Nieuwsbrief Lokale besturen nr. 30 - januari 2012 - GD&A-advocaten

* Raoul M. DE PUYDT –
VAN CAUWELAERT
*° Cies GYSEN
*° Bert DE KEYSER
*° ◊ Tom SWERTS
* Koen DE PUYDT
* Thomas RYCKALTS
*° Gitte LAENEN
* Steven MICHIELS
Advocaten - vennoten
° Dominique VANHAELEWYN
Joyce VAN GENDEREN-NAAR
° Bert KELCHTERMANS
° Joep VAN DER FRAENEN
° Bart ENGELEN
Steve PARYS
Kris VAN DEN BROECK
° Laura VALGAEREN
° Aline COELST
Julie LAUWERS
Toon RUMMENS
Ulrike BEUSELINCK
Stéphanie TAELEMANS
° Laurent VAN ROSSOM
° Alisa KONEVINA
° Claudine VAN DERHEYDEN
Jo RAMS
°Karin LIECKENS
Advocaten
Kantoor Kantoor te te Mechelen
Mechelen
Antwerpsesteenweg 16-18
B-2800 MECHELEN
T +32 15 40 49 40
F +32 15 27 62 76
Kantoor Kantoor Kantoor te te Brussel
Brussel
Wolvengracht 38 Bus 2
B-1000 BRUSSEL
De Brouckère
T +32 2 410 10 66
F +32 2 410 39 71
info@gdena
info@gdena-advocaten.be
info@gdena advocaten.be
www.gdena
www.gdena-advocaten.be
www.gdena
advocaten.be
In In In netwerk netwerk netwerk met
met
Guffenslaan 36
B-3500 HASSELT
Correspondenten
Correspondenten
R.W. DE VOS VAN STEENWIJK
Emmapark 10
NL- 2595 ET Den Haag
Christian FREMAUX
51 Avenue R. Poincaré
F – 75116 Paris
Advocaten aan de Balie te Brussel
° Advocaten aan de Balie te Mechelen
* Burgerlijke vennootschap o.v.v. BVBA,
R.B.V. Mechelen nr. 884.605.752
Burgerlijke vennootschap o.v.v. BVBA,
R.B.V. Leuven nr. 887.875.048
◊Burgerlijke vennootschap o.v.v. BVBA,
R.B.V. Hasselt nr. 885.050.269
Nieuwsbrief lokale besturen
Strenge Strenge winters winters winters en en slechte slechte wegen: wegen: wie
wie
staat staat in in voor voor een een veilige veilige rij rijweg rij weg zonder zonder
“putten”?
“putten”?
A. Impasse Impasse tussen tussen bevoegdheid bevoegdheid van van het
het
Vlaams Vlaams Gewest Gewest en en de
de
aansprakelijkheid aansprakelijkheid aansprakelijkheid
steden/gemeenten
steden/gemeenten
van
van
1. 1.- 1.
Sedert 21 december is de winter weer
officieel te gast in ons land.
De decembermaand van 2011 mag dan wel
uitzonderlijk zacht zijn uitgevallen, feit is wel dat
verschillende meteorologen heden nog steeds
verschillende extreem koude wintermaanden
voorspellen in 2012. Er staat ons straks dus
nog één en ander te wachten…
Want eenmaal de magie van de
eindejaarsfeesten achter ons, betekent winters
weer toch ook vaak veel kommer en kwel, en
niet in het minst op onze wegen (ongeacht of
dat nu snelwegen of secundaire wegen zijn)…
De minste sneeuw en ijzel zorgt immers steeds
voor ongevallen, ellenlange files, een tekort
aan strooizout en, … “putten” in de rijweg.
Zeker tijdens de afgelopen twee winters heeft
het immers meer dan eens letterlijk “de stenen
uit de grond” gevroren.
2. 2.- 2.
Vele wegen liggen er tijdens en na de
wintermaanden dan ook belabberd bij, met
bijkomende ongevallen (ook met zwakke
weggebruikers) en ongemakken als gevolg.
Eén en ander zorgt er dan ook voor dat het
Agentschap Wegen en Verkeer (AWV) van het
Vlaams Gewest veel inspanningen moet leveren
om alle wegen opnieuw veilig berijdbaar te
maken, onder meer door het (laten) vullen van
de putten in de rijweg.
Traditioneel wordt daarbij prioriteit gegeven
aan de (grote) autosnelwegen, met als gevolg
dat de secundaire wegen vaak ietwat
stiefmoederlijk behandeld worden.
Nummer 30 – Januari 2012
Zodoende komen vele steden en gemeenten in
een impasse terecht voor wat betreft de
gewestwegen die (deels) over hun grondgebied
lopen: enerzijds is AWV immers als enige
bevoegd voor het herstel van deze
gewestwegen, anderzijds echter is de
aansprakelijkheid van de steden/gemeenten in
het gedrang ingeval ongevallen ontstaan door
putten in rijweg die niet (tijdig) door AWV zijn
opgevuld.
3. 3.- 3.
Dat zulk conflict reëel is, mocht afgelopen
zomer blijken. De discussie laaide toen hoog
op tussen enerzijds AWV en anderzijds de stad
Mechelen1 .
De stad Mechelen was immers van plan om zélf
de putten te vullen op de gewestwegen die over
haar grondgebied lopen, aangezien er
onveilige toestanden ontstonden voor
weggebruikers ingevolge het nog niet herstelde
wegdek.
De stad dreigde er tevens mee om de kosten
door te rekenen aan het Vlaams Gewest.
Het Vlaams Gewest liet weten “not amused” te
zijn met deze houding van de stad. Zij meende
immers dat de stad niet bevoegd was om de
putten te vullen. Van een doorrekening van de
kosten kon bovendien geen sprake zijn 2 .
4. 4.- 4.
In deze nieuwsbrief wordt kort stilgestaan bij
de juridische achtergrond van deze
problematiek, aangezien in de toekomst
mogelijks nog meer conflicten kunnen worden
verwacht tussen AWV en de lokale besturen.
De discussie concentreert zich in hoofdzaak
rond twee rechtsvragen:
1 http://www.gva.be/antwerpen/mechelen/overleg-tussenmechelen-en-vlaams-gewest-over-putten-in-weg.aspx;http://www.gva.be/antwerpen/mechelen/stad-mag-puttenin-gewestwegen-niet-opvullen.aspx;
http://www.deredactie.be/cm/vrtnieuws/regio/antwerpen/1
.1085576
2 http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=D
MF20110811_060.

1. Kan een lokaal bestuur
verantwoordelijk worden gesteld voor
het gevaar dat ontstaan is door het
slechte onderhoud van de
gewestwegen die over haar
grondgebied lopen, waarbij het niet
(tijdig) vullen van de putten in de
rijweg een fout zou uitmaken in de zin
van artikel 1382 BW? Mag het lokaal
bestuur bijgevolg zélf overgaan tot
herstel?
2. Kan een lokaal bestuur de kosten die
zij maakt bij dit herstel achteraf
verhalen op het Vlaams Gewest ?
B. B. Inzake Inzake de de aansprakelijkheid aansprakelijkheid van van de
de
lokale lokale besturen
besturen
5. 5.- 5.
Krachtens artikel 135, §2 Nieuwe
Gemeentewet (N. Gem. W.) hebben
gemeenten de taak om te voorzien, ten
behoeve van de inwoners, in een goede politie,
meer bepaald wat betreft de zindelijkheid, de
gezondheid, de veiligheid en de rust op
openbare wegen en plaatsen en in openbare
gebouwen.
Volgens de letterlijke lezing van artikel 135, §2
N. Gem. W. houdt dit onder meer verband met
het zorgen voor een veilig en vlot verkeer op
openbare wegen, de opruiming van
hindernissen, en het slopen of herstellen van
bouwvallige gebouwen.
M.a.w.: krachtens artikel 135, §2, van de
Nieuwe Gemeentewet mag de gemeentelijke
overheid enkel voldoende veilige wegen voor
het verkeer openstellen.
Het is echter wel zo dat uit deze taak in hoofde
van de gemeente om de veiligheid van alle
wegen op haar grondgebied te handhaven niet
mag worden afgeleid dat de gemeentelijke
overheid ook “bewaarder” is van de zaak. De
bewaarder van de zaak is in dit geval immers
het Vlaams Gewest. Gewestwegen vallen
namelijk onder de bevoegdheid van de
Gewesten.
De gemeente zal echter wel aansprakelijk
kunnen worden gesteld o.b.v. het artikel 135
N. Gem. W., want de weg loopt over het
grondgebied van de gemeente.
Het Vlaamse Gewest, als bewaarder van de
zaak, kan men dan weer aansprakelijk stellen
o.b.v. artikel 1384 B.W.
6. 6.- 6.
Artikel 135, §2 N.Gem.W. verplicht de
overheid bijgevolg om te zorgen voor een veilig
wegbeheer rekening houdend met alle wegen
die zich op haar grondgebied bevinden, zelfs
indien het geen gemeentelijke wegen betreffen.
Het Hof van Cassatie stelde reeds in 1977 dat
de gemeente een fout begaat indien er zich een
abnormaal gevaar op het wegennet van haar
grondgebied voordoet, tenzij de gemeente een
vreemde oorzaak kan inroepen 3 .
In een arrest van 7 december 1988 definieerde
het Hof van Cassatie de plicht van de
gemeente als volgt:
“De gemeente moet door gepaste
maatregelen ieder normaal gevaar
voorkomen, tenzij een vreemde
oorzaak, die haar niet kan worden
aangerekend, haar belet de op haar
rustende veiligheidsverplichting na te
komen.”
Deze stelling werd bovendien ondertussen
herhaald in verschillende recentere arresten 4 .
7. 7.- 7.
De gemeenten hebben daarnaast ook een
politiebevoegdheid inzake het wegennet, dat
wil zeggen dat ze de plicht hebben om de
veiligheid van het verkeer te verzekeren5 .
Het arrest van het Hof van Beroep van Gent
van 6 april 1998 formuleerde dit treffend als
volgt:
“De decreten leggen de overheid (lees
gemeente) de verplichting op alleen
wegen voor het openbaar verkeer open
te stellen waarvan het gebruik vrij is
van elke openbaar gevaar en te dien
einde alle nodige maatregelen te
treffen. De gemeente heeft, krachtens
de politionele opdracht haar verleend
door de decreten, thans artikel 135 N.
Gem. W., die verplichting niet alleen
ten aanzien van haar eigen wegennet
maar ook ten aanzien van de wegen
3 Cass. 21 oktober 1977, Arr. Cass. 1978, 242.
4 Brussel 8 november 1990, Verkeersrecht 1991, 86;
Bergen 12 november 1991, V.K.J. 1992, 152; Cass. 21
oktober 1993, R.W. 1995-96, 12; Cass. 26 mei 1994,
R.W. 1994-95, 745; Gent 24 juni 1997, A.J.T. 199798,
202, noot F. VANDENDRIESSCHE; Antwerpen 16 februari
1998, R.W. 1999-2000, 563 en Cass. 20 april 2001,
T.A.V.W. 2002, 310.
5 L. CORNELIS, Beginselen van het Belgische
buitencontractuele aansprakelijkheidsrecht, Antwerpen,
Maklu, 1989, nr.134, p. 233.

die onder het beheer van een andere
overheid staan.” 6
Met andere woorden: tenzij een vreemde
oorzaak, die haar niet kan worden
toegerekend, de gemeenteoverheid belet haar
beveiligingsverplichting na te komen, moet
deze waken over het handhaven van de
veiligheid, zelfs op gedeelten van de wegen die
aan het gewest toebehoren.
Dit wordt bevestigd in een arrest van het Hof
van Beroep van Luik van 11 oktober 1999.
In dit arrest was de Waalse gemeente Vielsalm
op de hoogte van de gebrekkige toestand van
de gewestweg, die over het grondgebied van
de gemeente lag, en heeft zij zelf niets
ondernomen voor het veilig stellen van de weg.
De gemeente heeft enkel het Gewest, dat in
beginsel bevoegd is voor de gewestwegen,
verwittigd zonder zelf verdere maatregelen te
nemen. Het Hof van Beroep heeft ook hier
geoordeeld dat de gemeente at. 135 N. Gem.
W. heeft geschonden 7 .
8. 8.- 8.
Wat betreft de draagwijdte die aan het
“abnormaal gevaar” zoals verwoord in de
rechtspraak dient te worden gegeven, verwijst
cassatierechtspraak naar “een toestand die de
verwachtingen van een normaal en voorzichtige
weggebruiker schendt en waar men van de
overheid verwacht dat deze tussenkomt” 8 .
Andere rechtspraak definieert het “abnormaal
gevaar” als zijnde “hindernissen van die aard
om het rechtmatig vertrouwen van de
weggebruiker die op een normale wijze van de
weg gebruik maakt te verschalken” 9 .
Het mag bijgevolg duidelijk zijn dat
weggebruikers zich redelijkerwijze niet zouden
hoeven te verwachten aan putten in de weg,
zodat de huidige putten in de gewestwegen
tevens als een abnormaal gevaar dienen te
worden gekwalificeerd.
9. 9.- 9.
De gemeente moet ieder abnormaal gevaar
dat de redelijke verwachting van de
weggebruikers kan beschamen, ongeacht of
6 Gent 6 april 1998, T.A.V.W. 1998, 162 en A.J.T. 1998-
99, 383.
7 Luik 11 oktober 1999, J.L.M.B. 2000, 763, noot D.
PHILIPPE.
8 Cass. 12 januari 2001, T.A.V.W. 2001, 260.
9 Pol. Antwerpen 18 november 1999, Verkeersrecht 2000,
91 en Pol. Brugge 30 mei 2002, T.A.V.W. 2003, 201.
het verborgen dan wel zichtbaar is, voorkomen
door het treffen van de gepaste maatregelen 10 .
Bij de beoordeling van het bestaan van een
fout van de gemeente houdt de rechter
rekening met het feit of de gemeentelijke
overheid de bedoelde gevaarsituatie al dan niet
kende dan wel behoorde te kennen.
De conclusie is dan ook eenvoudig:
steden/gemeenten hebben de verplichting om
enkel voldoende veilige wegen voor het verkeer
open te stellen en om ieder abnormaal gevaar,
ongeacht of het verborgen dan wel zichtbaar is,
te voorkomen, waardoor ze wéldegelijk de
putten zelf mogen vullen.
Er anders over oordelen, zou immers betekenen
dat de aansprakelijkheid van de
steden/gemeenten in het gedrang komt.
C. C. Het et verhalen van de kosten op het
Gewest Gewest? Gewest
10. 10.- 10. Het is zo dat de gemeente, die
aansprakelijk wordt gesteld o.b.v. artikel 135
N. Gem. W., een vordering kan instellen o.b.v.
artikel 1384, lid 1 B.W. tegen het Gewest in
haar hoedanigheid van bewaarder van de weg,
zodat deze laatste ook aansprakelijk wordt
gesteld voor een deel van de schade11 .
Wat betreft het verhalen van de kosten dient
wel gezegd dat de rechtspraak niet eenduidig
is.
Er kan echter hier wel nuttig worden verwezen
naar het zeer recente en relevante arrest van
het Hof van Cassatie van 5 november 2010,
waarvan de overwegingen als volgt luidden:
“(…) en, anderzijds, dat de
omstandigheid dat op de verweerster
een veiligheidsverplichting rust op
grond van artikel 135, §2, van de
Nieuwe Gemeentewet, niet uitsluit dat
zij rechtstreekse schade kan lijden
ingevolge gebreken waarvoor de eiser
verantwoordelijk is.
Door aldus te oordelen, verantwoordt
het vonnis zijn beslissing dat de eiser
ertoe gehouden is aan de verweerster
de gevorderde herstelkost te
vergoeden, naar recht.”
10 T. VANSWEEVELT en B. WEYTS, Grondige studie
Burgerlijk recht III: De veiligheidsverbintenis van de
overheid, Universiteit Antwerpen, p. 37.
11 H. VANDENBERGHE, e.a., o.c., 1398 en Luik 11 maart
1996, R.G.A.R. 1997, nr. 12.766.

De steden/gemeenten zouden de herstelkosten
aldus in principe kunnen verhalen op het
Gewest.
D. D. Conclusie
Conclusie
11. 11.- 11. Steden en gemeenten lijken dus, ingeval
AWV in gebreke blijft (tijdig) tussen te komen,
bevoegd om zelf de putten in de rijweg te
dichten én om daarna AWV aan te spreken
voor de gemaakte kosten.
Dat lokale besturen in een conflict met AWV
aan het langste eind zouden moeten trekken, is
deze zomer ook gebleken. Het conflict tussen
de stad Mechelen en het AWV is uitgemond in
een overleg tussen partijen, waarbij AWV zich
ertoe verbond om binnen de 48u de
gevaarlijkste putten alsnog zélf op te vullen 12 .
Na de winter van 2012 zal blijken of zulks al
dan niet als een belangrijk precedent mag
worden beschouwd.
Wordt dus alleszins vervolgd…
Meer Meer Meer info?
info?
Neem Neem dan dan gerust gerust contact contact op op met:
met:
Mr. Mr. Mr. Gitte Gitte LAENEN
LAENEN
Advocaat-vennoot GD&A Advocaten
Mr. Mr. Laurent Laurent VAN VAN ROSSOM
ROSSOM
Advocaat GD&A Advocaten
Tel 015/40.49.40
info@gdena-advocaten.be
12
http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=H23
E5FQ1.