PDF-bestand - Rijksgebouwendienst

64 boeken rubriek
boeken
andere
smaken
TEKST: jAAp HuismAn
DooD en leven vAn gRote
AmeRiKAAnse steDen, jAne jAcoBs.
Uitgave SUN/Trancity.
Prijs 24,50 euro.
Beërven, genenpools, frequente
straten en straatbuurten, het zijn
zomaar wat woorden die voorkomen
in het schier onleesbaar of anders
slecht vertaalde boek van Jane
Jacobs. Jacobs was vijftig jaar
geleden een begenadigd publiciste/
activiste die met een scherp oog
keek naar de misstanden in de
gebouwde omgeving. De reden om
haar verzameling essays uit begin
jaren zestig nu uit te geven is dat
haar opmerkingen niet verouderd
zijn – in feite voorspelde Jacobs al de
mislukkingen van grootschalige
stedenbouw (de Bijlmer), bezong de
kracht van de stad (anonimiteit) en
legde verbanden tussen criminaliteit
en gebrekkige stadsplanning. Dat
haar blikveld in het boek zich beperkt
tot de Verenigde Staten is voor een
deel bezwaarlijk. Sommige aspecten
spelen doodeenvoudig niet of
nauwelijks in Europa, zoals gettovorming,
gated communities en
grootschalige winkelcentra die
buiten de binnensteden geplaatst
worden.
Jacobs lijkt niets te zijn ontgaan. Ze
beschrijft het belang van een goede
voetgangersvoorziening (zodat er
spontane ontmoetingen kunnen
plaatsvinden), is geen voorstander
van saamhorigheidsgevoel, want
daarvoor is het dorp uitgevonden en
vraagt zich af waarom achterbuurten
opkomen en maar niet verdwijnen.
Haar verklaring is nog steeds valide:
wie het beter heeft, trekt weg.
Terecht waarschuwde Jacobs (die in
2004 overleed) voor al grote
ingrepen in de oude steden: grote
blokken kunnen je route letterlijk en
figuurlijk blokkeren. Ze beschrijft
bijna aandoenlijk hoe je onbewust
een route uitstippelt die prettig is,
zonder dode hoeken, met wat
winkeltjes onderweg en lange
straatwanden vermijdend. Bij een
buurtpark, schrijft ze, hoort een
voorziening te zijn, een cafeetje of
drugstore zodat moeder en kind van
tijd tot tijd naar de wc kunnen gaan,
in plaats van de buren lastig te
vallen. Oude gebouwen zijn nodig
om de stad karakter en identiteit te
geven, een open deur die voor
Europeanen niet herkenbaar zal zijn.
Maar wat een straf is het om Jacobs
te lezen, ook al heeft ze het vaak bij
het rechte eind. Onbegrijpelijke
passages, rare ouderwetse woorden
zoals mettertijd en priklimonade,
wat gewoon als frisdrank vertaald
had kunnen worden. Een willekeurige
zin dan om je mee te
vermaken. ‘Ik zie geen reden om aan
te nemen dat negerachterbuurten
niet eveneens kunnen regenereren
en bovendien sneller dan de oude
exposities
achterbuurten, indien de werkzame
processen begrepen en gestimuleerd
worden.’
Jacobs had niet alleen beter vertaald
maar ook beter hertaald moeten
worden.
nieuw nieuw-west
Expositie tot en met 13 maart bij Arcam,
Prins Hendrikkade 600 Amsterdam (bij
Nemo).
Ooit – in de jaren vijftig en zestig –
waren de westelijke tuinsteden van
Amsterdam een icoon van voorbeeldige,
want overzichtelijke stedenbouw.
Lange zichtlijnen, een goede
verdeling tussen groen en bebouwing,
afwisseling tussen hoog- en
laagbouw en een gedifferentieerde
bevolkingssamenstelling. Vanaf
begin jaren tachtig kwam de klad
erin: Geuzenveld, Slotervaart, Bos en
Lommer en Osdorp bleken als een
magneet kansarme groepen aan te
trekken, nadat de echte Amsterdammers
waren vertrokken naar Almere
of Purmerend. Ineens waren de
woningen te klein, althans niet
berekend op grote gezinnen die er
een andere cultuur op hielden.
Bovendien was er weinig variatie in
het woningaanbod, vonden de
corporaties. Vanaf dat moment werd
er toegewerkt naar een totale ont -
manteling van de tuinsteden, die
voorzag in een beter gebruik van
plantsoenen en een gedifferentieerd