Extra bewijsvoering duurzaamheid - De Gulden Feniks

Duurzaamheid Kohnstamm-ensemble
Materialen
Behouden, demonteren of slopen van onderdelen
De Hogeschool van Amsterdam (HvA)heeft bewust de keuze gemaakt om niet nieuw te bouwen aan
de rand van de stad, maar in de hart van de stad binnenstedelijk te herstructureren. De Hogeschool
hoort in de stad te zitten en daarnaast is het nu goed bereikbaar met het openbaar vervoer in plaats
van aan de rand van de stad alleen goed te bereiken met de auto.
Hoewel het Kohnstammhuis en Theo Thijssenhuis niet vanzelfsprekende gebouwen zijn waar
onderwijs geherbergd kan worden, heeft de HvA vanwege de monumentaliteit wel de keuze gemaakt
de gebouwen niet af te breken maar te transformeren naar onderwijsgebouwen. Op deze wijze zijn
beide panden, die tijdens de aanschaf nog geen rijksmonumenten waren, behouden gebleven door
ze een andere functie te geven. Hierdoor is leegstand voorkomen en heeft de HvA als
gebruiker/eigenaar meer duurzame maatregelen kunnen treffen die een belegger, vanwege zijn
overwegende korte termijn perspectief, niet had genomen. Niet alleen de transformatie was
belangrijk, ook het beheer van het pand. Het Theo Thijssenhuis en Kohnstammhuis hebben daarom
beide de sprong van energielabel G, naar energielabel A gemaakt, waardoor de exploitatiekosten ook
veel lager liggen.
Voor het Kohnstammhuis is gekozen om zoveel mogelijk van het oorspronkelijk gebouw te
behouden. De schil is bijvoorbeeld volledig behouden en gerestaureerd. Wel zijn de kozijnen
vervangen en is er isolerend glas geplaatst. Bij het Theo Thijssenhuis is gekozen om de verwaarloosde
schil te vervangen door een hoogwaardige en levenbestendige schil. Zoveel mogelijk zijn van beide
gebouwen de bestaande materialen hergebruikt of gerestaureerd, zoals fundering, vloeren,
kolommen, wapenschilden en kunst.
Toevoeging van nieuwe onderdelen aan bestaande gebouwen
Voor het aanbesteden en inkopen van diverse diensten en goederen zijn de duurzame richtlijnen van
het expertise centrum aanbesteden Pianoo en AgentschapNL gebruikt. Dit is onder andere gebeurd
voor oa. audiovisuele apparatuur, catering, drankautomaten, drukwerk, grondwerken, bouwrijp
maken en sanering/bodemreiniging, grootkeukenapparatuur, kantoorartikelen, kantoorgebouwen
beheer, onderhoud en renovatie, kantoormeubilair etc. De criteria in deze richtlijnen dwingen af dat
er rekening gehouden wordt met verbeterde arbeidsomstandigheden en duurzame en niet
schadelijke materialen worden gebruikt in de gehele productieketen.
Voor meer informatie, zie bijlage 1

Water
Drinkwater reduceren
Amsterdam beschikt over kraanwater van superieure kwaliteit. Het is daarom een onnodige belasting
van het milieu om flesjes water of waterkoelers per vrachtwagen over de weg te vervoeren.
Daarnaast belanden in Nederland dagelijks minimaal 500.000 plastic waterflesjes op de vuilnisbelt. In
samenwerking met stichting Jointhepipe.org is de HvA overgestapt op kraanwater. In dit kader
worden 52 kostenefficiënte kraanwatertappunten gerealiseerd op de Amstelcampus waarvan 17 in
het Kohnstammhuis en Theo Thijssenhuis. Door de implementatie van Jointhepipe tappunten is er
voor gekozen om de waterkoelers op de kamers van de medewerkers af te schaffen en de gekoeld
water functie in de vendingmachines uit te zetten.
Voor meer informatie, zie bijlage 2.
Klimaatrobuust
Voor het opvangen, bufferen en afvoer van hemelwater is ervoor gekozen om, naast de standaard
maatregelen, ervoor gekozen om op het dak van het paviljoen op het Kohnstammhof een groen
mossedumdak aan te leggen.

Energie
Energie reductie
De energiesprong van label G naar A van beide gebouwen is, naast de verbeterde isolatie,
voornamelijk te danken aan het toepassen van een warmte-koude-opslag voor beide gebouwen.
Hiermee wordt een energie reductie van rond de 30% behaald. Dit staat gelijk aan een besparing van
zes grote luchtballonnen met aardgas per jaar. Ook is er een energiezuinig verlichtingsconcept
toegepast waarbij personen en daglicht invloed hebben op de verlichting en is er ledverlichting
toegepast in gangzones en als noodverlichting.
Energie opwekking
De HvA vindt het belangrijk om zoveel mogelijk van duurzaam opgewekte energie gebruik te maken.
Het platte dak van het Theo Thijssenhuis is geschikt voor het opwekken van zonne-energie. Tijdens
de week van de duurzaamheid, zijn er 54 zonnepanelen geplaatst.
Deze zonnepanelen produceren en besparen op jaarbasis bijna 3 keer de energie die een Nederlands
huishouden in een jaar verbruikt. Tevens is er een meet-unit geplaatst waardoor alle
gegevens gemonitord kunnen worden. De gegevens en meetmethoden kunnen ook voor
onderwijsdoeleinden worden gebruikt.
Overige lopende initiatieven
Onderzocht wordt of het mogelijk is om een spanningsoptimalisatie te laten plaats vinden in beide
gebouwen. Door het toepassen van een systeem van Optivolt kan wellicht tussen de 8%-15%
elektriciteitsreductie worden behaald.
Daarnaast worden de succesvolle resultaten van de pilot smart grid in het Benno Premselahuis zeer
waarschijnlijk herhaald in het Theo Thijssenhuis en Kohnstammhuis. Door het ophangen van slimme
meters, monitoren en analyseren van de gegevens en daardoor het efficiënter kunnen afstellen van
de installaties kan een grote energiereductie worden behaald. Daarnaast kunnen door de slimme
meters het energieverbruik aan medewerkers en studenten inzichtelijk worden gemaakt op grote
schermen.
Bijlage 1: GPR Gebouw berekening
Bijlage 2: Jointhepipe
Bijlage 3: Pilot ledverlichting

NOTITIE
Project GPR-gebouwen Hogeschool van Amsterdam Amstelcampus Datum 29 november 2010
Onderwerp GPR-overzicht Status Definitief
1 Inleiding
Voor de Hogeschool van Amsterdam aan de Wibautstraat is een GPR-berekening uitgevoerd om de
milieubelasting ten gevolg van het renovatieplan te bepalen. Het uitgangspunt hierbij zijn de
bouwkundige tekeningen van 1 februari 2008 zoals opgesteld door van Tilburg Ibelings von Behr
architecten en DWA installatie- en energieadvies (DWA) notitie ‘Inventarisatie gebouwen’ met
kenmerk 11007jp202 van 5 juli 2010.
2 Situatie
De gemaakte berekeningen betreft twee gebouwen die Kohnstammhuis en Theo Thijssenhuis zijn
genoemd. De bruto vloeroppervlakte van Kohnstammhuis en Theo Thijssenhuis bedraagt
respectievelijk 23487m² en 9011m². De gebouwen krijgen de functie ‘onderwijs’.
11193jp201lh
Theo Thijssenhuis
figuur 2.1 Kohnstammhuis en Theo Thijssenhuis
In deze notitie zijn de belangrijkste uitgangspunten en de resultaten van de gemaakte
GPR-berekeningen opgenomen.
1

3 Uitgangspunten
Rekenmethodiek
De berekeningen zijn uitgevoerd met behulp van het GPR Gebouw 4.1.
GPR-overzicht
GPR-score
Het programma GPR Gebouw zet ontwerpgegevens van een gebouw om naar prestaties op het
gebied van kwaliteit, toekomstwaarde en de gebruikelijke aspecten van duurzaamheid. Voor elk
thema geeft het instrument een kwaliteitsoordeel op een schaal van één tot tien. Startwaarde hierbij is
een 6,0, wat bij benadering het Nederlandse Bouwbesluit niveau (nieuwbouw) weergeeft. Hierbij wordt
het Bouwbesluit 2003 aangehouden met wijzigingen van het staatsblad tot en met 2006 (bij verwijzing
naar het Bouwbesluit binnen GPR Gebouw 4 geldt dit tevens als het gehanteerde niveau). Ten
opzichte van die startwaarde kunnen toegepaste maatregelen negatief scoren, als ze niet voldoen aan
het prestatieniveau van het Bouwbesluit en positief wanneer ze verder gaan dan vereist. Hoe hoger
het cijfer, hoe lager de milieubelasting en/of hoe hoger de kwaliteit.
Gebouwgegevens
De geometrische gegevens van het doorgerekende gebouwen zijn weergegeven in tabel 3.1.
tabel 3.1 Geometrische gegevens
Omschrijving Kohnstammhuis Theo Thijssenhuis
Bruto vloeroppervlakte (verwarmd) 20.080 m² 7.922 m²
Gebruiksoppervlakte 10.040 m² (0,5 * BVO) 3.961 m² (0,5 * BVO)
Bouwlagen 10 7
Dichte geveloppervlakte 7.460 m² 2.519 m²
Open delenoppervlakte 3.386 m² 1.918 m²
Bouwkundige maatregelen en installaties na ingreep
De belangrijkste toegepaste maatregelen voor het Kohnstammhuis en het Theo Thijssenhuis zijn
weergegeven in tabel 3.2. Bij de gemaakte GPR-berekeningen zijn deze maatregelen gehanteerd.
Voor de bestaande situatie zijn aannames gedaan voor de installaties.
2 11193jp201lh

GPR-overzicht
tabel 3.2 Maatregelen energie
Levensduur
verwachting
Restlevens
duur
11193jp201lh
Kohnstammhuis Theo Thijssenhuis
Huidige situatie Na ingreep Huidige situatie Na ingreep
50 jaar (aanname) 50 jaar (aanname)
Dichte schil Rc vloer = 0,5 m²·K/ W
Rc gevel = 0,5m²·K/ W
Rc dak = 0,5 m²·K/ W
Buiten
ramen
Glas: enkelglas
Kozijn: hout
Materialen Fundering: bestand
Gevel: bestaand
Vloeren: bestaand
Dak: bestaand
Binnenwand: bestaand
Ventilatie Mechanisch
ventilatiesysteem
zonder
warmteterugwinning
Verwarming VR-ketel
HT-verweraming
Afgiftesysteem:
radiatoren
Tapwater Elektrische boiler
Tappunten binnen 3 m
van boiler
50 jaar (aanname) 50 jaar (aanname)
Rc vloer = 2,5 m²·K/ W
Rc gevel = 2,5m²·K/ W
Rc dak = 3,5 m²·K/ W
Glas: Hr ++ glas
Kozijn: hout (bestaand)
Gevel: bestaand/voorzetwand
Vloeren: bestaand/ nieuwe
vloerbedekking
Dak: bestaand/ isolatie/nieuwe
dakbedekking
Scheidingwanden: metalstud
(nieuw)
Verlaagdplafond: nieuw
Binnendeuren/beglazing: nieuw
tegelwerk: nieuw
plinten: nieuw
Nieuw mechanisch
ventilatiesysteem zonder
warmteterugwinning
Warmtepomp + Hr-piekketel
Afgiftesysteem: inductie-unit
Nieuwe Elektrische boiler
Tappunten binnen 3 m van
boiler
Tapwater Join the pipe water tappunten.
Join the pipe wil schoon
drinkwater beschikbaar maken
voor zoveel mogelijk mensen
(Wordt in GPR niet
gewaardeerd)
Koeling Geen koeling Warmtepomp
Koudeopslag
Verlichting Vermogen: 20 W/m²
Regeling: centraal
Vermogen: 9 W/m²
Regeling: daglichtschakeling
aanwezigheidsdetectie
Rc vloer = 0,5 m²·K/ W
Rc gevel = 0,5m²·K/ W
Rc dak = 0,5 m²·K/ W
Glas: enkelglas
Kozijn: aluminium
Fundering : bestand
Gevel: bestaand
Vloeren: bestaand
Dak: bestaand
binnenwand: bestaand
Mechanisch
ventilatiesysteem
zonder
warmteterugwinning
VR-ketel
HT-verweraming
Afgiftesysteem:
radiatoren
Elektrische boiler
Tappunten binnen 3 m
van boiler
Rc vloer = 2,5 m²·K/ W
Rc gevel = 2,5m²·K/ W
Rc dak = 3,5 m²·K/ W
Glas: Hr ++ glas
Kozijn: aluminium (nieuw)
Gevel: bestaand/voorzetwand
Vloeren: bestaand/ nieuwe
vloerbedekking
Dak: bestaand/ isolatie/nieuwe
dakbedekking
Scheidingwanden: metalstud
(nieuw)
Verlaagdplafond: nieuw
Binnendeuren/beglazing: nieuw
Tegelwerk: nieuw
Plinten: nieuw
Nieuw mechanisch
ventilatiesysteem zonder
warmteterugwinning
Warmtepomp + Hr-piekketel
Afgiftesysteem: inductie-unit
Nieuwe Elektrische boiler
Tappunten binnen 3 m van
boiler
Geen koeling Warmtepomp
Koudeopslag
Vermogen: 20 W/m²
Regeling: centraal
aanwezigheidsdetectie
Join the pipe water tappunten.
Join the pipe wil schoon
drinkwater beschikbaar maken
voor zoveel mogelijk mensen
(Wordt in GPR niet
gewaardeerd)
Vermogen: 9 W/m²
Regeling: daglichtschakeling
aanwezigheidsdetectie
Elektriciteit Duurzaam opwekken van
elektriciteit met PV-panelen
3

4 Resultaten
figuur 4.1 Kohnstammhuis
figuur 4.2 Theo Thijssenhuis
GPR-overzicht
4 11193jp201lh

NOTITIE
Illustratie duurzame maatregelen Kohnstammhuis en Theo Thijssenhuis
figuur 4.3 Duurzame renovatie
11193jp201lh
5

5 Conclusie
GPR-overzicht
• De ondernomen maatregelen met betrekking tot de energie scoren (6,6) boven het Bouwbesluitniveau (6). Dit is te danken aan de het
warmtekoudeopslagsysteem en het verlichtingsysteem.
• Het onderdeel milieu scoort tevens goed ten opzichte van het Bouwbesluitniveau (6). Dit is te danken aan het hergebruik van materialen (fundering,
vloeren, kolommen, et cetera). De milieuscore van het Theo Thijssenhuis (7,6) is lager vergeleken met het Kohnstammhuis (8). Dit is te wijten aan de
nieuwe toegepaste aluminium kozijnen. Voor het Kohnstammhuis is gerekend met de bestaande houten kozijnen. Er dient wel te worden opgemerkt dat
de behaalde milieuscore sterk afhankelijk is van de levensduurverwachting zonder ingreep en de restlevensduur na ingreep. Voor deze twee
parameters is vijftig jaar aangehouden.
• Het aspect gezondheid wordt beter na ingreep vergeleken met de huidige situatie. Dit is te danken aan het ventilatiesysteem en meer thermisch,
akoestisch en visueel comfort.
ing. S. Daoudi
6 11193jp201lh

JOINTHEPIPE
Dagelijks sterven 5.000 kinderen aan de gevolgen van verontreinigd drinkwater, terwijl wij als
Nederlanders dagelijks 70 liter drinkwater door het toilet spoelen. Tegelijkertijd belast
Nederland, dat een superieure waterkwaliteit kent, het milieu onnodig door water per
vrachtwagen over de weg te vervoeren. Daarnaast belanden in Nederland dagelijks minimaal
500.000 plastic waterflesjes op de vuilnisbelt. De Hogeschool van Amsterdam (HvA) wil aan
haar studenten en medewerkers meegeven dat het ook op een duurzame manier kan. Door
het probleem kenbaar te maken, maar ook door de oplossing te laten zien.
Op initiatief van student Sven Driessen is in samenwerking met stichting Jointhepipe.org is de
HvA overgestapt op kraanwater en realiseert de HvA maar liefst 52 kosten-efficiënte
kraanwatertappunten op de Amstelcampus aan de Wibautstraat in Amsterdam.
Jointhepipe.org is een non-profit organisatie die zich inzet voor een eerlijke verdeling van
schoon drinkwater wereldwijd. Om het drinken van kraanwater te promoten verkoopt
Jointhepipe.org hippe en duurzame BPA-vrije plastic kraanwaterflessen en
kraanwatertappunten. Met de opbrengst financiert Jointhepipe.org waterprojecten in
Bangladesh en Afrika.
Duurzaamheid komt pas effectief tot stand wanneer meerdere partijen samenwerken en deze
synergie richting geven. Dit samenwerkingsverband was niet tot stand gekomen zonder de
inzet van beide organisaties.
Het tappunt
Met Jointhepipe.org krijgt de HvA vaste kraanwater tappunten. De tappunten zijn herkenbaar
en dragen een verhaal uit. Het kent een robuust ontwerp, is hufterproof en behoeft minimaal
onderhoud.

LEDVERLICHTING ONDERWIJSRUIMTES PILOT OP DE PROEFTUIN KOHNSTAMMHOF
Verlichting
Momenteel zijn alle onderwijs- en kantoorgebouwen standaard voorzien van TLverlichting.
TL-verlichting is echter uitontwikkeld. In het verbruik van elektriciteit door
deze lampen is geen tot zeer weinig reductie te verwachten. Aangezien ongeveer de
helft van de elektriciteit in kantoren en onderwijsruimten verbruikt wordt door
verlichting, is het essentieel om economisch voordelig en duurzamere verlichting te
hebben.
Ledverlichting als basisverlichting staat nog in de kinderschoenen. De verwachting is
dat vanaf 2012 Ledverlichting continueel minder elektriciteit zal verbruiken dan TLverlichting.
Ook heeft Ledverlichting nu reeds een technisch niveau bereikt, dat het
kan wedijveren met TL-verlichting als basisverlichting in werkruimtes. Tevens heeft
Ledverlichting lage onderhoudskosten en heeft het een economisch interessante
terugverdientijd ten opzichte van TL-verlichting.
Initiatief van HvA-student
Student Technische Bedrijfskunde Justin Groot maakte tijdens een stage bij een
verlichtingsbedrijf in de Verenigde Staten kennis met ledverlichting. Eenmaal terug in
Nederland merkte hij op dat er in de HvA-gebouwen nergens ledverlichting hing. Hij
zocht contact met het College van Bestuur en adviseerde de HvA gebruik te maken van
ledverlichting.
Pilot
De afgelopen zes maanden heeft de Hogeschool van Amsterdam (HvA) een pilot met
ledverlichting uitgevoerd in het Theo Thijssenhuis op de Amstelcampus. In deze
proeftuin werd de mogelijkheid geboden om te onderzoeken hoe duurzaam
ledverlichting is en of het een geschikte manier van verlichten is voor
onderwijsruimtes. De pilot leverde zulke goede resultaten op dat er is besloten tot het
plaatsen van ledverlichting in het Wibauthuis en Muller-Lulofshuis. Deze gebouwen
behoren bij de Amstelcampus en zijn nog in aanbouw.
Reductie elektriciteitsverbruik
Het Wibauthuis en Muller-Lulofshuis zijn naar verwachting de eerste grote
onderwijsgebouwen in Nederland die voor het overgrote deel zijn uitgerust met
ledverlichting. De HvA maakt in deze gebouwen geen gebruik meer van minder
energie-efficiënte conventionele verlichting. Dankzij de plaatsing van ledverlichting in
het Wibaut- en Muller-Lulofshuis wordt het elektriciteitsverbruik gereduceerd met een
factor die gelijk staat aan het verbruik van 117 huishoudens per jaar. Dat levert een
vermindering van 232 ton CO2-uitstoot op. Aangezien duurzaamheid een belangrijk
speerpunt van de HvA is en de HvA zich in haar instellingsplan committeert aan het
reduceren van energieverbruik en CO2-uitstoot, werd dit advies positief opgepakt en
wordt er de komende tijd steeds meer met ledverlichting gewerkt op HvA-locaties.

Locatie pilot Ledverlichting
Theo Thijssenhuis
Wibautstraat 2-4
1091 GM Amsterdam
Lokalen
04A11
04A17
04A23