul) rond de<br />
voormalige pastorie begrenzen de ruimte en bebouwing langs de Not. St.<br />
Roesstraat. In de oorspronkelijke ruimte bevindt zich een privékavel aan het<br />
begin van de Leegstraat en een transformatorgebouw. Overhoeken zijn ingericht<br />
als plantsoen.<br />
« De open ruimte, die wordt begeleid door de restgeul (dus vanaf Leegstraat<br />
t/m splitsing Van Stuivenbergweg), zou een samenhangende inrichting<br />
moeten krijgen, als een groen dorpsplein. De inpassing van de woning aan<br />
het begin van de Leegstraat verdient bijzondere aandacht, evenals behoud<br />
en waar mogelijk herstel van restgeul langs de voormalige pastorie en<br />
andere sloten.<br />
Splitsing Leegstraat/ Jan Libottėstraat/ Kerkpad<br />
In de huidige situatie is de oorspronkelijke ruimtewerking niet meer afleesbaar.<br />
Dit is jammer omdat daarmee de historische karakteristiek van het dorpsgezicht<br />
wordt onderbroken. Echter de bebouwingslijn aan de oostzijde van de Leegstraat<br />
volgt nog wel de historische lijn van de Leegstraat.<br />
Suggesties:<br />
De overruimte, die ook hier nog beperkt aanwezig is, kan worden benut om hier<br />
een pleinvormige ruimte te maken, passend bij de twee andere, grotere<br />
pleinvormige ruimtes in het dorpshart. Wellicht kan het voorterrein van het<br />
verzorgingsterrein hierin worden berokken. Bij de inrichting moet het onderscheid<br />
tussen de historische hoofdstructuur (de Leegstraat), de secundaire structuur<br />
(Kerkpad) en de nieuwe woonstraat (Jan Libottéstraat) duidelijk worden.<br />
GEMEENTE ITĽUNINGEN/ SEEDERS GENOOTSCHAI' 2CSÍ2
» Ä<br />
„\) e<br />
„X. 06<br />
^ft e<br />
AP^<br />
sa-<br />
00*<br />
ū
4.3 Gebiedsbegrenzing aan te wijzen<br />
dorpsgezicht (zie Waardenkaart)<br />
Bij de begrenzing van een als beschermd dorpsgezicht aan te wijzen<br />
gebied is het van belang dat de aanwezige waarden zo goed mogelijk<br />
geborgd kunnen worden. Daarbij wordt gestreefd naar een logische, in<br />
het terrein herkenbare grens. In principe wordt de grens bij de binnen<br />
de bescherming vallende bebouwing op de achterste perceelsgrenzen<br />
gelegd.<br />
De kern van het onderzoeksgebied, ook wel de kerkbuurt genaamd,<br />
komt zeker in aanmerking (zie onder 1). De Not. St. Roesstraat (zie<br />
onder 2) en aansluitende bebouwing aan de Van Heemstraweg zijn<br />
eveneens waardevol als onderdeel van het historische dorpsgezicht van<br />
<strong>Winssen</strong>. Daarom adviseren wij deze op te nemen in het te beschermen<br />
gebied.<br />
De Hoge waard en omgeving (zie onder 3) dragen bij aan de waarden<br />
van het dorpshart en omvat ook zelf historisch-ruimtelijke waarden.<br />
Deze waarden zijn echter momenteel via bestemmingsplan en<br />
aangewezen monumenten voldoende beschermd.<br />
De <strong>Winssen</strong>se waarden ten noorden van de Waaldijk zijn zeker ook<br />
waardevol, maar we adviseren die buiten het beschermde dorpsgezicht<br />
te laten (zie onder 4). Ook hier geldt dat de waarden reeds op andere<br />
wijze voldoende beschermd.<br />
1. Kerkbuurt<br />
Het gebied rond de oude kerktoren en de RK Kerk is het historische hart<br />
van <strong>Winssen</strong>. Historische waarden concentreren zich hier. De<br />
toekomstwaarde van dit gebied voor het dorpbeeld van <strong>Winssen</strong> is<br />
groot.<br />
Dit kerngebied wordt aan de noordzijde begrensd door de Waalbandijk.<br />
In westelijke richting hoort in elk geval de directe omgeving van de oude<br />
kerktoren erbij.<br />
Langs de Leegstraat en de Not. St. Roesstraat zijn de aan de straat<br />
gelegen percelen van invloed op de beleving van het dorpshart en is<br />
vooral de voormalige pastorie met de restgeul op de hoek van deze<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
straten van belang voor de historische waarde van <strong>Winssen</strong>. Het brede<br />
deel van de Not. St. Roesstraat tot aan de Dokter de Sonnavillestraat<br />
komt in elk geval in aanmerking voor bescherming.<br />
la Gebied ten westen oude kerk<br />
Advies is om het gebied vanaf de dijk tot aan de Haneman mee te<br />
nemen vanwege de historische waarde en de betekenis voor de beleving<br />
van de omgeving van het oude dorpshart en in het bijzonder het zicht<br />
vanaf de Dijk.<br />
lb Omgeving Alex Willemsstraat/ Molenstraat<br />
Het Kerkpad en de openbare ruimte tussen school en RK Kerk zijn<br />
belangrijke ruimtes voor het oude dorpshart. Omdat de bebouwing<br />
hierlangs het beeld van het dorpshart bepaalt adviseren wij die mee te<br />
nemen. Omdat de bomen op het westelijk deel van het kerkplein en<br />
rond de school het zicht op de woningen aan de Alex Willemsstraat<br />
onttrekken en deze woningen ook op zichzelf niet bij het historische<br />
dorpshart horen wordt de grens hier over de Alex Willemsstraat<br />
getrokken.<br />
I<br />
I<br />
ľïï«fc<br />
31 ÖÊIMEĈWTË OF.OWfKŞEN/ GÈIDEŖS ĠtNOOī'SCHAľ 2012<br />
I<br />
İ ì
De Molenstraat maakt deel uit van de historische dorpsstructuur, maar<br />
de bebouwing erlangs niet. De groenstructuur, doorzichten naar de Dijk<br />
en wederopbouwwoningen zijn van waarde. Alleen de boerderij<br />
Molenstraat 4 ondersteunt de historische karakteristiek van de kerkbuurt<br />
en wordt binnen de begrenzing genomen. Overige waarden van de<br />
Molenstraat zijn op andere wijze voldoende beschermd.<br />
lc Begin Van Stuivenbergweg<br />
De oostgrens van het kerngebied ligt minder duidelijk, maar advies is<br />
om het eerste deel van de Ir. Van Stuivenbergweg met de<br />
straatverbreding in elk geval mee te nemen, omdat deze het beeld vanaf<br />
de kruising Leegstraat bepalen.<br />
2. Not. St. Roesstraat tot aan Van Heemstraweg<br />
Het zuidelijk deel van de Not. St. Roesstraat tot aan de Van<br />
Heemstraweg met de aangrenzende percelen maakt van oudsher deel<br />
uit van de kern van het dorpsgebied en bezit veel historische waarden.<br />
Om die reden ligt het voor de hand dit gebied mede te beschermen.<br />
3. Hoge Waard<br />
Vervolgens komen we bij de Hoge Waard. De boerderijen langs de Van<br />
Heemstraweg zijn van historische waarde en vormen het logische<br />
verlengde van de bebouwing aan de Not. St. Roesstraat. Direct ten<br />
zuiden van de Van Heemstraweg liggen eveneens veel historische<br />
waarden o.a. locatie Huis te <strong>Winssen</strong> -f- 9 monumenten. Ook de<br />
Biezenwaard en omgeving omvat veel historische relicten en sluit direct<br />
aan op het dorpshart.<br />
Aangezien de landschappelijke situatie in het bestemmingsplan is<br />
vastgelegd en de waardevolle bebouwing reeds beschermd is, zijn er<br />
geen zwaarwegende redenen om de Hooge Waard in de<br />
gebiedsbescherming mee te nemen.<br />
<strong>Winssen</strong>se waarden<br />
Het buitendijkse gebied heeft eigen historische waarden. Overwogen kan<br />
worden een deel ter hoogte van het dorphart in de bescherming mee te<br />
nemen, omdat dit direct de beleving van het historische dorpshart<br />
beïnvloedt. Om die reden wordt de kwelsloot langs de rivierzijde van de<br />
Dijk als grens van het te beschermen gebied voorgesteld.<br />
I<br />
dijkmagazijn<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN 32 GEMEENTE HEUN1NGEN/ GEI DEUS GENOOTSCHAP 2012<br />
1<br />
s
Oude toren + begraafplaats<br />
Pad westelijk langs oude toren -f^<br />
Pad loopt door op perceel onder aan Dijk<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
Begraafplaats bij oude toren<br />
Pad oostelijke richting; rechts storende loods<br />
Pad bij toren; zicht op storende bebouwing (rechts)<br />
33<br />
Zicht op oude toren en RK Kerk vanaf Dijk<br />
Oude hoeve tegen de dijk (Dijk 41, rijksmonument)<br />
Dijk bij <strong>Winssen</strong><br />
1
Doorzicht naar oude toren bij muziektent Kruising muziektent; doorlopend pad naar Dijk Weg naar dijk<br />
Muziektent met muurtje (relict kloostercomplex?)<br />
Muziektent<br />
Li<br />
IK<br />
•IWI<br />
Doorlopend pad naar Dijk -î-i.<br />
Hoge Waard; zicht op <strong>Winssen</strong><br />
Hoge Waard; zicht op Biezenwaard<br />
f.! Mť-f-fjîfc t*ľ ;<br />
JN!N(-.! N/ - "it-1 f i ' ,HNfV/I^í .HA
Kerkpad met zicht op oude toren Woning aan Kerkpad School -\- bomen en hekwerk<br />
Trapveld, bomen bij school aan kerkpad -I s<br />
4,<br />
ivAi'ľjimim; i.';!ií!"'.i,f,-|ľiii ľ.;ri..':,ìn<br />
Woning aan Kerkpad<br />
i : f<br />
Trapveld + RK Kerkgebouw<br />
H l<br />
- f.<br />
Oorlogsmonument bij kerkplein<br />
1<br />
Laantje langs school richting RK Kerk<br />
-<br />
r,sMI i iiíi muNiw 4 Hl i:.vi ťtľ.i au»'TSCHAP 2012
Alex Willemsstraat; woningbouw jaren 50- 60<br />
Alex Willemsstraat/ Molenstraat + hoeve<br />
Molenstraat in westelijke richting<br />
WAAť.DĽRİN(ĵ DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
E -<br />
ft"<br />
Molenstraat; groenstrook langs erven<br />
Molenstraat; (voormalig) Klooster<br />
T<br />
(Voormalig) Klooster; oostgevel<br />
.1<br />
:<br />
1<br />
îì<br />
í!<br />
WĒļ<br />
n<br />
Molenstraat; zicht op RK Kerkgebouw<br />
Tuinmuren etc. RK Kerkgebouw<br />
Zuidgevel RK Kerkgebouw<br />
r
Zicht vanaf ingang RK kerkgebouw op toren Boomgaarden schildvormige tuin Leegstraat, haag langs boomgaard<br />
mm<br />
:<br />
1<br />
Noordgevel RK Kerkgebouw met tuinmuur Tuinmuur kerktuin nabij vervallen hoeve<br />
i<br />
3<br />
i<br />
f<br />
Standbeeld zuidoosthoek kerktuin Vervallen hoeve bij RK Kerkgebouw Omgeving RK Kerk; boomgaard<br />
-<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN 37 GEMEENTE BťJNINGEN/ GFIDERS GENOOTSCHAP 2012<br />
i
Omgeving RK Kerk bij Roesstraat -T 4-<br />
Roesstraat bij kruising Leegstraat<br />
3<br />
Inrit hoeve achter kerk<br />
* V<br />
T<br />
Kerktuin met haag bij Roeestraat<br />
1<br />
Leegstraat 2; jaren 30 woning bij RK Kerk tl<br />
i<br />
i
Leegstaat; oudere bebouwing sloot + overhoeken Stuivenbergweg/RoesstraaťY-Ļ Fragment van sloten langs Roesstraat<br />
m<br />
f<br />
Leegstraat met dorpsbebouwing<br />
Leegstraat, bij Kerkpad Nieuwere bebouwing Roesstraat<br />
;<br />
m m<br />
Trafohuisje hoek Leegstraat/ Roesstraat "Î4-<br />
rTmĚi<br />
\<br />
ň<br />
P<br />
N/ Gťl r.'EUS "J! N'
-<br />
1<br />
Voormalige RK Pastorie; Roesstraat 31 14- Sloot bij tuin voormalige. RK Pastorie •^•l Roesstraat 29; bebouwing wederopbouw<br />
i -<br />
ìĩ<br />
Groenstrook Roesstraat Roesstraat; oudere bebouwing<br />
I<br />
1<br />
Roesstraat 18; oude werkplaats<br />
Roesstraat; oudere bebouwing<br />
•I<br />
ï<br />
Mt'FIJĨE Pl-t.iNIPJOl N/ GB I HFRS SÉ NOÜI SCHAJV 2012<br />
I J<br />
n
Roesstraat; onbebouwd kavel oostzijde<br />
Roesstraat; oudere bebouwing<br />
'.••/.•••l-rü ;<br />
-'İNo 4 .•j'";:ì ,.!'. - -: N<br />
r<br />
-4İ<br />
i:<br />
H.<br />
II<br />
Roesstraat; oudere bebouwing<br />
Roesstraat 21; oude hoeve in tweede lijn<br />
Roesstraat; oudere bebouwing<br />
:<br />
i<br />
Roesstraat: oudere bebouwing<br />
Roesstraat; oudere bebouwing<br />
Roesstraat; oude hoeve bij prot. Kerk<br />
-<br />
tl. .'ŕĩS GtN
I<br />
Oudere bebouwing Roesstraat<br />
\<br />
Oudere bebouwing Roesstraat<br />
Oudere bebouwing Roesstraat<br />
i<br />
-<br />
Prot. Kerk aan Roesstraat Relict laantje prot. Kerk en Hof te <strong>Winssen</strong><br />
Begraafplaats bij prot. kerk Roesstraat; van Heemstraweg met platanen<br />
Hoeve bij prot. kerk<br />
42<br />
«<br />
ft<br />
I<br />
Van Heemstraweg met jongere bebouwing<br />
2!<br />
r.\M;-H;H \\ 1 :*liīi* .l 'ľ.FI Cf-I-V- .'.ìrWl'Ji bLHAI' 2012
Bronvermelding<br />
Het Rijk van Nijmegen: westelijk gedeelte. 1982.<br />
Monumenten Advies Bureau. Beschrijvingen gemeentelijke monumenten<br />
gemeente Beuningen, Kernen Weurt en <strong>Winssen</strong>. 1994.<br />
A.M.L. Lukassen, Stichting Zoeklicht bij zilver, genealogische heraldische bundel.<br />
Verpondingen van <strong>Winssen</strong> (1649 en 1650). 1995.<br />
W. Hermens/ L.ten Hag/ N. Engelen. De geschiedenis ligt op straat: straatnamen<br />
in Beuningen, Ewijk, Weurt en <strong>Winssen</strong>. 1998.<br />
L. ten Hag. Van oeverwallen tot klavervier : een geschiedenis van Weurt,<br />
Beuningen, Ewijk en <strong>Winssen</strong>. 2005.<br />
Urban Fabric BV en Steenhuis stedenbouw/landschap. Beuningen <strong>Winssen</strong> Ewijk<br />
Beuningen Weurt. 2008<br />
Actualisatie gemeentelijke monumentenlijst. 2008.<br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen/ Gelders Genootschap. Quickscan Architectuur 8i<br />
Stedenbouw Wederopbouw (1940-1965).2009.<br />
BügelHajema Adviseurs, Ir. E.M. ten Broeke, Drs. A.H. Schutte. Archeologisch<br />
bureauonderzoek en karterend booronderzoek Molenstraat 40 te <strong>Winssen</strong> in de<br />
gemeente Beuningen. 21 oktober 2010.<br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen/ SAB Arnhem. Structuurvisie <strong>Winssen</strong>.maart 2010<br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen, K. Antonise. Beleidsnota Archeologie. Oktober 2010.<br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen. RAAP-rapport 1603, kaartbijlage 1, Paleo-geografische<br />
kaart met archeologische verwachtingen en bekende vindplaatsen. 2010<br />
<strong>Gemeente</strong> Beuningen. RAAP-rapport 2170, kaartbijlage 3, Archeologische<br />
beleidsadvieskaart. 2010.<br />
Monumentenverordeningen/ erfgoedverordeningen gemeenten Ede, Weert,<br />
Voorst.<br />
Straatnamenkaart, Google 2011.<br />
WAAP.ĽIĒKING rjOBPSĢE21CH1 WINSSEN 43 GEMEENTE BEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
<strong>Bijlage</strong>: Het instrument beschermd dorpsgezicht<br />
Beschermde Stads- en Dorpsgezichten<br />
De Monumentenwet omschrijft stads- en dorpsgezichten als volgt: "Groepen van<br />
onroerende zaken die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun<br />
onderlinge ruimtelijke of structurele samenhang dan wel hun wetenschappelijke<br />
of cultuurhistorische waarde en in welke groepen zich één of meer monumenten<br />
bevinden." Beschermde stads- en dorpsgezichten worden door de ministers van<br />
OCW en I&M aangewezen op basis van de Monumentenwet 1988. Het<br />
rechtsgevolg is dat de gemeente een beschermend bestemmingsplan moet<br />
vastleggen. Het plan borgt de karakteristiek en structuur volgens de toelichting<br />
van het aanwijzingsbesluit. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelt<br />
momenteel een handreiking op over Beschermde Stads- en Dorpsgezichten.<br />
Doel aanwijzing<br />
Het doel is niet primair om individuele gebouwen binnen het aangewezen gebied<br />
te beschermen, maar om de structuur en het karakter van het gezicht als geheel<br />
te behouden en een plaats te geven in toekomstige ontwikkelingen. Panden<br />
binnen een beschermd gezicht zijn dan ook niet automatisch een beschermd<br />
monument. Een aanwijzing zet ontwikkelingen niet op slot, maar biedt wel een<br />
cultuurhistorisch handvat, vroeg in het proces, bij de ontwikkeling van plannen.<br />
Dit gebeurt onder andere met het bestemmingsplan dat de gemeente opstelt in<br />
vervolg op de aanwijzing. De gemeente kan sturend optreden in de<br />
architectonische vormgeving, bijvoorbeeld met een beeldkwaliteitplan of<br />
welstandsbeleid. Bij het opstellen van het bestemmingsplan kan de gemeente<br />
zich laten adviseren door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.<br />
De toelichting bij de aanwijzing beschrijft de historische ontwikkeling van het<br />
gezicht en geeft aan wat de belangrijkste identiteitsbepalende elementen en<br />
functies zijn die in het bestemmingsplan gewaarborgd dienen te worden.<br />
Daardoor blijft de hoofdstructuur van het gebied in stand, de functionele<br />
ontwikkeling blijft in hoofdlijn aansluiten op de historische ontwikkeling en<br />
veranderingen aan gebouwen of ruimtelijke inrichting aan de historische<br />
karakteristieken worden getoetst. Binnen het beschermd stads- of dorpsgezicht is<br />
geen sprake van vergunningvrij bouwen. Met ingang van 1 januari 2012 zal het<br />
Besluit omgevinsgrecht gewijzigd worden. Deze wijziging maakt vergunningvrij<br />
bouwen op beperkte schaal mogelijk.<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
Waarom aanwijzing als beschermd gezicht?<br />
Aanwijzing van een beschermd gezicht is primair een bestuurlijke erkenning van<br />
het bijzondere historische karakter van het gebied, vastgelegd in een<br />
omschrijving. Doorgaans bestaat dit karakter uit een samenspel van de<br />
stedenbouwkundige en/of landschappelijke structuur, het aanzien van de<br />
bebouwing en de wijze waarop grond en gebouwen worden benut.<br />
Anders dan de naam in eerste instantie doet vermoeden, is een beschermd<br />
gezicht niet onveranderbaar. Veranderingen blijven mogelijk. Het beschermde<br />
karakter zal daarbij echter steeds richtinggevend zijn. Doel is het behoud van<br />
deze historische karakteristieken en ze nadrukkelijk een plaats te geven in de<br />
toekomstige ontwikkelingen. Op basis van de omschreven karakteristieken wordt<br />
een gedetailleerd bestemmingsplan gemaakt of aangepast. Bij toekomstige<br />
wijzigingen van het bestemmingsplan zal de gewaardeerde historische<br />
karakteristiek steeds op eenzelfde wijze moeten worden meegewogen.<br />
44 GEMEENTE BtnNiNGtN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2Û12
Advies voor aanvulling erfgoedverordening<br />
(voorbeeldtekst erfgoedverordening gemeente Voorst)<br />
HOOFDSTUK 5A (GEMEENTELIJKE) BESCHERMDE DORPSGEZICHTEN<br />
Artikel 18a. De bescherming van gemeentelijke dorpsgezichten<br />
1. De raad kan slechts ambtshalve een deel of delen van de gemeente<br />
aanwijzen als beschermd dorpsgezicht.<br />
2. De aanwijzing kan geen gebied betreffen dat is aangewezen op grond van<br />
artikel 35 van de Monumentenwet 1988.<br />
3. Het college registreert de beschermde dorpsgezichten op de gemeentelijke<br />
lijst van beschermde dorpsgezichten.<br />
4. De gemeentelijke lijst van dorpsgezichten bevat de plaatselijke<br />
aanduiding, de datum van aanwijzing, de op de kaart aangegeven<br />
gebiedsbegrenzing en een begrenzing van het gebied met de daarin<br />
begrepen cultuurhistorische waarden.<br />
Artikel 18b. Bestemmingsplan en de gemeentelijke dorpsgezichten<br />
1. Ter bescherming van een op de lijst geplaatst beschermd dorpsgezicht<br />
stelt de raad een bestemmingsplan vast als bedoeld in de Wet ruimtelijke<br />
ordening.<br />
2. Bij het besluit tot aanwijzing bepaalt de raad in hoeverre een geldend<br />
bestemmingsplan als beschermend plan in de zin van het eerste lid kan<br />
worden aangemerkt.<br />
3. Voor zover in een gebied dat is aangewezen als een beschermd<br />
dorpsgezicht nog geen bestemmingsplan als bedoeld in dit artikel van<br />
kracht is, is het verboden bouwwerken en andere werken te plaatsen, op<br />
te richten, te verplaatsen, geheel of gedeeltelijk af te breken, of in enig<br />
opzicht te wijzigen zonder vergunning van het bevoegd gezag.<br />
4. De vergunningplichtige activiteiten als bedoeld in het derde lid met<br />
betrekking tot een ander werk dan een bouwwerk worden opgevat als een<br />
categorie van activiteiten als bedoeld in artikel 2.2 lid 2 van de Wabo.<br />
5. Op de behandeling van aanvragen om een vergunning als bedoeld in het<br />
derde lid zijn artikel 2, 11, 12 en 13 van overeenkomstige toepassing, met<br />
dien verstande dat onder gebruik van het monument wordt verstaan het<br />
gebruik van het object waarop de vergunningaanvraag ziet.<br />
6. De vergunning als bedoeld in het derde en vierde lid treedt in werking met<br />
ingang van de dag na afloop van de termijn voor het indienen van een<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN<br />
bezwaarschrift als bedoeld in artikel 6:7 van de Algemene wet<br />
bestuursrecht.<br />
7. De vergunning kan slechts worden verleend indien het belang van de<br />
instandhouding van het beschermd dorpsgezicht zich daartegen niet<br />
verzet.<br />
8. Geen vergunning als bedoeld in het derde lid is vereist voor bouwwerken<br />
waarvoor op grond van de Wabo of een op grond van de Wabo<br />
vastgestelde algemene maatregel van bestuur geen vergunning is vereist.<br />
9. Geen vergunning als bedoeld in het derde lid is vereist voor het afbreken<br />
ingevolge een aanschrijving van het bevoegd gezag.<br />
45 GEMEENTE BEUNINGEN/ GELDERS GENOOTSCHAP 2012
Kadastrale kaart ca 1832<br />
(bron: wie wat waar)<br />
WAARIN RING DORPSGfZICHľ WINSSEN<br />
r
Kadastrale kaart ca 1800<br />
<strong>Winssen</strong> Oost (<strong>Winssen</strong> Rijks)<br />
Hur /i/t<br />
7 J<br />
i<br />
k A A K '1 r<br />
A Å tlifitf'ti f/ļ f/<br />
n/éi* **<br />
i m ii<br />
'7<br />
14. II<br />
Iff* 9 tttei- m<br />
' n /i<br />
5 Vj v 'sA , i -. ; ij<br />
frf id<br />
r/.* tĩi //n f.<br />
) zí ' S/fSf/<br />
4te<br />
Z 'tl /I (O<br />
tl/.ut tier I<br />
.J. .<br />
1 »<br />
X<br />
^ ft**<br />
V, I<br />
/v o<br />
J' , //» ;<br />
C7CA<br />
^ ŕ«S »' !<br />
1<br />
.•V<br />
1<br />
I<br />
mUtROERIMG DOfWSĜËZICKr WINSSEN 47 Gf:MF:EMIf BEUNJNGťN/ GEtCBtS Gf NOOVSCHAk 2012<br />
J<br />
i
Vogelvlucht <strong>Winssen</strong><br />
Ca. 1980<br />
:.ī Ai-.tüRINu IxiKPSGť.-MCHI IViNS'.til<br />
7<br />
I<br />
I<br />
Bra<br />
s<br />
I<br />
*<br />
~,jåţ<br />
I
Archeologische monumentenzorg in de gemeente Beuningen<br />
Paleogeografische kaart met archeologische kenmerken<br />
RAAP-rapport 2170, kaartbijlage 1, schaal 1:10 000<br />
legenda<br />
paleo geografische eenheden archeologische verwachting aicheolog e<br />
Pleistoceen bekende archeologische vindplaatsen<br />
smellwateraízettìngen (sandf) kleur cirkel geef-, de öegirpetiode<br />
1 û 1 Ŵkte laag Me ar symbool gteí de eindperocie H arrļ symbool geeft het complexľype<br />
İV C\ rndjikmgfin nr doelmatig (oren îlor:e-Romemse tijd) periode vindplaats type<br />
fiuviatiele afzettingen (Formatie van Kreftenheye! o Nieuwe l'.d nedtrzettng eìgemeer<br />
1 1 iļ*L irtBfliļdiiiqiÊîi middelmatig (oeverzone van geul Steent. dJ Late Middeleeuwer huisp eata<br />
J terasriragea'cocji'* -ìgen middelmatig {Steentijd) ü V-oege K'idde 'eeuwen S landbouw<br />
J terrasvlakte laag O Middeleeuwer algemeen 1 gra -<br />
' greĥeld. begraving<br />
eolische afzettingen {Formatie van Kreftenheye! m Romeinse tijd H versterkt gebouw<br />
1 afgedekte terraaruggen reet sluiízard (•ivieľdjirer) middelmatig í Steen, d: m Ü2enijd 0 villa<br />
! ĵ dagzomenae terras'uggen met ìiuifzand invierduinenį<br />
hoog (ale perioden) o FJror&tjd tl kerk, kape<br />
Holoceen {Formatie van Echteid) m Keolilhcurr 1 nfrastructau'<br />
meandergordels o rvleaolithicum O economie<br />
ĵ meardergerdeí van Wnssen (ca. 5391-3591 voc CrV.l<br />
hX3 iNecì thicunv^ate M ďieleeawenl Palecilhicum « percelenng<br />
| mċardetgarde wan de Waa', oude fase íca 2*0 voor Chr-5C0 na Chr.; hoog (LaM Vtddeieeuwen-Nieuwetijd) O erbekerd 0 ecoflonue<br />
J me-ardergerde; KM de Waal [ca. 210 voor Chr -heder.ĵ laag 220 ca:a ogusrurnrne, A Ic-îse vordsi<br />
J gro:e daorioperde restgeul hoog tav. *ĉterge*ílateerde archeologsche objecter 0 onbekend<br />
. - smalle ļVBflnoedftlÿta) restgejli'estan'i<br />
(periode afnanke ijk var daler rg meandefgedeh<br />
terreinen op de archeolofjìsche montinientenltaart<br />
i | Strang !üitef«sařílefl) hocg t.a.v. we,terge*eìaieerde arŵeolog sctíe objecter Ì / / / Ï terrein var zee- ncge archeologische waarde, beschermd<br />
ve-mcedelì,ke sttang<br />
(Late Vidde eeuwen - Nieuwe tijdį<br />
terrein var zee- ncge archeclogische «aarde<br />
overige afzettingen V7~7\ terem var. hege archec ogische waarde<br />
ĵ cevcafzetíirgen en c-evasser<br />
hoog (NeotthlöjnHato V ddeìeejweni terrein var atcheolcgische «aarde<br />
rzza<br />
3 komafzeturgen laag 6770 AÍ/K-nunmer<br />
n.v l.<br />
ARChlS-onierzceksmelding<br />
; d jkdocbraa-i afzettingen n.v t. f-ľC nummer ARCNS-crderzceksmeld ng<br />
H «iel tl v t. overig<br />
L 1 ceve-A'ā dccrcraa^ejl n.v t. gemeen! eg-er s<br />
' ^<br />
Rcmemsehoofdroute [meestwaarsch.nljke 1 ggno)<br />
I *v V ^ Dudbvroongionderi<br />
a historische huisiocaîie (1832)<br />
O<br />
1 1<br />
réfhooojde hu splaats<br />
diepe bodemve'Stor nçer<br />
WAARDERING DORPSGEZICHT WINSSEN 49 GEMEENTE PEUNİNGEN/ GEI UEP.S GENOOTSCHAP 2012<br />
water
9e»<br />
3<br />
3<br />
Motens"aal<br />
Weihouder van Bcuningenslual<br />
,n<br />
9e/<br />
B<br />
to<br />
'Oem<br />
1 *<br />
De B«<br />
1.3<br />
1<br />
\<br />
NulenVP<br />
0«<br />
U-ierwariid Uiíurwnard<br />
Ingenieur van Sluivenberrļwťg<br />
' Slijivtínbetywg<br />
V,aä'<br />
Ģ3«<br />
I