Editie 04 van 2012 - t Periodiekske

MortseLiterair
Peter Thijs: Niet de huid alleen
De door een ongeneeslijk schrijfvirus
besmette Peter Thijs uit Mortsel
verraste ons twee jaar geleden
al met zijn verhalenbundel De
Apollo van Belvédère. Deze voormalige
docent Frans in achtereenvolgens
Rwanda en Burundi (hij
gaf zelfs op een verloren maandag
les aan onze Mortselse SAMschool,
Sint-Aloïsius Mortsel aan
de E. Arsenstraat) schreef hierin
zijn hoofdzakelijk Afrikaanse ervaringen
met brio van zich af.
Betweters beweren dat iedereen
een verhaal of een boek kan
schrijven. Een debuut. Maar een
tweede? Wees ervan overtuigd
dat de messen van recensenten
geslepen worden. “Wereldkampioen worden kan iedereen,” hoorde
ik Rik Van Looy eens vertellen, “daar is vaak wat geluk bij
nodig, een goeie dag, goeie benen, maar een tweede keer wereldkampioen
worden: holala …”
Dat geldt ook voor schrijvers.
Ontwikkelingshelpers
Voor zijn nieuw boek, Niet de huid alleen, ging Peter Thijs een
stapje verder en waagde hij zich aan een langer verhaal, nog geen
roman, maar een verhaal van een tachtigtal pagina’s, met als
bloedmooie opdracht:
à toi
la main rêvée de mes quinze ans
le rêve vécu de mes vingt ans
ma femme maintenant
Je verwacht een liefdesverhaal: vijftien jaar: de adolescent, twintig
jaar: de droom die zich realiseert, de eindeloze liefde nadien:
vandaag. De titel alleen deed me warempel denken aan de debuutroman
van Marc Andries uit Hove, in 1960 nog een adolescent,
met Schaduw op de huid, die toen een schokgolf veroorzaakte.
De ondertitel van het verhaal van Thijs, Niet de huid alleen, is
Balans van een onevenwicht en die ondertitel wijst duidelijk op
iets anders. De prachtige cover (opgelet: Real literature lovers never
judge books by their covers!) verraadt dat Thijs in dit boek is
weergekeerd naar zijn geliefde inspiratiebron Afrika.
Meer zelfs: zijn personages zijn opnieuw ‘ontwikkelingshelpers’
die op de rode aarde van de Afrikaanse tropen worden gedropt. De
centrale figuur is de 28-jarige Guy, burgerlijk ingenieur bouwkunde
en ‘agent’ van de Belgische technische bijstand in B. (zal wel Burundi
zijn …) In één volzin omschreven: “Een overdadige, donkerblonde
haarbos, een dikke snor en blauwe kinderogen …”
Guy trekt, voor wat de verwezenlijking moet worden van een
diepgekoesterde droom, met kersverse vrouw Hilde (“… om
kunstenaars te doen watertanden, zwarte haren, zwarte ogen, een
schuivende zachte stem en een warme en glinsterende huid van
tere blankheid …”) naar Centraal-Afrika.
28
Samen met hun negen maanden oude dochtertje nemen zij hun
intrek in een leeg huis (“een nieuwe droom”) in een wijk die Thijs
sarcastisch omschrijft als ‘La Belgique Joyeuse’. Landbouwexperten,
taalkundigen, coöperanten (“een elitegroep van gestudeerden,
op enkele sterk gesteunde humanioratwijfelaars na”) wonen
en werken er met hun blanke vrouwen, die stikken van de kapsones,
naast blanke vrijgezellen en hun zwarte concubines.
Guy en Hilde gaan er hun vriend Karel opzoeken. Die doctoreerde
in de geneeskunde toen Guy en Hilde in de eerste licentie zaten.
Karel was na een kortstondige vriendschap naar Afrika getrokken
vanwaar hij “sappige brieven” stuurde. Het was trouwens diezelfde
Karel die Guy op het ABOS had geïntroduceerd, “zodat Guy
geen nummer meer betekende en zijn jong dossier een wachtlijst
van 27 was voorbijgestoken …”
Diezelfde Karel zorgt als ingewijde ancien ook voor het nodige
personeel: boy, tuinman en zamu. Of het stel op diezelfde Karel
ook verder in het verhaal kan rekenen, is twijfelachtig: “Ik ben al
zo dikwijls bedrogen uitgekomen dat ik weiger raadgevingen te
verkopen. Jullie moeten het zelf maar ondervinden …”
En dat doen Guy en Hilde. Met vallen en opstaan. Hoe het finaal
met hen afloopt, verklappen we niet, het leesplezier ter wille. De
ondertitel Balans van een onevenwicht verraadt een en ander.
Getalenteerd versteller en sfeerschepper
Hoe ook, net als in De Apollo van Belvédère ontpopt Thijs zich als
een getalenteerde verteller en sfeerschepper, doorspekt met spitante
dialogen en rake opmerkingen. En gelukkig ontbreekt enige
moraliserende toon t. o. v. de houding van blanke hoerenjagers
en zwarte profiteurs. Thijs lijkt te lijden aan wat vele Afrika-lovers
kenmerkt: een dualiteit tussen dwepen met de natuur, het klimaat
en de ongedwongenheid van de couleur locale en geborneerdheid
en cynische, wrede ongevoeligheid in verband met de realiteit.
Het wordt met beheerste, maar diepindringende wijze beschreven.
Tot dusver beperkte Thijs zich tot het schrijven van dit leven van
blanke coöperanten in zwart Afrika in levendige, betrouwbare herinnering.
Hij schrijft vooral vlot, ongecompliceerd en mijdt (gelukkig)
psychologisch inzicht. En hij doet iets nieuws: we ontdekken
een gebied waarover bij mijn weten zelden of nooit in de Vlaamse
literatuur geschreven is. Het uitheemse, het exotische, vindt men
terug in vooral de reacties van het blanke op het gekleurde ras.
De korte hoofdstukjes worden telkens voorafgegaan door cursieve
overwegingen, gedateerd, en geschreven door Karel, zoals aanvankelijk
ondertekend, maar nadien niet meer zo duidelijk. Af en
toe waagt Thijs zich hierbij aan oneliners die niet zo origineel
overkomen:
Faire l’amour
c’est mourir un peu à chaque reprise.
Het afwisselend gebruik van verleden tijd en tegenwoordige tijd is
wel verhelderend bedoeld, maar stoort bij de lectuur. Waarom Guy
zijn verhaal niet in de ik-vorm laten vertellen?
Hoe ook, Peter Thijs moet verder schrijven en zijn verhalen eens
niet uit de Afrikaanse vergeetput blijven halen. Het mag, maar het
mag geen obsessie worden. Heeft hij een filosofie of levenshouding?
Uit zijn verhalen zoals we die tot dusver kennen, treedt een
idealisering tot het doe-leven op de voorgrond, het leven van de
pionier, de eenzame naar gemeenschap zoekende individualist.
Thijs schrijft waardevol over mensen, in fraaie, heldere, persoonlijke
taal. Houden zo. En nu aan de slag met een verhaal in de
vorm van een roman!
John Rijpens
Niet de huid alleen. Balans van een onevenwicht, van Peter Thijs,
uitg. Boekscout, Soest, Nederland, 2011, 89 pagina’s