De rug sparen, elke Dag - Europa Ziekenhuizen
De rug sparen, elke Dag - Europa Ziekenhuizen
De rug sparen, elke Dag - Europa Ziekenhuizen
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>De</strong> <strong>rug</strong> <strong>sparen</strong>,<br />
<strong>elke</strong> <strong>Dag</strong><br />
www.europaziekenhuizen.be<br />
Site St-Elisabeth Site St-Michel
2 INLEIDING 3<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
INLEIDING<br />
Iedereen wordt vroeg of laat geconfronteerd met <strong>rug</strong>pijn, vooral tijdens de<br />
actiefste periode van het leven. Rugpijn heeft dan ook een belangrijke sociaal-<br />
economische impact.<br />
<strong>De</strong> diagnostische en therapeutische alternatieven zijn legio, maar worden vaak<br />
slecht gecoördineerd en geven dan ook vaak geen bevredigende oplossing.<br />
<strong>De</strong>ze brochure beschrijft een multidisciplinaire aanpak, een nieuw concept van<br />
diagnostiek en behandeling door meerdere elkaar aanvullende specialismen<br />
binnen één enkele functionele eenheid, waardoor een optimale uitwisseling van<br />
de medische informatie wordt verzekerd.<br />
Diensten van Fysische Geneeskunde en Reumatologie /<br />
Orthopedie van <strong>Europa</strong> <strong>Ziekenhuizen</strong>
4 KENNEN<br />
KENNEN 5<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
KENNEN<br />
anatomie en functie van <strong>De</strong> wervelkolom<br />
<strong>De</strong> wervelkolom<br />
<strong>De</strong> wervelkolom bestaat uit 24 wervels, het heiligbeen (sacrum) en het<br />
staartbeen (coccyx).<br />
<strong>De</strong> cervicale wervelkolom telt 7 wervels, de dorsale of thoracale wervelkolom<br />
12 en de lumbale wervelkolom 5. <strong>De</strong> 5 lumbale wervels vormen samen met het<br />
sacrum de lumbosacrale wervelkolom.<br />
<strong>De</strong> cervicale, thoracale en lumbale wervelkolom vertonen fysiologische<br />
krommingen: cervicale lordose, dorsale kyfose en lumbale lordose.<br />
1) <strong>De</strong> wervels<br />
Elke wervel bestaat uit een wervellichaam, een doornuitsteeksel,<br />
2 dwarsuitsteeksels en twee interapofysaire gewrichten.<br />
<strong>De</strong> interapofysaire gewrichten beperken de bewegingen van de wervelkolom<br />
in welbepaalde richtingen.<br />
<strong>De</strong> wervelbogen dienen om de neurologische elementen te beschermen.<br />
Het wervellichaam vormt het steunelement.<br />
FUNCTIE<br />
Mobiliteit<br />
Mobiliteit<br />
Beperking<br />
Bescherming<br />
Steun<br />
ANATOMIE<br />
Doornuitsteeksel<br />
Dwarsuitsteeksel<br />
Interapofysaire<br />
gewrichten<br />
Wervelboog<br />
Wervellichaam<br />
2) <strong>De</strong> tussenwervelschijf<br />
Tussen twee wervellichamen ligt een tussenwervelschijf (discus<br />
intervertebralis). <strong>De</strong> tussenwervelschijf bestaat uit een centraal gedeelte,<br />
de nucleus pulposus, die een dikke gelatineuze massa bevat.<br />
<strong>De</strong>ze kern wordt omgeven door een fibreuze ring, de annulus fibrosus<br />
genaamd. <strong>De</strong> elementen van de fibreuze ring volgen een spiraalvormig<br />
traject.<br />
<strong>De</strong> combinatie van een gelatineuze kern en een fibreuze ring vormt een<br />
efficiënte schokdemper en zorgt voor een soepele, maar stevige verbinding<br />
tussen de wervellichamen.<br />
<strong>De</strong> ruimte tussen twee aangrenzende wervels is de intervertebrale ruimte.<br />
Een uitpuilende tussenwervelschijf zal bijgevolg de zenuwwortel irriteren,<br />
vooral op de plaats waar de wortel door het beenderige intervertebrale<br />
kanaal loopt.<br />
Hoe kleiner dit kanaal, des te gemakkelijker zal de zenuwwortel ingeklemd<br />
raken.<br />
Wervellichaam<br />
Annulus fibrosus<br />
Nucleus pulposus<br />
Nucleus pulposus<br />
Annulus fibrosus<br />
Posterieur ligament<br />
Nervus ischiadicus
6 KENNEN<br />
BEGRIJPEN 7<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
3) Het wervelkanaal<br />
Het wervelkanaal bevindt zich achteraan het wervellichaam. In het<br />
wervelkanaal liggen de zenuwen, waaruit aan beide zijden de zenuwwortels<br />
ontspringen.<br />
Zenuwen<br />
Wervel<br />
4) <strong>De</strong> ligamenten en spieren<br />
<strong>De</strong> wervels zijn onderling verbonden door ligamenten en spieren.<br />
BEGRIJPEN<br />
<strong>De</strong> <strong>rug</strong>kliniek<br />
<strong>De</strong> “<strong>rug</strong>kliniek” kan worden gedefinieerd als een nieuwe benadering van <strong>rug</strong>pijn.<br />
In de meeste gevallen betreft het chronische lage-<strong>rug</strong>pijn of nekpijn, zelfs na<br />
een heelkundige ingreep.<br />
<strong>De</strong> pijn is meestal te wijten aan discuslijden of artrose:<br />
• Discushernia ten gevolge van degeneratie van de tussenwervelschijf,<br />
waarbij de tussenwervelschijf uitpuilt en de zenuwwortels (nervus<br />
ischiadicus) irriteert.<br />
Lumbago Ischiadicus<br />
Discushernia<br />
• Het facetsyndroom wordt veroorzaakt door een degeneratie<br />
en/of verplaatsing van de interapofysaire gewrichten.<br />
Facetgewrichten<br />
Nervus<br />
ischiadicus
8 BEGRIJPEN<br />
BEGRIJPEN 9<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
• Houdingsstoornissen door het geleidelijk aannemen van<br />
een verkeerde houding ten gevolge van een onevenwicht<br />
tussen spieren en ligamenten.<br />
<strong>De</strong> originaliteit van de “<strong>rug</strong>kliniek” ligt in:<br />
- een multidisciplinair diagnostisch en therapeutisch beleid<br />
- onderzoek en behandeling: zo spoedig mogelijk<br />
- zo nodig toepassing van weinig invaliderende heelkundige technieken op<br />
dagheelkunde.<br />
1) Wat verstaat men onder multidisciplinaire aanpak?<br />
<strong>De</strong> <strong>rug</strong>kliniek omvat orthopedisten, anesthesisten die deel uitmaken van<br />
de pijnkliniek, specialisten in de fysische geneeskunde, reumatologen<br />
en kinesitherapeuten. <strong>De</strong> behandelende arts krijgt vrij snel een rapport<br />
opgesteld door het hele team.<br />
2) Wat gebeurt er tijdens de raadpleging?<br />
• <strong>De</strong> patiënt krijgt een standaard vragenlijst (lokalisatie, intensiteit en<br />
tijdstip van de pijn, uitlokkende of verergerende factoren, weerslag op<br />
de dagelijkse activiteiten, enz.).<br />
• Grondig klinisch onderzoek<br />
• Radiografie en scintigrafie<br />
• Functionele evaluatie op de dienst fysische geneeskunde<br />
met onder meer:<br />
- een isokinetische evaluatie: dynamometrie met meting van de<br />
spierkracht bij een constante bewegingssnelheid tegen een variabele<br />
weerstand in, die continu wordt aangepast;<br />
- elektromyografie (EMG): onderzoek van de spieren en de zenuwen<br />
door een elektrofysiologisch onderzoek van de spiercontractie en de<br />
zenuwstimulatie.<br />
in het begin zijn vaak een korte rustperiode en inname van antiinflammatoire<br />
middelen (nsai) aangewezen. men geeft nsai via de<br />
mond of langs parenterale weg om de ontstekingsverschijnselen in de<br />
gewrichten en de aangrenzende weke delen snel te verlichten.<br />
met uitzondering van maag- en duodenumulcera, nier- en<br />
leverinsufficiëntie zijn er weinig absolute contra-indicaties voor<br />
anti-inflammatoire middelen, en deze worden dan ook routinematig<br />
voorgeschreven.<br />
<strong>De</strong> anti-inflammatoire geneesmiddelen kunnen worden gecombineerd<br />
met myorelaxerende middelen en analgetica.<br />
Daarna wordt de patiënt eventueel verwezen naar technieken die in één dag<br />
kunnen worden uitgevoerd.<br />
<strong>De</strong> pijnkliniek<br />
Epidurale infiltratie: bij deze behandeling worden corticosteroïden in de epidurale<br />
ruimte geïnjecteerd. In deze ruimte lopen de verschillende zenuwwortels, ook<br />
deze die eventueel ontstoken zijn.<br />
<strong>De</strong> epidurale injectie wordt gegeven in de nek of de lenden en naargelang de<br />
plaats van de pijn.<br />
<strong>De</strong> meest voorkomende indicaties zijn zenuwwortelpijn in associatie met:<br />
- een discushernia;<br />
- discuslijden;<br />
- een nauw lumbaal kanaal.<br />
<strong>De</strong> injectie van cortisone wordt gegeven op regelmatige tijdstippen, om de één<br />
tot drie weken naargelang het geval. Doorgaans zijn drie infiltraties nodig. <strong>De</strong>ze<br />
verminderen de pijn in 60 % van de gevallen, waardoor de omstandigheden<br />
voor revalidatie gunstiger worden.<br />
Intraforaminale infiltratie: in bepaalde gevallen van een zeer lateraal gelegen<br />
discushernia met uitpuiling in het foramen intervertebrale volstaat de epidurale<br />
infiltratie niet om de pijn van de patiënt te verlichten. Dan is een intraforaminale<br />
infiltratie aangewezen.
10 BEGRIJPEN<br />
BEGRIJPEN 11<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
Onder radiologische controle wordt cortisone selectief geïnjecteerd in<br />
het foramen intervertebrale en in rechtstreeks contact met de betrokken<br />
zenuwwortel.<br />
Cortisone wordt op regelmatige tijdstippen geïnjecteerd, om de één tot drie<br />
weken naargelang het geval.<br />
Infiltratie van de interapofysaire gewrichten: lendenpijn, soms met uitstraling<br />
in de billen, is vaak te wijten aan een ontsteking van de facetgewrichten of<br />
interapofysaire gewrichten.<br />
<strong>De</strong>ze pijn kan gelijken op pijn van de nervus ischiadicus (“pseudo-ischiaspijn”).<br />
Men kan dat gewricht infiltreren en er cortisone injecteren.<br />
Men kan ook een lokaal anaestheticum injecteren, maar dat is enkel van<br />
diagnostisch nut.<br />
Als de pijn immers dadelijk na de injectie afneemt, bevestigt dat de oorsprong<br />
van de pijn.<br />
In geval van recidief en om een langduriger effect te verkrijgen, kan men<br />
een desensibilisatie door thermolaesie (radiofrequentie) van de betrokken<br />
facetgewrichten uitvoeren.<br />
Dit geldt ook voor bepaalde gevallen van nekpijn.<br />
Percutane rhizolyse: therapeutische techniek. <strong>De</strong> rhizolyse wordt uitgevoerd<br />
onder lokale anesthesie en bestaat uit een cauterisatie van gevoelszenuwvezels<br />
ter hoogte van het interapofysaire gewricht.<br />
Discografie: beeldvormingstechniek. Een discografie wordt uitgevoerd onder<br />
lokale anesthesie en soms na toediening van een sedativum. Een discografie toont<br />
het niveau van degeneratie van de discus intervertebralis (tussenwervelschijf)<br />
met het oog op een latere ingreep en dient ook het pijnniveau te preciseren als<br />
meerdere tussenwervelschijven aangetast zijn.<br />
ortHopeDie<br />
Microdiscectomie: therapeutische techniek. Een microdiscectomie wordt<br />
uitgevoerd onder algemene anesthesie en onder microscopische controle.<br />
Men gaat daarbij tussen de wervels door om de discushernia weg te snijden.<br />
Het ziekenhuisverblijf bedraagt 3 dagen, gevolgd door een periode van<br />
arbeidsongeschiktheid.<br />
spinaal kanaal stenose<br />
Recalibratie van het spinaal kanaal: door verouderingsverschijnselen vermindert<br />
de diameter van lumbaal kanaal met inklemming van de zenuwen als gevolg.<br />
Dit geeft mogelijks uitstralende pijn in de benen en/of moeilijkheden bij het<br />
stappen. “Men kan niet meer vooruit”. Via een minimaal invasieve methode kan<br />
het spinaal kanaal vergroot worden zonder schroeven ed. te moeten plaatsen.<br />
Wandelen is mogelijk zonder korset daags na de interventie.<br />
Arthrodese: bij blijvende lage <strong>rug</strong>pijn, na een volledige behandeling in<br />
fysiotherapie, kan het nodig zijn één of meerdere wervels te blokkeren. Hiervoor<br />
zijn verschillende technieken mogelijk, waaronder een minimaal invasieve<br />
procedure langs de buikwand. <strong>De</strong>ze staat toe wervels te blokkeren zonder<br />
spieren door te snijden en maakt een snelle revalidatie mogelijk.<br />
fysiscHe geneeskun<strong>De</strong><br />
Rugschool:<br />
- Begrippen van anatomie en fysiologie<br />
- Activiteit in het dagelijks leven<br />
- Begrippen van discus- en zenuwwortellijden<br />
- Mogelijke behandelingen<br />
- Risicofactoren<br />
- Vragen/antwoorden
12 VRIJWAREN<br />
VRIJWAREN 13<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
VRIJWAREN<br />
principes Die een automatisme zou<strong>De</strong>n moeten wor<strong>De</strong>n<br />
1) Het steunvlak vergroten door de voeten meer te spreiden<br />
2) Het voorwerp dichter bij het zwaartepunt van het lichaam brengen<br />
3) Meerdere steunpunten kiezen<br />
Bij voorbeeld: de hand, de knie, ...<br />
4) <strong>De</strong> benen gebruiken om de wervels te beschermen<br />
a) Staande<br />
Één been opzij<br />
(zijwaartse spreidstand)<br />
b) Dicht bij de grond<br />
Op de knieën Gehurkt<br />
Één been naar voren<br />
(voorwaartse spreidstand)<br />
Geknielde houding<br />
(op één knie)
14 VRIJWAREN<br />
VRIJWAREN 15<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
Bewegingen Die u moet vermij<strong>De</strong>n<br />
Draaibeweging<br />
(rotatie)<br />
Vooroverbuigen<br />
Draaien-buigen<br />
(rotatie-flexie)<br />
Naar achter buigen<br />
goe<strong>De</strong> HouDingen in Het <strong>Dag</strong>elijks leven<br />
1) Staande houding<br />
a) Spontane houding<br />
Als men te lang rechtstaat, is men<br />
geneigd de <strong>rug</strong> los te laten en een<br />
holle <strong>rug</strong> te maken, wat pijn kan<br />
veroorzaken.<br />
b) Gecorrigeerde houding<br />
opmerkingen:<br />
- neem niet te lang dezelfde houding aan.<br />
- Draag geen schoenen met te hoge of te platte hakken:<br />
ideaal is een hak van 2-4 cm.<br />
Men moet er regelmatig aan<br />
denken een betere houding aan<br />
te nemen om pijn te voorkomen:<br />
zichzelf groter maken en het bekken<br />
kantelen.
16 VRIJWAREN<br />
VRIJWAREN 17<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
2) Zittende houding<br />
a) Werkhouding<br />
Één been naar voren,<br />
het andere onder het zitvlak.<br />
b) Luisterhouding<br />
<strong>De</strong> romp tegen de <strong>rug</strong>leuning<br />
duwen om de wervelkolom<br />
te ondersteunen.<br />
c) Ontspannende houding<br />
Het lichaam moet<br />
volledig gesteund zijn.<br />
3) Liggende houding<br />
a) Op de zij slapen<br />
Foetushouding, benen<br />
licht geplooid, het hoofd<br />
ondersteund door een kussen.<br />
b) Op de <strong>rug</strong> slapen<br />
Een kussen onder nek en knieën<br />
leggen in geval van pijn.<br />
c) Op de buik slapen<br />
<strong>De</strong>ze houding moet worden vermeden,<br />
omdat daardoor het risico op lumbale<br />
lordose en ademhalingsklachten<br />
toeneemt. Een kussen onder de<br />
buik leggen als men niet anders<br />
kan slapen.<br />
correct Dragen<br />
1) Oprapen<br />
2) Vervoeren<br />
opmerkingen:<br />
zware voorwerpen in een caddy vervoeren vermindert de belasting,<br />
maar het risico op rotatie van het bovenlichaam blijft bestaan.<br />
3) Rechtkomen<br />
<strong>De</strong> last over de twee kanten verdelen<br />
Zoveel mogelijk de benen gebruiken
18 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 19<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
ToEPASSEN<br />
opstaan<br />
<strong>De</strong> knieën buigen<br />
<strong>De</strong> benen kantelen<br />
om recht te komen<br />
neerliggen<br />
<strong>De</strong>zelfde bewegingen als om op te staan, maar in omgekeerde zin.<br />
opmerking: Het bed mag niet te laag zijn.<br />
Op de zij draaien, samen<br />
met de schouders en het bekken<br />
Naar voren buigen en de armen<br />
gebruiken om op te staan<br />
zicH wassen<br />
1) Aan de wastafel<br />
<strong>De</strong> voorwaartse spreidstand aannemen.<br />
Op de hand steunen bij het tandenpoetsen.<br />
Een glas gebruiken om de mond te spoelen.<br />
2) In bad<br />
Zoveel mogelijk gebruik maken van de armen om te gaan zitten of op te<br />
staan. In de mate van het mogelijke douchen in plaats van een bad te nemen.
20 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 21<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
3) Het haar wassen<br />
Bij voorkeur in de douche.<br />
In de badkuip: op de knieën, zo dicht mogelijk bij het bad, daarbij met de<br />
buik steunend op de rand van de badkuip.<br />
4) <strong>De</strong> voeten wassen<br />
5) <strong>De</strong> nagels knippen<br />
zicH kle<strong>De</strong>n<br />
1) Staande met steun<br />
Het bekken kantelen en<br />
één been gestrekt houden<br />
om kledingstukken langs<br />
onderen aan te trekken<br />
(broek, slipje, kousen, panty, enz.).<br />
2) Zittend<br />
<strong>De</strong> <strong>rug</strong> rechthouden.<br />
Een lange schoentrekker gebruiken om de schoenen aan te trekken of de<br />
voet naar boven brengen en het andere been plooien. Men kan ook gaan<br />
zitten met een rechte <strong>rug</strong>.
22 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 23<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
HuisHou<strong>De</strong>lijke taken<br />
1) Het bed opmaken<br />
<strong>De</strong> voorwaartse of zijdelingse spreidstand aannemen.<br />
Eén knie op de grond plaatsen om de lakens in te stoppen.<br />
(<strong>De</strong> matras niet alleen optillen of omdraaien!).<br />
2) Vegen, stofzuigen, schuren, enz<br />
<strong>De</strong> voorwaartse of zijdelingse spreidstand aannemen.<br />
Als u zich wilt bukken, moet u niet uw <strong>rug</strong> krommen, maar uw benen buigen.<br />
3) <strong>De</strong> was<br />
a) <strong>De</strong> wasmachine wordt langs boven gevuld:<br />
<strong>De</strong> linnenmand ter hoogte<br />
van de opening van het toestel<br />
plaatsen om de <strong>rug</strong> niet te moeten<br />
krommen.<br />
Proberen de romp niet te draaien.<br />
b) <strong>De</strong> wasmachine wordt langs voren gevuld:<br />
<strong>De</strong> linnenmand op de grond plaatsen<br />
en op één knie knielen om de was<br />
in het toestel te brengen.
24 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 25<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
c) Het linnen drogen:<br />
<strong>De</strong> was niet te hoog hangen om het risico op hyperlordose<br />
(holle <strong>rug</strong>) te beperken.<br />
<strong>De</strong> voorkeur geven aan een droogrek op voet dat in de hoogte<br />
kan worden versteld en het linnengoed op een krukje leggen<br />
waar men bij kan, of een droogkast gebruiken (te vullen zoals<br />
de wasmachine).<br />
d) Strijken:<br />
<strong>De</strong> hoogte van de strijkplank regelen volgens de houding.<br />
Zittend Staand<br />
4) <strong>De</strong> ramen wassen<br />
Voor de bovenste ruiten een schrobschuiver met lange steel gebruiken of<br />
op een krukje gaan staan en het poetsmateriaal in de buurt klaarleggen.<br />
Voor de onderste ramen gaan zitten met één knie op de grond.
26 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 27<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
5) In de keuken:<br />
a) Enkele basisadviezen:<br />
- Het werkvlak moet worden aangepast aan de lichaamslengte (niet te<br />
hoog noch te laag).<br />
- Het bovenlijf niet draaien<br />
- Het best een inbouwoven nemen (ter hoogte van de borstkas) en een<br />
diepvrieskast.<br />
- Zware toestellen binnen handbereik leggen om ze niet te vaak te moeten<br />
verplaatsen.<br />
b) Opruimen:<br />
- Lage kasten, vaatwas, enz.<br />
<strong>De</strong> benen plooien<br />
om zich te bukken.<br />
-<br />
Hoge kasten, enz.<br />
Op een trapje klimmen<br />
om de wervelkolom niet te veel<br />
te strekken (om hyperextensie<br />
van de wervelkolom te vermijden).<br />
c) Koken:<br />
- Staand<br />
Steunen op het werkvlak of het aanrecht en de voorwaartse of zijdelingse<br />
spreidstand aannemen om een kromming van de <strong>rug</strong> te voorkomen.<br />
- Zittend<br />
<strong>De</strong> <strong>rug</strong> rechthouden.
28 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 29<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
aanstaan<strong>De</strong> moe<strong>De</strong>r<br />
<strong>De</strong> zwangerschap verhoogt de kans op lumbale lordose. <strong>De</strong> zwangere vrouw<br />
moet regelmatig het bekken in een tussenpositie kantelen en af en toe rusten.<br />
1) Het kind in de armen nemen:<br />
“Ronde-<strong>rug</strong>”-posities beperken; de knieën plooien, één knie op de grond<br />
plaatsen of neerhurken.<br />
2) Verplaatsingen met baby:<br />
<strong>De</strong> baby de eerste weken in buikhouding dragen (kangoeroezak) en daarna<br />
op de <strong>rug</strong> (babydraagzak met buikgordel) of op de heup, maar zonder de<br />
<strong>rug</strong> te krommen. Het best wandelen met een buggy (de <strong>rug</strong> rechthouden).<br />
3) Een kind uit het bed, de autostoel,... nemen:<br />
Een bed met neerschuivende zijkanten kopen. Zo dicht mogelijk bij het<br />
bedje gaan staan om het kind eruit te nemen.<br />
In de auto zo dicht mogelijk tegen het kinderzitje gaan staan en met één<br />
knie op de zetel rusten.<br />
4) Het bad:<br />
- Samen met het kind in bad gaan.<br />
- <strong>De</strong> babybadkuip op uw hoogte plaatsen (op de grond, één knie op de<br />
grond tegen de kuip zetten).<br />
- In de badkuip (op de knieën tegen de badkuip gaan zitten, steun ook op<br />
de rand).<br />
5) <strong>De</strong> baby verschonen:<br />
- Op een hoge tafel, in voorwaartse<br />
of zijdelingse spreidstand,<br />
tegen de rand van het meubel.<br />
Het kind zo dicht mogelijk<br />
tegen u brengen.<br />
6) Het kind kleden:<br />
- Samen op dezelfde hoogt<br />
gaan staan.<br />
7) Borstvoeding geven:<br />
- Goed zitten tegen een hoge <strong>rug</strong>leuning en steunen met de elleboog<br />
(op een kussen, een armleuning, enz.).<br />
opmerking:<br />
<strong>De</strong>nk ook aan de <strong>rug</strong> van het kind (reeds vanaf jonge leeftijd).<br />
<strong>De</strong> schooltas mag niet te zwaar zijn; koop het best een boekentas die op<br />
de <strong>rug</strong> kan worden gedragen.
30 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 31<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
geslacHtsBetrekkingen<br />
Geen enkele stand is tegenaangewezen, men moet echter hyperextensie<br />
voorkomen en zorgen voor een comfortabele houding.<br />
In geval van lage <strong>rug</strong>pijn:<br />
<strong>De</strong> voorkeur geven aan: - <strong>De</strong> zijdelingse houding<br />
- <strong>De</strong> houding zitten-liggen<br />
- Kussen onder<strong>rug</strong><br />
in <strong>De</strong> auto<br />
1) In de auto gaan zitten:<br />
Zich vasthouden aan de deurstijl van de auto of aan het stuur, dan geleidelijk<br />
om de as draaien en de benen, de schouders en het bekken tegelijkertijd<br />
laten zakken.<br />
2) Uit de auto stappen:<br />
Het omgekeerde: het bekken, de schouders en de benen draaien, steunen<br />
op het stuur of op de deurstijl van de auto en zo rechtkomen.<br />
enkele adviezen<br />
Comfortabel in de autostoel gaan zitten, met de <strong>rug</strong> tegen de <strong>rug</strong>leuning<br />
steunen (zo nodig kan men tussen de lendenwervels en de <strong>rug</strong>leuning een<br />
kussen plaatsen).<br />
Als men de pedalen induwt, moet men ervoor zorgen dat de hele dij in<br />
contact blijft met de zetel. U mag enkel de enkel en de voet bewegen.<br />
Op de autosnelweg de zetel wat schuin plaatsen om tijdens lange autoritten<br />
de <strong>rug</strong> te laten rusten.<br />
Het bovenlijf zo weinig mogelijk draaien bij manoeuvres en er een gewoonte<br />
van maken te draaien op de billen en de achteruitkijkspiegels te gebruiken.<br />
Bij het in- en uitladen van uw auto, de adviezen die in de vorige hoofdstukken<br />
worden beschreven naleven om de <strong>rug</strong> te <strong>sparen</strong>.
32 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 33<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
tuinieren<br />
1) Om te harken en te schoffelen:<br />
- <strong>De</strong> voorwaartse spreidstand aannemen en gereedschap met een lange<br />
steel gebruiken (hoogte van de schouders of nog hoger).<br />
- Proberen zo weinig mogelijk te spitten (gebruik maken van een motorploeg,<br />
enz.). Spitten kan nefast zijn voor de <strong>rug</strong> als men de lendenwervels niet<br />
goed blokkeert.<br />
2) Voor het planten, plukken of wieden:<br />
- Met één knie gebogen of op beide knieën werken.<br />
- Voor zijn comfort kan men een beschermende mousseplaat onder de<br />
knieën leggen.<br />
- Uw planten besproeien met een tuinslang. Men hoeft zich dan niet<br />
onnodig te bukken.<br />
op Het werk<br />
1) Staande vóór een werkvlak<br />
Voor zwaar werk moet het werkvlak worden verlaagd.<br />
Voor precisiewerk moet het werkvlak worden verhoogd.<br />
Vóór het werkvlak een voorwaartse of zijdelingse spreidstand aannemen.<br />
Als het werkvlak te laag is, gaat men het best op een hoge kruk zitten en<br />
steunt men op de buik of plaatst men een voet op een steun van 10-15 cm<br />
hoog.<br />
2) Zittend werk<br />
<strong>De</strong> keuze van de stoel is belangrijk; de stoel moet stabiel zijn, mag niet te<br />
zacht zijn en moet in de hoogte en de diepte kunnen worden versteld.<br />
Ver op de stoel gaan zitten met de <strong>rug</strong> tegen de <strong>rug</strong>leuning.<br />
<strong>De</strong> voorwerpen die men regelmatig gebruikt, binnen handbereik plaatsen<br />
zodat men de <strong>rug</strong> niet onnodig moet draaien of te veel strekken.<br />
Ook denken aan stoeltjes met een intermediaire positie (zittend-staand)<br />
om de benen te ontlasten.
34 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 35<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
sport en ontspanning<br />
1) Ontspanning<br />
Een goed spierstelsel en soepele gewrichten zijn noodzakelijk voor een<br />
goede werking van het bewegingsapparaat.<br />
Met behulp van de spieren kan men een goede positie aanhouden, de<br />
lendenwervels bij bepaalde inspanningen blokkeren en de <strong>rug</strong> <strong>sparen</strong> door<br />
de armen of benen meer te gebruiken.<br />
enkele voorbeelden:<br />
a) Het bekken kantelen<br />
b) <strong>De</strong> spieren versterken<br />
Rug Benen<br />
c) <strong>De</strong> wervelkolom mobiliseren
36 ToEPASSEN<br />
ToEPASSEN 37<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
d) <strong>De</strong> buikspieren versterken<br />
Musculus rectus abdominis Musculus obliquus abdominis<br />
e) Stretch-oefeningen (uitrekking)<br />
f) Relaxatie<br />
opmerking:<br />
<strong>De</strong>ze oefeningen zijn enkel doeltreffend als ze dagelijks worden uitgevoerd.<br />
2) Sporten<br />
- W<strong>elke</strong> sport men ook beoefent, men moet steeds degelijk materiaal<br />
gebruiken (goede schoenen, racket, enz.) en het advies van een specialist<br />
opvolgen (de juiste bewegingen aanleren is absoluut hoofdzakelijk).<br />
- Volgens zijn eigen ritme en vermogen werken.<br />
a) Aanbevolen sporten:<br />
- zwemmen (<strong>rug</strong>slag beperkt de amplitude van de armen, pas op met<br />
schoolslag dit provoceert hyperextensie);<br />
- wandelen (goede schoenen dragen);<br />
- turnen (de bewegingen controleren);<br />
- fietsen (zonder de <strong>rug</strong> te krommen, zadel goed afgesteld);<br />
- fitness met coach.
38 ToEPASSEN<br />
39<br />
DE RUG SPAREN, ELKE DAG DE RUG SPAREN, ELKE DAG<br />
b) Voetballen, tennissen, skiën, basketbal en paardrijden: voorzichtigheid<br />
is geboden.<br />
c) Impactsporten (deltavliegen, valschermspringen, enz.) en contactsporten<br />
(<strong>rug</strong>by) moeten worden vermeden.<br />
opmerking:<br />
raad kinderen trampoline-springen af.<br />
COMPETENTIE<br />
DOELTREFFENDHEID<br />
GEPERSONALISEERDE BEGELEIDING<br />
COMFORT<br />
DAT IS ONS DOEL<br />
www.europaziekenhuizen.be
Hamoirlaan<br />
Moscickilaan<br />
Bosveldweg<br />
Floridalaan<br />
Waterloosesteenweg<br />
<strong>De</strong> Frélaan <strong>De</strong> Frélaan<br />
Juliettelaan<br />
Floridalaan<br />
Schoon Verblijflaan<br />
René Gobertlaan<br />
Langeveldstraat Langeveldstraat<br />
Ingang<br />
Boondaelweg<br />
Hoofdingang<br />
Nr206<br />
spoedPtoléméelaan<br />
ToEGANG<br />
Sterrewachtlaan<br />
Waterloosesteenweg<br />
Astronomesstraat<br />
Dianalaan<br />
M<strong>elke</strong>rijlaan<br />
M<strong>elke</strong>rijlaan<br />
Dianalaan<br />
LA CAMBREBOS<br />
Bospleinlaan<br />
Groenejagersveld<br />
Hoofdingang<br />
Nr150<br />
Linthoutstraat<br />
Lantsheerestraat<br />
Diesdellelaan<br />
Panoramalaan<br />
Bospleinlaan<br />
Charles <strong>De</strong>grouxstraat<br />
Albert Jonnartlaan rue d'Oultremont<br />
Square<br />
Burlet<br />
Gérardstraat<br />
Linthoutstraat<br />
Ingang<br />
spoed<br />
Charles <strong>De</strong>grouxstraat<br />
Oultremontstraat<br />
site st-elisaBetH<br />
Auto: Betaalparking onder het ziekenhuis, in de <strong>De</strong> Frélaan<br />
Bus : Lijnen 38, 41, 136, 137, 365 en W<br />
site st-micHel<br />
Gérardstraat<br />
Bâtonnier<br />
Ijserlaan<br />
Braffortstr<br />
Tongresstraat<br />
Ijserlaan<br />
Menapiensstraat<br />
Auto: Er is een betaalparking onder de kliniek, in de Charles <strong>De</strong>grouxstraat<br />
Tram: Lijn 23, 24, 25, 81 en 83<br />
Metro: Lijn 1 of 5<br />
Bus: Lijn 20, 22, 27, 28, 61 en 80<br />
Trein: NMBS-station Merode<br />
Site St-Elisabeth<br />
<strong>De</strong> Frélaan 206 - 1180 Brussel<br />
Tel.: 02-614 20 00<br />
Spoedgevallen 24 u/24<br />
Tel.: 02-614 29 00<br />
www.europaziekenhuizen.be<br />
Site St-Michel<br />
Linthoutstraat 150 - 1040 Brussel<br />
Tel.: 02-614 30 00<br />
Spoedgevallen 24 u/24<br />
Tel.: 02-614 39 00<br />
Jub elgaar de<br />
MERODE<br />
STATION<br />
MERODE<br />
Tervuerenlaan<br />
Galiërstraat<br />
Tervuerenlaan<br />
Verantwoordelijke uitgever: vzw <strong>Europa</strong> <strong>Ziekenhuizen</strong>, <strong>De</strong> Frélaan 206 – 1180 Brussel © 2012: Alle rechten van vertaling overname en reproductie, zelf gedeeltelijk, zijn voorbehouden. Is ook verkrijgbaar in het Frans.