Beloften van vechtsport

Beloften van vechtsport

Beloften van vechtsport 

Onderzoek in het kader van het programma ‘Tijd voor Vechtsport’ in opdracht van de KNKF 

Agnes Elling 

Ester Wisse 

Met medewerking van Hans van den Berk, Justus Beth, Remko van den Dool, Marit Gijsbers, 

Tim Pennings, Marieke van Schendel en Bastiaan Verberne

ISBN 978-90-5472-144-4 

NUR 486 

Opmaak: Pencilpoint - Reclamemakers & Vormgevers, Woerden 

Pack & Parcel B.V., Nieuwegein 

Fotografie: KNKF 

Drukwerk: DeltaHage, Den Haag 

W.J.H. Mulier Instituut 

centrum voor sociaalwetenschappelijk sportonderzoek 

Postbus 188 

5201 AD Den Bosch 

T. 073-6126401 

F. 073-6126413 

E. info@mulierinstituut.nl 

I. www.mulierinstituut.nl 

© 2010 Arko Sports Media, Nieuwegein 

Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag, zonder schriftelijke toestemming 

van de rechthebbende(n) op het auteursrecht, c.q. de uitgever van deze uitgave door de 

rechthebbende(n) gemachtigd namens hem (hen) op te treden, niets uit deze uitgave worden 

verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of anderszins, 

hetgeen ook van toepassing is op de gehele of gedeeltelijke bewerking. 

De uitgever is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoe- 

dingen voor kopiëren, als bedoeld in art. 17 lid 2. Auteurswet 1912 en in het KB van 20 juni 1974 

(Stb. 351) ex artikel 16b., te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden.

Voorwoord 

C.C.F. Gordijn, de grondlegger van de Christelijke Academie voor Lichamelijke Opvoeding, 

legde een verband tussen bewegen en geluk. Bewegen is een manier om geluk te verwerven 

zei hij. Bewegen werd hierbij uitgelegd als intentioneel bewegen van (delen) van het menselijk 

lichaam. De ‘leer van het menselijk zich bewegen’ vloeide daaruit voort met als belangrijkste 

uitkomst de bewegingshandelingstheorie. Bewegen is een handeling; het verstaan van de 

wereld in actie. Door bewegen leer je de wereld kennen. Letterlijk wordt je wereld groter zodra 

je kunt lopen. Geluk is binnen de bewegingshandelingstheorie een werkwoord, gelukken door 

te handelen; je beweegt en je gelukt. Als je iets ‘gelukt’, word je bevestigd in je eigen kunnen. 

De omstandigheden waarbinnen kinderen opgroeien, bepalen voor een groot deel hun 

mogelijkheden tot handelen. Niet ieder kind heeft dezelfde kansen. Kinderen uit allochtone 

milieus kijken vaak op tegen een achterstand in besteedbaar inkomen, taal en maatschappelijk 

integratie van hun ouders. 

Bij allochtone kinderen spelen interculturele verschillen ook een grote rol. In allochtone 

gezinnen spelen geloof, familie en tradities een belangrijke rol in de manier waarop kinderen 

worden opgevoed. Door de veelheid aan regels, gebruiken en verwachtingen is er relatief weinig 

vrijheid. Dit geldt in grotere mate voor allochtone meisjes. De Nederlandse samenleving 

kenmerkt zich door een grofmazige structuur, waarbij eigen verantwoordelijkheid en eigen 

initiatief een voorwaarde voor succes zijn. Deze verschillen in culturele achtergrond maken dat 

allochtone kinderen moeite hebben zich met de Nederlandse cultuur te identificeren en er een 

plek in te vinden. Dat blijkt ook uit de oververtegenwoordiging in armoedecijfers, werkeloosheid 

en criminaliteit onder allochtonen ten opzichte van autochtonen. 

Daarom is het belangrijk dat er een plek is waar kinderen onder gunstige financiële voorwaar- 

den en met instemming van de ouders aan hun geluk kunnen werken. Een plek waar ze uitge- 

daagd worden zich te bewegen en te zoeken naar hun eigen mogelijkheden. Waar een trainer 

loopt die weet welke ervaringen zij hebben en welke problemen zij tegenkomen. Een trainer 

die hen positief bevestigt in wat zij wél kunnen en die binnen de club de mazen wat kleiner 

maakt, zodat het veilig voelt: de vechtsportclub! Dankzij het programma ‘Meedoen alle jeugd 

door sport’ van het Ministerie van VWS heeft KNKF de afgelopen jaren kunnen werken aan 

honderd van deze plekken. Binnen het project ‘Tijd voor Vechtsport’ is er vanaf 2006 gewerkt 

om jongeren een thuis te geven in de club. Een club die waarborgt dat er een pedagogisch en 

veilig klimaat heerst. Een klimaat dat tevens openheid uitademt en waar gelijkheid in alles 

tot uiting komt. Een club die alle jongeren uitnodigt te komen sporten, stoom af te blazen, een 

gezond lichaam te krijgen en vrienden te ontmoeten. 

Het aantal jongeren dat in de afgelopen jaren de weg naar een club heeft gevonden is groot. 

Meer dan 9.000 zijn er lid geworden van een van de honderd clubs. Dat de betekenis hiervan 

groot is in een maatschappelijke context, laat dit rapport zien: vechtsportbeoefening stimuleert 

de persoonlijke groei van kinderen. Vechtsport helpt agressie te beteugelen en draagt bij aan 

sociale een maatschappelijke integratie. En vechtsport bereikt met name kinderen uit zwak-

6 Beloften van vechtsport

kere sociale milieus. De positieve effecten van vechtsportbeoefening liggen omsloten in het 

beoefenen van de sport zelf. Ze zijn niet opgehangen aan zaken die om de sport heen georganiseerd 

worden. Het beoefenen van vechtsport heeft maatschappelijke impact. Meer dan bij 

andere sporten dragen vechtsporten bij aan een grote mate van zelfwaardering. En vechtsport 

heeft voor jongeren een veel grotere sociale betekenis dan andere sporten, waardoor ze meer 

gestimuleerd worden de juiste keuzes te maken. 

Het succes van ‘Tijd voor Vechtsport’ verdient daarom een vervolg. De vechtsport heeft aangetoond 

een bijdrage te kunnen leveren aan maatschappelijke doelstellingen. Vechtsporttrainers 

in het bijzonder hebben laten zien dat zij die handschoen hebben opgepakt en hun sport willen 

inzetten ter bevordering van de persoonlijke groei en ontwikkeling van hun leerlingen. En 

daarin ligt ook het unieke karakter van vechtsport, welke is terug te leiden tot haar oorsprong: 

persoonlijke groei en ontwikkeling bereiken door het beoefenen van ongewapende vechtkunsten. 

Robbert Wolters 

Directeur KNKF Kenniscentrum

Inhoud 

1. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 

1.1 Effecten van (vecht)sport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 

1.2 Probleemstelling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 

1.3 Opdrachtgever en programma ‘Tijd voor Vechtsport’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 

Portret van een jonge karateka: Fatima (1991), ‘De alleskunner’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 

2. Onderzoeksmethoden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

2.1 Kwantitatief onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 

2.2 Casestudies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 

8 Beloften van vechtsport 

2.2.1 (Participerende) observaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 

2.2.2 Interviews met sporters, trainers en ouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 

Portret van een jonge karateka: Ibrahim (1991), ‘De topsporter’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 

3. Verschillende benaderingen en motieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 

3.1 Drie benaderingen van vechtsport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 

3.1.1 Traditioneel: technische, artistieke en spirituele ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 

3.1.2 Sportieve efficiëntie: adequate weerbaarheid en winnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 

3.2 Motieven om aan vechtsport te doen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 

3.2.1 Weerbaarheid en agressieregulatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 

3.2.2 Wedstrijden en een carrière in de vechtsport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 

3.2.3 Socialisatie in de vechtsport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 

Portret van een jonge kickbokser: Gulcem (1991), ‘Kind van de trainer’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 

4. Vechtsport en psychosociale weerbaarheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 

4.1 Psychosociale zelfrapportage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 

4.1.1 Algemene zelfwaardering en fysiek zelfbeeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 

4.1.2 Sociaal gedrag, agressietolerantie en sociale tolerantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 

4.1.3 Vertrouwen in anderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

4.2 Psychosociale invloeden van vechtsport . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 

4.2.1 Veilig voelen, weerbaar zijn en zelfvertrouwen kweken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 

4.2.2 Respect van en voor anderen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 

4.2.3 Agressieregulatie en maatschappelijke integratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 

4.3 Invloed van duur (vecht)sportbeoefening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 

4.4 Regressieanalyse: wat zijn ‘echte’ verschillen? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 

Portret van een jonge kickbokser: Jennifer (1993), ‘De overloopster’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 

5. Sociale contacten en etnische integratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 

5.1 De sociale betekenis van sportscholen: tussen sportclub en fitnesscentrum . . . . . . . . . . . . 83 

5.2 Sociale menging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 

Portret van een jonge kickbokser: Abdel (1991), De ‘arrogante’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94 

6. De trainer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 

6.1 (Vecht)sporters over hun trainers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 

6.2 Opvattingen en handelen van vechtsporttrainers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 

Portret van een taekwondotrainer: Mussa, ‘van probleemjongere tot veelzijdige trainer’ . . . . . . . . . . . 109 

7. Conclusies en aanbevelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115 

Noten, literatuur en bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 

Noten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122 

Literatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 

Bijlage I: Vragenlijst vechtsporters . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127 

Bijlage II: Vragenlijst middelbare scholieren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137 

Bijlage III: Vragenlijst trainers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149 

Bijlage IV: Tabelbijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159 

Inhoud 

9

Inleiding Hoofdstuk 1 

Dat er op het hoogste toneel binnen het muaythaiboksen en de K1 niet alleen straatvechters 

zonder opleiding acteren, maar ook advocaten als de Surinaams-Nederlandse ‘King of the 

Ring’ Ashwin Balrak is in strijd met de dominante beeldvorming over beoefenaars van dergelijke 

‘harde’ vechtsporten (Viering 2007). 

De beeldvorming over vechtsporten of de meer edele benaming ‘krijgskunsten’ (martial 

arts) is minder eenduidig dan bij veel andere vormen van sport. Agressie leren beteugelen versus 

leren vechten zijn twee tegengestelde opvattingen die zijn verbonden aan (diverse vormen 

van) vechtsport. 

In een imago-onderzoek onder de Nederlandse bevolking naar verschillende takken van 

sport hebben vechtsporten samen met voetbal de sterkste associaties met de termen ‘fysiek 

harde sport’ en ‘typische mannensport’. Toch koppelen mensen ook kenmerken als ‘spannende 

actiesport’ en ‘blessuregevoelig’ aan vechtsport (Van den Dool e.a. 2009, p. 76/117). Eerder 

onderzoek van onder andere Theeboom (2001a, 2001b; 2002) laat tevens zien dat veel krijgskunsten 

door ouders en deelnemers sterke pedagogische waarden krijgen toegedicht, vanwege 

de Oosterse oorsprong van de meeste vechtsporten, waarbinnen zelfvertrouwen, respect en 

zelfbeheersing kernconcepten zijn (zie ook Sleijfer 2005). 

Vecht- en zelfverdedigingssporten kennen in Nederland en veel andere landen nog steeds 

een groeiende populariteit, vooral onder de jeugd. In 2007 beoefende 9 procent van de 6 tot 

19-jarigen op enigerlei wijze een vechtsport (Kamphuis & Van den Dool 2008, p. 84). Daarnaast 

is vechtsport een van de weinige takken van sport met zowel veel autochtone als allochtone 

(jeugdige) beoefenaars. Vechtsporters zijn bovendien niet meer alleen (allochtone) jongens 

voor wie fysiek krachtsvertoon, onderlinge strijd én mannelijke kameraadschap belangrijke 

aspecten zijn in hun (sportieve) socialisatie (Elling 2002; Lagendijk 1991). In het kader van het 

programma ‘Meedoen alle jeugd door sport’ werd vooral ook een sterke groei van allochtone 

meisjes bereikt (Frelier & Breedveld 2010). Zij vinden de weg naar sportscholen steeds vaker 

via familieleden die reeds actief zijn. Vechtsporten lijken ook mede populair onder jongeren 

van uiteenlopende etnische minderheidsgroepen vanwege de mogelijkheden op een professionele 

carrière. 

Er is een breed scala aan verschillende vechtsporten die men kan beoefenen. De meeste vecht- 

sporten vinden hun oorsprong in het Oosten, in Aziatische landen als Japan en China. Deze 

Oosterse vechtsporten zijn in grote mate beïnvloed door Oosterse filosofische stromingen en 

religieuze systemen. Bekende Oosterse vechtsporten zijn wushu, dat bestaat uit verschillende 

Chinese vechtstijlen, Japanse bugeivormen zoals jiujitsu en Japanse budovormen als judo, 

aikido, kendo en karate-do. Ook het Koreaanse taekwondo kan gerekend worden tot de budovormen. 

Andere in Nederland beoefende vechtsporten zijn het pencak silat uit Indonesië en 

het populaire thaiboksen of muaythaiboksen dat zijn oorsprong kent in Thailand (Theeboom 

InleIdIng 

11

2001a, p. 11-14). Terwijl in deze Oosterse vechtsporten het oorspronkelijke doel van het aanle- 

ren van motorische vaardigheden het proces van het ‘bereiken van verlichting’ centraal staat, 

zijn Westerse vechtsporten als worstelen, (kick)boksen en schermen meer gericht op het eindproduct. 

Verschil tussen Oosterse en Westerse vechtsporten en benaderingen zijn steeds meer 

vervaagd, omdat veel vormen beïnvloed zijn door elkaar. 

1.1 Effecten van (vecht)sport 

Waar veel kinderen en volwassenen aan sport deelnemen vanuit een intrinsieke motivatie 

(‘het is leuk’), komt de toegenomen betrokkenheid van de overheid bij sport vooral voort uit 

de instrumentele waarden die aan sport worden toegekend: sport is niet alleen leuk, maar 

ook nuttig. Vooral in het kader van maatschappelijke problemen rondom de volksgezondheid 

(overgewicht) en de integratie van etnische minderheden, krijgt de sport een maatschappelijke 

functie toegeschreven. De Nederlandse bevolking onderschrijft met name ook de opvoedkundige 

waarde van sport (Van den Dool e.a. 2009). Zeven op de tien mensen van vijftien jaar en 

ouder vinden dat sport heel belangrijk is bij de opvoeding van kinderen. Een kwart is het nog 

enigszins eens met deze stelling. Daarbij gaat het veelal om aspecten als het aanleren van prosociaal 

denken en gedrag zoals doorzettingsvermogen en discipline, samenwerken en wederzijds 

respect (Rutten 2007). Voor alle aan sport toegekende positieve effecten bestaat echter 

nog weinig onomstreden wetenschappelijk bewijs (Coakley 2006). 

Veel op beleidsniveau geformuleerde expliciete intenties, zoals ten aanzien van sociale (re-) 

integratie, zijn abstract en worden niet of nauwelijks ‘vertaald’ naar concreet meetbare 

aspecten waarop evaluatie kan plaatsvinden (zie ook JiB 2001a; 2001b). In hoeverre gewenste 

opbrengsten zoals verbetering van de eigenwaarde, het sociaalmoreel denken en handelen, en 

het vergroten van etnisch gemengde contacten optreden door sportdeelname is dan ook nog 

grotendeels onduidelijk. Meestal bestaat er een algemeen ‘goed gevoel’ over dergelijke potentiële 

maatschappelijke meerwaarden van sport en zijn individuele succesverhalen bekend. 

Empirisch onderzoek laat zien dat jongeren via sportdeelname niet alleen gesocialiseerd 

worden in prosociale omgangsnormen, maar ook in aanraking komen met minder gewenst 

gedrag. Zo vond Breedveld (2003) positieve correlaties tussen een hoge sportdeelname en 

delinquent gedrag en tussen het lidmaatschap van sportverenigingen en alcoholgebruik en 

roken. Persoonlijke betekenissen en maatschappelijke functies van sport zijn niet universeel, 

maar hangen mede samen met achtergrondkenmerken van beoefenaars, met specifieke vormen 

van sport, organisatievormen en begeleidend kader (onder andere Biesta e.a. 2001; Elling 

2002; Rutten 2007). Ook internationaal onderzoek toont paradoxale effecten van de invloed 

van sportdeelname op de persoonlijke en sociale ontwikkeling van (kwetsbare) jongeren 

– zoals met betrekking tot agressief gedrag – en benadrukt contextuele factoren (Kreager 2007; 

McNulty Eitle & Eitle 2002; Morris e.a. 2003). 


In dit onderzoek staan persoonlijke betekenissen en psychosociale functies van vechtsport cen- 

traal. Zoals gesteld kennen veel vechtsporten hun oorsprong in Oosterse martial arts, gericht 

op het vergroten van zelfbeheersing, zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, weerbaarheid 

en wederzijds respect (Theeboom 2002). Deze aspecten zijn ook cruciaal in het proces van 

(re)socialisatie en maatschappelijke integratie van (allochtone) jongeren. Bloem & Moget 

(2002) concluderen uit een meta-analyse van 24 Duits- en Engelstalige artikelen dat vechtkunsten 

onder de juiste voorwaarden inderdaad positieve psychosociale effecten kunnen sorteren. 

Niet alle onderzoeken zijn echter even wetenschappelijk van aard en vaak gaat het om studies 

met een betrekkelijk gering aantal respondenten. Een van de meest toonaangevende oudere 

studies is van Trulson (1986), die een duidelijk positieve invloed vond van traditionele martialartslessen 

(onder leiding van een hoog aangeschreven taekwondodocent) op het zelfbeeld en 

sociale vaardigheden van jeugdige mannelijke delinquenten. Bij de jongeren die (van dezelfde 

docent) alleen moderne vechtsportlessen volgden, met nadruk op het competitieve element, 

nam de agressie juist toe. Een controlegroep kende geen veranderingen. Uitkomsten van meer 

recente studies sluiten hier over het algemeen bij aan en benoemen ook de voorwaarde van 

traditionele martialartslessen en andere contextuele factoren zoals de kwaliteit van de docent, 

de sociale omgeving en de lengte en inbedding van een programma (Twemlow & Sacco 1998; 

Twemlow e.a. 2008; Weiser e.a. 1995; Zivin e.a. 2001). Het onderzoek van Endresen en Olweus 

(2005) waarin zij – eigenlijk net als Trulson – een positief verband vonden tussen deelname 

van adolescente jongens aan meer Westerse ‘harde’ vechtsporten als boksen, worstelen en 

gewichtheffen en agressief gedrag, zorgde voor enige opschudding in de Nederlandse vechtsportwereld 

(zie bijvoorbeeld Sleijfer 2005). Zij constateerden echter vooral dat niet zozeer een 

specifieke tak van sport, maar vooral de wijze waarop deze gedoceerd wordt en het sociale 

klimaat dat er binnen een bepaalde sportgroep/school heerst (al dan niet macho) van belang is 

voor eventuele positieve dan wel negatieve effecten. Lakes & Hoyt (2004) vonden verschillen 

tussen jongens en meisjes in de basisschoolleeftijd, waarbij positieve effecten van traditionele 

lessen bij jongens veel sterker waren. Columbus & Rice (1998) keken meer naar fenomenologische 

betekenissen van vechtsporters en onderscheidden vier centrale factoren: ervaringen met 

geweld, persoonlijke groei, biografische transitiefasen en taakgerichte prestaties. De uitkomsten 

van Theebooms (2001a, 2001b) onderzoek in Vlaanderen naar betekenisgeving en effecten 

sluit aan bij deze buitenlandse studies. Ook hij stelt vast dat de kwaliteit van de trainer, evenals 

de context waarbinnen de vereniging of sportschool opereert én de sociale achtergronden en 

motieven van de jongeren zelf, cruciaal zijn voor de potentiële socialiserende en integrerende 

werking van vechtsport. Niet alleen het type vechtsport speelt dus mogelijk een rol in de persoonlijke 

betekenisgeving van jongeren en de potentiële psychosociale opbrengsten, maar ook 

de organisatorische randvoorwaarden en sociale context zijn medebepalend. 

InleIdIng 

13

1.2 Probleemstelling 

Vanuit de constatering dat er vooral in Nederland nog betrekkelijk weinig gedegen weten- 

schappelijk onderzoek is gedaan naar de betekenisverlening aan en psychosociale effecten van 

vechtsport komen wij tot de volgende centrale onderzoeksvraag: 

Welke betekenissen geven jeugdige vechtsporters, hun ouders en trainers aan vechtsport en in hoeverre 

draagt vechtsportdeelname bij aan een positieve psychosociale ontwikkeling en sociale integratie? 

Via een uitgebreid meerjarig onderzoek willen wij meer zicht krijgen in de betekenissen en 

invloeden van deelname van verschillende groepen jongeren aan vechtsporten en cruciale succes- 

en faalfactoren identificeren. 

De probleemstelling vertalen wij in de volgende zes deelvragen: 

1. Welke jongeren doen aan vechtsport en wat zijn hun motieven? 

2. Ontwikkelen jonge vechtsporters via hun sportdeelname maatschappelijk relevante com- 

petenties zoals discipline, samenwerking en doorzettingsvermogen? 

3. Draagt deelname aan vechtsport bij tot agressieregulatie (verbaal/fysiek) en het tegen- 

gaan van overig antisociaal gedrag (zoals diefstal)? 

4. Draagt deelname aan vechtsporten bij tot meer ontmoeting, culturele uitwisseling en 

wederzijdse acceptatie tussen autochtone en allochtone jongeren? 

5. Bestaan er verschillen in gevonden effecten naar sekse, etniciteit en duur van de sportdeelname? 

6. In hoeverre zijn gevonden invloeden vechtsportspecifiek en welke factoren zijn van belang 

voor het optimaliseren van positieve effecten? 

1.3 Opdrachtgever en programma ‘Tijd voor Vechtsport’ 

Dit onderzoek is door het Mulier Instituut uitgevoerd, in opdracht van de Koninklijke Neder- 

landse Krachtsport en Fitnessfederatie (KNKF). In deze paragraaf volgt een uiteenzetting van 

de context waarin dit onderzoek heeft plaatsgevonden. 

De laatste jaren zijn er door de overheid zeer veel programma’s gestart die de sportdeelname 

van haar burgers moet vergroten en die een bredere maatschappelijke waarde moeten uitdragen. 

Zo ook het programma ‘Meedoen alle jeugd door sport’ (voorheen ‘Meedoen allochtone 

jeugd door sport’), in het leven geroepen om specifieke kenmerken van sport te benutten voor 

opvoeding en integratiedoelen van de (allochtone) jeugd (Ministerie van VWS 2006). In dit 

programma is door de regering een samenwerking aangegaan met verschillende sportbonden 


en gemeenten. 1 De geselecteerde sportbonden kregen voor de periode van 2006 tot en met 2010 

een groot deel van het programmabudget om in samenwerking met lokale clubs nieuwe projec- 

ten te ontwikkelen en activiteiten te organiseren om meer (allochtone) jeugdleden te werven en 

clubs te versterken. De KNKF doet dat door middel van het programma ‘Tijd voor Vechtsport’. 

‘Tijd voor Vechtsport’ benut de specifieke kenmerken van diverse vechten krachtsporten 

– zoals taekwondo, karate, boksen, kickboksen, mixed martial arts en aanverwante sporten – 

voor integratie en persoonlijke ontwikkeling van (allochtone) jeugd. Sinds 2007 zijn er in elf 

Nederlandse gemeenten op drie aandachtsgebieden (participatie, preventie en zorg) 111 projecten 

gestart. De participatieprojecten zorgen ervoor dat er meer (allochtone) jongeren deelnemen 

aan vechten krachtsport. Daarnaast zijn er preventieprojecten waarin kwetsbare jongeren 

begeleid worden en er voorkomen wordt dat zij (verder) geïsoleerd raken. Tot slot richt 

‘Tijd voor Vechtsport’ zich met zorgprojecten specifiek op de vermindering van problematisch 

agressief gedrag onder jeugd met een jeugdhulpindicatie. Binnen deze trajecten wordt getraind 

op gedrag, agressieregulering en zelfbeheersing. In zowel de preventie- als sport-zorgtrajecten 

wordt sport als pedagogisch instrument gebruikt, waarbij gedragsverandering centraal staat. 

Vanuit ‘Tijd voor Vechtsport’ is er door wetenschappers een zogenaamde ‘bewegingspedagogische 

preventiemethodiek’ ontwikkeld, gebaseerd op de concepten en filosofie van Oosterse 

zelfverdedigingmethoden en inzichten uit de Westerse bewegingspedagogiek. 

InleIdIng 

15

Portret van een jonge karateka: 

Fatima (1991), ‘De alleskunner’ 

Fatima is geboren in 1991 en komt uit een gezin met twee kinderen. Haar zusje is twintig maanden 

jonger dan zij. Haar ouders zijn in Marokko geboren. Fatima’s moeder woont sinds ongeveer 

haar negende jaar in Nederland, haar vader is opgegroeid in Spanje en op latere leeftijd naar 

Nederland gekomen. Fatima weet niet precies welke opleidingen haar moeder heeft gevolgd 

en welke ze heeft afgerond, maar ze is in Nederland wel naar school geweest. Tot de geboorte 

van Fatima is haar moeder tolk-vertaler Nederlands-Arabisch en Nederlands-Berbers geweest. 

Haar vader heeft een opleiding in Spanje gehad en werkt nu in de bouw. Fatima zelf heeft in het 

schooljaar 2008-2009 het vwo afgerond en is daarna bedrijfskunde gaan studeren aan de Erasmus 

Universiteit. Haar zusje volgt een opleiding in de ICT aan een mbo-instelling. 

De drukke agenda van Fatima geeft blijk van een indrukwekkend sportief en maatschappelijk 

leven. Fatima doet al sinds haar vijfde jaar aan Gujokaikarate bij karatevereniging BSR. Voordat 

ze met karate begon, zat ze op zwemles. Ze is hiermee doorgegaan tot ze haar diploma’s A, B 

en C had behaald. Ongeveer net zo lang als ze karate beoefent, is ze ook een fanatiek paardrijdster. 

Naast karate en paardrijden heeft ze van haar zevende tot haar veertiende jaar ook nog aan 

tennis gedaan, maar hier is ze inmiddels mee gestopt. Ze is blij dat ze de drie sporten lang heeft 

kunnen combineren. In die tijd voelde ze zich fysiek erg sterk, maar op een gegeven moment 

moest ze toch één van haar drie sporten laten vallen. Drie verschillende sporten en ook nog een 

intensieve vwo-opleiding werd een beetje teveel. Haar ouders lieten haar zelf kiezen met welke 

sport ze door wilde gaan. Stoppen met karate was geen optie, “dat hoort bij mijn leven, dat doe 

je gewoon dagelijks” en ook paardrijden vond ze te leuk om te laten schieten, dus stopte ze met 

tennis. Ze heeft nog wel een pasje om vrij op de baan te mogen spelen, dus als ze tijd over heeft 

gaat ze af en toe nog een balletje slaan. Karate en paardrijden beoefent ze echter veel intensiever. 

Het zusje van Fatima doet ook aan karate en is hiermee iets later dan Fatima begonnen. De ken- 

nismaking met karate was vooral het initiatief van hun moeder. Toen de meiden klein waren, 

maakte hun moeder altijd het grapje dat ze graag “twee bodyguards” zou willen hebben. Voor 

Fatima’s moeder was het belangrijk dat haar dochters weerbaar zouden worden. Ook wilde ze 

graag een sport voor haar dochters waarin ze zouden kunnen blijven doorgroeien. Dus niet iets 

wat ze na enkele jaren al beu zouden zijn. Samen met Fatima ging ze op zoek naar een geschikte 

vechtsportschool. In hun zoektocht zijn ze verschillende vechtsportscholen (karate, taekwondo 

en judo) in de omgeving afgegaan, om uiteindelijk terecht te komen bij de sporten de vechtsportschool 

die hen het beste beviel, namelijk karate bij de vechtsportschool BSR. 

Vanaf het begin heeft Fatima het bij deze karateschool heel erg naar haar zin. Ze leert op een 

speelse manier kennismaken met de vechtsport. “Ik ben er als het ware mee opgegroeid.” Haar 

moeder is altijd erg betrokken geweest bij karate, ze heeft Fatima en haar zusje altijd naar de 

trainingen gebracht. Fatima trainde eerst alleen in haar woonplaats, gemiddeld zo’n drie keer 

in de week. Toen haar zwartebandexamen steeds dichterbij kwam, is ze ook in de grote stad 


gaan trainen. Op haar vijftiende heeft ze de zwarte band (eerste Dan) behaald. In de periode 

die hieraan vooraf ging, heeft Fatima wel vijf á zes keer in de week getraind. Daarna is ze weer 

iets minder gaan trainen, omdat haar schoolwerk leed onder het vele trainen. In het studiejaar 

2009-2010 traint ze zo’n één á twee keer in de week, omdat haar studie bedrijfskunde het niet 

toelaat meer te trainen. Als haar trainer echter van mening is dat ze er aan toe is te gaan trainen 

voor de tweede Dan, wil ze zich daar echt op gaan toeleggen en meer gaan trainen. Dit zal dan 

wel de nodige discipline kosten, want ze merkt nu dat het trainen niet altijd makkelijk te combineren 

is met haar studie en het wonen op kamers. Bovendien heeft ze ook nog een bijbaantje in 

het weekend. Kortom, een zeer drukke agenda. In het verleden heeft ze school wel eens ‘laten 

liggen’, omdat ze trainen belangrijker vond. Maar nu ze studeert wil ze dat niet meer. Dat kan 

ze tegenover haar ouders ook niet verantwoorden. Die willen graag dat ze haar studie afmaakt. 

Ze slaat dan ook geen colleges over om een training te volgen. Wel probeert ze, als ze door haar 

studie een training moet missen, dit op een ander moment in te halen. 

Toen Fatima jonger was heeft ze een tijdje wedstrijden in het karate gedaan, maar vanaf ongeveer 

haar veertiende jaar is ze zich meer gaan focussen op de traditionele aspecten van het karate. “De 

traditionele manier van trainen sluit meer aan bij het dagelijks leven, de balans tussen lichaam 

en geest heb je daar ook hard nodig. Je moet je leven goed op orde hebben, wil je bezig gaan 

met die kata’s enzo. En dat is een heel fijne richtlijn. Ik heb daar veel aan in het dagelijks leven.” 

In de wedstrijden zag ze geen uitdaging meer, ze vond het niet meer opbouwend. Ze kon voor 

haar gevoel in wedstrijden niet meer echt groeien. Later vertelt Fatima ook tegen de onderzoeker 

dat het op nationaal niveau verboden is bij karatewedstrijden een hoofddoek te dragen. Hoewel 

Fatima dit niet expliciet benoemt, zou dit mogelijk ook een reden geweest kunnen zijn te stoppen 

met wedstrijden. “Bij landelijke wedstrijden is er een verbod op hoofddoeken, voor veiligheidsredenen 

tussen aanhalingstekens.” Het is duidelijk dat Fatima het niet eens is met deze regel. 

Fatima draagt een hoofddoek en vindt haar geloof belangrijker dan karate. Als ze een keuze zou 

moeten maken tussen haar religie en de sport, dan is de keuze volgens haar snel gemaakt. Dan 

kiest ze niet voor karate. Fatima vindt echter het feit dat ze moslim is niet conflicteren met de 

manier waarop ze nu karate beoefent. Bij de traditionele vorm van karate die ze beoefent is een 

pak dat je lichaam bijna volledig bedekt, verplicht. Ook kan ze in de trainingen haar hoofddoek 

ophouden. “Ik kan gewoon trainen zoals ik ben. De belangrijkste aspecten van het karate komen 

niet in conflict met mijn religie. Er is juist een harmonie.” 

Ondanks dat Fatima zelf niet meer aan wedstrijden doet, heeft zij niet compleet afscheid geno- 

men van karatewedstrijden. Sinds ze haar zwarte band heeft, is ze namelijk als jurylid bij jeugdwedstrijden 

betrokken. Ze vindt dit erg leuk en leerzaam, omdat ze zo ook inzicht kan krijgen in 

het spel van anderen. “Je kijkt zo vanuit een heel ander oogpunt naar karate. Ik kan mijn sport 

nu van verschillende kanten bekijken.” Ze ziet de beslissing te stoppen met zelf wedstrijden doen 

en het gaan jureren als een van de hoogtepunten in haar vechtsportcarrière. Hiermee ging een 

hele nieuwe wereld voor haar open. Ze moet zich nu een oordeel vormen over anderen, en leert 

portret van een jonge karateka 

17

zo hoe je een bepaalde waarde aan bewegingen moet geven en wat daar aan ten grondslag ligt. 

Door beter te letten op anderen, heeft ze nu in de trainingen ook meer zelfreflectie. “Je kunt de 

spiegel dan ook weer naar jezelf draaien en daar kun je enorm door groeien.” Om te jureren moet 

ze steeds opfriscursussen doen. Ze leert ook erg veel van de overleggen met andere juryleden. 

“Je bent als jurylid in principe zelfstandig, maar kunt veel leren van hoe en waarom anderen hun 

oordeel vellen.” Veel karateka’s met een hoge Dan jureren bij wedstrijden. Van deze mensen leert 

Fatima ontzettend veel. 

Tijdens trainingen vecht Fatima nog regelmatig informele wedstrijdjes. Dit zogenaamde sparren, 

in het karate ook wel ‘kumite’ genoemd, is namelijk ook onderdeel voor de Dan-examens. 

De grootste uitdaging vindt Fatima echter het lopen van kata’s. Ze noemt dit een soort gevecht 

waarin je je eigen tegenstander bent. Je probeert daarin steeds jezelf te overtreffen. Fatima 

vindt dit ook veel vermoeiender dan kumite. Bij het sparren gaat het er namelijk om wie het 

slimste speelt. Je kunt voor jezelf rustmomenten inbouwen, terwijl je in de kata steeds het 

beste van jezelf moet geven. Fatima merkt dat als ze veel kata’s traint, ze zich mentaal fitter 

voelt. In de training wordt je concentratie goed getraind. Daarnaast wordt discipline en 

controle bijgebracht. Je bent verplicht controle te hebben over hetgeen dat je doet. Daar heb 

je ook in het dagelijks leven profijt van. De discipline en controle die Fatima leert bij karate, 

past ze ook toe in haar studie. Als ze zich mentaal fit voelt door het trainen, loopt haar studie 

ook beter. Na een training is Fatima meestal wel “helemaal kapot”, zowel fysiek als mentaal. 

Na een zware training moet ze daarom eerst altijd een uur of twee bijkomen. Daarna heeft ze 

extra energie, waardoor ze er weer tegenaan kan. Dit helpt haar erg bij het studeren. 

Het behalen van de zwarte band was uiteraard een ander hoogtepunt in de vechtsportcarrière 

van Fatima. Tot het behalen van de zwarte band heeft Fatima bijna elk halfjaar aan een 

kuy-examen mee gedaan. Geen enkel examen was echter zo’n mijlpaal als het examen voor 

de zwarte band. “Voordat ik voor mijn zwarte band op ging, dacht ik echt, ‘de zwarte band, 

dat is het eindpunt’, maar toen ik de zwarte band had gehaald, werd het me duidelijk dat 

ik eigenlijk nog maar net begonnen was, dat het nog veel verder en dieper gaat. De zwarte 

band is eigenlijk weer een begin van je verdere karate. En dat laat weer zien dat karate altijd 

verder gaat, je kunt altijd meer leren. Het stagneert niet.” Dit was wel een verrassend inzicht 

voor Fatima. In het begin was ze een beetje teleurgesteld, omdat ze dacht dat ze er was, 

maar later gaf de nieuwe uitdaging haar ook energie. De trainer maakte haar duidelijk dat 

ze er nog lang niet was, bijvoorbeeld door te laten zien dat dingen waar ze voorheen mee 

weg kwam, nu niet meer mochten. Ze werd gecorrigeerd. Dit was iets wat ze in het begin 

wat vervelend vond, maar waarvan ze later inzag dat het opbouwend en goed bedoeld was. 

Een dieptepunt in haar vechtsportcarrière was een zware blessure die ze opgelopen had door 

een paardrij-ongeluk. Dat gebeurde ongeveer een jaar voordat ze haar zwarte band ging halen. 

Ze was heel fanatiek aan het trainen voor haar eerste Dan, maar kon en mocht door het ongeluk 


een halfjaar helemaal niets doen. Dit was heel moeilijk voor haar. “Want karate was eigenlijk 

als een soort eten.” Karate was iets dat gewoon bij het dagelijks leven hoorde en om daarmee 

te moeten stoppen viel haar zwaar. Ondanks dat Fatima geen wedstrijden meer vocht en dus 

in die zin geen topsport bedreef, was de leegte die ze voelde te vergelijken met het gevoel dat 

veel topsporters hebben die (moeten) stoppen met hun sport. Fatima wist ineens niet wat ze 

met haar tijd aan moest en vond het erg frustrerend dat ze fysiek afzwakte. Ook mentaal ging 

het in deze periode minder goed met haar. “Toen besefte ik pas wat voor toegevoegde waarde 

karate had voor mijn leven.” Het duurde even voordat Fatima ook echt accepteerde dat het 

trainen niet kon. Zelfs het zitten op een bank deed zeer, maar toch probeerde ze de trainingen 

van de kant te volgen, om zo in ‘haar hoofd’ te trainen. Toen ze weer hersteld was, kon ze haar 

trainingen weer langzaam gaan opbouwen, maar ook dat was erg moeilijk voor haar. Ze wilde 

eigenlijk meteen weer voluit trainen, maar dat hielden haar ouders tegen. Te moeten zien dat 

anderen waar ze samen mee trainde voor de zwarte band verder gingen, viel haar erg lastig. 

Uiteindelijk heeft ze de achterstand toch in kunnen halen en kon ze tegelijk met de anderen 

examen doen voor de zwarte band. 

Fatima beschrijft het clubje waarmee ze tegelijk op ging voor de zwarte band als een hechte 

groep. Niet iedereen van hen doet nu echter nog steeds aan vechtsport. Vanwege tijdgebrek zijn 

sommigen gestopt met trainen. In de trainingen bij BSR traint Fatima niet alleen met sporters 

van hetzelfde niveau. Verschillende ‘banders’ trainen door elkaar heen. Omdat de structuur van 

de bewegingen steeds hetzelfde is, is het eenvoudig om ook met sporters van een ander niveau 

te kunnen trainen. Van ieder niveau wordt uiteraard wel bepaalde kwaliteiten verwacht. In de 

vereniging BSR hangt volgens Fatima een heel open sfeer. Het is er altijd gezellig en er is veel 

humor. Tijdens de training wordt er geconcentreerd en serieus getraind, maar er is ook ruimte 

voor luchtige zaken tussendoor. Daar is een heel goede balans in gevonden. Iedereen is altijd 

welkom. Sporters hebben zeker de ruimte hun mening te geven. Volgens Fatima heerst er geen 

strak keurslijf. Iedereen kan zichzelf zijn en los van de structuur in de training, kan iedereen 

zijn of haar eigen draai geven aan de training. Bij BSR zijn Fatima en haar zusje bijvoorbeeld de 

enigen die met een hoofddoek op trainen, maar ze worden hierdoor niet gediscrimineerd. “Er 

wordt helemaal geen onderscheid gemaakt.” 

Fatima heeft zeer veel respect voor haar trainers, omdat ze haar zeer veel geleerd hebben en haar 

begeleid hebben om steeds verder in de vechtsport te komen. Ze hebben veel bijgedragen aan haar 

persoonlijke groei. Fatima heeft van hen discipline, weerbaarheid en concentratie meegekregen. 

Fatima vindt haar trainers helemaal niet streng. Ze stellen sporters zelf verantwoordelijk voor hun 

daden. Een keer te laat komen kan dus best, als de sporters zelf maar zorgen dat ze de gemiste stof 

inhalen. Buiten het karate om heeft Fatima geen nauw contact met haar trainers. Bij het jureren gaat 

ze als leuke collega’s, als gelijken, met haar trainers om. Tijdens de trainingen zijn het de personen 

die ‘boven’ haar staan en haar veel kunnen leren. De trainers staan echter wel open voor meer persoonlijke 

contacten en hulp op persoonlijk vlak, maar omdat Fatima hiervoor bij haar ouders terecht 


19

kan, bespreekt ze met haar trainers geen persoonlijke problemen die niets met karate te maken 

hebben. Maar als sporters daar behoefte aan hebben, is daartoe wel de mogelijkheid. 

Toen ze jonger was, is Fatima wel eens bij andere verenigingen en vechtsporten gaan kijken, bijvoorbeeld 

omdat vrienden van haar daar trainden. Elke keer besefte ze echter dat ze het bij BSR 

veel beter had en ze zag dus geen enkele reden om over te stappen. Verschillende vrienden van 

school zijn gestopt met vechtsport omdat er bijvoorbeeld strubbelingen waren tussen hen en de 

trainer, of omdat ze het saai vonden worden. Hier heeft Fatima bij BSR nog nooit last van gehad. 

Fatima heeft binnen haar karatevereniging verschillende vriendschappen opgedaan. “Je bent 

samen moe, je zweet samen, je vangt samen klappen op, dat schept toch een band.” Veel contacten 

die ze bij BSR heeft, zijn interetnisch. Bij de vereniging trainen namelijk sporters van allerlei 

verschillende afkomst, maar eigenlijk staat Fatima hier niet zo bij stil. Als je traint wordt er onderscheid 

gemaakt tussen graduering en soms ook leeftijd. Verder is er gewoon overal ruimte voor. Je 

kunt omgaan met wie je wilt en je kunt afstand houden van wie je wilt. Zowel voor beginners en 

gevorderden als voor wedstrijdvechters en recreanten is ruimte. Ook afkomst maakt hierin niet uit. 

Fatima heeft niet het idee dat sporters met dezelfde etnische afkomst meer naar elkaar toetrekken. 

Fatima traint wel veel met haar zusje, maar dat is meer omdat zij ongeveer hetzelfde postuur heeft. 

Vrienden die niet aan karate doen begrijpen dat karate veel voor Fatima betekent. Ze weten dat 

ze haar met rust moeten laten als ze moet trainen. Soms proberen ze haar er nog wel eens van te 

weerhouden naar een training te gaan, om bijvoorbeeld iets anders te gaan doen, maar inmiddels 

weten ze dat Fatima daar toch niet aan toegeeft. Ook haar familie staat over het algemeen positief 

tegenover haar vechtsportdeelname. Ze zijn niet anders gewend dan dat Fatima aan vechtsport 

doet. “Voor zover ik weet keuren ze het niet af, of dat durven ze dan in ieder geval niet tegen mij te 

zeggen.” Mensen die haar minder goed kennen, zeggen weleens verbaasd dat het toch niet mogelijk 

is dat zij de zwarte band heeft in karate, want ze heeft een heel klein en fijn postuur en ziet er 

zeker niet uit als een stereotype vechtsporter. 

Fatima heeft geen last van het negatieve imago van vechtsport. Ze is zelf een heel zachtaardig 

en sociaal persoon en ook de mensen met wie zij traint zijn zo. ‘Hoge banders’ die op straat wel 

eens in een agressieve situatie terechtkomen, doen juist eerder een stap terug dan dat ze zelf op 

de vuist gaan. Juist omdat ze aan vechtsport doen, denken zij beter na. Fatima voelt zich veilig 

op straat, maar weet niet goed of dit anders geweest zou zijn als ze niet aan vechtsport zou doen. 

Ze doet dit namelijk al zo lang, dat ze het niet kan vergelijken met de periode daarvoor. Ze gaat 

in ieder geval niet aan de kant voor mensen en merkt dat bijvoorbeeld sommige vriendinnen 

zich wel eens onveilig voelen terwijl zij niet bang is. Opvallend is dat, hoewel Fatima veel profijt 

heeft van haar vechtsportbeoefening in het dagelijks leven, ze wel probeert haar verschillende 

‘werelden’ niet te veel met elkaar te laten vermengen. “Voor alles is een tijd, je hebt karate en 

daar heb je vrienden, je hebt school en daar heb je ook vrienden en je hebt je thuissituatie en dat 


moet je toch allemaal een beetje gescheiden houden vind ik. Niet helemaal, maar er moet wel 

een bepaalde afstand ergens zijn.” 

Omdat Fatima met karate is opgegroeid, kan ze niet goed aangeven of de betekenis van de sport 

voor haar in de loop van de tijd is veranderd. “Als je jong bent, sta je niet zo stil bij het traditionele 

aspect van de sport. Het hoorde er gewoon bij. Als je aan karate doet, dan doe je dat.” Ze is 

overal gewoon ingegroeid. Ze is blij dat ze op jonge leeftijd met haar sport is begonnen, want ze 

ziet dat mensen die op latere leeftijd beginnen, meer moeite hebben met alles tot zich te nemen. 

Karate heeft altijd bij haar leven gehoord en doet dat nu nog steeds. Tussendoor heeft ze weleens 

tussenstops gehad, bijvoorbeeld als ze zich van haar ouders meer op school moest richten, maar 

dat was wel altijd tijdelijk. Ze zou karate niet voor altijd kunnen missen. 

Het doel van Fatima is om in karate steeds maar weer te blijven leren en te blijven groeien. 

Als het haalbaar is te blijven combineren met andere dingen, wil ze het vol blijven houden. 

De Dan-graden zijn mijlpalen in het pad dat ze nog gaat afleggen. Fatima heeft geen idee op 

wat voor termijn de volgende graad weer te behalen is. Zelf lesgeven in het karate is voor de 

toekomst wellicht ook een optie, maar nu komt ze hier door tijdgebrek niet aan toe. Ze heeft 

wel een tijdje lesgegeven aan een groep jonge karateka’s en vond dit erg leuk. Ze beseft 

echter ook dat niet zomaar iedereen een goede trainer is. Zorgen dat sporters gemotiveerd 

blijven, lijkt haar een hele klus. Wat betreft haar studie bedrijfskunde is op dit moment het 

doel de studie af te maken. Ze heeft nog geen idee wat ze er mee wil gaan doen en welke 

richting ze in het derde jaar gaat kiezen. De studie sluit wel aan bij haar interesses, maar ze 

heeft nog geen duidelijk beeld over de toekomst. Ze is nog jong, dus werkt ze nu eerst naar 

haar afstuderen toe. Fatima wil graag afsluiten met het danken van haar trainers voor alle 

goede begeleiding die ze haar hebben gegeven. Ze hoopt nog heel lang bij hen te kunnen 

blijven trainen. 


21


Onderzoeksmethoden Hoofdstuk 2 

Om een coherent beeld te schetsen en betrouwbare resultaten te genereren, hebben we in 

dit onderzoek gebruikgemaakt van verschillende, elkaar aanvullende, onderzoeksmethoden. 

Vanwege praktische beperkingen zijn niet alle 111 uitgezette projecten bij 99 verenigingen 

even intensief gevolgd. Bij 24 verenigingen zijn vragenlijsten afgenomen bij in totaal bijna 

vierhonderd sporters van 12 tot 20 jaar. Omdat een tweede meting bij dezelfde groep sporters 

en trainers praktisch nauwelijks te realiseren was, hebben we, in overleg met de KNKF, 

gekozen voor een wijziging in het oorspronkelijke onderzoeksdesign. In plaats van het op 

twee momenten afnemen van een vragenlijst bij dezelfde groep jongeren die aan vechtsport 

doen, is een vergelijkbare vragenlijst uitgezet bij een referentiegroep. Deze referentiegroep 

bestond uit ongeveer vijfhonderd schoolgaande jongeren van 12 tot 17 jaar. Onder 94 vechtsporttrainers 

die betrokken zijn bij ‘Tijd voor Vechtsport’-projecten is via internet een vragenlijst 

afgenomen. 

Naast deze kwantitatieve methoden zijn in overleg met de KNKF zeven verenigingen gese- 

lecteerd voor een verdiepende casestudie. Hier zijn (participerende) observaties uitgevoerd, 

interviews gehouden met trainers, sporters en ouders en portretjes gemaakt van aansprekende 

sporters. In dit hoofdstuk volgt een nadere uiteenzetting van de verschillende onderzoeksmethoden 

die gebruikt zijn in dit onderzoek. 

2.1 Kwantitatief onderzoek 

Achtereenvolgens wordt in deze paragraaf ingegaan op de manier van dataverzameling onder 

jonge vechtsporters, een vergelijkbare groep (sportende) jongeren en trainers en op de responsprofielen. 

Vechtsporters 

Op basis van bestaande, op validiteit en betrouwbaarheid geteste vragenlijsten (vgl. onder 

andere Biesta e.a. 2001) en nieuw ontwikkelde vragen, is een vragenlijst opgesteld voor jongeren 

bij vechtsportverenigingen. In de vragenlijst waren onder andere vragen opgenomen 

om de psychosociale effecten zoals prosociaal moreel redeneren en handelen, agressieregulering, 

zelfvertrouwen en weerbaarheid, interetnische identificaties en omgang te toetsen. Daarnaast 

zijn vragen gesteld met betrekking tot de training en motieven om aan vechtsport deel 

te nemen. 

Een eerste versie van de vragenlijst is afgenomen bij één vereniging, om te kijken of de vragen 

duidelijk waren voor de jongeren. Naar aanleiding van deze pilot is de vragenlijst aangepast 

en geoptimaliseerd, waarna hij vervolgens is afgenomen bij 390 sporters van 12 tot 20 jaar die 

onderzoeksmethoden 

23

actief waren bij 24 verschillende vechtsportverenigingen die deelnemen aan het ‘Tijd voor 

Vechtsport’-programma. 

De vragenlijsten zijn van oktober 2007 tot en met februari 2008 voor, tijdens of na de trainingen 

ingevuld door de vechtsporters. Hierbij was altijd een van de onderzoekers of onderzoeksas- 

sistenten aanwezig, zodat de jongeren de gelegenheid hadden vragen te stellen wanneer iets 

niet duidelijk was. Het invullen van de vragenlijsten duurde gemiddeld 15 tot 20 minuten. Zie 

bijlage I voor de vragenlijst zoals deze is afgenomen onder de vechtsporters. 

Jongeren op middelbare scholen 

Aan de hand van de vragenlijst die af is genomen bij de jongeren op de vechtsportscholen, is 

een vragenlijst opgesteld voor jongeren in de eerste tot en met de vierde klassen van een aantal 

middelbare scholen (vmbo-vwo) in Nederland. De vragenlijsten zijn op tien verschillende 

scholen door 512 jongeren ingevuld. De vragenlijsten zijn over het algemeen ingevuld onder 

schooltijd, waarbij hulp gevraagd kon worden aan onderzoeksassistenten of de docent. Zie bijlage 

II voor de vragenlijst zoals deze is afgenomen onder de middelbare scholieren. 

In de groep scholieren is een onderscheid te maken tussen jongeren die aan sport doen (75%) 

en jongeren die niet aan sport doen (25%). Binnen de groep sportende jongeren zat ook een 

aantal jongeren dat aan vechtsport doet (9% van totaal). Deze zijn niet meegenomen in de 

vergelijkende analyses. 

Trainers 

Aanvankelijk werd via dezelfde sportscholen waar de vragenlijsten onder jongeren werden 

afgenomen ook trainers gevraagd een vragenlijst in te vullen. Dit resulteerde in een totaal aantal 

van dertig bruikbare vragenlijsten. Uiteindelijk is besloten in 2010 de gehele trainerspoule 

van alle ‘Tijd voor Vechtsport’-verenigingen aan te schrijven om via internet een vragenlijst in 

te vullen. 

In deze vragenlijst zijn deels vergelijkbare vragen opgenomen als in de vragenlijsten voor 

jongeren, maar zijn ook aanvullende vragen gesteld. Er is onder meer gevraagd naar de motieven 

die hun vechtsporters volgens de trainers hebben, naar aspecten waar de trainer belang 

aan hecht (discipline, op tijd komen), welke doelen hij/zij heeft met zijn of haar sporters (plezier, 

wedstrijden) en hoe hij/zij denkt over de effecten die de beoefening van de sport heeft op 

zijn of haar sporters. Tevens werden enkele vragen voorgelegd over de invloed van specifieke 

cursussen gericht op aspecten als weerbaarheid die gegeven werden in het kader van ‘Tijd voor 

Vechtsport’. Zie bijlage III voor de vragenlijst zoals deze is afgenomen onder de trainers. 

Via de KNKF werd een bestand met 214 e-mailadressen beschikbaar gesteld, de meeste 

van individuele trainers, maar ook e-mailadressen van sportscholen. De trainers werden in 

april per e-mail aangeschreven en kwamen dan via een link bij de vragenlijst terecht. Van de 

verstuurde e-mails waren er 19 onbruikbaar, dus er werden 195 e-mails effectief verstuurd. Na 


drie weken is een herinnering gestuurd. Uiteindelijk hebben 92 trainers een bruikbare vragen- 

lijst ingevuld, wat een zeer respectabel responspercentage betekent van 48 procent. 

Responsprofielen 

In de analyses van de vragenlijsten staan vergelijkingen tussen 12 tot 16-jarige jongeren die 

aan vechtsport doen bij een KNKF aangesloten sportschool of vereniging (n=260) en 12 tot 

16-jarige scholieren die een andere sport beoefenen dan vechtsport (n=325) centraal. Nietsportende 

scholieren, scholieren die een vechtsport beoefenen en oudere KNKF-vechtsporters 

gelden daarbij als extra vergelijkingsgroepen. De sociaaldemografische achtergronden van de 

vechtsporters en sportende scholieren zijn niet precies vergelijkbaar. 

In tabel 2.1 staan de verschillende kenmerken van de responsgroepen weergegeven, waarbij 

duidelijk naar voren komt dat vechtsporters vooral afwijken van de controlegroep sporters 

op de kenmerken geslacht en etniciteit. Qua sekseverhouding lijkt de responsgroep redelijk 

representatief voor alle jeugd die binnen de ‘Tijd voor Vechtsport’-verenigingen van de KNKF 

actief is (Frelier & Breedveld 2010). Wat de etnische verhoudingen betreft, blijken etnische 

minderheden in onze steekproef ook oververtegenwoordigd vergeleken met alle ‘Tijd voor 

Vechtsport’-clubs. Dat hangt onder meer samen met het feit dat de focus in dit onderzoek 

vooral ligt op de leeftijdsgroep 12 tot 16-jarigen. Binnen het onderzoek blijven bijvoorbeeld de 

kracht- en fitnesssportverenigingen buiten beschouwing. 


25

Tabel 2.1

Waar de verdeling tussen jongens en meisjes onder de groep sportende scholieren ongeveer 

gelijk is (54% jongen), zijn jongens (67%) sterker vertegenwoordigd onder de groep vechtsporters. 

Een nog groter verschil tussen de groepen zien we bij etnische achtergrond. Terwijl zes op de tien 

ondervraagde vechtsporters een niet-westerse etnische achtergrond hebben, geldt dat slechts 

voor 15 procent van de sportende scholieren. De groep niet-westerse allochtonen bestaat vooral 

uit tweedegeneratiejongeren met een Marokkaanse (35% vechtsporters; 33% scholieren), Turkse 

(33% vechtsporters; 19% scholieren) of Surinaamse (8% vechtsporters; 20% scholieren) achtergrond. 

Een kwart van beide groepen heeft een andere niet-westerse achtergrond. 

De verdeling naar provincie is niet representatief en niet gelijk tussen de groep vechtsporters 

en scholieren (niet in tabel). Bijna de helft van de vechtsporters woont in Noord-Brabant 

en een kwart woont in de provincie Utrecht; daarnaast zijn nog vechtsporters in Zuid-Holland 

(10%), Gelderland (10%) en Noord-Holland en Overijssel (samen 5%) geënquêteerd. De 

sportende scholieren zijn meer gelijkmatig verdeeld over de provincies Zuid-Holland (25%), 

Utrecht (24%), Gelderland (19%), Noord-Holland (16%) en Noord-Brabant (15%). Vanwege 

de grootstedelijke gerichtheid van het project ‘Tijd voor Vechtsport’, wonen de vechtsporters 

hoofdzakelijk in (zeer) stedelijke gebieden (81%). Van de sportende scholieren is dat slechts 

vijftig procent. 2 

Van de 12 tot 16-jarige vechtsporters beoefent de meerderheid als hoofdsport kickboksen 3 

(34%) of taekwondo (32%); anderen doen vooral karate (13%), boksen (13%) of judo (7%; niet in 

tabel). Kick/thaiboksen en taekwondo kennen ook de meeste projectverenigingen binnen ‘Tijd 

voor Vechtsport’, zie tabel B2.1 in de tabelbijlagen. 4 De scholieren beoefenen vooral voetbal 

(35%) of een danssport (12%); enkele andere relatief vaak genoemde hoofdsporten zijn fitness, 

hockey, korfbal, paardensport (allen 6%) en tennis (4%). Naast diverse vechtsporten (21%) zijn 

voetbal (28%) en danssport (10%) ook de meest genoemde tweede sporten door vechtsporters. 

Twee derde van de vechtsporters en zeventig procent van de sportende scholieren beoefent één 

sport, de overigen twee sporten of meer. 

Tabel 2.1 laat zien dat vechtsporters vergeleken met andere sportende scholieren hun sport 

nog relatief kort beoefenen. Meer dan een derde van de vechtsportende jongeren beoefent hun 

sport minder dan een jaar. Dit geldt voor 9 procent van de sportende scholieren. 

In tabel 2.2 staat een overzicht naar enkele sociaaldemografische gegevens van de trainers die 

de vragenlijst hebben ingevuld. De leeftijd van de respondenten varieert van 19 tot 63 jaar. Eén 

op de vijf trainers is jonger dan 30 jaar, veertig procent is tussen de 30 en 45 jaar en een even 

grote groep is ouder dan 45 jaar. Acht op de tien trainers zijn man en van autochtone afkomst. 

Meer dan de helft van de trainers (58%) is hoger opgeleid (hbo/wo), één derde heeft een vmbo 

of een mbo-diploma. 

Overeenkomstig de data onder de jongeren, geven de trainers hoofdzakelijk les in kickboksen 

(24%), taekwondo (16%) of karate (15%) en boksen (14%). Ook geeft een relatief grote groep 

van de respondenten (10%) les in aikido (niet in tabel). Andere (vecht)sporten waarin de trainers 


27

doceren zijn onder meer judo, worstelen, fitness, zelfverdediging en capoeira. Tachtig procent 

beoefent hun vechtsport al meer dan tien jaar en de helft geeft ook al meer dan tien jaar les. 

Eén op de tien ondervraagde trainers heeft geen opleidingstraject binnen ‘Tijd voor Vechtsport’ 

gevolgd. De helft volgde de introductiecursus ‘Verzorgen en begeleiden van vechtsportlessen’ 

en/of traject 2, gericht op weerbaarheid en agressieregulatie. De meest gevolgde cursus was 

traject 1: ‘Pedagogisch en didactisch verantwoord vechtsportonderwijs voor allochtone jongeren’. 

Twee derde van de trainers is actief in een ‘Tijd voor Vechtsport’-project gericht op participatie. 

Iets meer dan een derde verzorgt een traject dat gericht is op preventie en één op de 

vijf is (tevens) actief binnen een zorgproject. Een kwart van de trainers weet niet in welk type 

project hij of zij actief is. 

Tabel 2.2 Respondentenprofiel vechtsporttrainers (n=91

Er zal voorzichtig moeten worden omgesprongen met conclusies op basis van de vragenlijsten 

over ‘de’ vechtsport in Nederland, omdat de data geen representatieve steekproef vormen van 

alle vechtsporters. De data van de trainers geven wel een representatief beeld van de actieve 

trainers binnen het ‘Tijd voor Vechtsport’-programma. De data van de vechtsporters zijn gebaseerd 

op een specifieke leeftijdsgroep (12 tot 16 jaar), die voornamelijk actief is in kickboksen of 

taekwondo. Niettemin bieden deze data goede mogelijkheden om meer algemene uitspraken 

te doen over (groepen) van vechtsporters dan alleen op basis van meer kwalitatief onderzoek. 

Deze laatste vorm van onderzoek biedt echter de mogelijkheden tot meer verdieping, tot meer 

‘levensechte’ beschrijving. 

2.2 Casestudies 

Als aanvulling op de kwantitatieve date en om meer verdiepende inzichten te verkrijgen in de 

– veelal complexe en soms paradoxale – optredende betekenissen, processen en mechanismen 

zijn diverse kwalitatieve onderzoeksmethoden gebruikt, bij een selectie van de betrokken projecten. 

Binnen zeven verschillende projectverenigingen zijn participerende observaties en interviews 

met sporters, trainers en ouders uitgevoerd. Tevens zijn van enkele aansprekende sporters 

portretten gemaakt. 

2.2.1 (Participerende) observaties 

Bij elk van de verenigingen zijn minimaal acht observaties uitgevoerd, die over het algemeen 

participerend van aard waren. Omdat het in dit onderzoek gaat om betekenisgeving in de 

vechtsport, spelen ervaringen van sporters een belangrijke rol. Ook om iets te kunnen zeggen 

over ‘sociale processen’ binnen de vechtsport, is het belangrijk om als onderzoeker zelf aan 

het proces deel te nemen. Doordat de onderzoeker als het ware in de huid van de vechtsporter 

stapte, konden ervaringen met de jongeren gedeeld worden en kon makkelijker via informele 

gesprekken contact gelegd worden. Door deel te nemen zie je andere dingen dan wanneer je 

alleen observeert en kom je achter betekenissen die je niet direct observeert (Gratton & Jones 

2004). Vanuit informele gesprekken die tijdens de participerende observaties plaatsvonden, is 

zeer veel interessante informatie naar voor gekomen, die bijvoorbeeld een aanvulling was op 

of een aanleiding tot een meer formeel interview. Ook zijn tijdens deze participerende observaties 

een aantal jongeren meer specifiek gevolgd, zodat zij geportretteerd konden worden. 

Naast participerende observaties zijn er ook observaties van trainingen en wedstrijden ‘vanaf 

de zijlijn’ gedaan. Dit om een beter beschouwend en algemeen overzicht te krijgen van de processen 

die tijdens de trainingen en wedstrijden plaatsvonden. In totaal zijn 46 participerende 

observaties bij trainingen gehouden, 12 observaties tijdens trainingen en 4 observaties tijdens 

wedstrijden. Tijdens trainingen en wedstrijden waar de onderzoeker zelf niet aan deelnam, 


29

zijn veldaantekeningen gemaakt die later zijn uitgewerkt. Tijdens de participerende observa- 

ties is getracht zoveel mogelijk interessante zaken in het hoofd op te slaan, om vervolgens zo 

kort mogelijk daarna in een verslag uitgewerkt te worden. In deze observatieverslagen werden 

feitelijke observaties gecombineerd met percepties, gevoelens en ervaringen van de onderzoeker. 

Alle observatieverslagen zijn vervolgens tijdens de analyse op dezelfde wijze als de uitgewerkte 

interviews gelabeld en ingedeeld op basis van al bestaande topics (vanuit de theorie 

of vanuit de interviews) en nieuwe topics. Vervolgens is ook deze informatie verwerkt in de 

resultatenhoofdstukken. 

2.2.2 Interviews met sporters, trainers en ouders 

Het houden van diepte-interviews is een methode die veel gebruikt wordt in kwalitatief onderzoek 

en is zeer geschikt om te gebruiken wanneer het gaat om percepties en ervaringen van 

respondenten zelf (Gratton & Jones 2004). In totaal zijn 59 interviews afgenomen met sporters, 

trainers en ouders. 

Afname 

De meeste respondenten zijn observer-identified-interviewies (Sands 2002, p. 66), oftewel geselecteerd 

door de onderzoeker op basis van verschillende kenmerken en ingeschatte bereidwilligheid 

tot het uit zichzelf vertellen van interessante verhalen. Een aantal respondenten heeft 

zich ook vrijwillig aangeboden, de zogenaamde member-identified-interviewies. Ook zijn enkele 

respondenten aangedragen door trainers. De interviews waren gebaseerd op een topiclijst die 

samengesteld is op basis van de operationalisatie van de onderzoeksvragen. Hoewel bepaalde 

topics vastgesteld waren op basis van de theorie, was er binnen de interviews ook veel ruimte 

om nieuwe onderwerpen aan bod te laten komen. Andere voordelen van het houden van interviews 

boven gestructureerde vragenlijsten zijn onder andere dat het respondenten de mogelijkheid 

geeft in eigen woorden over hun ervaringen en ideeën te spreken en dat de onderzoeker 

door kan vragen wanneer iets niet duidelijk is. Ook bestaat de mogelijkheid lichaamstaal, 

spreektoon en gezichtsuitdrukkingen waar te nemen, waardoor datgene wat gezegd wordt een 

andere betekenis kan krijgen. Ten slotte kunnen respondenten die normaal niet zo makkelijk 

een vragenlijst invullen, zoals bijvoorbeeld jonge kinderen, of jongeren die de Nederlandse 

taal (nog) niet goed beheersen, door middel van een mondeling interview beter bevraagd worden 

(Gratton & Jones 2004). 

De duur van de interviews in dit onderzoek varieerden van een halfuur tot twee uur. Na 

afloop van een interview werden, indien niet aan bod gekomen, nog enkele achtergrondkenmerken 

van de sporters genoteerd. De meeste interviews vonden plaats voor, tijdens of na een 

training, indien mogelijk in een aparte ruimte waar rustig gesproken kon worden. Getracht is 

de omstandigheden voor een interview zo optimaal mogelijk te maken, maar logischerwijze 

waren er tijdens de interviews ook verschillende stoorfactoren. Dit waren bijvoorbeeld de achtergrondgeluiden 

vanuit de sportzaal, een trainer die telkens binnenkwam, of andere sporters 

die hun vriendje of vriendinnetje op kwamen halen. 


Sporters 

In dit onderzoek zijn 24 sporters van verschillende verenigingen geïnterviewd, over het algemeen 

in een individueel interview, in enkele gevallen in een duo-interview. De interviews 

zijn gehouden met sporters die tijdens de participerende observaties geselecteerd zijn door 

de onderzoeker of de trainer. De man-vrouwverdeling onder de respondenten is ongeveer 

gelijk en de leeftijd van de respondenten ligt tussen de 12 en 18 jaar, zie tabel 2.3. De geïnterviewde 

sporters hebben verschillende etnische achtergronden. Naast een variatie in geslacht, 

leeftijd en etniciteit is ook getracht een divers beeld te verkrijgen op het gebied van niveau 

en aantal jaren ervaring in de sport. Er zijn zowel beginnende en ervaren sporters geïnterviewd 

die wedstrijden vechten alsook beginnende en ervaren sporters die op een recreatieve 

manier vechtsport beoefenen. De meeste geïnterviewde vechtsporters beoefenen kickboksen, 

daarnaast zijn enkele karateka’s bevraagd. Omdat er – in samenspraak met de KNKF – geen 

taekwondoverenigingen geselecteerd waren als casusverenigingen, zijn er geen jonge taekwondoka 

bevraagd. Vijf sporters zijn tijdens de gehele looptijd van het onderzoek specifieker 

gevolgd, om hen in het rapport te kunnen portretteren. Er zijn verschillende interviews en 

(telefonische) gesprekken met hen gehouden en tijdens de observaties zijn ze extra gevolgd. 

In tabel 2.3 zijn de kenmerken van sporters die we geïnterviewd hebben weergegeven. Om de 

anonimiteit van respondenten te waarborgen, zijn de namen gefingeerd en is niet aangeven uit 

welke gemeente een sporter afkomstig is. 


31

Tabel 2.3

Trainers 

Verder zijn aan het begin of tijdens de periode participerende observatie-interviews gehouden 

met één of meerdere trainers van de vechtsportscholen/verenigingen. Over het algemeen 

betrof dit in ieder geval de hoofdtrainer en daarnaast soms ook nog andere trainers. Met de 

meeste trainers zijn naast een uitgebreid interview aan het begin en het einde van de periode 

ook tussendoor een aantal informele gesprekken gevoerd. In totaal is met twaalf trainers (verdeeld 

over de zeven casusvechtsportscholen) gesproken. Zie tabel 2.4 voor een overzicht van 

enkele achtergrondkenmerken van de geïnterviewde trainers. 

Tabel 2.4

ten tot hun zoon of dochter klaar was met sporten. In de meeste gevallen is een aantal ouders 

gelijktijdig geïnterviewd. Door de meeste (allochtone) ouders werd dit als prettiger ervaren 

dan een individueel interview. Ze voelden zich zo minder persoonlijk ondervraagd. 

Analyse 

Alle interviews zijn opgenomen met een digitale recorder en vervolgens getranscribeerd. Voor 

de analyse van het datamateriaal zijn met behulp van het computerprogramma Maxqda de verschillende 

delen van de interviews gecodeerd op basis van begrippen uit de theorie en de daaruit 

voortkomende onderzoeksvragen, maar ook op basis van nieuwe concepten die uit de data 

naar voren kwamen (Boeije 2006). Interviewdelen over hetzelfde onderwerp zijn vervolgens 

nader bekeken naar het voorkomen van onderlinge overeenstemming, diversiteit en eventuele 

tegenstellingen. 


Portret van een jonge karateka: 

Ibrahim (1991), ‘De topsporter’ 

Ibrahim is een jongen van Turkse afkomst, en doet vanaf zijn tiende (sinds 2001) aan karate. 

Hij zit in de wedstrijdselectie van karatevereniging Okinawa, die onder leiding staat van een 

Marokkaanse trainster. Ibrahim heeft via de films van Bruce Lee kennisgemaakt met karate en 

heeft zelf voor het eerst karate gedaan toen er vanuit de moskee demonstraties en een workshop 

karate werden georganiseerd. Ook deed zijn vader vroeger aan karate, waardoor hij echt 

‘vechtsportbloed’ heeft. Naast de wedstrijdselectie van de club, zit Ibrahim sinds 2006 als enige 

van Okinawa ook bij de Nederlandse karateselectie. Dat maakt dat hij vier tot vijf keer per week 

traint; de normale dinsdag- en vrijdagtrainingen bij Okinawa, soms ook een extra training op 

woensdag, op zaterdag de training met de Nederlandse selectie op Papendal en zondag de training 

met de wedstrijdselectie van de club. 

Wanneer de onderzoeker Ibrahim in 2007 op zestienjarige leeftijd ontmoet, heeft hij de bruine 

band (de een-na-hoogste band, voor zwart). Hij is een van de ‘hoogste banders’ bij de club. Naast 

hem zijn er nog twee (blanke) jongens met een hoge band. Ze zijn iets ouder dan Ibrahim. Deze 

jongens hebben allebei de zwarte band en zitten ook in de wedstrijdselectie van Okinawa, maar 

niet in de Nederlandse selectie. Ze zijn wel eens op selectiedagen voor het Nederlandse team 

geweest, maar werden toen niet gekozen om op Papendal mee te komen trainen. Ze geven aan 

dat ze het ook niet waard vinden om zoveel op te moeten geven om bij die selectie te komen. 

Ibrahim heeft dat wel over voor zijn sport. Hij heeft zeer regelmatig wedstrijden. Zowel met 

de wedstrijdselectie van de club als met de Nederlandse selectie is hij vaak op pad. Hij wil 

veel bereiken in de sport, zijn doel is wereldkampioen worden en daar wil hij veel voor doen. 

Op korte termijn heeft Ibrahim zich bovendien tot doel gesteld om de zwarte band te behalen. 

Eind 2007 doet hij examen voor de 1e KUB (bruine band zwarte slip). Het staatsexamen 

voor de zwarte band wil hij later in 2008 gaan doen. Daarvoor moet hij veel trainen, omdat 

je alle kata’s (patronen van opeenvolgende aanvals- en verdedigingstechnieken) heel goed 

moet kennen. Het trainen voor kata’s combineert niet altijd goed met de vele wedstrijdgerichte 

trainingen. Vooral ook omdat Ibrahim kumite (sparren) en het vechten van wedstrijden 

eigenlijk leuker vindt dan kata’s. Zijn prioriteit ligt bij het wedstrijdvechten. 

In 2007 heeft hij al twee grote wedstrijden gehad. Een maand na de zomervakantie deed hij 

mee aan een internationaal toernooi: de Open Nederlandse kampioenschappen. Dat was meteen 

‘hard aan de bak’. Het harde trainen na de vakantie leverde hem een derde plaats op. Op de 

Nederlandse kampioenschappen werd Ibrahim tweede. Hiermee voldeed hij aan de doelstelling 

van de Nederlandse selectie dat iedereen in zijn of haar categorie bij de eerste drie moest komen. 

Ook in 2008 hoopt Ibrahim voldoende gelegenheid te krijgen om wedstrijdritme op te bouwen 

en zijn streven is om bij alle wedstrijden eerste te worden. 


35

Begin januari 2008 doet hij met de Nederlandse selectie mee aan de open Franse kampioen- 

schappen in Calais, Frankrijk. Het is een moeilijk toernooi met veel internationale goede 

karateka’s. De laatste week van de kerstvakantie en de week voor het toernooi is er met de 

club op de woensdag extra getraind voor het toernooi. Daarnaast is er tijdens de selectietraining 

van de zaterdag extra aandacht aan besteed. Helaas kan Ibrahim op het eerste toernooi 

van 2008 al niet aan zijn ambitieuze doelstelling (alle wedstrijden winnen) voldoen. Hij 

wordt vijfde en baalt hier erg van. Ondanks dat Ibrahim op het toernooi niet het gewenste 

resultaat heeft behaald, kijkt hij er toch met plezier op terug. Hij vindt de wedstrijden met de 

Nederlandse selectie altijd heel gezellig. De jongens hebben onderling altijd veel lol. Op het 

toernooi is het serieus, maar daaromheen is er veel ruimte voor plezierige sociale contacten. 

“We waren hier een dag eerder al naartoe gegaan met de selectie. We gaan dan met een bus 

met de hele selectie en de trainer en coach. Slapen in een hotel en ’s ochtends vroeg naar de 

hal waar het toernooi is.” 

In februari, maart en april van 2008 heeft Ibrahim bijna elk weekend een toernooi, waaronder 

ook enkele internationale wedstrijden in Duitsland. Hij wint verschillende malen, maar wordt 

ook regelmatig tweede of derde. In april krijgt hij vervolgens een tegenslag te verwerken: “Afgelopen 

toernooi was heel jammer (7 april in Koblenz, Duitsland). Ik moest meteen tegen de nummer 

1 van de wereld. Daardoor was ik in de eerste ronde eruit. Verloren met 3-2. Dat was wel heel 

goed, want het scheelt maar één punt. Omdat ik er al in de eerste ronde uit lag, moest ik de rest 

van de dag wachten. Tijdens de wedstrijd ben ik geblesseerd geraakt aan mijn voet. Hiervoor ben 

ik vorige week naar de fysiotherapeut geweest waar ik nu twee keer per week heen moet. Omdat 

ik nu last van mijn voet heb moet ik proberen sterker te worden met stoten zodat ik minder hoef 

te trappen. Waarschijnlijk kan ik de komende tijd geen wedstrijden doen tot het over is.” 

Door de blessure mist Ibrahim een paar belangrijke wedstrijden en moet hij wekenlang naar de 

fysiotherapeut. Hij kan wel blijven trainen, maar op een lager pitje. Ibrahim is een beetje chagrijnig 

door zijn blessure. Hij loopt een achterstand op in wedstrijdritme. Na twee maanden rustig 

aan doen, doet Ibrahim eind mei 2008 weer mee aan een wedstrijd. Hij heeft nog wat last van zijn 

voet maar heeft geprobeerd vooral met stoten punten te maken. Dit blijkt een goede strategie, 

Ibrahim wint alle partijen ruim. De blessure viel uiteindelijk mee. Wel moet hij daardoor zijn 

staatsexamen voor de zwarte band uitstellen tot december 2008. 

Vanwege de zomervakantie heeft hij geen wedstrijden en kan hij zich focussen op trainingen 

voor het zwartebandexamen. Bij het bandexamen van de club doet hij niet mee omdat 

hij alle banden al heeft die binnen de club te behalen zijn. Hij is wel aanwezig en wordt 

wederom geselecteerd voor de clubselectie van het volgend jaar. Bovendien wordt hij door 

de trainster nog even extra in het zonnetje gezet voor zijn inzet in het voorgaande jaar en 

de gewonnen prijzen. Alle selectieleden moeten naar voren komen en er wordt voor ze 

geapplaudisseerd. Ibrahim wordt zichtbaar verlegen wanneer hij nog extra aandacht krijgt 


vanwege zijn deelname aan internationale wedstrijden. Als de onderzoeker hem vraagt wat 

hij vindt van deze aandacht, haalt hij zijn schouders op. Hij vindt het wel leuk. Het is een 

ingetogen jongen. 

In het seizoen 2008-2009 gaat Ibrahim wedstrijden in een hogere leeftijdscategorie vechten. Dit 

valt hem in het begin erg tegen, omdat de tegenstand vanzelfsprekend veel sterker is. Hij wint 

niet meer zo vaak prijzen en zijn motivatie neemt daardoor af. Hij had totaal niet verwacht dat 

hij ook zo vaak kon verliezen en heeft daar zichtbaar moeite mee. Hij gaat slechter trainen en 

verliest daardoor nog meer. Na enkele goede gesprekken met zijn trainster en de coach van 

het Nederlands team, probeert hij de schouders er weer onder te zetten. Dit werpt uiteindelijk 

ook zijn vruchten af, want in het voorjaar en de zomer van 2009 wint hij weer regelmatig een 

wedstrijd. Hij kwalificeert zich ook bijna voor het WK. Omdat een andere jongen echter net iets 

meer punten bij wedstrijden heeft behaald dan hij, valt hij af. Dit vindt hij erg jammer. Blijkbaar 

hecht Ibrahim erg aan goede prestaties leveren op wedstrijden. Vanwege het vele trainen voor 

wedstrijden heeft Ibrahim het examen voor de zwarte band weer even uitgesteld. Zijn prioriteit 

ligt nog steeds bij het wedstrijdkarate. 

Over zijn leven buiten de vechtsport vertelt Ibrahim niet veel. Hij is een bescheiden jongen, die 

niet op de voorgrond treedt. Toch is dit ook wel eens anders geweest. Op de basisschool was 

Ibrahim lang de kleinste van de klas. Als anderen hem uitdaagden, ‘vloog hij er wel vol op’. Toen 

hij net op karate zat, werd dit eerst nog erger. Maar naarmate hij ouder werd besefte hij dat dit 

niet de goede manier was. Hij begreep dat vechten op school geen zin heeft en is zich gaan richten 

op de positieve dingen in het leven. 

Naast het vechtsporten vindt hij ook zijn opleiding erg belangrijk. Als hij zou moeten kiezen, 

gaat school volgens hem voor. Zijn moeder vindt ook dat school belangrijker is, maar stimuleert 

hem wel in zijn sport. Het is echter vooral de vader van Ibrahim die hem in zijn sport 

ondersteunt. Hij vindt het prachtig dat zijn zoon op hoog niveau zijn sport beoefent en brengt 

hem altijd naar de trainingen op Papendal en naar de wedstrijden. Gelukkig heeft Ibrahim zijn 

sport altijd goed kunnen combineren met school. In het schooljaar 2007-2008 zat hij nog op 

het vmbo-T in de derde klas. In 2009 heeft hij zijn eindexamen succesvol afgelegd en volgt een 

sportopleiding op mbo-niveau. Samen met de decaan van zijn middelbare school heeft hij deze 

keuze gemaakt. Enerzijds omdat de opleiding hem aanspreekt, anderzijds omdat een dergelijke 

opleiding het beste te combineren is met (top)sport. “Het is namelijk een topsportvriendelijke 

school, ze gaan er bijvoorbeeld rekening mee houden dat als ik wedstrijden heb, ik dan een paar 

dagen vrij kan krijgen om te rusten en dat ik dan goed kan presteren op de wedstrijden. En trainingsuren 

kan ik bijvoorbeeld ook op school doen. Ik heb daar bewust voor gekozen, dat ik leren 

en sporten kan combineren.” 

Het sociale leven van Ibrahim speelt zich voornamelijk af op en rond de vechtsportschool. 

Sociale contacten binnen de vechtsport zijn volgens Ibrahim lastig op te bouwen als je de sport 


37

op hoog niveau beoefent. De clubselectie waar hij voornamelijk mee traint, is klein en erg geva- 

rieerd qua leeftijd van de vechtsporters. Hij mist eigenlijk ook trainingsmaatjes die op hetzelfde 

niveau als hij sporten. Hij heeft op de selectie van Okinawa wel drie goede vrienden, die hij ook 

al kende van de basisschool. Met hen gaat hij ook buiten de trainingen om. Op de Nederlandse 

selectie kan hij het ook goed vinden met de andere jongens. Doordat ze vaak gezamenlijk een 

weekend weg gaan voor een internationaal toernooi, bouw je snel een band op. Omdat de jongens 

uit andere dorpen en steden komen dan Ibrahim, gaat hij buiten de trainingen en wedstrijden 

niet veel met hen om. 

Als de onderzoeker Ibrahim in het najaar van 2009 voor de laatste keer spreekt, traint hij nog 

steeds fanatiek, zo’n zes keer in de week. Hij is van plan om ook training te gaan geven. Dit kan 

hij dan tevens combineren met een stage voor zijn opleiding. Hij ziet de toekomst met vertrouwen 

tegemoet, zowel op vechtsportgebied als op andere vlakken. De ambitie om bij belangrijke 

wedstrijden hoog te eindigen heeft hij nog steeds, maar daarnaast ambieert hij ook een maatschappelijke 

carrière. 


Verschillende benaderingen 

en motieven Hoofdstuk 3 

Zoals in de inleiding al naar voren kwam, zijn de persoonlijke betekenissen, psychosociale 

invloeden en maatschappelijke waarden die aan vechtsport wordt toegekend niet eenduidig. 

Zowel beoefenaars zelf als trainers en de buitenwereld kunnen op verschillende manieren 

tegen vechtsport aankijken. Dit komt onder andere door de grote variëteit van vechtsporten. 

Maar ook binnen één vorm van vechtsport kunnen meerdere benaderingswijzen gehanteerd 

worden en kunnen vechtsporters hun sport op individueel niveau op uiteenlopende wijze 

benaderen. In dit eerste resultatenhoofdstuk staan we stil bij de drie verschillende benaderingswijzen 

die in de literatuur worden onderscheiden en drie typen sportscholen die we hebben 

onderscheiden in ons veldonderzoek. Ook gaan we op basis van de vragenlijsten en interviews 

in op de motieven van jongeren. 

3.1 Drie benaderingen van vechtsport 

Door Theeboom (2001a, p. 16; 2001b, p. 340) worden de vechtsporten die in het Westen beoe- 

fend worden, bekeken vanuit drie benaderingswijzen. Dit zijn de traditionele benadering, de 

efficiëntiebenadering en de sportieve benadering. Deze benaderingen zijn vooral analytische 

verschillen, die meestal niet in hun ‘pure’ vorm in de praktijk voorkomen. Ook in ons onderzoek 

kwamen we weinig vechtsportscholen, sporters en trainers tegen die geheel vanuit één 

benaderingswijze handelen. Meestal is er sprake van mengvormen. 

3.1.1 Traditioneel: technische, artistieke en spirituele ontwikkeling 

In de traditionele benadering staat de eenheid tussen het fysieke en mentale centraal. Cul- 

turele oorsprong, de ontwikkeling van vechttechnieken en artistieke en spirituele ont- 

wikkeling zijn hierbij van belang. Deze benaderingswijze wordt vaak als meest waardevol 

beschouwd, omdat in het algemeen wordt gedacht dat deze wijze verbonden is aan positieve 

sociaalpsychologische effecten op beoefenaars (Trulson 1986; Twemlow & Sacco 1998; Zivin 

e.a. 2001). 

In ons onderzoek vonden we een aantal vechtsportscholen terug die hun sporters opleiden 

vanuit deze traditionele benaderingswijze. In deze paragraaf geven we een typering van de 

gang van zaken in een meer traditionele vechtsportschool. 

Een traditionele vechtsportschool 

Op deze vechtsportschool worden voornamelijk meer Oosterse vechtsporten zoals karate, 

aikido en taekwondo beoefend. Het is echter ook mogelijk aan kickboksen te doen, maar de 

beoefening van deze sport wordt ook meer volgens de Oosterse denkwijze benaderd. De zaal 

waarin getraind wordt, wordt een dojo genoemd, maar is aan de buitenkant vaak niet als dusdanig 

te herkennen. 

verschIllende BenaderIngen en motIeven 

39

Alle lessen beginnen en eindigen met een traditioneel ritueel. Dit bestaat in ieder geval uit 

het groeten van de trainer of trainster, die vaak ook senpai (senior) of sensei (leraar/meester) 

genoemd wordt. Hierbij zitten de sporters in volgorde van rang volgens het gradueringssysteem 

dat in de sport gehanteerd wordt. In de trainingen staat respect voor de tegenstander centraal. 

Voor het zogenaamde ‘sparren’ groeten twee trainingspartners elkaar. In de trainingen wordt 

niet alleen gewerkt aan de verfijning van fysieke technieken, maar tegelijkertijd ook aan mentale 

ontwikkeling en weerbaarheid. Een enkele oudere sporter traint ook voor wedstrijden, sommigen 

op hoog niveau. Jonge sporters worden echter mentaal nog niet in staat geacht om wedstrijden te 

vechten, bovendien vinden de meeste trainers het vechten van wedstrijden voor jonge sporters 

te risicovol. Tijdens de trainingen voor jonge kinderen is er af en toe ruimte voor wat meer vrije 

vormen als tikspelen, maar bij de trainingen voor ouderen wordt het vaak op prijs gesteld als er 

niet te veel wordt gesproken. In de trainingen voor wedstrijdsporters staan mentale training en 

de harmonie tussen lichaam en geest centraal. Geen van de wedstrijdsporters verdient geld met 

de beoefening van zijn/haar sport en zij ambiëren dit in de meeste gevallen ook niet. 

De band tussen de sporters en de trainer is goed, maar lijkt soms wat afstandelijk. Trainers 

zien voor zichzelf soms een pedagogische taak weggelegd, maar bemoeien zich meestal niet 

met het leven van de sporters buiten de vechtsportschool, tenzij dit directe invloed heeft op 

het functio neren van de sporter in de sportschool. Ouders mogen tijdens de training over het 

algemeen niet aanwezig zijn in de zaal. Veel sporters komen daardoor zelfstandig naar de trai- 

ning. Heel jonge sporters worden wel gehaald en gebracht. Sommige ouders blijven tijdens de 

trainingen ook in een wachtruimte zitten, waar ruimte is voor conversatie. 

Over het algemeen zien we bij deze ‘meer traditionele’ vechtsportschool vooral autochtone 

sporters, maar ook enkele allochtone sporters (meestal geen Marokkaanse sporters). Wanneer 

de trainer of trainster van allochtone afkomst is, is het aandeel allochtone sporters hoger. Er 

wordt meestal getraind in kleine groepen van maximaal vijftien sporters. 

Sporters die bij deze vechtsportschool trainen, hebben hiervoor verschillende motieven. 

Meestal sporten zij er omdat ze het leuk vinden of omdat ze graag wat discipline bijgebracht 

willen worden, al dan niet gestimuleerd door de ouders. De oudere sporters verdiepen zich wat 

meer in de filosofie achter hun sport. Het streven van de meeste gevorderde sporters is een zo 

hoog mogelijke rang behalen in hun sport en sommigen hebben de wens om ooit een keer les 

te krijgen van een van de oude grootmeesters die in hun sport veel aanzien genieten. Naast de 

traditionele benaderingswijze is ook de in de volgende paragraaf beschreven meer sportieve 

benaderingswijze op deze sportschool van toepassing. 

3.1.2 Sportieve efficiëntie: adequate weerbaarheid en winnen 

De tweede theoretische benadering is de sportieve benadering, die de vechtsport beschouwt als 

een sportieve activiteit die positieve fysieke, mentale en sociale effecten heeft op de beoefenaars. 


Beoefenaars streven naar prestatieverbetering en het meten met anderen. Binnen deze 

benadering worden ook wedstrijden gehouden, die in tegenstelling tot de in deze paragraaf 

genoemde efficiëntiebenadering, beperkt worden door regels (Theeboom 2001a, p. 17). Alhoewel 

door sommigen deze benaderingswijze van de hand wordt gewezen, omdat het ‘willen 

winnen’ hierin teveel centraal zou staan, wordt deze benaderingswijze net als de meer traditionele 

benaderingswijze, als maatschappelijk aanvaardbaar beschouwd (idem, p. 78). 

De derde benadering die in de literatuur wordt onderscheiden, is de efficiëntiebenadering, 

waarbij de vechtsporten beoefend worden omwille van zelfverdediging. In het Oosten is deze 

functie van de vechtsport wat op de achtergrond geraakt, terwijl in het Westen de efficiëntiebenadering 

zeer populair is. Prestatieverbetering en grensverlegging maar ook adequate 

weerbaarheid staan centraal in deze benaderingswijze. Volgens Theeboom (2001a, p. 28; 2001b, 

p. 343) past het motief waarom veel kinderen aan vechtsport gaan doen, binnen deze efficiëntiebenadering. 

Zoals we verderop in deze publicatie zullen zien, geven ook verschillende kinderen 

en jongeren in ons onderzoek aan dat ze aan een vechtsport doen om zich zo te kunnen 

verdedigen tegen aanvallers op straat en pesterijen op school. Toch wordt deze benaderingswijze 

door Theeboom (2001a, p. 77) minder aanvaardbaar genoemd, omdat geleerde technieken 

gebruikt worden voor toepassing buiten de sport. 

We gaven al aan dat er in de praktijk meestal mengvormen optreden, waarin kenmerken van 

alle drie de benaderingen te onderscheiden zijn. Bij de typering van de traditionele vechtsportschool 

zagen we dat hier ook al elementen vanuit de sportieve benaderingswijze naar voren 

kwamen. Puur op efficiëntie of sportief gerichte vechtsportscholen vonden we niet terug. Aan 

de hand van een combinatie van elementen uit de verschillende benaderingen, onderscheiden 

we binnen ons veldonderzoek nog twee andere typen vechtsportscholen. 

Een sportieve efficiëntie vechtsportschool 

Bij dit type vechtsportschool kan de meer Westerse vechtsport kickboksen beoefend worden. 

Dit soort sportscholen was bij de oprichting vaak gevestigd in een probleemwijk in een sjofel 

gebouwtje met een oud gymzaaltje dat er in eerste instantie niet uitziet als een sportschool. 

Sanitaire voorzieningen waren minimaal en kleedruimten ontbreken of zijn geïmproviseerd 

aangelegd. Door het grote succes van dit soort sportscholen (uitbreiding van leden) en steun 

van de gemeente en de sportbond zou een aantal van dit soort sportscholen kunnen verhuizen 

naar een betere accommodatie. 

In de trainingen op deze vechtsportscholen wordt minder middels de Oosterse filosofie lesge- 

geven dan in de meer traditionele sportscholen. Er is vaker ruimte voor een ‘dolletje’ en trai- 

ningen zien er soms wat ongestructureerd uit. Toch is de trainer in de trainingen vaak streng 

en wordt er op verschillende fronten discipline bijgebracht. Te laat komen in de les wordt bijvoorbeeld 

vaak bestraft middels een fysieke opdracht. In de trainingen wordt regelmatig op 


41

een ‘harde’ manier met elkaar getraind, maar is aan de andere kant ook een strenge controle 

op ontoelaatbaar gedrag. Ondanks dat er in deze sport geen rangen zijn, is respect voor je 

‘meerdere’, en dan met name de trainer, erg belangrijk. Op deze sportschool trainen zowel 

recreatieve sporters, alsook sporters die tevens wedstrijden vechten. Vele jongeren die op wedstrijdniveau 

de vechtsport te beoefenen, dromen ervan net zo goed te worden als de bekende 

K1-vechters. Vele Nederlanders (ook van allochtone afkomst) domineren de internationale top 

en subtop in het kickboksen. Deze voorbeelden spreken de sporters aan en laten zien dat er 

veel aanzien en geld te verdienen is in deze sport, ongeacht je sociale of culturele afkomst. 

De train(st)er en/of sportschoolhoud(st)er speelt in deze vechtsportschool een heel grote 

rol. Vaak fungeert hij of zij als ouderfiguur voor sporters. De trainer ziet voor zichzelf een 

soort pedagogische taak weggelegd en bemoeit zich in veel gevallen ook met het leven van de 

sporter buiten de vechtsportschool. Zo mogen sporters bijvoorbeeld niet komen trainen als ze 

hun huiswerk niet af hebben en wordt gecontroleerd met welke vrienden of vriendinnen de 

jongeren omgaan. De sociale controle komt op de onderzoekers soms als beklemmend over, 

maar wordt door veel sporters als prettig ervaren. De train(st)er fungeert voor enkele sporters 

namelijk tevens als vertrouwenspersoon, waar ze terechtkunnen met vragen en problemen, 

ook in het leven buiten de vechtsportschool om. In de vechtsportschool is dus sprake van een 

hechte sociale controle. Wanneer sporters echter besluiten om niet meer te komen trainen of 

naar een andere sportschool te gaan, laat de trainer het contact met de sporter los. Besluit een 

sporter na een rustperiode weer terug te komen, dan wordt hij of zij weer gemakkelijk in de 

groep opgenomen. Wanneer hij of zij bij een andere vechtsportschool heeft getraind, liggen 

de zaken meestal anders. De verhoudingen tussen concurrerende vechtsportscholen zijn niet 

altijd goed. Ouders zijn tijdens de trainingen welkom, vaak blijven zij aan de kant van de zaal 

of in een andere ruimte zitten om met elkaar te kletsen. Na de trainingen wordt er door enkele 

sporters vaak kort nagepraat. Hiervoor is een kleine ruimte ingericht als soort ‘woonkamer’. 

Dit type sportscholen heeft, vaak ook door de ligging, laagdrempelige toegang en afkomst van 

de trainer, een grote aantrekkingskracht op allochtone jongeren. Van oorsprong trainen ook 

enkele laagopgeleide autochtonen bij deze sportschool. De laatste jaren traden echter ook hoger 

opgeleide autochtonen toe tot de sportschool. De trainingen zijn bij vlagen enorm druk bezocht 

en meestal traint iedereen door en met elkaar: mannen en vrouwen, jong en oud, beginners 

en gevorderden. Bij grote ledenaantallen wordt besloten om trainingen voor volwassenen en 

kinderen te scheiden. Soms wordt ook een aparte vrouwengroep gestart. 

Motieven voor sporters om bij deze vechtsportschool te gaan en te blijven trainen, variëren. 

Naast het intrinsieke motief van het leuk vinden geldt ook vaak een extrinsiek motief als 

gezondheid, agressieregulatie of van de straat af zijn, zich veiliger voelen op straat, geld en 

status verdienen of een beter uiterlijk krijgen. Vaak zijn sporters via een vriend, vriendin of 

familielid bij de sportschool terechtgekomen. Bij deze sportschool bezien trainers en sporters 


de sport vooral vanuit de efficiëntie en sportieve benaderingswijze, terwijl soms ook kenmer- 

ken van de traditionele benaderingswijze aanwezig zijn. 

Ook de laatste door ons onderscheiden sportschool kent kenmerken van alle drie de net bespro- 

ken benaderingswijzen, maar kenmerkt zich bovenal door een meer inclusieve op fitness en 

sportiviteit gerichte, breedtesportbenadering. 

De ‘inloop’ (vecht)sportschool 

Bij dit type vechtsportschool kunnen de sporten boksen en kickboksen beoefend worden. 

De vechtsportschool ligt vaak in een multiculturele (probleem)wijk en is opgezet vanuit de 

gedachte dat vechtsport voor iedereen toegankelijk moet zijn. Ook wil de sportschool een 

buurtfunctie hebben. Het pand waarin de school gevestigd is, werd voorheen mogelijk gebruikt 

voor criminele praktijken maar sinds de vechtsportschool er is gevestigd zijn deze praktijken 

uit de buurt gebannen. Het lidmaatschap voor deze sportschool ligt niet voor een maand of jaar 

vast. Sporters kunnen per les of week een laag bedrag betalen. Door de laagdrempelige toegang 

is het makkelijk een training te volgen, maar ook makkelijk om weg te blijven. 

Voor de training is er een vrije inloop van ongeveer dertig minuten in de gezamenlijke kleed- 

kamer waar sporters de sportschoenen en handbandages aantrekken en met elkaar kletsen. 

Ook na de officiële aanvangstijd van de training kunnen sporters nog binnenkomen. Door de 

trainers wordt dit nauwelijks opgemerkt. De trainingen zelf vinden plaats in een grote open 

ruimte, waar veel sporters gelijktijdig trainen. De warming-up verzorgen de sporters zelf, 

daarna vormen ze zelf tweetallen. Gedurende de kern van de training geeft de trainer opdrachten 

via een headset, die de sporters gedurende enkele minuten uitvoeren. Op de achtergrond 

klinkt snelle muziek. Tussendoor zijn er regelmatig korte drinkpauzes van enkele minuten, 

waarin sporters gezellig met elkaar kletsen. Voor de rest zijn zij vooral serieus aan het trainen. 

Door deze opzet doet de training een beetje aan als een aerobics- of fitnessles. Enkele sporters 

(meestal beginners of wedstrijdsporters) krijgen tussendoor individuele aanwijzingen. Een 

enkeling traint op een bokszak in plaats van met een partner. De kleine groep wedstrijdsporters 

traint in dezelfde ruimte als de recreanten, maar wel aan één kant van de zaal, waar ook 

een boksring is opgesteld. Hierin sparren zij zonder begeleiding tegen andere wedstrijdboksers. 

Af en toe worden zij specifiek begeleid door de trainer of hulpcoach. De training eindigt 

standaard met spier- en krachtoefeningen. De training verloopt over het algemeen wat rommelig, 

maar er heerst wel een prettige sfeer. 

De trainers kennen niet alle sporters persoonlijk, mede omdat ze met zo velen zijn en onre- 

gelmatig komen. Met de vaste sporters hebben de trainers wel een goede band en zeker bij de 

inloop voor de training proberen ze met zoveel mogelijk sporters een kort praatje te maken. Op 

enkele vrienden na, die ook in de sportschool komen, zien de trainers hun sporters niet buiten 

de sportschool en bemoeien ze zich ook niet met het sociale leven van de sporters. Ouders en 


43

uurtbewoners kunnen tijdens de trainingen binnenlopen om naar de training te kijken, toch 

is het niet echt druk aan de kant. Waarschijnlijk ook omdat de meeste sporters ouder zijn dan 

veertien jaar. 

De vele sporters die in deze sportschool trainen, vormen een heel gemêleerd gezelschap. Van 

de 75 sporters die gemiddeld bij een training aanwezig zijn, is ongeveer de helft van autochtone 

afkomst. De andere helft bestaat uit een gemêleerd gezelschap van sporters met een Surinaamse, 

Antilliaanse, Marokkaanse, Turkse, Afrikaanse en Oost-Europese achtergrond. Er 

trainen zowel mannen als vrouwen. Ongeveer een kwart van de sporters is vrouw. Er zijn niet 

veel heel jonge sporters, de gemiddelde leeftijd ligt tussen de 16 en 30 jaar. Ook zijn nog redelijk 

wat veteranen actief. 

De motieven van de sporters om bij deze sportschool te sporten, variëren. De meeste sporters 

sporten op recreatieve basis, een enkeling doet ook aan wedstrijden en streeft ernaar dit ook 

professioneel te kunnen doen. De meeste sporters en de trainer benaderen de vechtsport vanuit 

de sportieve benaderingswijze. 

Tussen sportclub en fitnesscentrum 

Een gezamenlijk kenmerk van de vechtsportscholen is dat hun organisatievorm zowel kenmerken 

heeft van een traditionele sportvereniging als van buurtsportactiviteiten en een fitnesscentrum. 

Er is over het algemeen een redelijk flexibele betalingsstructuur (per keer of per 

maand betalen), wat bijdraagt aan een grote inclusiviteit, maar tevens aan een grote doorloop. 

Bij vrijwel alle casusverenigingen zagen de onderzoekers dat enorm veel sporters tot de vechtsportschool 

toetraden, maar dat er eveneens heel veel weer vertrokken. Bij iedere casusvechtsportschool 

werd geconstateerd dat er in 2009 slechts een klein groepje ’diehards’ was overgebleven 

van de groep die zij in 2007 observeerden. Op de sportverenigingsstructuur versus 

fitnesscentrumstructuur komen we later in de rapportage, bij de bespreking van de sociale 

aspecten, nog terug. 

3.2 Motieven om aan vechtsport te doen 

Motieven om met een vechtsport te beginnen en deze te blijven beoefenen, hangen sterk samen 

met de drie eerdergenoemde benaderingswijzen. De motieven hangen verder ook samen met 

de betekenisgeving aan en het optreden van mogelijke effecten van vechtsport. 

De in ons onderzoek door sporters, ouders en trainers genoemde motieven, komen overeen 

met die uit eerdere studies van Theeboom (2001a) en Anthonissen en Dortants (2006). 

Ouders die hun kinderen aanmelden bij een vechtsportschool, om ze bijvoorbeeld meer 

zelfvertrouwen te laten krijgen, gaan vooral uit van de traditionele benadering. Jongeren die 

met een vechtsport beginnen doen dat voornamelijk om zich op straat beter te kunnen verde- 


digen (binnen de efficiëntiebenadering). Onder andere door de invloed van de sportschool en/ 

of trainer, kan de vorm van waaruit een vechtsporter zijn of haar sport benadert en zijn of haar 

motieven om vechtsport te (blijven) doen, in de loop van de tijd veranderen. 

Vechtsport is leuk en gezond 

In figuur 3.1 is te zien hoeveel procent van de jongeren die aan sport doen het (helemaal) eens is 

met verschillende stellingen over motieven om aan sport te doen. Ook de visies van de trainers 

op de motieven van vechtsportende jongeren staan afgebeeld (zie tabel B3.1 in de bijlagen voor 

de bijbehorende gegevens). 

Figuur 3

Hieruit komt reeds de koppeling van verschillende motieven naar voren zoals gezondheid en 

esthetische redenen. Ook in enkele andere interviews noemen jongeren het krijgen van een 

mooier lichaam als (hoofd)motief: 

“Ik zeg eerlijk; ik was eigenlijk gekomen om af te vallen. Ik was vroeger beetje 

mollig, en toen ging ik naar de middelbare school en toen vond ik beetje schandalig 

hoe ik erbij liep. Toen dacht ik: ik moet gaan sporten. Toen was het trainen, 

trainen, trainen.” Zouhair, 17 jaar 

“En na ons kwam altijd een groep oudere jongens trainen. Gespierde jongens. 

Dat wil ik ook! Ik wil ook hier zo later lopen.” Mounir,18 jaar 

In de vragenlijst werd ‘sterker en gespierder willen worden’ door driekwart van de vechtsporters 

genoemd, tegenover nog niet de helft van de overige sporters. Ook de trainers schatten dit 

motief onder hun pupillen beduidend lager in dan de jongeren zelf. Tabel B3.2 in de bijlagen 

laat zien dat vooral mannelijke vechtsporters (85%) aangeven sterker en gespierder te willen 

worden. Maar ook onder meisjes scoren vechtsporters hierop hoger dan andere sporters. Een 

mogelijke verklaring is dat sterker en gespierder worden sterk samenhangt met fysieke weerbaarheid, 

het meest onderscheidende motief van vechtsporters. 

3.2.1 Weerbaarheid en agressieregulatie 

Uit eerder onderzoek bleek dat vooral kinderen en vrouwen met vechtsport zijn begonnen om 

zich te kunnen verdedigen. Lawler (2002) vond dat vrouwen vaak aangeven aan vechtsport 

te doen om zich te kunnen verdedigen en zich zelfverzekerder te voelen op straat. Kinderen 

geven vaak als motief zich te willen verdedigen tegen pesterijen op school (Theeboom 2001a, 

p. 28). 

Ook in dit onderzoek onderschrijven acht op de tien vechtsporters dat ze aan vechtsport 

doen omdat zich willen leren verdedigen en bijna negen op de tien dat ze beter willen leren 

vechten. Bij de trainers zien we een iets groter verschil, dat waarschijnlijk samenhangt met 

sociale wenselijkheid. Volgens zeven op de tien trainers is leren verdedigen een motief van hun 

sporters; zes op de tien trainers geven aan dat hun sporters (ook) graag zouden willen leren 

vechten. 

Ook vonden we een sekseverschil met betrekking tot de motivering om te willen leren 

vechten dan wel zichzelf willen leren te verdedigen. Voor meisjes geldt het motief ‘zich leren 

verdedigen’ iets sterker (89%) dan voor jongens (79%) en jongens (83%) geven juist iets vaker 

aan te willen leren vechten dan meisjes (73%), zie tabel B3.2 in de bijlagen. In de interviews 

gaven meisjes beduidend vaker dan jongens aan dat het zich kunnen verdedigen op straat een 

fijne bijkomstigheid is van het beoefenen van een vechtsport. 

In de interviews gaven veel ouders aan dat het zich leren verdedigen een belangrijk motief 

is waarom zij hun kinderen, en met name hun dochters, op een vechtsport doen. 


“Want zij is een mooie meisje, ja iedereen zegt van eigen kind, maar zij echt is 

een mooie meisje, knappe meisje. Ik zeg ja, dalijk grote school, problemen, weet 

je wel. Als ik weet zij hier leert zelfverdedigen, dan ik een beetje rustiger hè. Als 

zij dan bijvoorbeeld niet op deze [afgesproken] tijd terug is gekomen, en als jij 

weet ze kan een beetje zelfverdedigen, dan jij niet zo ongerust.” Bosnische vader 

“Mijn dochter moet zich goed kunnen verdedigen als er een zieke geest langskomt.” 

Trainster Judith, tevens moeder 

Eén op de tien jongeren en bijna één op de tien trainers geven aan dat de keuze voor vechtsport 

soms ook deels of vooral bepaald is door de ouders. Ook in de interviews kwam dit naar voren. 

Opvallend is dat vooral ouders van kinderen met een motorische, verstandelijke of sociaalemotionele 

beperking en ouders van kinderen met gedragsproblemen bewust hebben gekozen 

voor vechtsport. Volgens de ouders is vechtsport goed voor de motorische en sociaal-emotionele 

ontwikkeling van kinderen, om kinderen zowel fysiek als mentaal weerbaarder te maken. 

Voor verlegen en teruggetrokken jongeren draagt het bij aan het vergroten van het zelfvertrouwen 

en de assertiviteit. 

“Zelf hebben wij nooit vechtsport gedaan, we houden ook helemaal niet van sporten. 

Maar de trainer die had het erover dat het goed zou zijn voor zijn zelfvertrouwen 

en dat ie eens iets terug kon doen als hij gepest werd. Mijn zoon had nog 

al eens ruzie op school. En hij durfde eigenlijk nooit iets terug te doen, dus om 

hem wat weerbaarder te maken is hij dan hierheen gegaan.” Nederlandse moeder (1) 

Voor brutale en agressieve jongeren geldt juist dat ze door vechtsportdeelname zichzelf leren 

te beheersen en respect te hebben voor anderen. Deze aspecten konden in de vragenlijst niet 

door de jongeren worden aangekruist als motief om aan vechtsport deel te nemen. In de interviews 

kwam dit aspect echter regelmatig aan de orde. 

“Wij vonden het voor hem beter, omdat hij een beetje problemen op school had met 

leren. En omdat hij niet goed kon leren (lezen kon hij niet) toonde hij ander gedrag. 

Hij had de handjes los bij andere kinderen uit zijn klas. Wij hadden zoiets van, hij 

gaat maar onder boksen, dan kuurt hij zich op de boksschool uit. Vanaf de tijd dat 

hij onder boksen zit, gaat het wel heel goed met hem.” Nederlandse moeder (3) 

Enkele sporters geven in de interviews ook zelf aan bewust te zijn begonnen met vechtsport 

vanwege de beoogde positieve psychosociale effecten van vechtsport. 

“Maar ik ben er ook mee begonnen door m’n eigen issues die ik had. Ik wilde 

zelfvertrouwen, erkenning, laten zien dat ik het wel kan. Mijn onzekerheid was 


47

ook een belangrijk motief om aan vechtsport te gaan doen.” Trainster Aicha, zelf ook 

vechtsportster 

Verderop in dit hoofdstuk komen we terug op de vraag of vechtsport ook daadwerkelijk bij- 

draagt aan de verwachte positieve psychosociale effecten. En tevens op de vraag welke con- 

dities de effecten optimaliseren. Veel sporters combineren de eerdergenoemde motieven die 

meer voortkomen uit een traditionele benadering van vechtsport met sportieve motieven zoals 

het willen winnen van wedstrijden en het ambiëren van een professionele vechtsportcarrière. 

3.2.2 Wedstrijden en een carrière in de vechtsport 

Zeven op de tien ondervraagde jongeren geven aan dat ze graag wedstrijden willen winnen. Het 

verschil met overige sporters (55%) wordt vooral veroorzaakt door vechtsportende meisjes en 

niet-westerse allochtonen (zie tabel B3.2 in de bijlagen). Mannelijke vechtsporters willen even 

graag als andere mannelijke sporters (vooral voetballers) wedstrijden winnen. Ongeacht achtergrond 

geven vechtsporters in de vragenlijst niet vaker dan andere sporters aan dat ze geld willen 

verdienen met hun sport. Wel noemen vechtsportende jongeren dit motief vaker dan hun trainers. 

Wanneer we kijken naar het samengestelde schaalmotief status/opbrengst (sterker en gespierder 

willen worden, wedstrijden willen winnen en geld willen verdienen met de sport) scoren vechtsporters 

hoger (59%) dan andere sporters (43%), ook wanneer het gaat om etniciteit en sekse, zie 

tabel B3.2 in de bijlagen. 

De wens om wedstrijden te winnen en de daarmee samenhangende potentiële lucratieve 

(financiële) gevolgen, zijn aspecten die regelmatig naar voren komen in de interviews. Vele, 

met name jonge sporters en vooral ook hun vaders, dromen ervan kampioen te worden. 

“Voor mijn zoons is het belangrijkste motief prijzen halen. Het trainen is ook leuk 

maar het gaat vooral om prijzen halen.” Marokkaanse vader (1) 

Ook andere vaders geven aan erg veel over te hebben voor de carrière van hun zoons. 

“Als ik plaats van hem was, als ik zo hoog kom, dan was ik alleen maar hier gebleven, 

dan had ik alles opgegeven, ook school. Alleen maar dit. Als ik op dit niveau 

zou komen. Daar kun je ook veel geld mee verdienen. Stel je komt K1 staan, kijk 

maar Sem Schilt, hij hoeft alleen maar zes wedstrijden per jaar draaien en hij 

krijgt al heel veel geld, en niet alleen Sem Schilt, ook Remy Bojanski en Tyroon 

Spong, allemaal die is populair. Zij kunnen gewoon later leven van de geld zij nu 

verdienen, en niet alleen dat. Zij kunnen, als je zo goed bent, iedereen wil ergens 

een demo of iets, of een training, dat zij kunnen overal. Of je wordt trainer van eh, 

straks komen andere talenten, en dan je wordt trainer van hen. Ja, als goed kan, er 

zit hele goede toekomst in.” Bosnische vader 


Naast deze Bosnische vader lijkt ook een Irakese vader mogelijkheden te zien voor zijn zoon om 

via vechtsport hogerop te komen in het leven. Beiden hebben een vluchtelingachtergrond en hebben 

zelf hard moeten werken om in Nederland een baan te vinden. Zij hebben gemerkt dat in een 

reguliere baan (die onder het niveau ligt van het werk dat ze in het land van herkomst deden), hard 

werken niet altijd een garantie is tot goede verdiensten en een hoog aanzien. Zij willen graag een 

andere toekomst voor hun zonen. Binnen de vechtsport zijn er mogelijkheden om hogerop te komen 

voor iedereen met talent en inzet, ongeacht etnische of sociaaleconomische afkomst. De huidige 

kampioenen in aansprekende wedstrijden zoals de K1-toernooien, zijn hier goede voorbeelden van. 

We zien hier overeenkomsten met het onderzoek onder jonge boksers van Anthonissen en Dortants 

(2006). Zij ontdekten dat veel jonge boksers met een vluchtelingenachtergrond zijn gaan boksen 

omdat ze bekende boksers als voorbeeld zagen, en net als hen een goede toekomst willen bereiken 

met het (wedstrijd)boksen. 

Een trainer geeft aan het jammer te vinden dat er nu zoveel geld te verdienen is in bepaalde 

vechtsporten zoals kickboksen. Geld en macht zijn belangrijker geworden, waardoor de toewijding 

en motivatie van veel jongeren niet meer vooral intrinsiek is. 

“Alles draait om geld, macht. Vroeger, in mijn tijd was het echt leuk, dan deed je met 

hart en ziel vechtsport, omdat je het leuk vindt. Maar nu is het echt, van kleins af aan, 

jongens denken al aan geld “dan ga ik zoveel verdienen”. En vroeger was dat niet, dat 

is wat veranderd is. En het speelt met macht, vooral met geld. Kijk, grote promotors of 

scholen die veel geld hebben die kunnen jouw beste leerling omkopen of overhalen.” 

Trainer Nourredine 

De motivatie om geld te verdienen in de sport speelt voor sommige sporters een rol, maar is 

meestal niet het enige motief. Wanneer een trainer of ouder teveel pusht om aan wedstrijden te 

gaan doen, kan dat het tegenovergestelde effect hebben. 

3.2.3 Socialisatie in de vechtsport 

Zoals te zien is in figuur 3.1, geven weinig jongeren (10%) aan dat ze aan vechtsport doen 

omdat dit van hun ouders moet. We verwezen reeds naar de jongeren die vooral vanwege de 

door hun ouders aan vechtsport toegeschreven pedagogische waarde met een vechtsport zijn 

begonnen. Daarnaast is er echter een grotere groep die geïnspireerd en/of gestimuleerd is 

door hun ouders. 

“Hij zit op boksen omdat papa daar helemaal idolaat van is. Toen hij jong was 

ging hij gewoon verplicht mee naar de boksschool omdat ik daar zelf ging trainen. 

Later ging hij het zelf ook leuk vinden, maar papa was wel de trigger. Verder 

is sporten verplicht in mijn huis, maakt niet uit wat hij doet als hij maar iets 

doet.” Surinaamse vader 


49

Naast ouders zijn het ook vaak andere familieleden of vrienden die de sporters laten kennis- 

maken met een vechtsport. Van de vechtsporters die de vragenlijst hebben ingevuld geeft een 

kwart (mede) aan dat ze aan vechtsport zijn gaan doen omdat een vriendje of vriendinnetje hier 

ook bij zit. Trainers schatten dat percentage op driekwart. Jongeren geloven liever dat ze eigen 

keuzes maken, maar blijken toch vaak beïnvloed door hun sociale omgeving. 

Vooral allochtone vechtsporters zijn vaak door een familielid of vriend meegenomen naar 

de vechtsportschool. Wanneer ouders merken dat familieleden en/of anderen uit hun sociaalculturele 

omgeving ook lid zijn van de vechtsportschool of vereniging maakt dit de toegang 

een stuk makkelijker. Sommige jongeren die vechtsport van de televisie of via films en computerspelletjes 

kennen, zijn zelf op zoek gegaan naar een vereniging/sportschool in de buurt en 

hebben zich aangemeld. 

Ondanks het feit dat vechtsport vooral een individuele sport is, geven veel kinderen en jon- 

geren aan dat ze het sociale aspect van de sport erg belangrijk vinden. Bijna één op de vier 

(vecht)sporters onderschrijft het affiliatiemotief en geeft aan dat ze via de sport graag nieuwe 

vrienden willen maken. Enerzijds geven sommige vechtsporters aan bewust te kiezen voor een 

individuele sport als vechtsport, waardoor ze zich niet kunnen verbergen achter anderen (vgl. 

Anthonissen en Dortants 2006). Anderzijds is er tijdens trainingen en wedstrijden volop de 

mogelijkheid sociale contacten op te doen, iets dat de meeste sporters erg aanspreekt. 


Portret van een jonge kickbokser: 

Gulcem (1991), ‘Kind van de trainer’ 

Als veertienjarige komt Gulcem begin 2006 voor het eerst trainen bij Fightgym. Ze is meegeko- 

men met een Turkse vriendin, die al langer bij Fightgym traint. Na vijf jaar te hebben geturnd, 

heeft ze daar genoeg van (“je kreeg daar nooit goede aanwijzingen”) en wil ze iets anders gaan 

doen. Ook Gulcem is van Turkse afkomst. Haar ouders zijn geboren in Turkije, zelf is ze in Nederland 

geboren. Ze woont in dezelfde stad als waar de sportschool staat, maar niet in dezelfde wijk. 

Gulcem kent de meeste andere Turkse sporters ook van buiten de vechtsportschool. Ze traint het 

meest met haar vriendin Elif, die ook wedstrijden vecht. In het schooljaar 2007-2008 stopt Elif 

met kickboksen omdat ze van haar ouders meer aandacht aan school moet besteden. Gulcem 

vindt dit jammer, maar blijft zelf doortrainen. Ze is bijna elke training aanwezig, maar heeft niet 

de ambitie om haar brood te gaan verdienen met wedstrijdvechten. Wel wil ze zo lang mogelijk 

door blijven gaan met vechtsport en denkt ze erover om later bijvoorbeeld haar eigen sportschool 

te beginnen. 

Al snel blijkt dat Gulcem veel talent heeft. Hoewel het vechten van wedstrijden niet haar inten- 

tie was toen ze begon, stimuleert de trainer haar wel dit te gaan doen. Na een aantal maanden 

training mag ze van trainer Omer al wedstrijden gaan vechten. Haar eerste wedstrijd is direct 

op een groot gala (zoals kickbokstoernooien vaak genoemd worden), waar ze vecht tegen de 

Nederlandse kampioene in haar gewichtsklasse. Het vechten tegen een ervaren kampioene en 

de hele entourage maakt grote indruk op Gulcem. 

“Ja, ik kwam toen in de kleedkamer en ik had mijn tegenstander al gezien, maar nog niet mee 

gepraat. En ik kwam in de kleedkamer en ik was toen heel zenuwachtig want dat meisje had al 

twintig wedstrijden gedaan en dit was pas mijn eerste. En zij was twee keer Nederlands kampioen 

geweest. Daar word je dan een beetje zenuwachtig van, van wat staat me te wachten en zo. 

Is zij heel goed? Kan ik het wel volhouden? Al die vragen gingen door mij heen. Toen ik naar 

binnen ging, zo toen was ik zenuwachtig! Dan moet je zo lopen en al die mensen kijken je aan: 

‘Wie is dat meisje?’ Want niemand kent mij, alleen een paar mensen van Fightgym zelf, maar die 

anderen allemaal van ‘Wie is dit meisje? We kennen haar niet’. En zelfs iemand van de Nederlandse 

kampioenschappen was komen kijken. 

Dus wij daar naar toe, in de ring een beetje los te springen en los te maken, en mijn trainer 

zei ook: ‘Je kan het heel goed en zij is nou helemaal niet zo goed en je kan het ook aan.’ En dan 

komt zij eraan, weet je, heel veel indruk te maken, ze maakte er echt zo’n showtje van. Ik dacht 

van ‘shit, dadelijk verlies ik dit echt’. Weet je, zij komt echt wel verzekerd over en ik ben op van 

de zenuwen. En op een gegeven moment, in de eerste ronde, ja eerst was ik wel zo’n beetje bang 

maar ik dacht wel van, ‘ja, ik moet gewoon verder gaan, want dit meisje is nou ook weer niet 

zo heel erg goed’. En op een gegeven moment dacht ik ‘ik ga opgeven’, want ik was echt buiten 

adem. En benauwd van al die warme lucht en zo. Ik kon echt niet meer. Maar ze zeiden ‘je kan 

nog wel, je moet gewoon doorgaan, doorgaan, doorgaan’. Dat zei een ander meisje die mij ook 

portret van een jonge kIckBokser 

51

coachte, die al zes jaar hieronder zit. Zij zei dat ik door moest gaan, gewoon een beetje aanvallen, 

dus toen ging ik weer in de ring staan en toen ging ik er gewoon weer voor. Dus ja, ik heb toen 

wel verloren, maar ik heb wel verloren met trots. Want Omer kwam nadien de ring in, en hij zei 

tegen iedereen dat ik nog maar vijf maanden trainde. Als je dan tegen iemand vecht die al meer 

als zes jaar bij kickboksen zit, en dan bijna wint, dan verdien je gewoon respect. En bij kickboks. 

nl daar stond ook al, als dit meisje nu al zo goed is, dan mag Silvana wel uitkijken, want over een 

halfjaar dan maakt Gulcem haar af. Dus ik dacht wel ‘nou…’.” 

Kort na dit gala vecht Gulcem nog een minder prestigieuze wedstrijd, die ze met gemak wint. 

Deze overwinning en de deelname aan het grote gala geeft haar veel aanzien binnen de club, 

maar ze stelt zich tijdens de trainingen niettemin bescheiden op. Wel is ze vaak aan het woord. 

Ze discussieert graag met de andere Turkse meiden, waarbij de Turkse identiteit en het geloof 

vaak voorkomende onderwerpen zijn. Ze heeft hierover gematigd liberale en soms deels tegenstrijdige 

opvattingen. Gulcem is zelf islamitisch en geeft aan dat Allah een van de belangrijkste 

personen in haar leven is. Ze is echter tevens van mening dat iedereen zelf mag weten hoe hij of 

zij het geloof beleeft en ervaart. Ze draagt geen hoofddoek en gaat ook niet naar de moskee, maar 

dat wil volgens haar niet zeggen dat ze niet gelooft. Anderen die dit wel doen respecteert ze, 

maar ze vindt het fout als vrouwen vanwege hun geloof niet gaan sporten. Tegelijkertijd spreekt 

ze kwaad van een Turks meisje dat bij een andere vechtsportschool op heel hoog niveau sport. 

Volgens Gulcem maakt dit meisje haar Turkse gemeenschap ten schande. Dit meisje neemt het 

volgens Gulcem niet zo nauw met de normen en waarden uit de Turkse gemeenschap. Mogelijk 

speelt hier ook jaloezie een rol, aangezien het meisje op zeer hoog niveau sport en beter is 

dan Gulcem. Gulcem geeft aan niet graag tegen het meisje te vechten, omdat “twee Turken uit 

dezelfde stad tegen elkaar, dat werkt niet”. 

Aan de onderzoeker vertelt Gulcem dat de beoefening van vechtsport een zeer positieve draai aan 

haar leven heeft gegeven. Door vechtsport is ze een stuk rustiger geworden. Ze was naar eigen 

zeggen voorheen nogal koppig, maar heeft van de trainer geleerd te luisteren en niet altijd meteen 

een weerwoord te geven. Ze heeft een heel goede band met Omer. Ze kan bij hem ook terecht voor 

zaken die niet met de vechtsport(school) te maken hebben. “Met Omer kun je ook gewoon over 

privédingen praten. Dingen die je niet tegen andere mensen vertelt. Want als ik bijvoorbeeld hier 

alleen ben of zo, dan vraagt hij altijd hoe het thuis gaat. ‘Als je problemen hebt kun je altijd bij mij 

komen.’ Hij is niet alleen een trainer, maar ook gewoon iemand die je helpt met je privéleven.” 

Ze vertrouwt de trainer haar problemen toe en praat regelmatig na de trainingen apart met hem. 

Aan de onderzoeker vertelt Gulcem niet heel veel over haar privéleven, maar uit gesprekken met 

haar en met de trainer komt wel naar voren dat er thuis financiële problemen zijn en dat ze het 

niet heel makkelijk heeft. Haar ouders lijken weinig betrokken te zijn bij haar sportdeelname en 

-prestaties. Ze ziet de sportschool als een tweede thuis en de trainer als een soort vaderfiguur. 

Ze vindt het erg prettig dat hij net als haar Turks is. “Dat is gewoon een fijner gevoel.” Trainer 


Omer ziet haar ook als ‘speciaal’, mede omdat hij bekend is met haar thuissituatie. Daarom zet hij 

zich extra voor haar in. Toen het lastig was om naar de trainingen kon komen omdat ze geen fiets 

had, regelde hij een fiets voor haar. Ook matst hij haar met de contributie en met de aanschaf 

van bokshandschoenen. 

Buiten de vechtsportschool om heeft Gulcem het vooral druk met school. In het schooljaar 2006- 

2007 doet ze eindexamen vmbo. Het is op het randje, maar tot haar grote vreugde slaagt ze na 

een herexamen, zodat ze met een vervolgopleiding kan beginnen. Ze gaat in het schooljaar 2007- 

2008 een opleiding op mbo-niveau drie doen, richting handel/verkoop. De opleiding verloopt 

voortvarend. Halverwege 2008 is ze bezig met een leuke stage in een kledingwinkel en hoopt 

voor haar volgende stage terecht te kunnen bij een winkel die kickbokskleding en -materialen 

verkoopt. Ze weet nog niet goed wat ze later wil gaan doen, maar denkt iets in de verkoop. 

Ook het kickboksen gaat nog steeds goed. In 2008 – Gulcem is dan 17 – is er nog niet veel ver- 

anderd aan haar beleving van de vechtsport. Ze heeft eind 2007 nog twee wedstrijden gevochten 

en er één van gewonnen. De trainer regelt echter niet meer zoveel wedstrijden, dat vindt ze wel 

jammer, maar ze denkt er zeker niet over om bij de club weg te gaan. In de zomer van 2009 is ze 

nog steeds enthousiast over kickboksen en traint ze nog steeds bijna dagelijks. Sinds mei van dat 

jaar heeft Fightgym ook een groep alleen voor vrouwen, waar Gulcem, samen met Omer, haar 

eigen trainer, les geeft. Ze vindt dit erg leuk om te doen. De groep loopt nog niet echt goed, maar 

ze verwachten dat het wel gaat groeien. Er is nu ook fitness- en aerobicsles voor vrouwen, waar 

ongeveer vijftien (Turkse) vrouwen sporten. 

Gulcem vindt de damesgroepen leuk, maar traint zelf het liefst in de gemengde groep, omdat 

ze zich daar beter kan voorbereiden op wedstrijden. Ze moppert wel dat ze al bijna een jaar 

geen wedstrijd heeft kunnen vechten. Omer kan nooit een goede tegenstander voor haar vinden. 

Ze lijkt zelf vraagtekens te hebben bij dit verhaal, want op kickboks.nl ziet ze wel dat er 

verschillende meiden in haar gewichtscategorie zijn die ook vechten. Maar ze wil haar trainer 

ook niet afvallen. Omer belooft binnenkort een wedstrijd voor haar te regelen, want hij heeft 

een geschikte tegenstander gevonden. Hoewel ze graag wilde vechten lijkt Gulcem zich ook wat 

druk te maken over een mogelijk aanstaande wedstrijd. Ze is bang dat ze niet meer goed kan 

vechten, omdat het al zo lang geleden is dat ze in de ring heeft gestaan. Hoe haar vechtsportcarrière 

verder gaat verlopen, durft ze nog niet te zeggen. Ze geeft nog steeds aan haar professionele 

carrière niet binnen de vechtsport te zien. Ze wil haar mbo-opleiding goed afronden en daarna 

hbo gaan doen, richting toerisme of economie en management. 


53


Vechtsport en psychosociale 

weerbaarheid Hoofdstuk 4 

Zoals in de inleiding en paragraaf 3.2 over motieven reeds naar voren kwam, zou het beoefenen 

van vechtsport bij kunnen dragen aan diverse positieve psychosociale competenties en gedrag 

zoals zelfwaardering, weerbaarheid, prosociaal gedrag en het beteugelen van agressie. In de 

vragenlijst is gevraagd naar de zelfwaardering van verschillende psychosociale competenties 

en wat het beoefenen van vechtsport heeft opgeleverd. 

4.1 Psychosociale zelfrapportage 

In deze paragraaf bekijken we eerst in hoeverre er verschillen bestaan in deze zelfrapportages 

tussen vechtsporters en andere sporters en tussen verschillende sociale groepen. Mogelijke 

verschillen tussen vechtsporters en overige sporters of tussen sporters en niet-sporters kunnen 

behalve met de invloed van (vecht)sportdeelname ook te maken hebben met verschillen in 

achtergronden of een selectie-effect. In het eerste geval gaat het bijvoorbeeld om verschillen 

in sekse en/of etniciteit. Vechtsporten worden beoefend door relatief veel jongens en jongeren 

met een niet-westerse etnische achtergrond. Ten aanzien van sommige gedragsaspecten en 

overtuigingen staan zij mogelijk anders in de wereld vergeleken met meisjes en de (autochtone) 

etnische meerderheid. Bij een selectie-effect gaat het erom dat jongeren met bepaalde 

kenmerken, zoals een groot zelfvertrouwen, eerder voor (vecht)sportdeelname kiezen dan jongeren 

met een lager zelfvertrouwen. Wanneer we constateren dat (vecht)sporters op bepaalde 

aspecten hoger scoren dan andere sporters c.q. niet-sporters, hoeft dit dus nog niet te betekenen 

dat dit verschil veroorzaakt wordt door (vecht)sportdeelname. 

Om de betrouwbaarheid van de antwoorden te vergroten, zijn de verschillende stellingen die aan 

de jongere zijn voorgelegd samengevoegd tot een aantal schalen. Enerzijds moeten de stellingen 

(‘items’) inhoudelijk bij elkaar aansluiten (bijvoorbeeld ‘ik ben tevreden over mezelf als persoon’ 

en ‘ik ben tevreden met mijn leven’) om een zelfde concept (bijvoorbeeld ‘zelfwaardering’) te 

meten. Anderzijds dient er ook voldoende empirische interne consistentie te zijn (Cronbach alpha 

>.60) tussen de afzonderlijke items, oftewel dat de scores van respondenten op de verschillende 

schaalitems redelijk met elkaar overeenkomen. De volgende vijf schalen zijn geconstrueerd: 

1. Zelfwaardering (‘ik ben tevreden over hoe ik eruit zie’; ‘ik ben tevreden over mezelf als 

persoon’; ‘ik ben tevreden met mijn leven’; ‘ik voel mezelf gelukkig’), Cronbach alpha: 

0,80. 

2. Sportieve competenties (‘ik ben tevreden over mijn sportieve vaardigheden’; ‘ik ben sterk 

vergeleken met leeftijdsgenoten van hetzelfde geslacht’; ‘ik ben snel vergeleken met leeftijdsgenoten 

van hetzelfde geslacht’; ‘ik ben goed in sport vergeleken met leeftijdsgenoten 

van hetzelfde geslacht’), Cronbach alpha: 0,77. 

vechtsport en psychosocIale weerBaarheId 

55

3. Prosociaal gedrag (‘ik gedraag me meestal zoals het hoort’; ‘ik help mijn vrienden regel- 

matig’; ‘ik kom altijd op tijd op afspraken’; ‘ik houd altijd rekening met anderen’). Cron- 

bach alpha: 0,60. 

4. Antisociaal gedrag (‘ik verniel wel eens dingen’; ‘ik ben wel eens betrokken bij vecht- 

partijen’; ‘ik heb wel eens dingen gestolen’; ‘ik bedreig anderen wel eens’; ‘ik ben vaak 

op straat met mijn vrienden’; ‘ik heb vaak ruzie op school en op straat’), Cronbach 

alpha: 0,83. 

5. Agressietolerantie (‘ik ben snel boos of geïrriteerd’; ‘ik vind het leuk om ruzie uit te lokken’; 

‘als je wordt aangevallen, mag je geweld gebruiken om je te verdedigen’; ‘als iemand 

je uitscheldt mag je geweld gebruiken om je te verdedigen’), Cronbach alpha: 0,67. 

4.1.1 Algemene zelfwaardering en fysiek zelfbeeld 

Op beide samengestelde zelfbeeldschalen scoren vechtsporters iets hoger dan andere sporters 

en niet-sporters. Vrijwel alle vechtsporters hebben een positieve zelfwaardering (95%) en ook 

de waardering van het eigen sportief kunnen is hoog (81%). Deze scores, vooral voor het fysiek 

zelfbeeld, liggen iets hoger vergeleken met andere sportende scholieren, zie figuur 4.1. 

Figuur 4

porteren een hogere sportieve competentie vergeleken met respectievelijk autochtonen en 

meisjes, zie tabel B4.1 in de bijlagen. Maar vooral onder meisjes en autochtonen geven vechtsporters 

juist blijk van een hogere sportieve competentie en van een iets hoger algemeen zelfbeeld. 

In de volgende subparagrafen behandelen we de in figuur 4.1 weergegeven kwantitatieve 

uitkomsten in relatie tot de kwalitatieve bevindingen. 

4.1.2 Sociaal gedrag en agressietolerantie 

Ongeacht sekse en etnische achtergrond scoren vechtsporters (90%) iets hoger dan andere 

sporters (83%) op het vertonen van prosociaal gedrag zoals ‘zich gedragen zoals het hoort’, 

‘rekening houden met anderen’ en het ‘regelmatig helpen van vrienden’. 

De zelfrapportage ten aanzien van antisociaal gedrag laat ook een klein verschil zien, 

maar dat is niet significant. Ook als het gaat om agressietolerantie (bijvoorbeeld acceptatie bij 

het gebruik van geweld bij uitschelden, vechten op straat en het uitlokken van ruzie) bestaan 

er nauwelijks verschillen tussen vechtsporters en scholieren die andere sporten beoefenen, zie 

tabel 4.1. 

Wel valt op dat niet-sporters hoger scoren op agressietolerantie zoals het snel boos of geïrriteerd 

zijn. 5 Mogelijk dragen alle vormen van sportdeelname in bepaalde mate bij aan agressieregulatie, 

of beoefenen jongeren met een hoge agressietolerantie (bijvoorbeeld afkomstig 

uit probleemgezinnen) minder sport. 

Tevens is het opvallend dat onder jongens vechtsporters (37%) significant lager scoren op 

agressietolerantie dan andere sporters (vooral voetballers; 44%), zie tabel B4.1 in de bijlagen. 

Mogelijk geeft dit aan dat vechtsportdeelname vooral een positief agressieregulerend effect 

heeft op jongens en minder op meisjes (die reeds een lagere agressietolerantie hebben dan 

jongens). 

Terwijl vrouwelijke vechtsporters nauwelijks verschillen van andere vrouwelijke sportende 

scholieren ten aanzien van agressietolerantie, scoren ze op antisociaal gedrag (respectievelijk 

26 en 17%) zelfs iets hoger. 

Dat de gevonden verschillen duiden op een selectie-effect (prosociale scholieren kiezen 

eerder voor vechtsport) lijkt niet erg waarschijnlijk. Het geven van sociaal wenselijke antwoorden 

kan wel van invloed zijn. Van vechtsporters wordt over het algemeen verwacht dat zij zich 

‘in kunnen houden’. 

Ook de trainers zijn gevraagd naar antisociaal gedrag van hun sporters. De uitkomsten 

laten zien dat de trainers onderkennen dat hun sporters niet alleen ‘engelengedrag’ 

vertonen, maar soms ook over de schreef gaan, zie tabel 4.1. De helft bevestigt dat er binnen 

de vechtsport regelmatig machogedrag wordt vertoond en op tijd komen niet de sterkste 

kant is van alle sporters. Serieuzer is de onderkenning van bijna een derde dat op hun 

sportschool wel eens van elkaar gestolen is en een kwart van de trainers vernielingen 

rapporteert. Minder dan één op de vijf trainers geeft aan dat – ondanks dat hier veelal 

een verbod op staat (zie paragraaf 4.2.3) – sommige sporters ook buiten de sportschool 

vechten. 


57

Tabel 4

Het zijn ook vooral allochtone jongeren die aangeven weinig vertrouwen in anderen te hebben, 

zie tabel B4.1 in de bijlagen. De gevonden verschillen in vertrouwen tussen vechtsporters en 

overige sporters lijken dan ook vooral veroorzaakt door de relatief hoge percentages niet-westerse 

allochtonen onder vechtsporters (vooral jongens) en niet-sporters (vooral meisjes). Onder 

allochtonen vertonen niet-sportende scholieren (64%) het minste vertrouwen in andere mensen, 

gevolgd door overige sporters (60%) en vechtsporters (54%). Onder autochtone jongeren 

vertonen vechtsporters juist iets minder vertrouwen in andere mensen. Mogelijk speelt hier 

ook deels een selectie-effect van sociaaleconomische klasse. Onder autochtonen doen jongeren 

uit problematische en relatief sociaal onveilige omgevingen mogelijk juist vaker aan vechtsport. 

De meerderheid van de ondervraagde trainers (62%) geeft niettemin aan dat ze relatief 

makkelijk het vertrouwen van de sporters winnen (niet in tabel). Ook denken zeven op de tien 

trainers dat hun sporters goed kunnen opschieten met hun ouders. 

4.2 Psychosociale invloeden van vechtsport 

Behalve de beoordeling van verschillende psychosociale competenties en gedrag is de jon- 

geren tevens gevraagd in hoeverre zij vinden dat hun deelname aan (vecht)sport hierop van 

invloed is geweest. 

Uit de vragenlijst komt naar voren dat vechtsporters ten aanzien van alle genoemde positieve 

psychosociale effecten vaker dan andere sporters van mening zijn dat hun sportdeelname 

positieve invloeden heeft op hun eigenwaarde en hun functioneren in de samenleving, zie figuren 

4.3 tot en met 4.5. Ook in de interviews onderschrijven veel sporters, maar vooral de trainers 

en ouders, in de meeste gevallen de positieve invloeden van vechtsport. Vechtsport lijkt 

goed te zijn voor allerlei type jongeren en op ieder type een ander – positief – effect te hebben. 

“Ik heb door de vechtsport geleerd dat je buiten de sportschool niet moet vechten. 

Op mijn school zitten wel ruige kinderen en er wordt wel eens gevochten, 

ik heb zelf ook wel eens gevochten. Maar je krijgt van karate discipline dat je 

niet zomaar moet vechten. Je krijgt respect voor anderen en je leert met elkaar 

omgaan. Je staat bij karate te sparren met anderen en dan ga je elkaar niet 

knock-out slaan, je leert respect te hebben voor elkaar. Mensen denken vaak dat 

vechtsport heel stoer is, maar het is vooral discipline en concentratie. Dat vind ik 

erg leuk aan karate.” Jamila, 15 jaar 

“Ze leren ook echt zelfvertrouwen, maar ook zelfbeheersing en discipline. Respect 

voor anderen, dat sowieso, want dat brandt de trainer er echt wel in. Ook 

met dat groeten enzo bij binnenkomen, als ze niet groeten kunnen ze gelijk vertrekken. 

Ook het elkaar netjes benaderen. Dat merk je ook wel buiten de vechtsportschool, 

ze nemen dat respect ook wel een beetje mee.” Nederlandse moeder (4) 


59

“Je ziet kinderen die gepest worden hier een grote mond krijgen. En jongens die 

druk waren zie je hier door de discipline rustig worden.” Trainster Aicha 

Het benadrukken van de (potentiële) positieve effecten gebeurt mogelijk mede vanuit 

de verwachting dat de buitenwereld een negatief beeld heeft van (bepaalde vormen van) 

hedendaagse ‘hardere’ vechtsporten als kickboksen. Mogelijk willen ze dit imago herstellen 

door vooral de met de traditionele Oosterse vechtsporten verbonden filosofieën te 

benadrukken. 

4.2.1 Veilig voelen, weerbaar zijn en zelfvertrouwen kweken 

Bij de motieven om een vechtsport te beoefenen kwam het aspect van het vergroten van de 

fysieke en mentale weerbaarheid al duidelijk naar voren. Het merendeel van de ondervraagde 

vechtsporters is van mening dat hun vechtsportdeelname ook daadwerkelijk heeft bijgedragen 

aan het vergroten van hun zelfvertrouwen (90%) en het zich veiliger voelen op straat (80%), zie 

figuur 4.3. Driekwart onderstreept dat ze door vechtsport prettiger in hun vel zitten dan daarvoor. 

Vooral het aspect van veiligheid benoemen vechtsporters beduidend vaker vergeleken 

met andere sporters (19%). Trainers onderschrijven alle drie genoemde factoren in sterke mate 

(93-98%, niet in figuur). 

Figuur 4

In de interviews met sporters en ouders kwam het verhoogde veiligheidsgevoel en het toegeno- 

men zelfvertrouwen door vechtsportdeelname eveneens veelvuldig naar voren. 

“Dat vind ik ook wel handig van deze sport, want toen eerst, bij ons he, is zo’n man, die 

steeds van kinderen foto’s maakt enzo, eerst, toen was ik daar ook bang voor, maar nu niet 

meer.” Sara, 13 jaar 

“Mijn zoon is wel echt weerbaarder geworden. Als hij nu een klap krijgt of zo, 

geeft hij er gelijk een terug. Hij durft nou ook echt iets terug te doen.” Nederlandse 

moeder (1) 

“Ik vind het wel jammer dat het in deze samenleving soms zo moet, maar als ze 

zichzelf niet weerbaar kunnen opstellen, dan worden ze altijd gepakt of gepest. Maar 

[mijn dochter] Patricia die wordt gelukkig nooit gepest, maar dat komt denk ik ook 

wel omdat ze gewoon uitstraalt dat ze haar niets moeten flikken. Je kunt aan haar 

gewoon wel merken dat ze meer zelfvertrouwen heeft. Ze geeft wel heel duidelijk 

aan dat er met haar niet te spotten valt. De juf zegt ook altijd dat ze het wel heel duidelijk 

zegt als andere kinderen op moeten houden met pesten.” Nederlandse moeder (2) 

Bij de psychosociale zelfrapportage zagen we dat vechtsporters weliswaar iets meer zelfwaardering 

rapporteerden dan overige sporters, maar het verschil was niet erg groot (zes procent, 

zie figuur 4.1). Omdat vechtsporters wel veel vaker dan andere sporters aangeven dat hun zelfvertrouwen 

is toegenomen, zou het kunnen betekenen dat hun zelfvertrouwen vóór deelname 

lager lag. Ook kan er deels sprake zijn van een retorische bevestiging van de positieve invloed 

van vechtsport, zonder dat vechtsport daadwerkelijk een uniekere bijdrage levert aan het verbeteren 

van zelfvertrouwen dan andere sporten die eveneens gericht zijn op het stimuleren 

van leerervaringen en het vergroten van de eigen competenties. 

In interviews geeft een aantal vechtsporters aan dat hun zelfvertrouwen gegroeid is sinds 

zij aan vechtsport doen. 

“Ja, in het begin ging ik naar karate omdat ik een watje was en niks durfde. Ik 

was ook heel dun. Ik kreeg door karate meer zelfvertrouwen en leerde beter praten. 

Heb namelijk een spraakgebrek. Door de technieken gingen mijn hersenhelften 

beter functioneren en werd mijn motoriek beter.” Patrick, 19 jaar 

“Ik zie het als een goede manier om zelfverzekerder te worden. Het brengt gewoon 

een stuk zelfverzekerdheid mee. Je weet gewoon dat als je in een situatie komt 

waar er wat woordenwisseling is, je bent geen vechtersbaas, maar je komt ook in 

die situaties. Je bent dan toch wat zelfverzekerder. Mocht het ooit zo ver komen of 

je zit in een dreigende situatie. Dan kan je dat toch gebruiken.” Robbert, 19 jaar 


61

Naast enkele sporters zijn het echter vooral de trainers, die zelf vaak ook vechtsporter zijn 

(geweest) en ouders, die positieve ontwikkelingen in het zelfvertrouwen van de sporters 

zien. 

“Je ziet wel dat ze nu echt wel van zich af bijt, ook op het schoolplein enzo. Ze 

staat nu echt haar mannetje wel, heeft veel zelfvertrouwen gekregen daardoor.” 

Molukse vader 

“Ik merkte echt daarna dat ik... toen ik het een tijdje had gedaan, echt zelfverzekerder 

op straat liep. Ik bedoel dat straal je misschien wel uit en in ieder geval 

voelde ik dat. Ik zie dat nu ook met leerlingen die ik les geef. Dat ze dan heel 

bangig binnenkomen en dat ze nu dan (zachtjes he) klappen kunnen opvangen. 

Of dat ze al durven sparren, dat is dan al heel wat. Of dat ze iemand op de plek 

durven zetten die zich even misdraagt. Dat is gewoon, dat krijg je toch mee.” 

Trainster Hanan, zelf ook vechtsportster 

Dat vechtsport niet altijd een eenduidig positief effect heeft op het zelfvertrouwen van jongeren 

toont het geval van Jennifer aan (zie portret). Hoewel ze door het kickboksen nieuwe doelen stelde 

en vastberaden was een carrière als kickbokser te starten, bleek dat achteraf deels een onrealistische 

vorm van (schijn)zelfvertrouwen waarmee ze zichzelf overschreeuwde. Door het verliezen 

van haar eerste kickbokswedstrijd en de negatieve kritiek die ze hierover kreeg van haar trainer 

en clubgenootjes, begon ze aan zichzelf te twijfelen. Een overstap naar een andere vechtsportschool 

bracht langzaam verbetering en via een meer traditionele vechtsportbenadering ontwikkelde 

ze een uitgebalanceerder zelfvertrouwen. Het verhaal van Jennifer is een van de weinige 

verhalen waaruit naar voren komt dat vechtsport niet per definitie bijdraagt tot een positieve 

ontwikkeling van het zelfvertrouwen. In de meeste gevallen zijn de jongeren die een interview 

hebben gegeven de ‘goede voorbeelden’. We hebben niet gesproken met (ouders van) jongeren 

die gestopt zijn met vechtsport omdat het hen niet bracht wat ze er van hadden verwacht. Of het 

zelfvertrouwen door vechtsport vergroot wordt, is afhankelijk van zowel individuele (motieven, 

karakter) als contextuele factoren (trainer, sociale omgeving). 

4.2.2 Respect van en voor anderen 

Naast het vergroten van weerbaarheid is ook het ontwikkelen van wederzijds respect een 

belangrijk principe binnen de traditionele vechtsportfilosofie (Theeboom 2001a, 2001b; Twemlow 

e.a. 2008). In de vragenlijst is zowel gevraagd in hoeverre jongeren vinden dat ze door 

vechtsport meer respect ontvangen als dat hun respect voor anderen is gegroeid. 

Twee derde geeft aan door de beoefening van vechtsport meer respect te hebben ontvangen 

vanuit hun sociale omgeving (van andere sporters, ouders en familie, vrienden en klasgenoten), 

zie figuur 4.4. 6 Minder dan de positieve invloed die op dit aspect door hun trainers 

wordt toegeschreven, maar beduidend meer dan andere sporters. 


Figuur 4

Juist omdat je tijdens het sparren elkaars rechtstreekse tegenstander bent, is het belangrijk 

het sportief te houden en respect te tonen voor de tegenstander. Tijdens geobserveerde wedstrijden 

en sparringspartijtjes tijdens trainingen, wordt over het algemeen gegroet naar de 

tegenstander en bedankt voor de wedstrijd. 

“Het allerbelangrijkste is respect, respect voor je medemens, dat zie je in onze 

sport ook, dat je met respect heel ver komt. Je bent aan het vechten, je bent 

elkaar 3 of 5 rondes lang in elkaar aan het slaan, maar als de bel is gegaan voor 

de eindronde dan ga je elkaar omhelzen, elkaar bedanken voor een mooie pot. 

Of bij wijze van spreken, heb je je tegenstander neergeslagen, als je je eigen 

daar van bewust bent, ga je toch kijken hoe het gaat enzo. Het grootste is het 

respect.” Trainer Chaib 

Respect hebben voor anderen tijdens de training is volgens de meeste trainers een houding die 

overdraagbaar is naar contexten buiten de sport. 

“Dat is ook wat een vechtsport neerzet: het heeft te maken met respect voor 

elkaar. In het leven komt er heel veel respect tekort. Dat stukje willen we ze meegeven. 

Onze kleine groep kan ook groter worden doordat ze het doorgeven aan 

anderen.” Trainster Judith 

Naast het bijbrengen van respect, proberen de meeste trainers positief sociaal gedrag bij hun 

leerlingen te stimuleren. 

In de interviews geven de meeste jongeren aan socialer te zijn geworden sinds ze aan 

vechtsport zijn gaan doen. Ook sommige ouders onderschrijven dat hun kind meer prosociaal 

gedrag is gaan vertonen door de beoefening van vechtsport. 

“Youri is ook echt wel socialer geworden door vechtsport. Hij komt beter voor 

zichzelf op, maar ook voor anderen. Hij is er bijvoorbeeld een keer tussen 

gesprongen toen een jongetje werd gepest en in elkaar werd geslagen door een 

ander groepje.” Nederlandse moeder (1) 

Veel projecten in de vechtsport worden bewust ingezet om prosociaal gedrag bij jongeren (bijvoorbeeld 

met een gedragsprobleem), te bevorderen. Met name door middel van de preventie- 

en zorgtrajecten tracht de KNKF jongeren op het juiste pad te krijgen of te houden. Maar 

ook binnen ‘reguliere’ vechtsportlessen merken trainers dat er een verbetering optreedt in het 

prosociale gedrag van jongeren. 

“We hebben nu iemand die is zestien. Eerlijk gezegd zou ik hem geestelijk/mentaal 

echt twaalf/dertien jaar schatten. Die heeft gewoon een gigantisch stuk algemene 


ontwikkeling gemist. Op straat is het ook een rotjochie en als hij nu de les binnen- 

komt. In het begin was het ook effe wennen en omschakelen maar nu denk ik van 

ja hoe kan ik voor dit jochie nou toch iets doen. In hoeverre kun je een zestienjarige 

nog vormen dan? Bijna niet. We hebben hem ontzettend gemotiveerd en een clubtoernooi 

gehad waar hij het best netjes deed. Daarna hebben we hem in de selectie 

gezet waar hij ook harder moet trainen enzo. En het gaat nu super. Geef hem een 

beetje verantwoordelijkheid en hij corrigeert iedereen. Terwijl hij normaal het rotjochie 

is. Als hij de straat opgaat denk ik niet dat het nu allemaal heilig is want dat 

zijn zijn vrienden ook niet. Maar als hij zich nu binnen de club al netjes gedraagt 

dan komt de rest vanzelf wel.” Trainster Hanan 

Dat vechtsport niet het wondermiddel is voor iedere probleemjongere, zien de meeste trainers 

ook in. Lang niet alle jongeren worden bereikt met vechtsport, en ook onder jongeren die wel 

beginnen in een traject, zijn er veel die er ook weer mee stoppen. 

“In 1999/2000 ben ik daar gestart met een project. Dat liep hartstikke goed, maar 

ik heb niet alle jongens weten te bereiken. Want die harde kern die komt gewoon 

niet. Maar echt de jonkies hebben we wel kunnen binnenhalen, die van 10, 12, 

14 jaar en tot en met 16 jaar daar hadden we wel een goede grip op. Nou ja en op 

een gegeven moment is het merendeel blijven trainen bij mij. Die zijn nu 23, 24 en 

25 jaar. Die zijn dus het juiste pad.” Trainer Hassan 

Of positieve gedragsverandering bij jongeren plaatsvindt, is sterk afhankelijk van het individu, 

maar ook van de context. De ‘klik’ met de trainer is hierin volgens veel sporters erg belangrijk. 

Het stimuleren van prosociaal gedrag ligt ook dicht aan tegen een ander belangrijk principe uit 

de vechtsport: agressieregulatie. 

4.2.3 Agressieregulatie en maatschappelijke integratie 

Zowel in de vragenlijsten als in de interviews geven verschillende jongeren aan dat ze ‘rustiger’ 

zijn geworden of dat vechtsport hen op het ‘rechte pad’ heeft gehouden of gebracht. Meer dan de 

helft van alle vechtsporters, ongeacht sekse of etniciteit, stelt dat er een vorm van agressieregulatie 

heeft opgetreden door de beoefening van vechtsport. 7 Bij overige sporters is dit ongeveer een 

derde (zie figuur 4.5 en tabel B4.2 in de bijlagen). Trainers zijn op dit punt wel beduidend positiever 

dan de jongeren zelf. Acht op de tien ondervraagde trainers zijn van mening dat jongeren via 

vechtsport leren zich minder makkelijk te laten uitdagen (niet in figuur). 


65

Figuur 4

Agressieregulatie wordt bevorderd doordat veel trainers (81%) het gebruik van vechtsport- 

technieken buiten de sportschool niet toestaan; zeven op de tien jongeren onderstrepen dit 

verbod van hun trainer (zie ook hoofdstuk 6). 

De geïnterviewde vechtsporttrainers benadrukken dat de jongeren leren om vechtsporttechnieken 

niet op straat toe te passen, om in ieder geval geen gevecht uit te lokken of als eerste 

te slaan. Volgens trainers en sporters geeft het beheersen van een vechtsport een bepaald 

soort zelfvertrouwen op straat, waardoor vechtsporters ook minder snel geneigd zijn geweld 

te gebruiken. Weten dat je iemand de baas kunt, zorgt er volgens de jongeren voor dat je juist 

geen geweld gebruikt. Ze voelen zich weerbaar, ook verbaal, waardoor ze uitstralen dat anderen 

geen ruzie met hen moeten zoeken. 

“Ik merk wel dat als je niet onder vechtsport zit, dan voel je wel als iemand op 

straat of op school daagt je uit, of je krijgt ruzie dan stomp je erop want dan wil je 

toch wel weten of je sterker bent, zodat ik me veiliger voel. Maar als je weet dat je 

toch sterker bent, dan laat je het meer gaan. Want ik weet dat ik kan winnen, dus 

ik hoef dat niet uit te testen of mezelf te bewijzen.” Jennifer, 14 jaar 

Bij de meeste sportscholen geldt dat overtreding van het verbod op agressief/onwenselijk 

gedrag binnen of buiten de sportschool leidt tot ontzegging van de toegang. In tabel 4.1 zagen 

we ook dat de helft van de trainers wel eens iemand wegstuurt wegens het vertonen van ontoelaatbaar 

gedrag. 

“En ik kan iedereen garanderen, supergaranderen, mijn jongens zijn rustige jongens. 

Mijn leerlingen heel rustige leerlingen. Zij doen nooit op de straat vechten, 

kan wel maar mag niet van mij. En zij houden zich heel goed aan dit reglement. 

Dus zij zijn hele rustige mensen. Dat spreek ik ook echt met ze af. Als ik hoor dat 

iemand buiten de sportschool om rare dingen heeft gedaan, krijgt die eerst een 

waarschuwing van mij. Als dat niets oplost, dan zet ik hem gewoon buiten. Ga 

maar ergens anders trainen. Tot nu toe is dat nog maar een keer voorgekomen, en 

toen heb ik een goede waarschuwing gegeven en daarna is het niet meer gebeurd. 

Ik hou zelf niet van ruzie, ik wil niet vechten. Ik ben wel vechtsportleraar, maar 

ik hou niet van vechten. Mijn leerlingen moeten zich aan deze regels houden. Het 

gaat echt om de sport, als eerste en als tweede als je het echt dringend nodig hebt, 

je mag dat gebruiken, echt dringend, verder niet.” Trainer Omer 

Zoals het citaat van trainer Omer al aangeeft, zijn trainers niet in alle gevallen pertinent tegen 

vechten op straat. In bedreigende situaties is zelfverdediging volgens sommige trainers en 

sporters toegestaan. Hoewel de KNKF deze visie niet ondersteunt, vindt trainer Chaib het bijvoorbeeld 

geoorloofd om, wanneer het gaat om zelfverdediging, te laten zien wat je als vechtsporter 

in huis hebt. 


67

“Je moet het zo lang mogelijk proberen uit te stellen om je eigen niet in gevaar 

te brengen. Maar voel je je eigen bedreigd dan moet je echt wel die jongen op de 

straat op z’n kop timmeren, dat hij wel weet dat hij niet met jou moet ‘dollen’. Dat 

is gewoon 1+1 = 2. Want je bent niet in dit leven om klappen te krijgen, denk ik.” 

Trainer Chaib 

Alhoewel bijna alle sporters, ouders en trainers in de interviews aangeven dat vechtsport 

het tegenovergestelde van agressief gedrag bevordert en ervoor zorgt dat jongeren niet op 

straat vechten, hebben vechtsporter tevens te maken met een (negatief) agressief imago en 

provocaties. 

Leren omgaan met agressieve imago vechtsporten 

In de vragenlijst is gevraagd naar de agressieve beeldvorming van vechtsporten. Een derde 

van de trainers en één op de vijf vechtsporters beamen het agressieve imago van vechtsport bij 

anderen, zie figuur 4.5 (toeschrijving agressiviteit). 

Vooral onder meisjes (17%) en autochtonen (16%) vinden vechtsporters vaker dan andere 

sporters (respectievelijk 6 en 8%) dat anderen denken dat ze agressief zijn door het beoefenen 

van hun sport, zie tabel B4.2 in de bijlagen. Onder jongens en niet-westerse minderheden 

beoefenen jongeren kennelijk meer andere sporten met een (negatief) agressief imago of 

wordt agressiviteit juist ‘stoer’ gevonden. Hoewel de meeste sporters en trainers aangeven 

dat er sprake is van agressieregulatie, stelt één op de tien sporters dat ze vanwege hun vechtsportdeelname 

juist vaker vechten op straat. Dat geldt echter ook voor één op de tien overige 

sporters. 

Opvallend is dat vooral vechtsportende scholieren (17%, niet in tabel) – en in het bijzonder 

vrouwen en autochtonen – het vaakst aangeven dat zij door het beoefenen van vechtsport vaker 

vechten op straat. Van deze jongeren weten we niet bij welke vechtsportvereniging zij sporten. 

Mogelijk sporten zij vaker bij sportscholen met minder pedagogisch verantwoordde begeleiding, 

waardoor agressief gedrag juist kan toenemen (vgl. Endresen & Olweus 2005). 8 

In de interviews lijken sommige ouders het ‘niet de kaas van je brood laten eten’-gedrag van 

hun kinderen te stimuleren. 

“Hij slaat of schopt als hij ruzie heeft, dat vind ik ook goed. Hij mag zelf nooit 

beginnen. Maar hij komt door vechtsport wel beter voor zichzelf op, je weet hoe 

dat gaat he, op een middelbare school, lokken ze elkaar uit enzo. En als je dan 

nooit iets terug doet, dan pakken ze je gewoon elke keer. Maar als je dan iets 

terug doet, dan pakken ze je niet meer een tweede keer hoor. Dat is al wel een 

paar keer gebeurd hoor, dat hij op school dan iemand gewoon een schop heeft 

gegeven. En hij heeft ook een keer een jongen de capuchon over de kop getrok- 


ken en een duw gegeven dat -ie met z’n hoofd tegen de kapstok viel en die heeft 

daarna ook nooit meer iets teruggedaan. Maar ik zeg wel altijd dat hij nooit als 

eerste moet beginnen.” Interview ouders, Nederlandse moeder (1) 

Ook een enkele jongere geeft aan makkelijker ‘van zich af te slaan’. Een negentienjarige jongen 

die aan boksen doet geeft bijvoorbeeld aan dat hij wel eens vecht op school en dat hij dit niet 

had gedurfd toen hij nog niet op boksen zat. Hij geeft aan dat jongens die altijd pesten hun lesje 

wel eens moeten leren. Zelf komt hij daardoor ook wel eens in de problemen, maar als je niet 

voor jezelf op komt, zien ze je als een ‘watje’. 

Sommige jongeren geven aan last te hebben van het negatieve imago van vechtsport. Ande- 

ren dagen hen soms uit, wellicht omdat ze het agressieve imago rondom vechtsport bevestigd 

willen zien of zich graag willen meten met een vechtsporter. Tijdens trainingen leren ze hier 

mee om te gaan en zich op zulke momenten te beheersen. Veel jongeren spreken het negatieve 

imago rondom vechtsport dan ook fel tegen. 

“Ja, dan zegt ze ‘kom, we gaan vechten’ en dan zeg ik ‘nee ik hoef niet met jou te 

vechten’. ‘Waarom niet, ben jij bang of zo’, ik zeg ‘nee, ik ben niet bang, ik ga niet 

zomaar vechten’. En dan denkt ze altijd dat ik bang ben, nou, moet zij weten. Daar 

is deze sport ook helemaal niet voor bedoeld. Want je mag niet zomaar op straat 

vechten. Helemaal niet als je die technieken kent. Want dat kan ook gevaarlijk 

zijn.” Shirley, 11 jaar 

“Thaiboksen wordt geschetst als een sport voor mensen die ja, gewelddadig 

zijn, die agressie kwijt willen, maar dat is gewoon helemaal niet. Ik merk 

gewoon dat soms in het publiek zijn ze meer agressiever dan in de ring. Daar is 

het echt zo van je wint of je verliest, en aan het einde he bedankt, en omhels je 

elkaar een keer en succes. En dat is het. Ik bedoel, bij het voetballen stompen ze 

elkaar en krijg je elleboog, ik weet dat, want ik heb tien jaar gevoetbald, en dat 

is gewoon gewelddadiger dan dit.” Hamit, 24 jaar 

“Door de sport word je ook rustig, je wilt niet meer vechten, je weet toch dat je 

ze aan kunt. Sommigen proberen je wel uit te dagen. Ze weten dat je niet terug 

mag slaan. Maar je moet gewoon rustig blijven. Niet reageren maar oplossingen 

zoeken. Niet vechten, vechten hoort niet en is niet nodig.” Abdel, 17 jaar 

De meeste trainers zijn er echter van overtuigd dat hun sporters het uitlokgedrag kunnen 

weerstaan. Eerder gaven we al aan dat 83 procent van de trainers vindt dat hun sporters zich, 

door de vechtsporttrainingen, minder makkelijk laten uitdagen. Op de vechtsportschool leren 

dat ze niet op provocaties moeten ingaan. 


69

“Op straat zijn ze minder snel of je hoort vaak de jongeren zeggen, ook al weet je 

dat het een beetje van die vechtersbaasjes zijn, en na verloop van tijd, als ze een 

tijdje getraind hebben, dan zeggen ze ‘ja die en die, die wou me uitdagen, maar 

daar trap ik niet in, ik verlaag me niet tot zijn niveau’. Dan gaan ze zo praten en 

dan leren ze gewoon dat het toch niks oplost als ze zouden vechten op straat.” 


Toch lukt dit niet bij iedereen, voor sommige jongeren blijft het lastig met de contradictie in 

vechtsport om te gaan. 

“Mensen dagen mij wel veel uit, hun onderschatten mij enzo. Omdat ze weten 

dat ik op kickboksen zit, dan gaan ze mij allemaal irriteren enzo. Soms dan 

negeer ik ze, maar als ik iemand negeer, dan willen ze soms te ver gaan en dan 

en gaan ze te ver, zo. En dan maak ik ze wel even duidelijk dat ze dat niet moeten 

doen. En daarom ben ik ook op [school x] beland. Ik zat eerst op een andere 

school, maar ik heb gevochten en toen moest ik weg. Dus nou doe ik niet meer 

zo vaak. Ik heb misschien nou in deze jaar maar één keer gevochten.” 

Tarik, 15 jaar 

Het zich beter kunnen beheersen is een vorm van discipline. Vechtsporters leren de discipline 

op te brengen om geen geweld te gebruiken maar conflicten op een andere manier op te lossen. 

Discipline kan echter op verschillende manieren tot uiting komen en ook zijn vruchten afwerpen 

op andere terreinen, zoals schoolprestaties. Op deze wijze kunnen positieve invloeden van 

(vecht)sportdeelname bijdragen tot een bredere maatschappelijke integratie. 

Discipline en maatschappelijke integratie 

Vrijwel alle vechtsporttrainers zijn ervan overtuigd dat hun sporters door sportdeelname 

meer discipline hebben gekregen. Acht op de tien vechtsporters beamen deze disciplinerende 

invloed (zie figuur 4.5). Wederom een flink hogere score dan ander sporters (60%), ongeacht 

sociale achtergrond, zie tabel B4.2 in de bijlagen. 

Bijna alle vechtsporters onderschrijven in de interviews dat de beoefening van vechtsport ze 

discipline heeft bijgebracht. Sporters lijken over het algemeen geen problemen te hebben met 

de disciplinering die ze soms wordt opgelegd in nogal spartaanse trainingen. Velen lijken dit 

niet vervelend, maar juist prettig te vinden. Veel sporters hebben kennelijk behoefte aan een 

strakke structuur. 

“Iemand die moet de baas zijn. Ik vind, je leert een gevaarlijke sport, want het is 

wel gevaarlijk, het kan gevaarlijk zijn, dus je moet wel alles goed onder controle 

houden. En dan is het toch goed om te zien dat één iemand is de baas, daar 


gehoorzaam je aan. Op sommige sportscholen is veel ruzie, is gewoon veel drukte 

en hier is het gewoon als hij zegt stil, dan is het stil.” Jennifer, 14 jaar 

Volgens verschillende jongeren en trainers heeft de fysieke disciplinering (hard trainen, 

omgaan met pijn, incasseren van klappen, et cetera) vaak ook tot gevolg dat vechtsporters buiten 

de vechtsport mentaal beter kunnen doorzetten. Zo is driekwart van de trainers die de 

vragenlijst invulde van mening dat hun sporters beter presteren op school (niet in tabel). 

“Wat je leert in de sport komt terug in bijvoorbeeld huiswerk maken daar heb je 

ook niet altijd zin in maar dan moet je doorzetten. Je gaat zelf nadenken, je gaat 

anders met mensen om. Je gaat anders praten, je gaat rustiger doen.” Abdel, 17 jaar 

Uit de interviews komt naar voren dat soms al na enkele weken of maanden gedragsveranderingen 

te zien zijn bij jongeren die een vechtsport zijn gaan beoefenen. Wij hebben onderzocht 

of het uitmaakt of sporters enkele maanden of enkele jaren deelnamen aan vechtsport. 

4.3 Invloed van duur (vecht)sportbeoefening 

In deze paragraaf kijken we naar mogelijke invloeden van vechtsportbeoefening, door 

‘beginners’ (maximaal 2 jaar) te vergelijken met ‘gevorderden’ (> 2 jaar). Daarbij proberen 

we te controleren voor mogelijke leeftijdseffecten, door te vergelijken met overige sportende 

scholieren. 

Eerder zagen we dat vechtsporters hoger scoorden op het (extrinsieke) statusmotief dan ove- 

rige sporters. Wanneer we onderscheid maken naar de duur van sportbeoefening dan zien we 

dat, naarmate vechtsporters langer actief zijn, dit motief afneemt (zie tabel B4.3 in de bijlagen) 

(vgl. portret Jennifer). Bij overige sporters neemt dit motief juist toe. Dat wordt vooral veroorzaakt 

door verschillen in de items ‘wedstrijden winnen’ en ‘geld verdienen’. Bij vechtsporters 

neemt het belang van deze motieven af; overige sporters geven na twee jaar sportbeoefening 

juist vaker aan wedstrijden te willen winnen en/of geld te willen verdienen. Wat betreft sterker 

en gespierder willen worden, blijven vechtsporters die langer dan twee jaar actief zijn (70%) 

wel duidelijk hoger scoren dan overige sporters (42%). 

Figuur 4.6 laat de verschillen zien tussen (vecht)sporters die hun sport korter of langer dan 

twee jaar beoefenen op verschillende aspecten van psychosociale competenties. En geeft daar- 

mee meer inzicht in de mogelijke invloed van vechtsport op korte en langere termijn. De data 

laten zien dat de sportieve competenties van ‘gevorderden’ onder vechtsporters en de vergelijkingsgroep 

overige sporters in dezelfde mate zijn toegenomen (zie ook tabel B4.3 in de bijlagen). 


71

Figuur 4

sterk gericht zijn op agressieregulatie, discipline en respect, worden de genoemde aspecten van 

antisociaal redeneren (onder andere agressietolerantie) en gedrag bijgestuurd, zeker als jongeren 

langere tijd actief blijven. 9 Dat we bij andere sporters geen evenredige daling in antisociaal 

gedrag waarnemen, biedt wederom ondersteuning voor de veronderstelling dat vechtsporten 

– meer dan ander sporten – een specifieke agressieregulerende werking kunnen hebben. 

Bovenstaande resultaten geven op zich onafhankelijke verschillen weer in de mate van zelfrapportage. 

Ook is gevraagd naar de eigen mening over de invloed van vechtsport. Deze resultaten 

zijn mogelijk meer ‘gekleurd’ door sociaal wenselijke antwoorden over de positieve (agressieregulerende) 

effecten. In figuur 4.7 staan de zelfrapportages vermeld van de beoordeelde invloed van 

(vecht)sport op een aantal aspecten van sociale omgang en gedrag, zie ook tabel B4.3 in de bijlagen. 

Aansluitend op de vorige bevindingen zijn zowel beginnende als gevorderde vechtsporters 

sterker overtuigd van de agressieregulerende werking (minder vaak boos en/of rustiger 

zijn) van hun sport dan overige sporters. Opvallend is wel dat deze overtuiging minder groot is 

onder jongeren die langer dan twee jaar aan vechtsport doen (49%) dan onder beginners (59%). 

Mogelijk is de positieve invloed vooral voor beginners duidelijk merkbaar. Vooral op discipline 

scoren vechtsporters (87%) die langer dan twee jaar actief zijn beduidend hoger dan beginnende 

vechtsporters (70%). Dit effectsverschil tussen beginners en gevorderden is bij andere 

sporters veel minder sterk aanwezig. 

Figuur 4

Wat betreft de overige ervaren positieve invloeden (verkrijgen respect, meer zelfvertrou- 

wen, veiliger voelen) treffen we nauwelijks of geen effecten aan van de duur van de sport- 

beoefening. 

In dit hoofdstuk zijn verschillen tussen vechtsporters en sportende scholieren onderzocht, 

waarbij we zoveel mogelijk hebben getracht ook te kijken naar verschillen in achtergrond 

zoals sekse en etniciteit. We hebben tevens door middel van regressieanalyses onderzocht of 

vechtsporters significant verschillen van sportende scholieren die een andere sport beoefenen, 

waarbij we controleren voor verschillende overige invloeden. 

4.4 Regressieanalyses: wat zijn ‘echte’ verschillen? 

In tabel 4.2 staan de uitkomsten van zes lineaire regressieanalyses op de schalen ten aanzien 

van pro- en antisociale houding en gedrag die reeds besproken werden in de voorgaande para- 

grafen. Naast de zelfstandige invloeden van vechtsport, gecontroleerd voor alle andere achter- 

grondaspecten en de duur van sportdeelname, staan in de tabel tevens de zelfstandige effecten 

van deze andere beïnvloedende variabelen vermeld (één of meerdere sterretjes betekent een 

statistisch significant verschil). 

Overeenkomstig de eerder vastgestelde effecten toont ook deze multivariate analyse dat 

vechtsport onafhankelijke significante invloeden laat zien op de mate van agressietolerantie, 

agressieregulatie, prosociaal gedrag en de sportieve en algemene zelfwaardering in sociaal 

wenselijke richting. 

Vechtsporters gedragen zich niet minder agressief, maar staan wel negatiever tegenover 

het gebruik van agressie en geweld dan andere sporters. Bovendien stellen vechtsporters dat 

ze minder agressief gedrag vertonen dan ze deden voordat ze actief werden in vechtsport. 

Tevens vinden vechtsporters zichzelf prosocialer (bijvoorbeeld ‘rekening houden met anderen’, 

‘vrienden helpen’) en denken zij positiever over zichzelf en hun sportieve mogelijkheden. 


Tabel 4


Jennifer (1993), ‘De overloopster’ 

Jennifer heeft een Nederlandse moeder en een Afro-Amerikaanse vader. Na de geboorte van 

haar drie jaar jongere broertje zijn haar ouders gescheiden. Haar vader woont nu in de Verenigde 

Staten. Haar moeder heeft een nieuwe vriend, waarmee ze samenwoont in een dorp onder de 

rook van de stad waar Jennifer naar school gaat en haar vechtsport beoefent. Oma heeft een 

tijdje ingewoond, maar woont inmiddels weer op zichzelf. Sinds die tijd woont Jennifer vaker bij 

haar dan bij haar moeder en nieuwe vriend. Ze heeft een wat onrustige en problematisch jeugd 

gehad en was volgens haar moeder een kind met een nogal ‘opvliegend karakter’. Totdat ze op 

kickboksen ging. 

Tijdens haar basisschooljaren was Jennifer een vrij stevig meisje. Hierdoor werd ze regelmatig 

gepest, maar dat liet zij niet zomaar over haar kant gaan. Vanwege verhuizingen, maar ook 

door problematisch gedrag, heeft ze op verschillende basisscholen gezeten. Ze probeerde destijds 

verschillende sporten uit, waaronder ook de vechtsporten judo en taekwondo, maar bleef 

nergens echt lang bij. 

In 2006 gaat de dan dertienjarige Jennifer voor het eerst trainen bij de kickboksschool 

Fightgym. Ze is op advies van haar moeder op kickboksen gegaan, omdat haar moeder het goed 

leek dat ze ergens haar stress en agressie kwijt zou kunnen. Al gauw bleek het ook een sport die 

goed bij haar paste en meer betekende dan alleen agressieregulatie. 

“En eerst was het puur voor de agressie, maar later dacht ik echt: ‘ik voel me hier geweldig. Ik 

voel me hier thuis en ik voel me hier fijn, weet je wel. Ik heb iets gevonden waar ik goed in ben 

en waar ik mee verder wil.’ En daar was ik heel blij mee. Want als je zelf gelukkiger bent, dan 

maak je anderen ook gelukkiger. M’n moeder is er ook blij mee, want nou kan ik mezelf wel rustig 

houden, weet je. Ik bewaar alles voor de training, want daar kun je een goede agressieve trap 

geven, dus bewaren voor trainen.” 

In 2007, als de onderzoeker haar voor de eerste keer ontmoet, geeft ze aan het erg naar 

haar zin te hebben op vechtsportschool Fightgym, hoewel ze in het begin nog niet heel veel 

aansluiting heeft bij de andere sporters. De andere sporters zijn voornamelijk van Turkse 

afkomst en kennen elkaar goed. Later zegt ze hierover: “Dat was soms wel heel moeilijk, 

want het duurde soms echt lang voordat je daar geaccepteerd was als je niet Turks of moslim 

was.” 

Ook is ze in het begin nog redelijk opstandig en heeft niet altijd zin in bijvoorbeeld de vele rondjes 

warmlopen of buikspieroefeningen. Ze spreekt de trainer regelmatig tegen, iets wat de Turkse 

meisjes volgens haar niet durven. De trainer pakt haar over het algemeen hard aan en ze lijkt 

dit goed te accepteren. Gedurende de eerste observatieperiode (van begin 2007 tot halverwege 

2007) lijkt ze steeds socialer te worden, en gaat ze ook meer om met de andere sporters van de 

groep. Jennifer geeft dan aan dat ze graag wedstrijden wil gaan vechten en dat ze het zo ver 

mogelijk wil schoppen in de vechtsport. 


“Toen ik denk ik twee maanden hieronder zat, vroeg de trainer een keer van: ‘Waarom kom je 

kickboksen?’ Niet zo van wat doe je hier, maar van wat wil je bereiken. En ik heb toen gelijk 

gezegd: ‘Ik wil zo goed worden dat ik net zoals op televisie professioneel kan worden, wedstrijden 

kan draaien en daarmee geld kan verdienen.’ Dat had ik aan m’n moeder verteld. Die zei: 

‘Ja, dan kom je wel heel arrogant over.’ Ik snap het wel, want kijk, je doet het twee maanden en 

je zegt: ‘Ik wil de beste worden’, maar, dat is wel een doel.” 

Ze traint in 2007 erg fanatiek, ze komt vier tot vijf keer in de week naar de training. Op dat 

moment vecht ze nog geen wedstrijden omdat ze volgens de trainer meer ervaring moet opdoen 

en moet afvallen. Ze lijkt op dat moment vastbesloten om de adviezen van haar trainer op te volgen, 

zodat ze zo snel mogelijk wedstrijden kan gaan vechten. In de tussentijd gaat ze graag mee 

naar wedstrijden van haar ploeggenoten en kijkt ze veel naar toernooien op televisie. 

Op school (tweede klas vmbo KB) gaat het niet zo goed, ze voelt zich niet echt thuis. Er 

is veel ruzie en er wordt gevochten, bovendien vindt ze dat de leraren niet respectvol met haar 

omgaan. Met name haar gymleraar doet laagdunkend over het feit dat ze een vechtsport beoefent. 

Omdat de school haar niet bevalt, gaat ze in het schooljaar 2007-2008 naar een andere middelbare 

school. Daar bevalt het Jennifer veel beter. Ze heeft een nieuwe start kunnen maken en 

gelukkig zijn er niet zo veel ‘bendes’ als op haar andere school. 

Het kickboksen blijft ze erg leuk vinden en het begint langzaamaan ‘haar leven’ te worden. 

Kreten op MSN als ‘Heart Of A Champion’, ‘It’s my Time...!!’, ‘Haat Me Maar, doe me pijn! Kom 

Op Ik Word Sterker!’ en ‘Ik ga strijdend naar de toekomst’, geven aan dat ze zichzelf duidelijk 

identificeert met haar sport. Gesteund door haar moeder gaat ze door met fanatiek trainen. Ze 

is inmiddels veel afgevallen en de trainer geeft aan dat ze klaar is om wedstrijden te vechten. 

Ze lijkt nu meer aansluiting te hebben gevonden bij de andere (wedstrijd)sporters van de club, 

alhoewel ze nog steeds met niemand buiten de vechtsportschool afspreekt. Wel heeft ze via MSN 

contact met sommige clubgenootjes. 

In februari 2008 vecht ze haar eerste wedstrijd, die ze helaas verliest. Volgens eigen zeggen 

omdat ze ervaring mist. Ze is echter vastbesloten deze tegenstandster nog eens te treffen en dan 

van haar te winnen. De sporters van Fightgym gaan echter niet meer zo vaak naar wedstrijden, 

omdat de trainer het te druk heeft met zijn eigen voorbereidingen op een belangrijk toernooi in 

het najaar van 2008. Dit vindt Jennifer erg vervelend, want ze wil graag wedstrijden vechten. 

Aan het eind van het schooljaar 2007-2008 heeft Jennifer nog steeds geen wedstrijdsuccessen 

geboekt in de vechtsport, omdat de trainer geen wedstrijden meer voor haar heeft geregeld. 

Op school heeft ze meer succes, ze is over naar het examenjaar. Duidelijk is dat ze door het beoefenen 

van de vechtsport beter in haar vel zit. Dit heeft volgens haar ook positieve uitwerking op 

haar schoolprestaties. 

In de zomervakantie van 2008 liggen de trainingen bij Fightgym twee maanden stil, voornamelijk 

omdat de meeste Turkse trainingsgenootjes in deze periode niet kunnen komen trainen 

en de zaal dan wel erg leeg is. Jennifer baalt hiervan, maar besluit om dan maar voor zichzelf te 

blijven trainen. Ze gaat hardlopen en heeft van haar moeder een bokszak gekregen, waarop ze 


77

kan oefenen. In de vakantie blikt ze terug op het afgelopen vechtsportjaar en beseft dat ze bij 

Fightgym weinig kansen heeft gekregen zichzelf te bewijzen op wedstrijden. Ze denkt dat het 

nu haar kans is om door te breken. Als ze nog langer wacht, dan zal ze in de volwassen categorie 

uit moeten komen, wat het moeilijker maakt. Ze vindt het echter erg lastig de club waar ze is 

begonnen te verlaten. 

“De trainer had zich namelijk ook altijd een beetje voorgedaan als een vader voor mij, zeg maar. 

En hij zei altijd: ‘Ik let op jou als mijn kind, ik train jou en ik geef jou de liefde van een vader.’ En 

als je geen vader hebt, dan wil je dat toch graag. En ik heb het er met hem over gehad, en daar 

ging het dan al een beetje fout. Want bij Fightgym heb je nog echt die rollen he, ik ben hoger dan 

jij en jij bent onderdanig aan mij. Ik ben jouw grootmeester. En om dan tegen je grootmeester te 

moeten zeggen dat je niet meer komt trainen….” 

Ze worstelt met het nemen van een besluit, maar uiteindelijk hakt ze de knoop door en kiest voor 

zichzelf. Via MSN vertelt ze de trainer dat ze naar een andere club gaat. 

Ze krijgt gelijk wat betreft de trainer en haar ex-clubgenootjes, ze zijn boos en willen 

niets meer met haar te maken hebben. Wanneer de onderzoeker later Fightgym bezoekt, 

wordt er inderdaad erg negatief over haar gesproken. Door de reacties van haar oude clubgenootjes 

en trainer, laat Jennifer zich ook steeds negatiever uit over hen en geeft aan dat ze 

blij is dat ze is overgestapt. Later vertelt ze ook dat de oude club eigenlijk helemaal niet goed 

is geweest voor haar zelfvertrouwen. Toen ze haar wedstrijd verloor, keken haar clubgenoten 

op haar neer. 

Bij haar nieuwe vechtsportschool gaat Jennifer op advies van haar huidige trainers naast 

kickboksen ook aan karate doen. Haar nieuwe sportschool heeft een heel andere benaderingswijze. 

De traditionele Oosterse filosofie staat hier veel meer centraal en ze laten jongeren onder 

de zestien geen wedstrijden vechten of full contact sparren. Zo zegt één van haar huidige 

trainers: 

“Als je met kinderen hier meteen mee gaat beginnen, dan is de kans groot dat ze een negatieve 

ervaring op doen en nooit meer terugkomen.” 

De verschillende benaderingswijzen tussen de twee vechtsportscholen zorgen er (waarschijn- 

lijk) voor dat er tussen de scholen wat rivaliteit is, waardoor zowel sporters als trainers zich nega- 

tief over elkaar uitlaten. De overstap van Jennifer zorgt hierin voor nog meer olie op het vuur. 


Vlak na haar overstap heeft Jennifer moeite met de andere benaderingswijze van haar 

nieuwe vechtsportschool. De principes die horen bij een meer traditionele benadering van 

vechtsport, kent ze niet en gaan in eerste instantie tegen haar karakter in. Ze moet vooral 

wennen aan de hiërarchie die het karate met zich meebrengt. Ze dacht dat haar bij Fightgym 

ook respect was bijgebracht, maar dit bleek toch anders te liggen dan bij haar nieuwe sportschool.

“Ik dacht veel trainen, dat is nederigheid, dat je gewoon altijd komt, maar daar was nederigheid 

iets heel anders. Dat moest ik dus nog allemaal leren. Dat was wel moeilijk, het heeft niet veel 

gescheeld of ik was er mee gestopt. Dat nederig zijn, dat ging eerst zo sterk tegen m’n karakter 

in. Op een gegeven moment zag ik ook het mooie van nederigheid. Niet alleen het onderdanige. 

Dat heb ik daar geleerd.” 

Ook in de eerste periode bij haar nieuwe vechtsportschool blijft Jennifer dromen van een car- 

rière als bekende vechtsportster. Ze ziet vechtsport nog steeds als haar manier van leven en 

heeft hierover ook een rap gemaakt. Ze traint elke dag. Samen met drukte op school vanwege 

het examenjaar zorgt dit er wel voor dat ze weinig tijd heeft voor een sociaal leven. Vrienden van 

vroeger was ze al een beetje verloren toen ze begon bij Fightgym en overstapte naar een andere 

school. Bij haar huidige vechtsportschool traint ze vooral met volwassenen. Ze heeft hier wel 

leuk contact mee, maar dit blijft beperkt tot binnen de context van de sportschool. 

Na enige tijd gaat ze echter steeds meer met de karategroep trainen, waarin wel enkele 

jongeren zitten. Hier ontmoet ze haar huidige vriend, die enkele jaren ouder is dan zij. Dit lijkt 

een omslagpunt te zijn. Ze beseft dat er ook andere dingen in het leven zijn dan alleen vechtsport 

en langzamerhand gaat ze anders tegen vechtsport aankijken. Meer en meer ontdekt ze dat 

vechtsport niet alleen gaat om het winnen van wedstrijden. Bij haar nieuwe vechtsportschool is 

veel ruimte om ook vanuit een andere benadering vechtsport te beoefenen en dat vindt ze erg 

prettig. Ze stopt met kickboksen en richt zich alleen op karate. Het harde aspect van kickboksen 

en de gevaren die het met zich meebrengt zorgen er onder andere voor dat deze sport haar niet 

meer aantrekt. 

“Kickboksen is vaak zo’n negatief wereldje. Er hangt een crimineel sfeertje omheen. Het gaat 

hier [bij karate] meer om wat je kunt en niet om de poespas er omheen. Het wereldje is gewoon 

veel fijner. Toen ik jonger was, toen dacht ik echt altijd van lekker trainen en knokken, ik leef voor 

altijd. Maar nu je wat ouder wordt, denk je toch wel meer na over bijvoorbeeld wat er gebeurt als 

je straks hersenletsel hebt of zo. Je beseft dan toch wel van dat je ook iets met je leven moet doen 

naast het vechtsporten, omdat je dat ook niet eeuwig kan blijven doen.” 

Jennifer heeft nu duidelijk een andere motivatie om aan vechtsport te doen dan eerst en benadert 

de sport vanuit een ander perspectief. 

“Je weet denk ik nog wel dat ik ooit ben begonnen met vechtsport omdat ik heel agressief was 

en omdat het thuis zo slecht ging. Maar nou hoef ik mezelf niet meer alleen af te reageren, maar 

kan ik ook echt iets leren. En mee naar huis nemen en in mijn wereld gebruiken. Mijn mentale 

gezondheid vind ik nou gewoon veel belangrijker.” 

Ook is haar wens om wedstrijden te vechten duidelijk minder geworden. Als ze er tijd voor heeft, 

zou ze het wel willen, maar ze vindt op dit moment haar mbo-opleiding belangrijker. Ook wil 


79

ze graag een bijbaantje gaan nemen, waardoor heel veel trainen niet meer mogelijk zal zijn. Ze 

vindt dat ze de keuze om ook andere dingen te doen, veel makkelijker kan maken omdat ze 

ouder is, maar ook omdat ze weg is bij haar oude vechtsportschool. 

“Ik heb nu ook wel veel meer, in de sportschool ben ik bezig met mijn vechtsport, maar verder 

heb ik echt m’n eigen leven. Ik wil ook gewoon mijn vrije tijd besteden zoals ik dat wil en daar 

krijg je dan ook gewoon heel goed de mogelijkheid toe. Bij Fightgym was dat niet, daar werd je 

dan op diëten gezet en je moest dit en dat en dat was gewoon niet meer leuk. Macht uitoefenen 

was daar wel belangrijk, soms zelfs met verbale bedreigingen. Het kan leuk zijn om ook contacten 

met elkaar te hebben buiten de sportschool, maar daar was het meer op een negatieve 

manier: ‘Je moet het zo en zo doen. Je mag dat en dat niet.’” 

De huidige trainer laat haar vrij in haar keuzes en ook andere sporters bemoeien zich niet met 

haar leven buiten de vechtsportschool. Of ze wel of niet komt trainen, moet ze zelf weten. Op 

haar nieuwe opleiding heeft ze het erg naar haar zin, al moet ze er wel erg hard aan trekken. Ze 

heeft hier één goede vriendin leren kennen, een meisje dat ook veel aan sport doet. Met haar 

wisselt ze wel eens wat sportervaringen uit, maar verder weten haar klasgenoten eigenlijk niet 

dat ze aan vechtsport doet. Eerder in haar vechtsportloopbaan stond ze graag bekend als vechtsporter 

vanwege het stoere imago, maar nu heeft ze er niet meer zo’n behoefte aan hiermee naar 

buiten te treden. In de toekomst gaat ze zich vooral op haar mbo-opleiding richten omdat ze 

hierna ook nog een hbo-opleiding wil volgen. Het doel om een beroemde en goedverdienende 

vechtsporter te worden, heeft ze laten varen. 

“Dan moet je echt heel vaak trainen en dan moet je ook heel veel wedstrijden doen om daar ook 

geld mee binnen te halen. Dan moet echt je hele leven om vechtsport draaien. En daar heb ik nu 

veel te veel andere dingen die ook belangrijk zijn in het leven. School, en ook m’n vriend, dat 

kost ook tijd, maar daar wil ik ook echt tijd aan besteden. Alleen maar vechten, daar heb je niet 

zoveel aan. Er zijn ook maar heel weinig vechters die doorbreken, zeker vrouwen. Ik wou het 

eerst echt gaan doen, en als ik een jongen was geweest, dan was het misschien nog wel te doen, 

maar vrouwen die breken gewoon niet echt door.” 

Wel is ze van plan nog heel lang vechtsport te blijven doen. Haar doel is nu om de zwarte band 

in karate te behalen. Zelf is ze nog steeds van mening dat vechtsport haar, ondanks een aantal 

negatieve ervaringen, verder heeft geholpen in het leven. In de toekomst wil ze haar ervaringen 

ook graag overbrengen op anderen. 

“Ik heb wel het gevoel dat ik m’n jeugd heb verwerkt, deels ook door vechtsport. Ik merk wel dat 

er dingen moeilijk blijven, maar vergeleken met eerst heb ik dat wel meer losgelaten. Vechtsport 

heeft me daar mee geholpen. Het heeft me echt een gevoel van veiligheid gegeven voor mezelf 

en ook echt een gevoel van zelfvertrouwen. En dat is gewoon heel fijn. Ik zou ook echt graag 


jongeren met een moeilijke jeugd les willen geven, daar kan ik me goed in verplaatsen. Ik heb 

dat ook meegemaakt. En dan hoop ik dat ik ze ook echt iets kan meegeven. Dat ik ze kan helpen 

in hun leven, dat vind ik wel belangrijk.” 

Ze ziet haar toekomst zonnig in, maar maakt niet meer van die ambitieuze plannen als toen ze 

dertien was. “Er zijn zoveel dingen die ik nu kan gaan doen, ik laat het wel op me af komen, je 

kan je toekomst toch niet helemaal uitstippelen.” 


81


Sociale contacten 

en etnische integratie Hoofdstuk 5 

De (verenigings)sport biedt unieke mogelijkheden tot ontmoeting van andere mensen, zo 

wordt veelvuldig gesteld in beleidsdocumenten over de maatschappelijke en integratieve 

waarde van sport. Daarbij is vooral aandacht voor de mogelijkheden tot integratie van groepen 

met verschillende etnische achtergronden, zoals in het programma ‘Meedoen alle jeugd 

door sport’. 

Vanuit de sociaal kapitaal benadering gaan Verweel, Janssens & Roques (2005, p. 8) dieper 

in op verschillende soorten sociale contacten die er kunnen zijn. Bij sociaal kapitaal gaat het om 

sociale netwerken waarin ‘maatschappelijk nuttige contacten, kennis en vaardigheden worden 

verworven, zich normen van wederkerigheid ontwikkelen en vertrouwen in de medemens 

wordt gegenereerd’. 

Binnen het begrip ‘sociaal kapitaal’ wordt een onderscheid gemaakt tussen bonding en bridging. 

Bij bonding sociaal kapitaal gaat het om contacten binnen de eigen kring en het (onbewust) 

versterken van de eigen identiteit en de groepsidentiteit. Bij bridging sociaal kapitaal gaat het om 

het vermogen om te leren omgaan met anderen en andersdenkenden buiten de eigen groep. Binnen 

de sport kunnen beide vormen van sociaal kapitaal opgebouwd worden (zie ook bijdragen in 

Kemper 2010). Maar niet alle vormen van sportdeelname hebben evenveel sociale betekenis. De 

sociale meerwaarde hangt mede samen met de sociale motivatie van de deelnemers, in hoeverre 

mensen daadwerkelijk op zoek zijn naar (nieuwe) contacten (Elling 2007). 

In dit onderzoek is mede gekeken in hoeverre sporters nieuwe contacten opdoen via vechtsportdeelname 

en op welke wijze processen van etnische verbondenheid (tussen jongeren met 

dezelfde etnische achtergrond) en overbrugging (tussen jongeren met verschillende etnische 

achtergronden) optreden. Naast de vraag in hoeverre er (nieuw) sociaal kapitaal wordt opgebouwd 

binnen de vechtsportclub (integratie in sport) kijken we naar de betekenis van deze 

sociale contacten buiten de context van de sportschool (integratie door sport). 

5.1 De sociale betekenis van sportscholen: tussen sportclub en fitnesscentrum 

Bij veel vechtsportscholen is er een flexibele betalingsstructuur en zijn er ook nauwelijks ver- 

plichtingen, zoals die soms wel gelden ten aanzien van een (traditioneel) verenigingslidmaat- 

schap (zie paragraaf 3.1). De sportschool vormt echter wel een sociale ontmoetingsplaats, waar 

leden op gezette tijden in meestal niet al te grote groepen samen trainen. In dat opzicht komen 

vechtsportscholen overeen met andere sportverenigingen. 

Uit de motieven van jongeren (zie paragraaf 3.2) kwam naar voren dat vechtsporters onge- 

veer even vaak als andere sporters sociale motieven noemen (‘met vriendje meegekomen’, 

‘nieuwe vrienden willen maken’). Een kwart (meer meisjes dan jongens en meer autochtonen 

dan allochtonen) is meegegaan met een vriend(innet)je, zie figuur 5.1 (en tabel B5.1 in de bijla- 

socIale contacten en etnIsche IntegratIe 

83

gen). Bijna vier op de tien vechtsporters onderschrijven dat ze graag nieuwe vrienden maken, 

jongens vaker dan meisjes en autochtonen vaker allochtonen. Toch geven vechtsporters (18%) 

vergeleken met andere sporters (7%) relatief vaak aan dat ze weinig vriend(inn)en hebben in 

hun sportgroep. 

Figuur 5

Tabel 5

vechtsportschool terechtgekomen, waardoor bestaande vriendschappen verder doorwerken in 

de sportcontext. 

Er zijn echter ook sporters die aangeven binnen de trainingen goed met anderen te kunnen 

opschieten, maar dat ze buiten de vechtsportschool weinig contact hebben met trainingsmaatjes, 

laat staan dat ze hechte vriendschappen met hen hebben. Soms komt dit omdat trainingsmaatjes 

niet in de buurt wonen of op dezelfde school zitten. Jongeren geven ook aan 

dat ze niet direct in de groep opgenomen werden of elders hun vrienden hebben en dus geen 

behoefte hebben aan diepgaande contacten op de vechtsportschool. 

“Nou niet echt vriendinnetjes, maar gewoon, ik heb wel een goede band met de 

meisjes hier. Maar niet dat ik ook wel eens met hun ga spelen ofzo.” Shirley, 11 jaar 

“Je bent in het begin een beetje geïntimideerd door degene die het al langer 

doen. Dan denk je laat ik maar een beetje rustig doen. Nu heb ik gewoon iets van 

het zijn aardige lui. Ik ga niet me ze om of zo buiten de sport.” Robbert, 19 jaar 

Ook als het gaat om processen van sociale integratie van jongeren met verschillende (etnische) 

achtergronden, zijn de bevindingen niet zo eenduidig, maar ‘gelaagder’ als veelal wordt verondersteld 

(vgl. Verweel 2010). 

5.2 Sociale menging 

Bij veel vechtsportscholen (met name kickboksscholen) trainen sporters met allerlei verschil- 

lende achtergronden door elkaar: vuilnismannen en artsen, mannen en vrouwen en kinderen 

en volwassenen. Trainers en sporters schetsen dan ook vaak een beeld van de harmonieuze 

vechtsportschool, waarin iedereen door elkaar traint en goede contacten met elkaar heeft. In 

de praktijk ligt dat echter iets genuanceerder. In dit hoofdstuk staan we stil bij integratie en 

onderscheid naar etniciteit en geslacht. 

In de sportscholen is zowel sprake van etnische identificatie en verbondenheid als van 

overbrugging. De observaties laten zien dat de samenstelling van de sporters op de vechtsportscholen 

meestal zeer gemêleerd is, zowel qua geslacht en leeftijd alsook qua etniciteit. Veel 

jongeren benadrukken de etnische en culturele diversiteit tijdens de trainingen. Er zijn echter 

ook vechtsportscholen waar één etnische groep de overhand heeft. 

“We hebben Turken, Marokkanen, Nederlanders, Indo’s, we hebben negers, we 

hebben van alles. Iedereen loopt er rond, dus ik denk dat we de meeste multiculturele 

sportschool hebben. In onze kickbokscultuur, heb je veel sportscholen die 

een hoofdafkomst in hun dojo hebben. Kickboksgym is een andere sportschool 

met Surinaamse trainer. Daar heb je bijvoorbeeld alleen maar Surinamers trai- 


nen. Een Marokkaanse trainer heeft bijna tachtig procent alleen maar Marokka- 

nen. Bij ons is dat echt heel goed gedoseerd vind ik.” Trainer Chaib 

Door de gemengde etnische samenstelling van vechtsportscholen en de laagdrempelige toe- 

gang van de meeste vechtsportscholen, leent de vechtsport zich zeker voor ontmoeting tussen 

jongeren met verschillende etnische achtergronden. In hoeverre de gemengde participatie ook 

leidt tot meer wederzijdse acceptatie en gemengde vriendschappen (zie bijvoorbeeld Elling 

2002) is minder eenduidig. Er zijn in dit onderzoek zeker voorbeelden van positieve sociale 

integratie naar voren gekomen, maar ook (weliswaar minder expliciete) vormen van uitsluiting 

en discriminatie kwamen tijdens de interviews en observaties naar voren. Etnisch neutraal 

lijkt de vechtsportschool in ieder geval niet. 

In de vragenlijsten rapporteren jongeren die aan vechtsport doen (71%), beduidend vaker dan 

andere sporters (47%) dat zij door de beoefening van hun sport sporters ontmoeten met een 

andere etnische afkomst dan zijzelf, zie figuur 5.2. Ook hebben vechtsporters vaker dan andere 

sporters vrienden met een andere culturele achtergrond. 

Figuur 5

Omdat allochtonen over het algemeen in de minderheid zijn ontmoeten zij – ook in andere 

sporten zoals voetbal – de ‘etnische andere’ en ontstaan gemengde vriendschappen (vgl. Elling 

2002; Van den Broek & Tiessen-Raaphorst 2010). Opvallend is dat vechtsportende allochtonen 

(89%) iets minder vaak dan andere sporters (96%) aangeven dat ze interculturele vriendschap- 

pen hebben binnen hun sportgroep. Allochtone vechtsporters trainen vaker dan in andere 

‘wittere’ sporten ‘onder elkaar’. Terwijl autochtone vechtsporters juist relatief vaker met jongeren 

met een andere culturele achtergrond trainen. 

Hoewel binnen het programma ‘Meedoen alle jeugd door sport’ vooral aandacht is voor het 

verhogen van de verenigingssportdeelname van allochtone jongeren, hebben diverse voormalig 

‘gekleurde’ vechtsportscholen zich juist ten doel gesteld meer autochtone leden te werven. 

“We wilden niet een volledig allochtone club, maar een gemengde school. We zijn 

nu actief autochtone leden aan het werven. Die zoeken we op gemengde scholen 

want alleen autochtone scholen zijn er niet of weinig. Dat is ook goed in het kader 

van het KNKF want dan krijgen we ook allochtone leerlingen mee. We hadden 

zelf een gemengd bestuur en docententeam. We wilden echt alles gemixt hebben. 

En we konden op deze manier ook een opstartsubsidie van de gemeente krijgen. 

We hadden niks om vanuit te beginnen en die subsidie hadden we echt nodig. 

Ook om nieuwe leden te werven en ze iets te kunnen bieden.” Trainster Hanan 

Het citaat van trainster Hanan geeft aan dat de wens een gemengde vechtsportschool te zijn 

vaak subsidiegestuurd is of ingegeven wordt door wat ‘de maatschappij’ wenselijk acht. Zo 

makkelijk laat integratie zich echter niet sturen en ook sporters schijnen zich minder aan te 

trekken van deze ‘verplichte’ vermenging. Zij kiezen zelf met wie ze om gaan, soms zijn dit 

sporters met een andere culturele achtergrond, maar vaker zijn dit toch de mensen waar zij het 

meeste mee delen. Wanneer we jongeren in de interviews vragen naar de hechte vriendschappen 

die ze hebben, zien we dat ‘echte’ vrienden toch vaak jongeren zijn uit de ‘eigen’ kring. 

Uiteraard zijn er ook een aantal uitzonderingen op deze regel. 

Etnische binding en overbrugging 

In eerste instantie lijkt etniciteit geen rol te spelen in de sociale contacten en vriendschappen 

die vechtsporters met elkaar hebben. Sporters beoordelen elkaar vooral op basis van sportieve 

prestaties, niet op etnische achtergrond. Ook trainers benadrukken dit. 

“Wij vragen ons gewoon af als vechters wat we van elkaar kunnen leren. We 

moeten er met zijn allen voor zorgen dat we samen tot een hoger niveau komen. En 

dat zie je bij de jongens allemaal die hier trainen. Het is niet dat ze dan kijken naar 

zwart of wit. Iedereen heeft ontzag voor je prestaties en niet voor je huidskleur. Het 

gaat ook niet om de functie die je bekleedt buiten de sportschool.” Trainer Hassan 


Uit de observaties bleek echter dat niet alle jongeren even automatisch ‘mengen’. Bij het uitzoe- 

ken van een sparringspartner valt bij veel sporters toch de keuze op een partner van het eigen 

geslacht en/of met dezelfde etnische achtergrond. Ook constateerden we dat de hechte vriendschappen 

van de jongeren bij de geobserveerde clubs, een paar uitzonderingen daargelaten, 

voornamelijk via etnische lijnen lopen. Uiteraard hoeft dit helemaal niet problematisch te zijn 

of integratie in de weg te staan. 

“Natuurlijk heb je groepsvorming. Je hebt als Turks meisje nou eenmaal iets 

meer met een ander Turks meisje. Maar de selectie is gemixt. Alles mengt door 

elkaar. Daar hebben we geen problemen mee.” Trainster Hanan 

Deze trainster geeft aan dat het logisch is dat jongeren omgaan met degenen bij wie zij zich 

het meest op hun gemak voelen. Soms heeft dit ook al een rol gespeeld in de keuze voor een 

bepaalde vechtsportschool en/of trainer. 

“Ik ben zelf wel Turks, en ik vind het wel prettig dat er hier ook veel andere 

Turkse mensen trainen, dat wist ik wel van te voren. Want ja, de naam Omer 

weet je, bijna veel allochtonen komen hiernaar toe omdat ze hem kennen, ik 

kende zijn naam ook en ook een paar mensen die hier al trainden. Ik vind het 

wel fijn dat hij Turks is, want ja, ik weet niet, het is gewoon een fijner gevoel. 

Als hij een Nederlander was geweest, dan zou ik er niet echt problemen mee 

hebben ofzo, maar een Turk is gewoon een fijner gevoel.” Gulcem, 16 jaar 

“Marokkaanse jongens gaan vaak naar een andere sportschool, die heet [naam 

sportschool]. Daar heb je misschien negentig procent Marokkaanse jongens, en 

hier heb je 90 procent Turkse volgens mij.” Hamit, 24 jaar 

Ook treedt er tijdens de trainingen en wedstrijden duidelijk etnische identificatie op. Op twee 

vechtsportscholen met Turkse trainers en veel Turkse sporters wordt bijvoorbeeld regelmatig 

Turks gesproken. 

“In principe is de regel dat we met elkaar Nederlands praten. Hoewel de Turkse 

gemeenschap nog wel de neiging heeft om Turks met elkaar te praten.” Trainster Hanan 

Door sporters die de betreffende taal niet spreken, wordt dit niet altijd prettig gevonden. Ze 

kunnen zich buitengesloten voelen. 

“Ja, natuurlijk is het soms wel lastig dat ze anders praten, maar dan, als zij geen Nederlands 

kunnen, ja dat kunnen ze wel, maar dan denken ze dat misschien ook van ons. 

Ja, want Omer legt soms wel eens iets in het Turks uit, dat is wel lastig.” Shirley, 11 jaar 


89

Vooral tijdens wedstrijden, maar ook in de vechtsporttrainingen, komen regelmatig symbolen 

voorbij die uitdrukking zijn van nationale en/of etnische identificaties. Zo zijn er bijvoorbeeld 

veel wedstrijdvechters die een broek dragen in de kleur van de vlag van hun land van herkomst 

of bij opkomst door middel van een bepaalde muziekkeuze of het dragen van een vlag aangeven 

met welk land ze zich identificeren. Veel ‘nieuwe Nederlanders’ identificeren zich met 

het land van herkomst (van hun ouders), maar er zijn ook voorbeelden van dubbele etnische 

markers, zowel een Nederlandse als een Turkse vlag op het sportbroekje. Ook is er een bekende 

kickbokser die van oorsprong Turks is, maar die de bijnaam Kaas heeft en altijd de ring instapt 

op de typische Nederlandse klompen. 

De symbolische kleding die vechtsporters dragen, zijn lang niet in alle gevallen een bewuste 

keuze om hiermee een bepaalde etnische identificatie aan te geven. Ook is het niet gezegd dat 

deze etnische identificaties niet kunnen veranderen in de loop van de tijd of in andere contexten. 

Wel tonen de voorbeelden aan dat de vechtsport (net zoals andere sporten) zeker geen 

etnisch neutrale setting is. 

In de vragenlijst werd de jongeren niet alleen gevraagd naar hun geboorteland en dat van 

hun ouders om hun etnische achtergrond te kunnen achterhalen. Ze werden tevens gevraagd 

naar hun etnische identificatie. 

Figuur 5

Figuur 5.3 laat zien dat niet-westerse allochtonen zich veelal bij voorkeur identificeren met een 

dubbele etniciteit zoals ‘Marokkaans/Turks Nederlander’. Surinamers en andere niet-westerse 

allochtonen identificeren zichzelf vaker dan Turken en Marokkanen enkelvoudig als ‘Nederlander’, 

zie ook tabel B5.3 in de bijlagen. 

Opvallend is dat Turkse en Marokkaanse vechtsporters zich minder vaak dan hun etnisch 

verwante scholieren enkelvoudig als ‘Turk’ of ‘Marokkaan’ identificeren en vaker ook een 

gedeelde Nederlandse identificatie onderschrijven. Ze identificeren zichzelf iets minder vaak 

alleen als Nederlander. Dit resultaat moet wel met enige voorzichtigheid geïnterpreteerd worden, 

aangezien de geanalyseerde groepen relatief klein zijn. 

De data laten zien dat etnische verschillen en identificaties regelmatig impliciet dan wel 

expliciet aanwezig zijn binnen de vechtsport(scholen). Maar de meeste sporters en trainers 

geven aan dat er in de vechtsport naar verhouding weinig discriminatie voorkomt. 

Etnische conflicten en discriminatie 

Over het algemeen is er een sterk geloof in het feit dat discriminatie in de vechtsport minder 

vaak zou voorkomen dan elders. Zo stelt Peter, een Bosnische vader en zelf ook vechtsporter, 

dat er in het voetballen meer discriminatie voorkomt dan in vechtsport. Voor vechtsporttrainers 

is het volgens hem vanzelfsprekender dan voor voetbaltrainers om respect voor anderen, 

van welke cultuur of geloof dan ook, bij te brengen. Zelf is hij ook gestopt met voetballen, 

vanwege de discriminatie. 

“Ik ben vaak uit het veld gegaan en wilde nooit meer voetballen. Ja, zeg maar zij 

roepen allemaal kankerturk en kutturken en alles, ja, ik heb veel meegemaakt. 

En iedereen horen, ook voorzitter van club horen dat, trainer hoort dat. Niemand 

zegt niks. Ik zeg jongen wat is dat nou, kunnen niet een brief naar KNVB sturen, 

schrijven. Niemand zegt dan niks, dus ik zeg hier jouw T-shirt, ik wil niet meer in 

voetballen, klaar.” Bosnische vader 

Omdat er in het amateurvoetbal te weinig sancties op discriminatie staan, wil hij niet dat zijn 

zoons op voetbal gaan. Ondanks dat diverse respondenten er heilig van overtuigd zijn dat er in 

vechtsport minder gediscrimineerd wordt dan elders, blijkt dit niet direct uit de rest van ons 

onderzoek. 

In het kwantitatieve onderzoek rapporteren – zowel autochtone als allochtone – vechtspor- 

ters minstens even vaak voorvallen van discriminatie als andere sporters, zie figuur 5.4. Bijna 

een derde van de allochtone vechtsporters heeft wel eens te maken gehad met discriminatie, 

tegenover één op de vijf autochtone vechtsporters. Volgens de trainers is er bij wedstrijden 

(22%) vaker sprake van discriminatie dan in de trainingen (13%), wat mogelijk samenhangt 

met een meer instrumenteel gebruik van discriminerende uitlatingen in het kader van sportieve 

strijd. 


91

Figuur 5

In de gemengde lessen wordt, vanuit fairplayoogpunt (gelijke lengte, gewicht, vaardigheden), 

een gelijkwaardige trainingspartner uitgekozen. Meestal betekent dit dat vrouwen en mannen 

elkaar niet zo vaak als directe partner uitkiezen en dat jongeren ook vaak met hun leeftijdgenoten 

sparren. Sommige trainers verplichten sporters dit regelmatig af te wisselen. Hoewel 

de meeste sporters aangeven iedereen als gelijkwaardig te zien en te behandelen, geven de 

volgende citaten aan dat in de praktijk ook onderscheid naar sekse wordt gemaakt, waarbij 

meisjes als ‘de mindere’ worden gezien. 

“Als je soms tegen een goeie hebt gevochten en je bent moe of zo, dan kun je 

weer even tegen een meisje of iemand die nog niet zo goed is en dan uitrusten. 

En dan kan ik hem ook uitleggen en dan leert die andere het ook en dan kan die 

ook weer goed worden enzo. En zo gaat het verder. Dat vind ik wel goed, dan kan 

iedereen leren.” Yousef, 14 jaar 

“Nee, ik heb geen problemen mee. Maar als er geen meisjes zouden zijn, zou iedereen 

z’n T-shirt uit kunnen trekken en dan beter kunnen trainen voor clinchen11 […..], 

maar maakt niet uit. T-shirt aan is ook wel goed. Met meisjes is ook wel goed hoor, 

kunnen ze ook een beetje van jongens leren.” Tarik, 15 jaar 

Opvallend is dat tijdens wedstrijden geslacht nauwelijks een rol blijkt te spelen. Of vrouwen 

nemen helemaal niet deel, of worden beschouwd als one of the guys. Een aantal meiden dat op 

wedstrijdniveau vechtsport beoefent, geeft wel aan dat er voor hen minder kansen zijn om 

hogerop te komen dan voor jongens. Wat voorzieningen betreft wordt er niet altijd rekening 

gehouden met de aanwezigheid van meisjes en/of vrouwen. Op enkele amateurvechtsportgala’s 

was bijvoorbeeld geen aparte omkleedvoorziening voor vrouwen. Net als in het voetbal 

zal met de toetreding van meer meiden en vrouwen tot de vechtsport de aandacht voor gelijke 

kansen en mogelijkheden waarschijnlijk toenemen (Romijn & Elling 2009). 


93


Abdel (1991), ‘De arrogante’ 

Abdel is een Marokkaanse jongen, afkomstig uit een gezin met in totaal vijf kinderen. Zijn drie 

zussen en broer zijn ouder dan hij en wonen niet meer thuis. De ouders van Abdel zijn gescheiden 

toen hij één jaar was en sindsdien heeft hij ook weinig contact met zijn vader. Op dit moment 

woont hij alleen bij zijn moeder in huis. Zijn moeder heeft geen werk, ze moeten dus rondkomen 

van een uitkering. Abdel heeft een wat problematische jeugd achter de rug en ook nu verloopt 

zijn leven niet zoals dat van een gemiddelde jongere. Hij is gestopt met zijn vmbo-opleiding 

omdat naar eigen zeggen ‘dat stilzitten’ niks voor hem was. Hij volgt nu volwasseneducatie om 

toch nog een diploma te kunnen behalen. 

In 2004 is Abdel op veertienjarige leeftijd begonnen met kickboksen, nadat hij als kind ook één 

jaar aan judo en vier jaar aan karate heeft gedaan. Hij is eerst begonnen bij vechtsportschool 

Goldenwinners, maar omdat daar voornamelijk volwassenen trainden en hij deze andere sporters 

‘uitslovers’ vond, is hij bij Nourredine Gym gaan trainen. Hij deed al aan fitness in hetzelfde 

gebouw als Nourredine Gym, dus het was gemakkelijk voor hem ook hier te gaan kickboksen. 

Abdel is in eerste instantie begonnen met kickboksen omdat hij het een mooie sport vindt waarin 

je veel moet bewegen en goed je energie kwijt kunt. Ook is het een prettige bijkomstigheid dat 

hij door het beoefenen van kickboksen rustiger is geworden. Op de basis- en middelbare school 

was Abdel een vervelend mannetje. Hij had vaak ruzie met andere leerlingen en vocht ook regelmatig. 

“Maar dat was heel normaal op de school waar ik op heb gezeten. Ik wil niet zeggen dat 

er altijd werd gevochten, maar het was gewoon normaal.” Door kickboksen heeft hij geleerd dit 

gedrag te temperen en sinds hij bij Nourredine Gym traint, heeft hij niet meer op straat en op 

school gevochten. 

“Voordat ik onder kickboksen ging, was ik echt druk, en bij kickboksen, beetje agressie, beetje 

energie eruit, veel bezig zijn. Kickboksen heeft er wel mee te maken dat ik minder druk ben, en 

daarom wil ik ook graag bewegen. Als ik train, word de drukte ook afgebouwd, het gaat geleidelijk. 

Hier kan ik alle energie kwijt.” 

Later is ook het vechten en winnen van wedstrijden belangrijk geworden. “Want je traint toch 

om te winnen.” Toch vindt hij het ook niet erg eens een wedstrijd te verliezen. “Als je wedstrijd 

verliest, leer je daar meer van dan als je wint. Als je wint, dan ben je al goed en als je verliest, dan 

kan het nog beter, want anders had je wel gewonnen en dan kun je leren van je fouten. Eigenlijk 

is het altijd een win-winsituatie, het is maar hoe je het bekijkt. Als je wint, heb je een beker, maar 

als je verliest heb je er ervaring bij en weet je de volgende keer wel hoe je het moet doen.” 

Abdel is erg trots op het niveau waarop hij bokst. Hij vindt dat hij beter vecht dan andere 

jongens die ook nog maar drie jaar kickboksen. Abdel bekijkt zijn sport duidelijk vanuit een 

sportieve efficiëntiebenadering. Hij probeert tijdens wedstrijden zijn tegenstanders altijd mid- 


dels een ‘psychisch spelletje’ te intimideren. Dat is volgens hem wel voor de ‘lol’, buiten de 

wedstrijden om is er niets meer van deze houding te merken. Toch komt Abdel bij anderen van 

de sportschool en daarbuiten wat arrogant en agressief over en dat weet hij zelf ook. Volgens 

hem is dit echter een verkeerde inschatting. “Maar het is niet dat ik me beter of sterker voel 

omdat ik aan kickboksen doe. Ik voel me gewoon mezelf en wat mensen er van maken, daar 

kan ik niets aan doen.” 

Toen Abdel begon met het vechten van wedstrijden, zat hij nog bij de jeugd. Na zijn eerste wedstrijd 

ging hij al over naar een andere categorie waar hij zonder bescherming moest vechten 

(geen hoofd- en scheenbeschermers, zoals bij de jeugd het geval is). In 2006, 2007 en 2008 vecht 

hij regelmatig wedstrijden, waarvan hij de meeste wint. Meestal komen er een paar vrienden bij 

de wedstrijden kijken. Zijn moeder nooit, zij kijkt de wedstrijd later op dvd, want meestal worden 

de wedstrijden opgenomen. 

In de periode dat hij niet naar school ging, was kickboksen erg belangrijk voor hem, het gaf voor 

hem structuur aan zijn leven. 

“Toen was sport wel belangrijk voor mij. Door sport was ik steeds bezig, dat ik niet de hele dag 

niks aan het doen was, ik had nog wel een dagindeling. Dat vind ik heel belangrijk voor mezelf, 

dat ik een dagindeling heb, dat ik niet de hele dag niks aan het doen ben of buiten aan het rondhangen. 

Ik had geen moeite om thuis te zitten, zolang ik maar die indeling had van overdag en 

’s avonds trainen.” Abdel vindt het erg prettig trainen bij Nourredine Gym omdat iedereen daar 

gelijk behandeld wordt en gelijke kansen krijgt. Hij vindt de sportschool goed bij hem passen, 

maar dat wil niet zeggen dat andere sportscholen niet goed zijn. 

“Ieder heeft een eigen methode en is wat anders gewend. Voor mij is dit de beste manier, maar 

voor iemand anders kan een andere manier beter zijn. De beste manier voor mij is zoals de 

omgang met Nourredine, de lessen, het hele pakket wat je krijgt. Het is net als met leren. De een 

kan goed uit boeken leren en de ander in de praktijk. Zo is dat ook verschillend met sportscholen. 

De een kan op die manier goed aanpassen en de ander kan zich aanpassen op andere manier.” 

Zoals het bovenstaande citaat al aangeeft, vindt Abdel het heel prettig trainen bij Nourredine. 

Hij heeft een heel goede band met de trainer. Nourredine is oprecht en behandelt alle sporters 

gelijkwaardig. Abdel ziet Nourredine niet echt als een vaderfiguur, omdat hij een oudere broer 

heeft die eigenlijk de taken van een vader een beetje heeft overgenomen. De broer van Abdel was 

lange tijd heel streng voor hem en controleerde hem. Dit vond Abdel wel vervelend, maar hij wist 

tegelijkertijd ook dat het nodig was. Zijn broer wilde niet dat hij gekke dingen ging doen of met 

de verkeerde mensen om zou gaan. De controlerende functie hoefde Nourredine dus niet voor 

hem te hebben. Ook ziet hij Nourredine niet als een vertrouwenspersoon. Als het niet nodig is, 

belast hij anderen niet met zijn problemen. 

portret van een jonge kIckBokser 95

“Maar ik ben meer ook iemand die niet alles tegen iedereen vertelt, want sommige mensen 

hebben daar geen belang bij, die hoeven dat niet te weten, die worden er niet beter en niet 

slechter op.” 

Wel heeft Abdel veel geleerd van Nourredine, zoals respect en discipline. Ook heeft hij volgens 

eigen zeggen echt een band opgebouwd met Noureddine. 

“Wat je bij sommige sportscholen ziet, is dat het contact tussen trainer en leerling heel zakelijk 

is. Bij Nourredine is dat niet, bij Nourredine bouw je een vriendschap, echt een band op. En dat 

zal me altijd bijblijven, stel dat ik ooit naar een andere sportschool zal gaan, Nourredine zal ik 

nooit vergeten.” 

In het bovenstaande citaat lijkt Abdel al een beetje vooruit te blikken op de toekomst. Eind 2008 

verlaat hij namelijk Nourredine Gym en gaat hij trainen bij een andere sportschool. Waarom 

precies wordt de onderzoeker niet helemaal duidelijk. Het lukt helaas niet om met Abdel zelf 

te spreken over zijn vertrek en ook trainer Nourredine laat er niet heel veel over los. Volgens 

Nourredine heeft Abdel vooral een motivatieprobleem. In 2007 en 2008 geeft Abdel inderdaad al 

meerdere malen aan dat hij het moeilijk vindt gemotiveerd te blijven. In 2007 traint hij nog zeer 

fanatiek, wel zes tot zeven keer per week. Hij moet zich daar wel echt toe zetten, maar als hij 

er dan eenmaal is, krijgt hij een enorme kick van het trainen. Volgens trainer Nourredine komt 

Abdel regelmatig te laat en is hij niet altijd even gemotiveerd, maar hij krijgt wel steeds meer 

door dat als hij wedstrijden wil blijven vechten, hij er wel wat voor moet doen. Abdel zegt hier 

zelf over: 

“Ligt ook aan de situatie; of ik wel of niet een wedstrijd heb, of ik moe ben, of ik vrolijk ben 

of niet. Maar meestal is het wel goed als ik hier binnen kom. Motivatie is juist belangrijk bij 

thaiboksen, je kunt zoveel talent hebben als je wilt, maar de kunst is juist om gemotiveerd te 

blijven. Wat me ook motiveert, is dat bepaalde jongeren hier uit de groepen of buiten, die hebben 

bepaalde verwachtingen. ‘Abdel gaat wedstrijden draaien, hij wint’, dat is wel een bepaalde 

druk, verwachtingen waar je wel aan wilt voldoen.” 

Aan de andere kant vindt Abdel het ook moeilijk nee te zeggen tegen andere dingen die conflic- 

teren met zijn trainingen. 

“Jongens die bellen mij van we gaan dit of dat doen of je bent heel moe, drukke dag gehad, eigen- 

lijk wil je gaan slapen, maar dan ga je toch maar trainen.” 

Trainer Nourredine geeft aan dat hij Abdel altijd gematst heeft wat betreft bijvoorbeeld de con- 

tributie. Hij verwachtte hiervoor echter wel iets terug van Abdel. Nadat Abdel is vertrokken naar 

een andere sportschool zegt Nourredine over hem: 


“Ik heb van alles voor die jongen gedaan, heb altijd klaar gestaan, als hij geen geld had hoefde 

hij geen contributie te betalen, als hij maar kwam trainen. Maar voor niets gaat de zon op, daar 

staat wel iets tegenover. Als je geen contributie betaalt, ga jij mij mooi helpen met lesgeven bij 

de jeugd. Maar als ik hem nodig had, dan was hij er niet. En op een gegeven moment zei ik: 

‘Of je bent er tijdens de lessen of ga het anders regelen.’ Sindsdien is hij niet meer geweest. Hij 

beloofde het wel, maar als ik hem hard nodig had, dan was hij er niet. Niet één keer, maar vaker. 

Hij bood excuses aan, maar daar heb ik weinig aan, en ook had ik er weinig boodschap aan. Blijf 

dan maar weg, ik kan toch niet bouwen op jou. En toen is hij naar een andere school gegaan. Het 

blijkt dat hij daar ook niet traint...” 

Blijkbaar is de band tussen Abdel en Nourredine toch niet zo sterk als Abdel in het begin dacht. 

Bij Nourredine is het vertrouwen in Abdel weg, wat hem betreft hoeft hij ook niet meer terug te 

komen. Hij is, nadat hij weg ging nog een keer komen kijken bij een gala van Nourredine Gym. 

Dat was geen prettig weerzien. “Abdel komt dan kijken, die komt binnen en zegt: ‘geef mij twee 

bandjes, ik mag hier gratis binnen.’ Alleen al de manier waarop. Moet dat zo? Kom gewoon binnen, 

betaal netjes, niets aan de hand, je bent geen lid. Maar die houding, die air…” 

Volgens Nourredine gaat het nu ook niet zo goed met Abdel. Hij is van zijn stage weggestuurd en 

weer gestopt met zijn opleiding. Volgens Nourredine is dat het probleem bij meerdere jongens. Ze 

hebben geen zelfreflectie, geen verantwoordelijkheidsgevoel en een autoriteitsprobleem. Nourredine 

heeft lang geprobeerd hier tegen te strijden, maar beseft nu dat sommige jongens gewoon 

niet te helpen zijn en alleen maar van zijn goedheid profiteerden. Dit is erg jammer, maar ook 

leerzaam voor Nourredine. Hij steekt nu zijn energie in sporters die er wel iets voor teruggeven. 


97


De trainer Hoofdstuk 6 

In de literatuur over positieve psychosociale invloeden van (vecht)sportdeelname wordt veel 

nadruk gelegd op de kwaliteit van de trainer (onder andere Rutten 2007; Theeboom 2001a, 

2001b; Twemlow & Sacco 1998). Naast de sociale achtergronden van sporters en hun motieven 

nemen trainers een sleutelpositie in de wijze waarop vechtsport van invloed kan zijn op opvattingen 

en gedrag. Een verantwoorde pedagogische benadering vormt een van de belangrijkste 

voorwaarden voor het optreden van positieve psychosociale effecten. 

Net als de beoefenaars zelf kunnen trainers vechtsport op verschillende manieren benaderen 

en een bepaald pedagogisch klimaat creëren. Gedurende het hele onderzoek kwam het 

belang van de trainer naar voren en de grote invloed die hij/zij heeft op de wijze waarop vechtsporters 

hun sport beoefenen en beleven. In de kwantitatieve en kwalitatieve dataverzameling 

onder de trainers zelf, maar ook in de deelstudies onder vechtsportleerlingen was aandacht 

voor de opstelling en invloed van de trainer. 

6.1 (Vecht)sporters over hun trainers 

In de vragenlijsten aan de vechtsportende jongeren en de sportende scholieren is een aantal 

stellingen voorgelegd over de manier waarop ze tegen hun trainer aankijken. Hiervan konden 

twee schalen worden samengesteld: de mate waarin (vecht)sporters hun trainer empatisch vinden 

(onder andere gelijke behandeling en sociale betrokkenheid) en de mate waarin ze hun 

trainer als streng beoordelen. 12 

Figuur 6.1 laat zien dat vechtsporters op beide schaalvariabelen hoger scoren dan hun leeftijdsgenoten 

die een andere sport beoefenen. Vechtsporters vinden hun trainer over het algemeen 

iets empatischer dan overige sporters, maar beoordelen hun trainer tegelijkertijd vooral 

als strenger (56%) vergeleken met andere sporters (38%). Vechtsporters zijn bijvoorbeeld vaker 

dan andere sporters van mening dat hun trainer straf geeft wanneer sporters zich niet aan de 

regels houden (73 versus 51%). Ze geven ook beduidend vaker aan dat de trainer duidelijke 

regels stelt (98 versus 77%). Deze verschillen gelden zowel voor jongens als voor meisjes en 

voor zowel autochtonen als voor allochtonen (zie tabel B6.1 in de bijlagen). 

de traIner 

99

Figuur 6.1

Figuur 6.2 Strengheid trainer, zelfrapportage trainers en beoordeling KNKF-vechtsporters, 

in procenten. 

Ik accepteer niet dat 

sporters buiten de 

sportschool geweld 

gebruiken. 

Wanneer mijn sporters niet 

gedisciplineerd trainen/zich 

niet aan de regels houden, 

krijgen ze straf. 

Ik accepteer geen 

tegenspraak van sporters. 

Als trainer ben ik streng. 

Ik stel duidelijke regels. 

21 

36 

41 

0 20 40 60 80 100 

55 

71 

74 

74 

96 

98 

99 

Vechtsporters 

Trainers 

Dat er duidelijke regels gelden in de sportschool wordt niettemin vrijwel unaniem onderschre- 

ven door zowel vechtsporters als trainers. 

6.2 Opvattingen en handelen van vechtsporttrainers 

In de vragenlijst is trainers een aantal stellingen voorgelegd over het belang van verschillende 

doelstellingen van het geven van vechtsporttraining. Zij werden gevraagd op een schaal van 

1-10 het belang aan te geven van de verschillende aspecten. 

de traIner 

101

Figuur 6.3 laat zien dat de trainers het meeste belang hechten aan plezierbeleving. Ook het 

tonen van respect (zowel voor mensen die anders zijn als voor de tegenstander) is een alge- 

meen gedeelde doelstelling van de trainers. Vrijwel alle trainers onderschrijven dat ze zowel 

opvoedkundige aspecten nastreven waarbij de persoonlijke ontwikkeling van jongeren centraal 

staat (ontwikkelen zelfvertrouwen, eigen mening vormen/geven), als diverse meer disciplinerende 

aspecten (zich aan de regels houden, discipline tonen, op tijd komen). Opvallend is 

dat de trainers het halen van goede schoolprestaties belangrijker achten dan het leveren van 

goede prestaties in de sport. 

Figuur 6.3

Ook via zelfrapportage over het feitelijk gedrag van de trainers komt het belang van dis- 

ciplinering (zie figuur 6.2) en de persoonlijke betrokkenheid bij de psychosociale ont- 

wikkeling van de jongeren (zie figuur 6.4) naar voren. Vrijwel alle trainers proberen hun 

sporters bepaalde normen bij te brengen en zien zichzelf deels als ‘opvoeder’ die hun 

sporters (ook buiten de sport om) proberen te ondersteunen bij hun psychosociale ontwikkeling. 

Daarbij geven ze tevens aan behoorlijk prestatiegericht te zijn. Volgens negen 

op de tien trainers praten sporters ook met hen over eventuele persoonlijke problemen 

(niet in tabel). 

Figuur 6.4

“Ik zie vaak ook tijdens de trainingen, tijdens de lessen, aan een jongen dat hij 

ergens mee zit. Ik signaleer veel en observeer ook veel. En na de training ga ik 

even praten met hem, wat er aan de hand is, op een heel subtiele manier.” 


“Dan brengen ze hun rapport naar mij toe. En dan slecht rapport, dan krijgen ze 

op z’n donder en mogen ze minder trainen. Dat soort dingen en dan gaan ze extra 

hun best doen op school. Ik geef altijd aan, school gaat voor, dan training. Als 

school slecht gaat, dan kom je niet trainen tot het weer goed gaat.” Trainer Nourredine 

Veel trainers kennen zichzelf een belangrijke pedagogische taak toe en geven aan als een soort 

voorbeeldfiguur als ‘vader’ of ‘grote broer’ (trainers zijn nog vooral mannen) voor hun leerlingen 

te fungeren. 

“Die pupillen die hier binnenkomen, zijn zo oneerbiedig als honden en ik ben 

degene die ze africht. En degene die ze traint kan ze op verschillende manieren 

africhten. Heel vals of heel lief. Een pitbull kan je net zo vals maken als je zelf 

wilt, maar ook net zo lief en een poedel ook. Dus zo moet je dat zien, ze komen 

hier blanco en jij geeft daar een invulling aan. Met name als ze zich met jou willen 

identificeren. Ze absorberen dan alles wat je zegt.” Trainer Hassan 

“Ik vind de sportschool ook echt een school. Met een juffrouw en een meester. Je 

komt hier echt om te leren.” Trainer Tim 

De meeste ouders lijken het prettig te vinden dat de pedagogische houding van de vechtsporttrainers 

hun opvoeding ondersteunt. 

“Als Aicha [de trainster] bijvoorbeeld tegen ons Joyce zegt: ‘Je moet vanavond 

wel op tijd naar bed gaan, want je moet morgen weer naar school’, dan doet ze 

dat ook, dat is heel raar.” Nederlandse moeder (2) 

Uit de casestudies komen veel mooie voorbeelden aan het licht van jongeren die een heel goede 

band hebben opgebouwd met hun trainer. 

“De mooiste ervaring van kickboksen is toch wel het contact en de band die ik 

met Nourredine heb. Wat je bij sommige sportscholen ziet, is het contact tussen 

trainer en leerling heel zakelijk. Bij Nourredine is dat niet, bij hem bouw 

je een vriendschap, echt een band op. En dat zal me altijd bijblijven, stel dat ik 

ooit naar een andere sportschool zal gaan, Nourredine zal ik nooit vergeten. Is 


gewoon echt waar ik een band mee heb opgebouwd en dat is gewoon iets wat ik 

nooit zal vergeten. Ook al zal ik stoppen met kickboksen, zal ik nooit vergeten.” 

Khalid, 17 jaar 

Het zich prettig voelen op de vechtsportschool is voor veel jongeren erg belangrijk. Blijkbaar 

staat de redelijk strenge aanpak van de train(st)er dit niet in de weg. Uit de vragenlijsten bleek 

dat volgens jonge vechtsporters hun trainers ‘strenger’ zijn (duidelijke regels stellen en straffen 

bij overtreding) dan trainers in andere sporten. In de interviews bevestigen ouders en sporters 

regelmatig dat ze de trainer streng vinden, maar onderstrepen ze eveneens zijn/haar rechtvaardigheid. 

Vaak accepteren de sporters de strengheid van hun trainer, omdat dit samengaat 

met het respect dat ze voor hem of haar hebben. Ook wordt het strenge geassocieerd met discipline. 

De meeste ouders lijken eveneens positief tegenover de strengheid van een trainer te 

staan, maar zetten soms ook hun vraagtekens bij bepaalde ‘methoden’. 

“Bijvoorbeeld bij een examen zaten ze een keer te kletsen en dan zet hij ze 

gewoon voor joker waar iedereen bij is. Dat vond ik in het begin toch wel 

moeilijk, zeker voor die jonge kinderen.” Nederlandse moeder (4) 

Ook de onderzoekers (voor het grootste deel zelf van autochtone afkomst en niet afkomstig 

uit de vechtsportwereld) waren soms verbaasd over de wel erg strenge en soms ‘hardhandige’ 

benadering van de trainers. Straffen als opdrukken en extra rondjes rennen en het ‘laten voelen 

wie de baas is’ tijdens een sparringspartijtje tussen trainer en sporter, zijn hier voorbeelden 

van. Zoals eerder aangegeven in paragraaf 4.2, lijken de meeste sporters deze aanpak te accepteren 

en vaak juist prettig te vinden. 

Blijkbaar treedt er bij vechtsporters die langer actief zijn een soort gewenning op aan de strenge 

aanpak van de trainer, vgl. tabel B6.2 in de bijlagen. Ook zagen we tijdens de observaties dat trainers 

vooral streng zijn bij jonge beginnende vechtsporters en sporters die ook aan wedstrijden 

doen, omdat de eerste groep de ‘codes’ nog niet kent en de tweede er baat bij heeft hard te trainen. 

Trainers en ouders over het deelnemen aan wedstrijden 

Uit de resultaten komt naar voren dat trainers op verschillende manieren belangen hechten 

aan het meedoen aan en winnen van wedstrijden. Waar meedoen aan jeugdwedstrijden in de 

meeste andere takken van sport heel vanzelfsprekend is (ook in een ‘vechtsport’ als judo), ook 

op internationaal niveau, roept wedstrijddeelname van jongeren in vechtsporten als kickboksen 

meer discussie op. Figuur 6.3 liet zien dat de meerderheid van de trainers dit aspect beduidend 

ondergeschikt vindt aan overige – meer pedagogisch gerichte – doelstellingen. 

Ten aanzien van het belang dat werd toegekend aan het meedoen aan wedstrijden is tevens 

gekeken in hoeverre er verschillen bestaan tussen het type ‘Tijd voor Vechtsport’-projecten 

de traIner 

105


waarin trainers actief zijn en de gevolgde opleidingen binnen het programma. Trainers die 

(ook) in sport-zorgtrajecten actief zijn, hechten het minst waarde aan wedstrijddeelname 

(score 3.65); de trainers die niet wisten in welk type project ze actief zijn het meest (score 

5.38). De relatie tot gevolgde opleidingen is minder eenduidig. Het laagst scoorde de groep 

die traject 3 (sport-zorg) gevolgd heeft (score 3.73), maar ook de trainers die geen ‘Tijd voor 

Vechtsport’-opleiding volgden, hechten relatief weinig belang aan het draaien van wedstrijden 

(score 4.11). 

Uit het kwalitatieve onderzoek bleek eveneens dat er (zeer) verschillend wordt gedacht over 

wedstrijddeelname. Bij sommige trainers en vechtsportscholen ligt hier de nadruk op, anderen 

kiezen er (soms bewust) voor met jongeren niet aan wedstrijden deel te nemen, of leggen meer 

de nadruk op de recreatieve sporters. 

“Als ik kijk naar deze stad en de omgeving, dan hebben wij als sportschool zijnde 

de beste vechters, we hebben de meeste profvechters, de beste vechters die op 

alle grote gala’s staan in Nederland, als je naar resultaten gaat bekijken op sportief 

vlak. Dan denk ik dat we het wel goed doen.” Trainer Chaib 

Trainer Chaib vindt het uitgroeien tot wedstrijdsporter een erg belangrijk aspect. Kinderen die 

dat willen, kunnen op heel jonge leeftijd al meedoen aan toernooien in de ring. Over het algemeen 

zijn de kinderen hierbij goed beschermd door middel van hoofd- en scheenbescherming 

en ook de scheidsrechter ziet er op toe dat alles veilig verloopt. Toch zijn er ook trainers die het 

niet goed vinden dat kinderen in de hardere vechtsporten op jonge leeftijd al aan wedstrijden 

deelnemen. 

“Echte wedstrijden zou je echt pas vanaf achttien/twintig jaar moeten doen. 

De impact is zo ontzettend groot. Onder de achttien is echt veel te jong. In een 

gevecht kom je jezelf tegen. Als je in je kop niet goed zit, en in je leven teveel aan 

de hand is, komt dat daar terug.” Trainster Aicha 

Net als trainers verschillen ook ouders in hun opvattingen over wedstrijddeelname van hun kinderen. 

Met name (allochtone) vaders lijken de deelname aan en de winst van wedstrijden door 

hun zoons positief te beoordelen. Zeker wanneer de vader zelf ook afkomstig is uit de vechtsport. 

Hoe (allochtone) vaders aankijken tegen de deelname aan wedstrijden van hun dochters kan in 

dit onderzoek niet eenduidig vastgesteld worden, omdat er onder de respondenten weinig vaders 

van vechtsportende dochters zitten. Een aantal jongeren (zowel jongens als meisjes) geeft aan dat 

hun moeder in eerste instantie wat huiverig was tegenover het deelnemen aan wedstrijden. De 

geïnterviewde moeders hadden hier echter geen problemen mee. Niet alleen de motieven van 

de jongeren zelf, maar ook de visies van hun ouders en trainers zijn van invloed op de kans dat 

jongeren op korte of langere termijn zullen deelnemen aan wedstrijden. 

de traIner 

107

Invloed van opleiding 

De ondervraagde trainers die één of meerdere opleidingen in het kader van ‘Tijd voor Vechtsport’ 

volgden, oordelen over het algemeen positief over de invloed ervan op hun manier van 

training geven (zie figuur 6.5). Ongeacht aan welke cursus ze deelnamen, erkennen ze dat ze 

meer oog hebben voor de potentiële maatschappelijke opbrengsten van vechtsport en proberen 

ze vechtsport daarvoor ook meer in te zetten. 

Figuur 6.5

Portret van een taekwondotrainer: 

Mussa, ‘Van probleemjongere 

tot veelzijdige trainer’ 

Mussa is opgegroeid in een van oorsprong Marokkaans gezin met zeven kinderen, in een van 

de minder welvarende wijken van een oude industriestad in het zuiden van Nederland. In deze 

wijk waren tijdens zijn jeugd, maar ook nu nog steeds, veel problemen zoals overlast van hangjongeren 

en criminaliteit. Ook Mussa was is zijn jeugd niet echt een lieverdje. “Ik had op die 

leeftijd een behoorlijk agressieprobleem. Niet onder controle kunnen houden en het altijd op de 

verkeerde manieren uiten. Ik was geen ruziezoeker, maar ik ging het ook niet uit de weg.” Op 

twaalf-dertienjarige leeftijd besefte hij dat het zo eigenlijk niet langer kon. Hij was naar iets op 

zoek waar hij zijn energie en frustraties in kwijt kon. Vrienden van hem deden aan taekwondo en 

dat leek hem ook wel iets. Hij ging kijken bij de les en wat hij zag sprak hem erg aan. 

De keuze voor een vechtsport kwam doordat het individuele van de sport hem beviel en omdat 

hij er zijn energie goed in kwijt zou kunnen. “Ik heb ooit een keer een blauwe maandag gevoetbald. 

Maar teamsport… ik was voor mijn gevoel te veel bezig met andere mensen. Dat teamgebeuren 

vond ik op zich altijd wel fijn, gezellig met z’n allen. Maar uiteindelijk als je echt aan de 

bak moest, dan was je daar met elf man je ding aan het doen. En met vechtsport was je behoorlijk 

individueel bezig. En ik vond het voor mij, blijkbaar, als ik even terugdenk, erg nodig om ook heel 

erg met mezelf bezig te zijn.” 

De keuze voor taekwondo kwam doordat zijn vrienden deze sport al beoefenden. Het was voor 

Mussa echter niet makkelijk om lid te worden van de taekwondovereniging. De familie van 

Mussa had het namelijk niet heel breed. En zijn vader, die in die tijd zichzelf drie keer in de 

rondte werkte om het hoofd boven water te houden, vond dat het lidmaatschap van een sportvereniging 

geen prioriteit had. Daardoor heeft Mussa bijna een jaar aan de kant gezeten om naar 

de taekwondotrainingen te kijken. Pas toen hij een baantje had als krantenbezorger en zo zijn 

lidmaatschap zelf kon betalen, is hij lid geworden van de vereniging. “Het was de eerste keer 

in mijn leven dat ik zoiets had van ‘dit is iets van mij, hier kan ik heel veel in kwijt’, ik was er 

eigenlijk meteen aan verkocht.” 

Vanaf het moment dat hij lid werd, is hij erg fanatiek gaan trainen. Mussa geeft toe dat hij deels 

ook lid is geworden omdat hij hoopte heel goed te leren vechten. Maar hij kwam ‘van een koude 

kermis thuis’, want zijn trainer verbood het. Later vond hij dit ook wel iets moois hebben. “Het 

was echt wel serieus en spannend en dat hoefde je allemaal niet te delen met andere mensen. 

Het was van jezelf en het moet bij jezelf blijven.” Volgens Mussa beginnen negen van de tien jongeren 

net als hij met vechtsport om beter te leren vechten, maar komen ze daar, als ze eenmaal 

begonnen zijn, snel op terug. 

In de beginjaren kreeg Mussa van zijn ouders niet veel steun als het ging om de beoefening van 

taekwondo. Ze vonden school veel belangrijker. Zeker omdat het daar niet zo heel goed ging, 

snapten ze niet waarom Mussa zoveel tijd en energie in de vechtsport stopte. Naarmate hij langer 

portret van een taekwondotraIner 

109

aan vechtsport deed, merkte hij ook dat het op school veel beter ging. Hij deed nog steeds niet 

erg veel aan zijn huiswerk, maar haalde wel goede punten. Door vechtsport leerde hij doelen in 

het leven te stellen. Zo wilde hij bijvoorbeeld graag politieagent worden, iets dat hem motiveerde 

goed op te letten op school. Ook heeft hij na het beginnen met taekwondo nooit meer op straat 

gevochten. “En ik durf echt gewoon glashard te zeggen dat vechtsport in mijn geval ook echt 

mijn leven de goede kant op heeft gestuurd.” Deze verandering had deels ook te maken met hoe 

hij tegenover zijn taekwondotrainer stond. “Deze zei altijd: ‘Als ik hoor dat het niet goed gaat op 

school, of dat jij vecht op straat, dan heb je een probleem met me.’ En als mijn trainer dat zei, ja, 

mijn trainer was gewoon heilig.” 

Mussa geeft aan dat het eigenlijk heel bijzonder is dat bijna alle vechtsporters enorm opkijken 

tegen hun trainer. Hij kan dit niet goed rationeel verklaren, maar blijkbaar werkt het zo dat 

bepaalde trainers veel aanzien genereren, door wat ze kunnen en laten zien. Omdat anderen 

gezag voor hem of haar hebben, nemen nieuwe sporters dat automatisch over. Mussa legt uit: “Je 

komt binnen en je ziet een hele grote groep staan. Een zaal vol met leerlingen. En je ziet één man 

voor de groep staan met zo’n mooie zwarte band en iedereen gaat er naar luisteren en iedereen 

buigt naar hem. ‘Oh, die moet wel heel erg veel betekenen.’ En dan juist omdat je uit de straatcultuur 

komt, dan is dat zo waardevol. Je kent hem eigenlijk niet eens. Je weet niet eens wat hij 

kan. Wat hij doet. Maar je gaat gewoon mee in een bestaand patroon. Dat is gewoon iets… Aan 

mij hoeft niet uitgelegd te worden dat degene die voor de groep staat gewoon de man is. Dat zie 

je gewoon en ook aan hoe anderen op hem reageren. Dat was gewoon in één keer heel normaal. 

Die beste man hoefde zich totaal niet te bewijzen ten opzichte van mij, om die rol te verdienen.” 

Door het respect dat hij voor zijn vechtsportleraar kreeg, besefte hij ook dat zijn leraren op school 

in hun waarde gelaten moesten worden. Vanaf het moment dat hij begon met vechtsport, heeft 

hij op school nooit meer problemen gehad met zijn docenten. 

In de beginjaren van zijn taekwondocarrière deed Mussa zowel mee aan taekwondowedstrij- 

den alsook aan de bandexamens. Drie jaar lang heeft hij beide vrij actief gedaan, maar daarna 

is hij gestopt met wedstrijden, omdat het niet meer goed te combineren viel. Een echt goede 

wedstrijdvoorbereiding, gaat niet samen met het doen van bandexamens. En Mussa wilde geen 

bandexamens overslaan. Hij trainde soms zeven dagen in de week en heeft daardoor binnen drie 

jaar zijn zwarte band behaald. Ook vroeg zijn trainer hem na 2,5 jaar om hem te helpen bij het 

verzorgen van de lessen. “Op het moment dat ik daarvoor gevraagd werd, toen groeide ik echt 

drie meter. Dat was echt zo’n boost voor mijn ego.” 

Als assistent-trainer leerde hij verder en bleef hij ook zelf de sport beoefenen. Op zijn achttiende 

ging hij naar de landmacht en daarna naar de marechaussee, waardoor het taekwondo tijdelijk 

op een wat lager pitje kwam te staan. In 2003 kwam zijn trainer echter met de vraag of Mussa 

de club over wilde nemen, omdat hij ging verhuizen. Op dat moment zat Mussa daar eigenlijk 

helemaal niet op te wachten, omdat zo’n grote verantwoordelijkheid voor zijn gevoel toen nog 


niet echt in zijn leven paste. Aan de andere kant vond hij het wel een kans die hij niet meer zo 

snel nog een keer zou krijgen en voelde het ook als een hele eer dat zijn trainer dit aan hem vroeg. 

Uiteindelijk heeft hij toen toegestemd en is hij ook de specifieke trainersopleiding vanuit de 

taekwondobond gaan volgen. Daarna besefte hij eigenlijk pas dat het leiden van een vechtsport- 

vereniging veel meer inhield dan alleen training geven. “Je wordt als het ware ook een soort onder- 

nemer. En dat heb ik altijd heel jammer gevonden. Dat ondernemer zijn vind ik het minst leuke van 

het vak, om het maar zo te zeggen. Dat heb ik wel een paar jaar volgehouden en uiteindelijk ben ik 

gaan zoeken naar een andere constructie. Ik wilde gewoon les geven, datgene wat ik leuk vind om 

te doen. En voor de rest er omheen moet ik een oplossing zien te vinden.” Na een aantal jaar is hij 

samengegaan met een sportschool, die een vechtsportafdeling wilde oprichten. Op deze manier 

kan hij de administratieve zaken aan de sportschool overlaten en zich vooral richten op de inhoudelijke 

kant van taekwondo. Hij heeft duidelijke afspraken gemaakt met de sportschool, zodat hij 

geen leden zou verliezen. Wat Mussa betreft werkt deze constructie perfect. 

In 2010 telt de vereniging van Mussa ongeveer zestig leden. De samenstelling van de leden is 

erg divers. De jongste is 5 jaar en de oudste ongeveer 55 jaar. Er is een groep recreanten, maar 

ook een wedstrijdgroep, die nu deels begeleid wordt door een andere trainer in een extra training. 

De meeste leden zijn jongens. Per les zijn er ongeveer vier á vijf meiden die meetrainen. 

Sinds het ‘Tijd voor Vechtsport’-traject zijn er ook steeds meer allochtone leden bijgekomen. Qua 

etnische achtergrond is er volgens Mussa veel diversiteit. Tijdens de trainingen traint iedereen 

door elkaar. Mussa heeft er bewust voor gezorgd dat zijn club toegankelijk is voor allerlei typen 

sporters. Hij wil geen specifieke stijl-, wedstrijd- of recreantenvereniging zijn. 

Een van de belangrijkste kwaliteiten van een trainer vindt Mussa het kunnen differentiëren, 

zorgen dat het voor iedereen leuk is, en dat er voor iedereen een uitdaging aan de sport zit. Het 

winnen van wedstrijden vindt hij helemaal niet belangrijk en ook het ‘jagen’ naar banden vindt 

hij niet het grootste goed. Beter is het om individuele doelen te stellen en om daarbij vooral ook 

niet de persoonlijke kant uit het oog te verliezen. Interesse tonen in je sporters is zeer belangrijk 

en soms is het hiervoor ook noodzakelijk om bijvoorbeeld eens met ouders te praten. Ook is het 

erg belangrijk om op jezelf als trainer te kunnen reflecteren. Hoe sta je in bepaalde zaken en 

waarom reageer je op je sporters zoals je reageert? Mussa is niet altijd te spreken over andere 

vechtsporttrainers die hij, met name op wedstrijden, tegenkomt. “En ik meen het serieus. Ik 

heb dingen gezien, daar zakt je broek van af, gewoon. Dan heb je het nog maar over kinderen. 

Dat zo’n coach daar aan de zijkant staat te roepen. Heel geweldig mooie technische tips geeft en 

gewoon vergeet dat als iemand op een mat staat, dat die bijna niks meer hoort. En dan helemaal 

over de zeik raken als zijn pupil verliest. Dan zijn handdoek in de lucht gooit, zijn rug naar de 

leerling toekeert en gewoon wegloopt. En dat die leerling er maar zo achteraan sjokt. Dat breekt 

mijn hart. Dat breekt echt mijn hart als ik dat zie. Royeren, meteen! Die mag gewoon geen trainer 

worden, zo’n persoon. Ja, dat gebeurt echt naar mijn idee veel en veel te vaak.” 


111

Hij vindt het een kwalijke zaak dat er niet altijd gelet wordt op de kwaliteit van de trainers, en 

zeker bij wedstrijden mag er wat hem betreft vaker ingegrepen worden bij ontoelaatbaar gedrag 

van trainers. De KNKF probeert echt te werken aan een kwaliteits- en imagoverbetering van de 

vechtsport, maar er is helaas nog steeds een aantal trainers dat zich schuldig maakt aan slechte 

praktijken, die het imago niet kunnen ombuigen. Ook in andere sporten gebeurt dit natuurlijk, 

maar juist in vechtsport, waar “je elkaar toch wel pijn loopt te doen in een wedstrijd” is het 

erg belangrijk dat trainers respectvol omgaan met sporters en dat ze hun sporters leren om dit 

ook met medesporters te doen. De discipline om respect op te brengen voor je tegenstander en 

de scheidsrechter, vindt Mussa het belangrijkste waar je als vechtsporter over moet beschikken 

wanneer je aan wedstrijden meedoet. Een trainer moet hierin het goede voorbeeld geven. 

Verstand hebben van mentale training en de pedagogische aspecten van het trainerschap vindt 

Mussa daarom nog wel belangrijker dan het goed kunnen aanleren van technieken en (wedstrijd)tactieken. 

Hij hoopt dat hier meer aandacht voor komt in de trainersopleidingen. 

Naast zijn trainerschap in zijn eigen taekwondovereniging, houdt Mussa zich sinds begin 2009 

ook op meer professionele basis bezig met vechtsport. Hij is een bureau gestart dat zich richt op 

agressie- en conflicthantering in combinatie met vechtsport. Door zijn werk bij de marechaussee 

interesseerde dit thema hem altijd al, maar de cursus die hij via de KNKF volgde over agressieregulatie 

en conflicthantering heeft hem overgehaald om echt met deze onderwerpen verder te 

gaan. Hij verzorgt onder andere trainingen voor personeel van instellingen zoals ziekenhuizen, 

GGZ en jeugd-zorg-plusinstellingen (vroeger jeugdgevangenis) om hen beter om te leren gaan 

met agressie van cliënten. Ook is hij door de gemeente ingehuurd een soort heropvoedingstraject 

voor jongeren uit een probleemwijk te verzorgen en begeleiden. Dat vechtsport als middel in dit 

soort trajecten wordt gebruikt, roept bij vele beleidsmakers nogal eens vragen op. Maar Mussa 

heeft de gemeente kunnen overtuigen van de waarde van vechtsport in dit soort trajecten. “Die 

man viel bijna van zijn stoel toen ik dat zei. Maar het is nu toch gelukt. Ik heb het toch verkocht 

gekregen. De beste man, die was ook zo ouderwets. Die had echt zo’n fout beeld van vechtsporten. 

Onvoorstelbaar. Dat hij echt zei: ‘Dat kun je niet menen wat je probeert te verkopen. Dat 

kun je niet menen.’ Echt gewoon zo. En ik heb ongeveer een uur met hem moeten praten en hij 

was helemaal om.” 

Het project houdt in dat Mussa een groepje jongeren uit de probleemwijk begeleidt, die veel over- 

last in de buurt veroorzaken. De jongeren zijn vrijwillig in het traject gestapt en komen twee keer 

in de week bij elkaar voor een vechtsporttraining van Mussa, welke één keer in de week ook met 

een groepsgesprek gecombineerd wordt. Ook worden er wel eens andere sporten gedaan, het is 

bewust geen training voor één specifieke (vecht)sport. In de eerste weken wordt er voornamelijk 

gesport, daarna vinden er steeds vaker groepsgesprekken plaats en heeft Mussa ook één-opééngesprekken 

met de jongens. Mussa heeft eerst geprobeerd dit in het begin van het traject te 

doen, maar dit bleek niet goed te werken. “Als je in het begin al zo’n gesprek hebt: ze hebben 

allemaal een geweldig leven. Niks aan de hand. School? Prima. Gaat allemaal goed. Punten? Ja, 


ik moet een beetje harder werken, maar komt wel goed. Ouders? Nee, ook allemaal heel goed. 

Heel trots. Niks aan de hand. En dan zijn we een paar maanden verder en dan ga ik ze dezelfde 

vragen stellen en dan komt er een hoop ellende uit, dat wil je niet weten. Daaruit blijkt wel als je 

er te vroeg mee begint, zonder dat je daar al genoeg vertrouwen hebt, komt er gewoon niks uit.” 

Mussa werkt in het project samen met de wijkagenten, jongerenwerk, buurtsport en de gemeente. 

Het doel van het project is vooral om de overlast in de wijk te verminderen en het gedrag van 

jongeren positief te veranderen. Volgens Mussa werkt de aanpak erg goed. Omdat de jongens 

respect voor hem hebben, nemen ze sneller dingen van hem aan. “Want als de wijkagent op 

straat fietst en er is daar een groepje jongeren dat rottigheid aan het uithalen is en één van die 

jongens zit bij mij in de groep en dat weet hij, ja, dan hoeft hij hem alleen even apart te nemen: 

‘Ja, wat moet ik hier nou over zeggen tegen Mussa, jongen. Dan wordt Mussa echt... Moet ik nou 

echt Mussa gaan bellen? Jongen, dit kun je hem toch niet aan doen? Al die energie die hij in jou 

steekt.’ Ja, dan worden ze gewoon zó klein.” Mussa treedt ook op als een soort bemiddelaar tussen 

de jongens en politie en wijkbewoners. Zo vertelt hij bijvoorbeeld een verhaal van een jongen 

uit het project die een wijkbewoner aan de voordeur bedreigd had. De mensen die bedreigd 

werden hadden hiervoor de politie ingeschakeld. Door bemiddeling van Mussa en de wijkagent 

is er uiteindelijk geen aangifte tegen de jongen gedaan. De jongen heeft zijn excuses aangeboden 

en door de bemiddeling accepteerde de wijkbewoners dat. De jongen is er echter niet zomaar 

vanaf gekomen. Mussa en de wijkagent hebben hem eerst wel behoorlijk laten zweten, zodat hij 

zich de volgende keer dat hij zoiets van plan is, nog wel twee keer bedenkt. Ook hebben ze hem 

goed laten beseffen dat hij Mussa en de politie nog wat verschuldigd is, omdat ze dit min of meer 

door de vingers hebben gezien. “In groepsgesprekken hebben die jongens het wel eens over. ‘Ja, 

die klotewouten [politie].’ Dan zeg ik altijd: ‘Wat zeg jij daar? Hebben we het hier over dezelfde 

vent die jouw hachje heeft gered een paar weken geleden? Hebben we het nou over dezelfde?’ 

‘Ja, maar de wijkagent is echt tof.’ Ik zeg: ‘Lul niet. Hij draagt hetzelfde uniform als al die andere 

collega’s van hem. Wat jij doet, je zet hem nu echt gewoon voor het blok. Waar hij niet bij is. Zo’n 

vent ben je dan ook weer niet.’ En dan zijn ze meteen klaar en dat inzicht probeer ik ze te geven.” 

Op aandringen van Mussa is het project ook uitgebreid met een intensievere begeleiding van de 

jongeren, ook in hun dagelijks leven. Er zijn nu bijvoorbeeld ook gesprekken op school van de 

jongeren. Daar leggen ze uit dat de jongens vrijwillig in een traject zitten om iets te doen aan 

hun gedrag. Meestal komt er dan meer begrip voor de jongeren en door een gesprek met Mussa 

is er vorig jaar ook een jongen overgegaan naar de volgende klas die de school in eerste instantie 

wilde laten blijven zitten. 

Volgens Mussa is het traject niet voor alle jongeren geschikt, omdat het een open karakter heeft. 

Jongeren doen vrijwillig mee. “Er is één keiharde afspraak die ik met ze maak. Als je er voor kiest 

om de eerste training mee te doen en te blijven, dan eis ik gewoon dat je er bent, elke keer. En als 

je naar mijn idee te vaak afwezig bent, dan mag je van mij gewoon wegblijven. En daar hoort dan 


113

niet alleen het vechtsporttrainen bij, dat zeg ik er wel van te voren bij. Dus trainen, maar we gaan 

ook onregelmatig met elkaar om de tafel zitten om het een en ander te bespreken. Dat hoort erbij. 

Dus niet alleen maar tijdens de vechtsportlessen komen, en die andere lessen helemaal niet.” 

Op de eerste bijeenkomst kwamen heel veel jongeren af, omdat ze dachten dat ze gratis vecht- 

sportles konden krijgen, maar een aantal daarvan viel al heel snel uit. De echte zware ‘probleemjongere’ 

bereik je op deze manier meestal niet, vandaar dat Mussa samen met de gemeente en 

de politie ook nadenkt om het traject voor sommige jongeren een verkapt verplicht karakter te 

geven. “Hen de keuze geven deel te nemen aan het project, of anders zal de politie je wel het 

leven zuur maken.” Mussa hoopt dat het project op deze manier uitbreiding kan krijgen. Hij 

heeft inmiddels ook meerdere collega-trainers die hem kunnen assisteren of vervangen wanneer 

het project zich uitbreidt. 

Ondanks dat de effecten van het traject niet keihard te meten zijn, heeft Mussa de indruk dat het 

zeker goede resultaten boekt. Zowel op individueel niveau voor de jongeren, alsook voor de wijk. 

Drie jongeren die het eerste jaar van het traject hebben meegedraaid, zijn ‘begeleidingsvrij’ en 

het gaat heel goed met hen. Anderen zijn doorgestroomd naar de groep die in het tweede jaar is 

gestart en worden daar nu soms ook ingezet als assistenten. Jongeren die begeleidingsvrij zijn, 

maar graag door willen gaan met vechtsport, verwijst Mussa naar een van de KNKF-verenigingen 

in de stad. Veel buurtbewoners lijken tevreden met de aanpak. Tussen de jongeren die bij 

hem in het traject zitten en het buurtpreventieteam waren voorheen altijd veel problemen. Deze 

zijn sinds de start van het project verdwenen. De jongens hebben sinds ze in het project zitten, 

het buurtpreventieteam niet meer lastiggevallen en er wordt nu ook gewoon met elkaar gepraat. 

Helaas zijn er nog steeds de hardcoreprobleemjongeren die het buurtpreventieteam wel lastigvallen, 

maar Mussa hoopt dat ze ook deze jongeren, door een andere opzet, met een vechtsportproject 

kunnen aanpakken. Hij benadrukt tevens het belang van blijvende begeleiding van de 

jongere, nu nog minder lastige jongeren, om te voorkomen dat zij zich ontwikkelen tot hardcoreprobleemjongeren. 

Vechtsport is volgens Mussa een uitstekend middel dat gebruikt kan worden 

om jongeren op het goede pad te houden, maar uiteraard vergt dit wel een andere aanpak dan 

alleen het training geven op de vereniging. In beide aspecten ligt de passie van Mussa, die hij 

hoopt nog lang te kunnen uitdragen. 


Conclusies Hoofdstuk 7 

In dit onderzoek staan jonge vechtsporters centraal. We hebben onderzocht welke betekenis- 

sen zij zelf, hun ouders en hun trainers verlenen aan hun deelname aan vechtsport. Dit om 

meer inzicht te krijgen in de ervaren psychosociale en maatschappelijke invloeden van vechtsportdeelname. 

Bij 24 vechtsportverenigingen die participeren in het programma ‘Tijd voor Vechtsport’ 

van de KNKF, zijn onder 12 tot 16-jarige vechtsporters 260 vragenlijsten verzameld. De resultaten 

van deze zelfrapportages zijn vergeleken met die van andere jeugdige sportbeoefenaars 

(n=325). Ook de trainers van jonge vechtsporters is gevraagd naar hun visie op vechtsport, 

training geven en naar de effecten van vechtsportdeelname op het psychosociale welzijn en 

het gedrag van jongeren. 

Naast het kwantitatieve (vergelijkend) onderzoek zijn ook gegevens verzameld over de 

betekenis en invloed van vechtsport via interviews met jongeren, ouders en trainers en door 

middel van participerende observaties over een periode van twee jaar. De volgende algemene 

vraagstelling was leidend bij het onderzoek: 

Welke betekenissen geven jeugdige vechtsporters, hun ouders en trainers aan vechtsport en in hoeverre 

draagt vechtsportdeelname bij aan een positieve psychosociale ontwikkeling en sociale integratie? 

Deze hoofdvraag is vervolgens vertaald in zes deelvragen, die we in dit conclusiehoofdstuk 

zullen beantwoorden. 

1. Welke jongeren doen aan vechtsport en wat zijn hun motieven? 

2. Ontwikkelen jonge vechtsporters via hun sportdeelname maatschappelijk relevante com- 

petenties zoals discipline, samenwerking en doorzettingsvermogen? 

3. Draagt deelname aan vechtsport bij tot agressieregulatie (verbaal/fysiek) en het tegen- 

gaan van overig antisociaal gedrag (zoals diefstal)? 

4. Draagt deelname aan vechtsporten bij tot meer ontmoeting, culturele uitwisseling en 

wederzijdse acceptatie tussen autochtone en allochtone jongeren? 

5. Bestaan er verschillen in gevonden effecten naar sekse, etniciteit en duur van de sportdeelname? 

6. In hoeverre zijn gevonden invloeden vechtsportspecifiek en welke factoren zijn van belang 

voor het optimaliseren van positieve effecten? 

Vechtsport omdat het leuk en gezond is én je jezelf leert verdedigen 

De responsgegevens van de vechtsportende jongeren in dit onderzoek bevestigen de resultaten 

van de monitoring van het ‘Meedoen alle jeugd door sport’-programma (Frelier & Breedveld 

2010), dat KNKF-leden relatief vaak een niet-westerse achtergrond hebben. 

In ons onderzoek onder jonge vechtsporters van 12 tot 16 jaar vormen jongeren met een 

niet-westerse etnische achtergrond met 61 procent een meerderheid. Bij alle 99 deelnemende 

conclusIes 

115

‘Tijd voor Vechtsport’-verenigingen had 37 procent van alle jeugdleden bij de 0-meting in 

december 2007 (vergelijkbaar met dataverzameling KNKF-onderzoek) een niet-westerse ach- 

tergrond. Het totale gemiddelde bij alle Meedoen-verenigingen lag op 19 procent. 

De extra hoge vertegenwoordiging van allochtone jongeren in ons onderzoek kan verklaard 

worden door de leeftijd en het grote aantal thai- en kickboksverenigingen waar het onderzoek is 

uitgevoerd. Vooral deze vechtsportdisciplines zijn populair onder jongeren met een niet-westerse 

etnische achtergrond (Marokkaans, Turks en Surinaams). De verhouding tussen jongens en meisjes 

binnen onze steekproef is met 67/33 vergelijkbaar met de sekseverhouding over alle KNKFverenigingen 

in 2007. Onder allochtone jongeren ligt de sekseverhouding nog schever ten gunste 

van jongens. 

Net als andere sportende scholieren beoefenen jonge vechtsporters hun sport voornamelijk 

omdat ze het leuk vinden, het gezond voor ze is en ze zich er lekker kunnen uitleven. Naast 

deze meer algemene motivaties geven bijna alle vechtsporters tevens aan dat ze zich willen 

leren verdedigen en/of beter willen leren vechten. Vechtsporters willen ook vaker dan andere 

sporters sterker en gespierder worden. Ouders noemen nadrukkelijk het verhogen van weerbaarheid 

als een belangrijk motief om hun kinderen aan te melden voor vechtsport. Ze gaan 

er vanuit dat vechtsport voor verlegen en teruggetrokken jongeren bijdraagt aan het verhogen 

van het zelfvertrouwen. Voor brutale en drukke (of agressieve) jongeren zou vechtsport juist 

een rustgevend en regulerend effect kunnen hebben. 

Statusmotieven zoals graag geld willen verdienen met de sport speelt voor ongeveer een 

derde van de vechtsporters een rol, niet beduidend meer dan voor andere sporters. Ze nemen 

bovendien af onder ‘gevorderde’ vechtsporters, terwijl deze motieven juist toenemen onder 

overige jonge sporters die langer actief zijn. Niettemin kwam uit het kwalitatieve onderzoek 

duidelijk naar voren dat een professionele vechtsportcarrière een aantrekkelijk toekomstperspectief 

vormt voor een deel van de (allochtone) sporters én hun ouders. 

Vechtsport bevordert persoonlijke groei 

Overeenkomstig de filosofie van de traditionele Oosterse vechtsporten zijn sporters, ouders 

en trainers erg positief over de psychosociale invloeden van vechtsport. Vaker dan andere 

sporters geven vechtsporters aan dat ze door hun sportdeelname meer zelfvertrouwen hebben 

gekregen, zich prettiger voelen, meer discipline hebben en meer respect hebben voor 

anderen. Deze extra onderkenning van positieve effecten geldt zowel voor jongens als voor 

meisjes en zowel voor autochtone als (niet-westerse) allochtone vechtsporters. Trainers 

onderstrepen het belang van zowel disciplinerende als meer op zelfontwikkeling gerichte 

opvoedkundige waarden. In hun trainingen benadrukken zij expliciet waarden als samenwerken, 

respect voor de tegenstander, zich aan de regels houden en plezierbeleving. Ook in 

de gesprekken met jonge karateka’s en kickboksers echoën waarden als discipline, respect 

en persoonlijke groei. 

Vechtsporters voelen zich vergeleken met andere sporters door hun sportdeelname vooral 

veiliger op straat. Vanwege de sterke oververtegenwoordiging van allochtone jongens, hebben 


jonge vechtsporters minder vertrouwen in andere mensen vergeleken met andere sporters. Ze 

geven in de interviews ook regelmatig aan ‘problemen’ thuis te hebben of te hebben gehad. De 

resultaten suggereren dan ook dat vechtsporters zich mogelijk vaker dan de gemiddelde jongere 

in kwetsbare maatschappelijke posities bevinden (lagere sociaaleconomische positie, onveilige 

woonomgeving, huiselijk geweld). Veel ouders en trainers signaleren dat (hun) kinderen door 

vechtsportdeelname zelfbewuster en mentaal en fysiek weerbaarder zijn geworden. 

De beoordeling van de positieve invloeden door jongeren zelf en hun ouders en trainers 

lijkt deels voort te komen vanuit de neiging een positiever beeld te schetsen van hun sport, 

dan in de algemene beeldvorming gangbaar is. Maar ook de uitkomsten van de zelfrapportage, 

waarbij in de vragen geen directe relatie gelegd werd met (vecht)sport, onderstrepen de 

positieve invloed van vechtsport op jongeren. Zo is de algemene zelfwaardering van vechtsporters 

iets hoger vergeleken met andere (sportende) scholieren en voelen vechtsporters zich 

vooral beduidend fysiek en sportief competenter. De bevindingen suggereren dat beginnende 

vechtsporters vanuit hun kwetsbare positie soms eerder geneigd zijn hun zelfvertrouwen te 

‘overschreeuwen’, terwijl vechtsporters na verloop van tijd daadwerkelijk een sterkere mate 

aan zelfwaardering ontwikkelen. 

De nadruk op disciplinerende en prosociale waarden als samenwerken en respect in trainingen 

lijken hun uitwerking te hebben. Vergeleken met andere (niet-)sporters en gecontroleerd 

voor achtergrondvariabelen als sekse en etniciteit rapporteren vechtsporters iets positiever 

op prosociaal gedrag zoals op tijd op afspraken komen en rekening houden met anderen. 

Zowel jonge vechtsporters als hun trainers geven aan dat vechtsport hen heeft geleerd doelen 

te stellen waarvan ze ook op andere maatschappelijke terreinen (bijvoorbeeld opleiding) profiteren. 

Uit het onderzoek komt tevens naar voren dat vechtsport niet voor iedereen de juiste 

‘methode’ is. Sommige vechtsporters haken gefrustreerd af of trainers zijn teleurgesteld als 

ze bepaalde jongeren niet echt weten te bereiken. Maar zoals in de literatuur (bijvoorbeeld 

Columbus & Rice 1998; Trulson 1986) reeds naar voren komt, ademt vechtsportbeoefening voor 

veel deelnemers een sterke intrinsieke verbondenheid met persoonlijke groei. 

Vechtsport trekt ‘vechters’, maar doceert agressieregulatie 

Het belangrijkste dilemma in de publieke discussie rondom vechtsport is de tegenstrijdige 

beeldvorming rondom agressieregulering (Endresen & Olweus 2005; Theeboom 2002). In hoeverre 

beteugelt vechtsportdeelname nu agressie onder jongeren of leert het jongeren juist om 

beter hun mannetje te kunnen staan op straat door het gebruik van vechtsporttechnieken? 

Meer dan de helft van de jongeren die aan vechtsport doet, geeft zelf aan dat de beoefening 

van de sport een agressieregulerend effect op hen heeft, dat ze minder agressief zijn 

door vechtsportdeelname. Onder andere sporters onderkent ongeveer een derde een agressieregulerend 

effect. Vechtsporttrainers zijn nog beduidend positiever over de invloed van 

vechtsport. Meer dan andere sporters leren zij vechtsporters ten slotte expliciet hun energie 

en agressie te kanaliseren en niet in te gaan op uitdagingen van anderen, waardoor ze zich 

‘rustiger’ voelen. 

conclusIes 

117

Ook als niet rechtstreeks gevraagd wordt naar de invloed van vechtsport, geven vechtsporters 

blijk van een relatief lage agressietolerantie vergeleken met overige sporters en vooral vergeleken 

met niet-sporters. Dat wil zeggen dat sporters in het algemeen en vechtsporters in het 

bijzonder minder vaak aangeven dat ze graag ruzie maken en ook negatiever staan tegenover 

het gebruik van geweld op straat. De lagere agressietolerantie treedt vooral op bij jongens en 

bij vechtsporters die langer dan twee jaar actief zijn. Onder overige sporters laat de duur van 

hun sportdeelname geen verschil zien, wat de specifieke invloed van vechtsport bevestigt. 

Het onderzoek laat zien dat de gevonden lagere agressietolerantie geen selectie-effect is, 

maar het gevolg van vechtsportdeelname. Want vechtsport trekt zeker niet vooral ‘lieverdjes’. 

Integendeel, veel vechtsporters hadden aanvankelijk juist problemen met externaliserend 

probleemgedrag zoals agressiviteit. Dat is soms ook de reden waarom ze op vechtsport ‘moesten’. 

Of ze wilden zelf vooral beter leren vechten. Maar door de vechtsporttrainingen treedt 

bij velen een veranderende houding op. In de meeste sportscholen heerst een verbod op het 

gebruik van geweld op straat, met daaraan verbonden sancties als royement. 

Dat de meeste vechtsporters niet op straat willen vechten betekent niet dat ze nooit meer 

in de verleiding komen. Juist het imago van vechtsport zorgt ervoor dat vechtsportende jongeren 

vaker uitgedaagd worden. Vooral wanneer ze ook maatschappelijke capaciteiten en ambities 

hebben (ondersteund door hun ouders en trainer) lukt het veel vechtsporters om de verleidingen 

van ‘de straat’ te weerstaan en andere keuzes te maken. Maar binnen een beperkt 

deel van het ‘vechtsportwereldje’ is de grens met de straatcultuur dun en hebben aanvallen, 

overwinnen en vernederen meer aanzien dan weglopen en respect tonen. 

Ook ten aanzien van daadwerkelijk antisociaal gedrag, zoals dingen vernielen en ruzie maken, 

treedt een flinke afname op onder vechtsporters die langer actief zijn. Daarmee ondersteunen de 

resultaten de overtuiging van veel vechtsporters en trainers dat vechtsport niet stimuleert tot 

vechten, maar juist een belangrijke bijdrage kan leveren aan weerbaarheid en agressiebeteugeling. 

Sociale en maatschappelijke integratie door vechtsport? 

Vergelijkbaar met andere sporten heeft vechtsport voor veel jongeren een belangrijke sociale 

betekenis. Ze gaan er met vriendjes naar toe (of stoppen wanneer hun vrienden ophouden) en 

leren er nieuwe mensen kennen. Voor sommigen vormt de sportschool een tweede huis, voor 

anderen is het eerder een soort fitnesscentrum, waar ze betalen om te sporten, maar verder 

weinig binding mee hebben. 

Vanwege het sterk gemengde karakter van de meeste vechtsporttrainingen treden veel 

interetnische ontmoetingen op. In vergelijking tot andere sporten draagt vechtsport vooral 

voor autochtonen en meisjes bij tot meer interetnische ontmoeting en contacten. De meeste 

interetnische vriendschappen blijven beperkt tot contacten binnen de vechtsportschool, maar 

kunnen wel degelijk sportoverstijgende betekenis hebben. 

De resultaten laten zien dat etnische identificaties en conflicten niet geheel voorbijgaan aan 

de vechtsportschool. Etnische discriminatie treedt ongeveer even vaak op als in andere sporten. 

Niettemin heerst er een sterk gevoel van etnische neutraliteit en wordt door de meeste trainers 


veel nadruk gelegd op respect voor ‘de ander’, wat bijdraagt tot wederzijdse acceptatie. Voor veel 

(allochtone) jongeren biedt de sportschool dan ook een ‘veilige haven’ waar ze zich meer thuis 

voelen dan op enig andere plek en waar ze zich gerespecteerd en geaccepteerd voelen. 

Afkomst wordt in de sportschool als ondergeschikt gezien aan de principes en beleving 

van vechtsport en de mogelijkheden om de top te bereiken of op een andere manier carrière 

te maken in de vechtsport door bijvoorbeeld een eigen sportschool te beginnen. Vooral binnen 

het kickboksen zijn allochtone vechtsportschoolhouders geen uitzondering, waarmee de 

vechtsport bijdraagt aan intercultureel ondernemerschap. Deze vechtsporttrainers bieden 

allochtone jongeren niet alleen meer mogelijkheden tot passende sportdeelname, maar ze kunnen 

voor deze jongeren ook een voorbeeldfunctie vervullen, zowel binnen de vechtsport als 

vanuit bredere maatschappelijke perspectieven. 

Veel vechtsporttrainers voelen zich sterk maatschappelijk betrokken en begeleiden jongeren 

niet alleen in hun vechtsportloopbaan. Mede op basis van hun eigen kennis en ervaringen voelen 

zij zich vaak vooral medeverantwoordelijk voor de persoonlijke ontwikkeling van ‘hun’ sporters. 

Ze leren maatschappelijk kwetsbare (allochtone) jongeren via vechtsport doelen te laten stellen 

in én buiten de sport en bevorderen daarmee hun maatschappelijke mogelijkheden en integratie. 

Meer mogelijkheden voor (allochtone) meisjes en vrouwen 

De resultaten bevestigen het beeld dat veel vechtsporten vooral onder jongens met diverse etnische 

achtergronden populair zijn. De meeste trainers, sportscholen en gala’s zijn dan ook vooral 

ingesteld op (allochtone) jongens. Toch zagen we dat de deelname van zowel allochtone als 

autochtone meisjes groeiende is. Voor veel allochtone meisjes zijn vechtsporten toegankelijker 

dan veel sportverenigingen omdat hun vader of broer reeds bekend is met de sport(school) en/ 

of ouders meer vertrouwen hebben in een vechtsporttrainer met dezelfde etnische achtergrond. 

Meisjes doen in principe gewoon mee met de algemene lessen. Maar niet voor alle meisjes sluit 

een dergelijke algemene aanpak aan bij hun wensen en mogelijkheden. Langzamerhand ontwikkelen 

zich dan ook initiatieven voor aparte meisjesgroepen. Het aantal vrouwelijke trainers en 

mogelijkheden voor meisjes en vrouwen om aan wedstrijden deel te nemen, is nog zeer beperkt. 

Vergelijkbaar met bevindingen van Lakes & Hoyt (2004) vonden wij vooral ondersteuning 

voor het optreden van psychosociale effecten onder jongens. Onder hen is externaliserend 

probleemgedrag ook vaak een groter probleem dan onder meisjes. Niettemin kwam uit het 

onderzoek naar voren dat vechtsport ook voor meisjes een belangrijke toegevoegde waarde 

kan hebben. Vooral als het gaat om het vergroten van hun fysieke en mentale weerbaarheid. 

Juist vanwege de relatief sterke vertegenwoordiging van etnische minderheden binnen 

de vechtsport biedt de vechtsport vooral voor autochtone jongeren meer kansen op interetnische 

contacten, uitwisseling en vriendschappen. Zij zullen soms wel meer moeite hebben dan 

allochtone jongeren met de veelal hiërarchische structuur en de sterke nadruk op respect en 

disciplinering, waarmee de vechtsportcultuur meer aansluit bij opvoedstijlen in niet-westerse 

culturen dan bij moderne onderhandelingsgerichte opvoedingsstijlen in (hoger opgeleide) 

Nederlandse huishoudens. 

conclusIes 

119

De trainer als sleutelfiguur voor effectoptimalisering 

Ook andere sporten kunnen bijdragen tot het vergroten van het zelfvertrouwen en fysieke 

competenties, bijdragen aan het leren van discipline en samenwerken, aan kanalisering van 

energie en agressie en aan het sluiten van vriendschappen. Het beoefenen van vechtsport an 

sich betekent bovendien niet dat vanzelf allerlei positieve effecten optreden. Maar meer dan bij 

andere sporten kennen vechtsporten een intrinsieke verbondenheid met aspecten als respect 

voor de trainer en de tegenstander, fysieke en mentale weerbaarheid en persoonlijke groei. 

Deze betekenissen treden bij vechtsporters dan ook vaker expliciet op de voorgrond. Ook 

zonder vechtsportdeelname kunnen jongeren tot evenwichtige volwassenen uitgroeien. Maar 

vechtsport kan wel een belangrijke rol spelen in de persoonlijke ontwikkeling, in het bijzonder 

voor maatschappelijk kwetsbare jongeren. Juist vanwege het relatief strenge trainingsregime 

en de status van de trainer leent vechtsport zich nog meer dan andere sporten voor re-integratietrajecten 

van zowel allochtone als autochtone jongeren. 

Toch bieden niet alle sportscholen bij voorbaat een pedagogisch verantwoorde setting voor 

alle jongeren. Uitspraken over dé vechtsport of dé vechtsporter kunnen niet worden gedaan. 

Hoewel er duidelijke patronen naar voren komen, bestaan er verschillende typen vechtsport en 

beoefenaars. Er zijn verschillende benaderingswijzen binnen het brede scala van vechtsporten, 

maar ook binnen één type vechtsport. Individuele sporters benaderen hun sport vanuit 

bepaalde motieven, die beïnvloed kunnen worden door de dominante benaderingswijze 

vanuit een bepaalde sport of de insteek van een specifieke trainer. 

De resultaten onderstrepen bevindingen uit andere studies dat de trainer een centrale rol 

speelt in de manier waarop vechtsport positieve psychosociale effecten kan bewerkstellingen. 

Alle vechttrainers hebben een sterk geloof in de positieve invloeden van vechtsport en ze stellen 

ook vrijwel allemaal de psychosociale ontwikkeling van hun sporters op de eerste plaats. 

Ze kennen zichzelf een belangrijke pedagogische taak toe en fungeren voor sommige van hun 

leerlingen als ‘vader’ of ‘grote broer’ (trainers zijn nog vooral mannen). Maar er bestaan wel 

verschillen. Trainers verwijzen ook naar bepaalde collega’s die naar hun idee minder pedagogisch 

verantwoord werkzaam zijn en vooral gericht zijn op presteren en het winnen van 

wedstrijden. De resultaten lieten zien dat opleidingen van invloed zijn op de werkwijze van 

trainers. Trainers die opleidingstrajecten hebben gevolgd waarin meer aandacht is voor weerbaarheid, 

agressieregulering en maatschappelijke integratie geven aan dat ze hun trainingen 

hier ook effectiever op kunnen inzetten. 

Vechtsport als belofte 

Concluderend kan gesteld worden dat vechtsportdeelname een positieve bijdrage kan leveren 

aan het verbeteren van het psychosociaal functioneren van jongeren en aan maatschappelijke 

(re-)integratie. De resultaten zijn weliswaar vooral gebaseerd op zelfrapportage van jonge 

vechtsporters, hun ouders en trainers, maar bieden voldoende ondersteuning voor het vaststellen 

van een algemeen positief resultaat. Voor een nog steviger fundament zouden in toekomstig 

onderzoek ook rapportages van onafhankelijke anderen kunnen worden meegenomen. 


Evenals een concreet interventieonderzoek van bijvoorbeeld vechtsportprojecten via scholen. 

De resultaten suggereren echter dat daadwerkelijke effecten waarschijnlijk pas na relatief 

intensieve beoefening optreden. 

Vechtsport is veelzijdig, evenals de variatie in de manieren waarop vechtsport wordt aangeboden 

en de verwachtingen van de deelnemers. Ons onderzoek vond bovendien alleen plaats 

binnen sportscholen aangesloten bij de KNKF en geeft geen volledig beeld van ‘de’ vechtsport. 

De gevonden resultaten suggereren dat er zowel selectie, sociaal wenselijke als daadwerke- 

lijke interventie-effecten optreden door vechtsportdeelname. Bepaalde groepen jongeren voe- 

len zich meer tot (vecht)sport aangetrokken dan andere (selectie). Beginnende vechtsporters 

vertonen waarschijnlijk meer externaliserend (agressiever) dan wel internaliserend (weinig 

zelfvertrouwen, sociaal angstig) gedrag dan andere sporters. Dit hangt samen met de motivatie 

tot deelname van de ouders (weerbaarheid, agressieregulering) en de jongeren zelf. Juist onder 

maatschappelijk kwetsbare jeugd (waaronder allochtone jongeren) en in ‘onveilige’ buurten is 

het beoefenen van vechtsport populair. Niet alleen om je beter te kunnen verdedigen, maar ook 

om beter te leren vechten. 

Zeker wanneer jongeren, ouders en trainers hoge verwachtingen toekennen aan vechtsportdeelname, 

zien ze mogelijk ook deels effecten die wellicht niet alleen op het conto van 

de vechtsport te schrijven zijn (sociale wenselijkheid), maar bijvoorbeeld vooral samenhangen 

met de vertrouwensband met een trainer, prestaties op school en/of de ondersteuning 

vanuit huis. Wanneer de persoonlijke betekenis van vechtsport groot is, stijgt ook het geloof 

dat vechtsport een unieke bijdrage kan leveren aan het vergroten van het mentale en fysieke 

zelfvertrouwen en agressieregulering bij anderen. En wordt dit geloof vol overtuiging uitgedragen 

om juist tegenwicht te bieden aan de hardnekkige ambivalente beeldvorming rond 

vechtsporten. 

Ons onderzoek heeft laten zien dat vechtsportdeelname daadwerkelijk een belangrijke 

bijdrage kan leveren aan persoonlijke groei en het verminderen van probleemgedrag door 

onder meer disciplinering en agressieregulering (‘interventie’-effect). De vechtsportwereld 

kan vooral bijdragen aan de psychosociale ontwikkeling van maatschappelijke kwetsbare 

jeugd en hen inspireren tot het (blijven) maken van de keuzes voor ‘het goede pad’. 

conclusIes 

121

Noten 

1. De volgende sportbonden nemen deel aan het programma ‘Meedoen alle jeugd door sport’: 

JBN (judo), KNAU (atletiek), KNBSB (base- en softbal), KNGU (gymnastiek), KNKF (fitness 

en vechtsport), KNKV (korfbal), KNVB (voetbal), KNZB (zwemmen), NBB (basketbal). Deze 

bonden werken samen met de volgende gemeenten: Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Dordrecht, 

Eindhoven, Enschede, Nijmegen, Rotterdam, Tilburg, Utrecht, Zaanstad. 

2. Een deel van de scholieren die in grotere steden onderwijs volgen is woonachtig buiten de 

stad en zal daar mogelijk ook een bepaalde sport beoefenen. De kans dat vechtsporters die 

lid zijn van een stedelijke sportschool buiten de stad wonen is geringer. 

3. Omdat het onderscheid tussen thaiboksen en kickboksen in de Nederlandse context vaak 

vervaagd is, noemen we vanaf hier de beide sporten gemakshalve kickboksen. Wanneer 

in deze rapportage dus gesproken wordt over kickboksen, kan hiermee ook thaiboksen 

worden bedoeld. 

4. Ook zijn er relatief veel projectverenigingen die fitness/krachtsport aanbieden, maar deze 

groep maakte geen deel uit van het onderzoek. 

5. Ook bleken de ondervraagde scholieren die een vechtsport beoefenen beduidend hoger te 

scoren op agressie tolerantie (54%). 

6. De schaal ‘respect van anderen’ bestaat uit de volgende items: Door het beoefenen van 

deze sport krijg ik respect van andere sporters, … van mijn ouders en familie en… van 

vrienden en klasgenootjes. Cronbach alpha: 0,79. 

7. De schaal agressieregulatie bestaat uit de volgende items: Door het beoefenen van deze 

sport voel ik me minder vaak boos en door het beoefenen van deze sport ben ik rustiger 

geworden. Cronbachs alpha: 0,61. 

8. De vechtsport jongeren zijn allen bevraagd bij een bij de KNKF aangesloten vechtsportvereniging. 

Van de vechtsportende scholieren (bevraagd via school) is niet bekend bij 

welke vechtsportvereniging zij sporten, mogelijk zijn dit vaker vechtsportscholen die niet 

zijn aangesloten bij de KNKF. 

9. De daling in de diverse vormen van externaliserend probleemgedrag kan tevens deels 

veroorzaakt worden door het afhaken van de groep die het hoogst scoren op deze componenten. 

Met andere woorden, dat jongeren met een hoge agressietolerantie meestal niet 

langer dan twee jaar actief blijven in de vechtsport. 

10. Een lineaire regressieanalyse leidt tot bètawaarden tussen -1 en 1 die het effect aangeven 

van de verklarende variabelen (rijen) op de afhankelijke variabele(n), hier de verschillende 

schaalvariabelen zoals agressietolerantie. Waarden tussen 0 en 1 geven een positief 

effect weer ten opzichte van de referentiegroep, waarden tussen -1 en 0 een negatief effect. 

Hoe verder de waarde van 0 verwijderd is, hoe groter het effect. 

11. Clinchen is een wedstrijdtechniek in het thai-kickboksen. De sporter grijpt hierbij de 

tegenstander met twee handen stevig bij de nek en trekt hem/haar dicht naar zich toe. 

Afhankelijk van de geldende regels wordt vanuit deze positie meestal geprobeerd een 

knietje te geven of de tegenstander naar de grond te brengen. 


12. De empatische trainerschaal bestaat uit de volgende items: De trainer is erg goed in zijn 

sport; De trainer behandelt iedereen gelijk; De trainer is erg betrokken bij de sporters; 

De trainer luistert naar onze mening; De trainer is geïnteresseerd in mij als persoon. De 

strenge trainer schaal bestaat uit de volgende items: De trainer is streng; De trainer geeft 

straf wanneer sporters zich niet aan de regels houden; De trainer accepteert geen tegenspraak. 

13. Hoewel de vraagstelling ten aanzien van het geven van straf voor sporters (‘zich niet aan 

de regels houden’) en trainers (‘niet gedisciplineerd trainen) niet geheel vergelijkbaar 

was. 

14. Uitzonderingen waren ‘goede prestaties leveren in de sport’ (20% gaf lager dan een 6), 

‘goede schoolprestaties’, en ‘eigen mening geven’ (beide 10% lager dan 6). 

noten 

123

Literatuur 

• Anthonissen, A. & M. Dortants (2006), Respect voor discipline, een studie naar de indentifica- 

ties van getalenteerde boksers. Uitgeverij SWP, Amsterdam. 

• Biesta, G., G.J. Stams & E. Dirks, W. Vleugelers & C. Schuengel (2001), De pedagogische taak 

van de sportvereniging. NOC*NSF, Arnhem. 

• Bloem, J. & P. Moget (2002), De psychosociale waarde van vechtkunstbeoefening. Feit of fictie? 

D.A.T. Movement Groningen. 

• Boeije, H. (2006), Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Boom Onderwijs, Den 

Haag. 

• Breedveld, K. (2003), ‘Sport en bewegen’. In: E. Zeijl (red.), Rapportage Jeugd 2002 (p. 39-59). 

SCP, Den Haag. 

• Broek, A. van den & A. Tiessen-Raaphorst (2010), ‘Sport, Cultuur en Sociale Cohesie’. In: 

F. Kemper (red.). Samenspel. Studies over etniciteit, integratie en sport. (p. 25-49). Nederlands 

Instituut voor Sport en Bewegen (NISB), Bennekom. 

• Coakley, J.J. (2006), Sport in society: issues and controver sies. 6 th ed. [1st. 1978]. Mosby, St. 

Louis. 

• Columbus, P.J. & D. Rice (1998), ‘Phenomenological meanings of martial arts participa- 

tion’. In: Journal of Sport Behaviour, 21/1: 16-30. 

• Dool, R. van den, A. Elling & R. Hoekman (2009), Sportersmonitor 2008. Een beschrijving 

van actuele sportissues. W.J.H. Mulier Instituut/Arko Sports Media, Den Bosch/Nieuwegein. 

• Elling, A. (2002), Ze zijn er (niet) voor gebouwd. In- en uitsluiting in de sport naar sekse en etni- 

citeit. W.J.H. Mulier Instituut/Arko Sports Media, Den Bosch/Nieuwegein. 

• Elling, A. & J. Klerken (2002), Sport en het bevorderen van een gezondere leefstijl onder (kans- 

arme) jongeren. W.J.H. Mulier Instituut, Den Bosch. 

• Elling, A. (2007), Het voordeel van thuis spelen. Sociale betekenissen en in- en uitsluitingsproces- 

sen in sportloopbanen. W.J.H. Mulier Instituut/Arko Sports Media, Den Bosch/Nieuwegein. 

• Endresen, I.M. & D. Olweus (2005), ‘Participation in power sports and anti-social involve- 

ment in preadolescent and adolescent boys’. In: Journal of Child Psychology and Psychiatry, 

46/5: 468-478. 

• Frelier, M. & K. Breedveld (2010), Meedoen alle jeugd door Sport, 2-meting 2009. W.J.H. Mulier 

Instituut, Den Bosch. 

• Gratton, C. & I. Jones (2004), Research methods for sport studies. Routledge, Londen. 

• JiB (2001a), CHESS- het handboek. In 7 stappen naar betere jeugdsportplannen. Edu’Actief, 

Meppel. 

• JiB (2001b), Handboek lokaal jeugdsportbeleid. Deel 5: Sociale integratie. Edu’Actief, Meppel. 

• Kalmthout, J. van, M. de Jong, J. Lucassen (2009), Verenigingsmonitor 2008: de stand van zaken 

bij sportverenigingen. W.J.H. Mulier Instituut/Arko Sports Media, Den Bosch/Nieuwegein. 

• Kamphuis, C. & R. van den Dool (2008), ‘Sportdeelname’. In: K. Breedveld, C. Kamphuis, 

A. Tiessen-Raaphorst (red.), Rapportage sport 2008 (p. 74-101). SCP/W.J.H. Mulier Instituut, 

Den Haag/Den Bosch. 


• Kemper, F. (red.)(2010), Samenspel. Studies over etniciteit, integratie en sport. Nederlands 

Instituut voor Sport en Bewegen (NISB), Bennekom. 

• Kreager, D.A. (2007), ‘Unnecessary roughness? School sports, peer networks and male vio- 

lence’. In: American Sociological Review, 72/5: 705-724. 

• Lagendijk, E. (1991), ‘De zwarte band van etnische minderheden’. In: Vrijetijd en samenle- 

ving 9/2: 45-62. 

• Lakes, K.D. & W.T. Hoyt (2004), ‘Promoting self-regulation through school-based martial 

arts training’. In: Applied developmental psychology, 25, 283-302. 

• Lawler, J. (2002), PUNCH! Why Women Participate in Violent Sports. Wish Publishing, Terre Haute. 

• McNulty Eitle, T. & D.J. Eitle (2002), ‘Race, cultural capital and the educational effects of 

participation in sports’. In: Sociology of Education, 75/2: 123-146. 

• Ministerie van VWS (2006), Programma Meedoen allochtone jeugd door sport 2006-2010. Den Haag. 

• Morris, L., J. Sallybanks, K. Wilis & T. Makkai (2003), ‘Sport, physical activity and anti- 

social behaviour’. In: Trends & Issues in Crime and Criminal Justice (Australia Institute of 

Criminology) 249: 1-6. 

• Nichols, G. & T. Crow (2004), ‘Measuring the impact of crime reduction interventions 

involving sports activities for young people’. In: The Howard Journal, 43/3: 267-283. 

• Romijn, D. & A. Elling (2009), Een prachtige tweede plaats. Een studie naar de stand van zaken 

van het meisjes- en vrouwenvoetbal in Nederlandse amateurvoetbalverenigingen. Niet gepubli- 

ceerd. W.J.H. Mulier Instituut, Den Bosch. 

• Rutten, E.A. (2007), Education through organized youth sport. Universiteit Utrecht, Utrecht. 

Dissertatie. 

• Sands, R. (2002), Sport Ethnography. Human Kinetics, Leeds. 

• Sleijfer, J.A. (2005), ‘Vechtsport maakt jongens wel/niet agressief’. In: Lichamelijke Opvoe- 

ding, 14 (december 2005), 32-35. 

• Theeboom, M. (2001a), Vechtsporten en kinderen. Waarden en Normen in de sport deel II. Publi- 

catie NOC*NSF, nr. 523. 

• Theeboom, M. (2001b), ‘Martial arts and children’. In: J. Steenbergen, P. De Knop & 

A. Elling (red.), Values and norms in sport. Critical reflections on the position and meanings of 

sport in society. Meyer & Meyer Sport, Oxford, p. 337-353. 

• Theeboom, M. (2002), ‘Vechtsporten. Leren vechten of…leren niet vechten?’ In: Justitiële 

verkenningen. 28/3: 72-83. 

• Trulson, M.E. (1986), ‘Martial arts training: A novel ‘cure’ for juvenile delinquency’. In: 

Human Relations, 39: 1131-1140. 

• Twemlow, S.W. & F.C. Sacco (1998), ‘The application of traditional martial arts practices 

and theory to the treatment of violent adolescents’. In: Adolescence, 33/131: 505-519. 

• Twemlow, S.W., B.K. Biggs, T.D. Nelson, E.M. Vernberg & P. Fonagy (2008), ‘Effects of par- 

ticipation in a martial arts-based antibullying program in elementary schools’. In: Psycho- 

logy in the school, 45/10: 947-959. 

lIteratuur 

125

126 

• Verweel, P. (2010), ‘Sport maakt verschil’. In: F. Kemper (red.), Samenspel. Studies over etni- 

citeit, integratie en sport (p. 299-313). Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen (NISB), 

Bennekom. 

• Verweel, P., J. Janssens & C. Roques (2005), ‘Kleurrijke zuilen. Over de ontwikkeling van 

sociaal kapitaal door allochtonen in eigen en gemengde clubs’. In: Vrijetijdstudies, 23/4: 7-21. 

• Viering, P. (2007), ‘Ringfighter vecht in court’. In: Metro, 29 maart 2007, p. 13. 

• Weiser, M., I. Kutz, S. Jocobson-Kutz & D. Weiser (1995), ‘Psychotherapeutic aspects of the 

martial arts’. In: American Journal of Psychotherapy, 49/1: 118-127. 

• Zivin, G., N.R. Hassan, G.F. DePaula, D.A. Monti, C. Harlan, K.D. Hossain & K. Patterson 

(2001), ‘An effective approach to violence prevention: Traditional martial arts in middle 

school’. In: Adolescence, 36/143: 443-459.

Bijlage I: 

Vragenlijst vechtsporters 

Beste jongens en meiden, 

Deze vragenlijst hoort bij een groot onderzoek naar vechtsport dat wij doen bij verschillende 

vechtsportscholen in Nederland. Wanneer je tussen de 12 en 18 jaar bent, willen we je vragen 

om deze vragenlijst in te vullen. 

De vragen gaan over jezelf en over jouw ervaringen met vechtsport. Bij de meeste antwoorden 

moet je het juiste antwoordvakje aankruisen. Bij sommige vragen moet je zelf iets invullen. 

Je mag steeds één antwoord per vraag aankruisen. 

Het invullen duurt ongeveer 10-15 minuten. Lees de vraag eerst goed door en vul daarna het 

antwoord in. 

Alvast bedankt voor jullie medewerking! 

VOORBEELDVRAAG (DUS NIET INVULLEN!) 

Kruis aan hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken: 

Ik vind vechtsport… 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

de leukste sport die er bestaat. q q q q q 

Wanneer je het hier helemaal mee eens bent, dan zet je een kruisje je het vierde vakje. Dan ziet 

het er zo uit: 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 


Alleen wanneer je het niet goed weet of je het nu eens of oneens bent, kruis je het vijfde vakje 

onder ‘weet niet’ aan. Wanneer je per ongeluk een verkeerd antwoord aangekruist hebt, kun je 

dit verbeteren door het vierkantje zwart te maken en het juiste vakje aan te kruisen: 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 


BIjlage I: vragenlIjst vechtsporters 

127

1. Wat is je geboortedatum? 

Bijvoorbeeld 28 juni 1990 is 28-06-1990 

2. Ben je een jongen of een meisje? q jongen q meisje 

3. Wat is je postcode? 

4. In welk land is je vader geboren? 

q Nederland 

q Marokko 

q Turkije 

q Suriname 

q Anders, nl: 

5. In welk land is je moeder geboren? 

q Nederland 

q Marokko 

q Turkije 

q Suriname 

q Anders, nl: 

6. Ik voel mezelf: 

q Nederlander q Marokkaan 

q Marokkaanse Nederlander q Turk 

q Turkse Nederlander q Surinamer 

q Surinaamse Nederlander q Anders, nl: 

7. Wat is de hoogste opleiding die je doet/hebt gedaan? 

q Vmbo, richting q Mbo 

q Havo q Hbo 

q Vwo q Universiteit 

q Anders, nl: 


8. Welke vechtsport beoefen je (het meest) bij deze sportschool? 

q Taekwondo q Judo 

q Karate q Worstelen 

q Thai/kickboksen q Aikido 

q Gewichtheffen q Boksen 

q Anders, nl: 

9. Hoe lang beoefen je deze sport al? 

q minder dan 1 jaar 

q 1-2 jaar 

q 3-5 jaar 

q langer dan 5 jaar 

10. Hoe vaak kom je naar de vereniging om te sporten? 

q minder dan 1 keer per week 

q 1 keer in de week 

q 2 keer in de week 

q 3 keer of vaker 

11. Doe je ook aan wedstrijden in vechtsport? q Ja q Nee 

12. Beoefen je nog een andere sport? q Nee q Ja, nl: 

Wanneer je meerdere andere sporten doet, noem dan alleen de sport die je het meest doet. 

13. Doe je dat bij een vereniging? q Ja q Nee 

14. Hoe lang beoefen je deze sport al? 

q minder dan een jaar 

q 1-2 jaar 

q 3-5 jaar 



129

15. Kruis aan in hoeverre je het met de volgende uitspraken eens bent over waarom je deze 

sport beoefent. 

Ik doe deze sport omdat… 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

ik me wil leren verdedigen. q q q q q 

ik graag wedstrijden wil 

winnen. 

ik sterker en gespierder wil 

worden. 

een vriendje/vriendinnetje bij 

deze sport zit. 

ik nieuwe vrienden wil 

maken. 

het gezond is voor m’n 

lichaam. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

ik het leuk vind. q q q q q 

ik (beter) wil leren vechten. q q q q q 

ik me hierin helemaal kan 

uitleven. 

ik hier (later) graag geld mee 

wil verdienen 

het moet van mijn ouders/ 

verzorgers 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

anders, nl: q q q q q

16. Kruis aan in hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken over de invloed van 

vechtsport op jou. 

Door het beoefenen van deze 

sport… 

krijg ik respect van andere 

sporters. 

krijg ik respect van mijn 

ouders en familie. 

krijg ik respect van vrienden 

en klasgenootjes. 

denken anderen dat ik agressief 

ben. 

heb ik meer respect gekregen 

voor mensen die anders zijn 

dan ik 

heb ik sporters van andere 

culturen ontmoet. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

voel ik me minder vaak boos q q q q q 

ben ik rustiger geworden. q q q q q 

voel ik mij veiliger op straat. q q q q q 

voel ik mij veiliger op school. q q q q q 

laat ik me minder makkelijk 

uitdagen. 

q q q q q 

vecht ik vaker op straat. q q q q q 

voel ik me prettiger dan 

daarvoor. 

heb ik meer discipline 

gekregen. 

heb ik meer zelfvertrouwen 

gekregen. 

leer ik respect te hebben voor 

iedereen in de sport, ook als 

ze niet zo goed zijn. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 


131

17. Geef aan in hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken over de trainer. 

De trainer… 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

is erg goed in zijn sport. q q q q q 

vindt goed presteren erg 

belangrijk. 

q q q q q 

behandelt iedereen gelijk. q q q q q 

is erg streng. q q q q q 

is erg betrokken bij de 

sporters. 

q q q q q 

stelt duidelijke regels. q q q q q 

luistert naar onze mening. q q q q q 

verbiedt het gebruik van 

vechtsporttechnieken buiten 

de sportschool (‘op straat’). 

geeft straf wanneer sporters 

zich niet aan de regels 

houden. 

vindt samenwerken belangrijk. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

wil dat iedereen op tijd komt. q q q q q 

is geïnteresseerd in mij als 

persoon. 

accepteert geen tegenspraak. 

q q q q q 

q q q q q

18. Geef aan in hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken over mensen in jouw 

omgeving. 

Ik vertrouw andere mensen 

niet snel. 

Met mijn ouders/verzorgers 

kan ik goed over persoonlijke 

problemen praten. 

Met mijn vrienden kan ik goed 

over persoonlijke problemen 

praten. 

Met de trainer kan ik goed 


praten. 

Met andere sporters van de 

club kan ik goed over persoonlijke 


Mijn ouders/verzorgers zijn 

erg belangrijk voor me. 

Mijn vrienden zijn erg belangrijk 

voor me. 

Mijn trainer is erg belangrijk 

voor me 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 


133

19. Geef aan in hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken over jezelf. 

Ik ben tevreden over mijn 

sportieve vaardigheden. 

Ik heb in deze sportgroep 

weinig vrienden of vriendinnen. 

Ik ben populair bij leeftijdsgenoten. 

Ik ben tevreden over hoe ik 

eruit zie. 

Ik heb binnen deze sportgroep 

vrienden van verschillende 

culturen. 

Ik heb buiten deze sportgroep 

vrienden van verschillende 

culturen. 

Ik ben sterk vergeleken 

met leeftijdsgenoten van 

hetzelfde geslacht. 

Ik ben snel vergeleken met 

leeftijdsgenoten van hetzelfde 

geslacht. 

De meeste mensen vinden mij 

aardig. 

Ik ben goed in sport vergeleken 



Ik ben tevreden over mezelf 

als persoon. 

Ik ben snel boos of 

geïrriteerd. 

Ik ben tevreden met mijn 

leven. 

Ik vind het leuk om ruzie uit 

te lokken. 

Ik vind het leuk als anderen 

tegen mij op kijken. 

Als ik ergens boos over ben, 

ga ik het liefst sporten 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q

20. Geef aan in hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken over wat je doet. 

Ik gedraag me meestal zoals 

het hoort. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

q q q q q 

Ik help mijn vrienden regelmatig. q q q q q 

Ik heb wel eens vrijwilligerswerk 

gedaan. 

q q q q q 

Ik verniel wel eens dingen. q q q q q 

Ik kom altijd op tijd op 

afspraken. 

Ik houd altijd rekening met 

anderen. 

Ik ben wel eens betrokken bij 

vechtpartijen. 

Ik heb wel eens dingen 

gestolen. 

Ik doe mijn best op school en/ 

of op mijn werk. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik bedreig anderen wel eens. q q q q q 

Ik ben vaak op straat met m’n 

vrienden. 

q q q q q 

Ik heb vaak ruzie op school/straat. q q q q q 


135

21. Geef aan in hoeverre je het eens bent met de volgende algemene uitspraken 

Mijn vrienden en klasgenootjes 

vinden het stom dat ik 

deze sport doe. 

Mijn ouders en familie vinden 

het stom dat ik deze sport doe. 

Mijn ouders zijn erg betrokken 

bij mijn sport. 

Als je wordt aangevallen, mag 

je geweld gebruiken om je te 

verdedigen. 

Als iemand je uitscheldt, mag 


verdedigen. 

Ik vind het goed dat meisjes 

en jongens evenveel mogen/ 

gelijke rechten hebben. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Neutraal/ 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik keur homoseksualiteit af. q q q q q 

Veel allochtone Nederlanders 

passen zich onvoldoende aan. 

Het maakt mij niet uit hoe 

iemand eruit ziet. 

Als mijn beste vriend(in) zou 

vertellen dat hij/zij homoseksueel 

is, zou ik meteen de 

vriendschap verbreken. 

Ik vind dat je moet trouwen 

met iemand van hetzelfde 

geloof. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Dit is het einde van de vragenlijst. Dank je wel voor je medewerking! 

Opmerkingen:

Bijlage II: 

Vragenlijst middelbare scholieren 

Onderzoek ‘Sport en Maatschappij’ 

Beste jongens en meiden, 

Deze vragenlijst hoort bij een groot onderzoek naar de betekenis van sport dat wij op verschil- 

lende scholen in Nederland uitvoeren. De vragen gaan over jezelf en over jouw ervaringen met 

sport. Ook als je niet aan sport doet, willen we graag dat je een aantal vragen beantwoordt. 

• Je mag steeds één antwoord per vraag aankruisen. 

• Bij sommige vragen moet je zelf iets invullen. 

• Lees de vraag eerst goed door en vul daarna het antwoord in. 

• Alleen wanneer je het echt niet weet of wanneer de vraag niet op jou van toepassing is, 

kruis je het vijfde vakje onder ‘weet niet/niet van toepassing’ aan. 

• Wanneer je per ongeluk een verkeerd antwoord aangekruist hebt, kun je dit verbeteren 

door het vierkantje zwart te maken en het juiste vakje aan te kruisen. 

VOORBEELDVRAAG (DUS NIET INVULLEN!) 

Kruis aan hoeverre je het eens bent met de volgende uitspraken: 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 


Wanneer je het hier helemaal mee eens bent, dan zet je een kruisje je het vierde vakje. Dan ziet 

het er zo uit: 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 


Alvast bedankt voor jullie medewerking! 

BIjlage II: vragenlIjst mIddelBare scholIeren 

137

1. Wat is je geboortedatum? 

Bijvoorbeeld 28 juni 1990 is 28-06-1990 

2. Ben je een jongen of een meisje? q jongen q meisje 

3. Wat is je postcode? 

4. In welk land is je vader geboren? 

q Nederland 

q Marokko 

q Turkije 

q Suriname 

q Anders, nl: 

5. In welk land is je moeder geboren? 

q Nederland 

q Marokko 

q Turkije 

q Suriname 

q Anders, nl: 

6. Ik voel mezelf: 

q Nederlander q Marokkaan 

q Marokkaanse Nederlander q Turk 

q Turkse Nederlander q Surinamer 

q Surinaamse Nederlander q Anders, nl: 

7. Welke opleiding volg je? 

q Vmbo q Combi vmbo/havo 

q Havo q Combi havo/vwo 

q Vwo q Combi vmbo/havo/vwo 

q Anders, nl: 

8. Welke sport beoefen je het meest? 

q Ik beoefen geen sport, ga door naar vraag 13. 

Vul hier jouw belangrijkste sport in (die je het langst of meest doet). Onthoud dat de rest van de vragen 

zullen gaan over de sport die voor jou het belangrijkst is, dus de sport die je bij Sport 1 hebt ingevuld! 


Naam sport 1: 

Hoe lang beoefen je deze 

sport al? 

Minder 

dan 1 jaar 

1 tot 2 

jaar 

2 jaar of 

langer 

Minder 

dan 1 

keer 

Hoe vaak per week doe je 

deze sport? 

1 keer 2 keer 

3 keer 

of 

meer 

Doe je deze sport bij een 

sportvereniging? 

Ja Nee 

q q q q q q q q q 

9. Welke sport beoefen je daarna het meest? Wanneer je maar één sport doet, ga door naar 

vraag 10. 

Naam sport 2: 

Hoe lang beoefen je deze sport 

al? 

Minder 

dan 1 jaar 

1 tot 2 

jaar 

2 jaar of 

langer 

Hoe vaak per week doe je deze 

sport? 

Minder 

dan 1 

keer 

1 keer 2 keer 

3 keer 

of 

meer 

Doe je deze sport bij een 

sportvereniging? 

Ja Nee 

q q q q q q q q q 

xxxx 

139

10. In hoeverre ben je het met de volgende uitspraken eens of oneens over de reden waarom je 

aan je belangrijkste sport doet. 

Ik doe aan sport omdat… 

ik graag wedstrijden wil 

winnen. 

ik meer zelfvertrouwen wil 

krijgen. 

ik me hierin helemaal kan 

uitleven. 

ik sterker en gespierder wil 

worden. 


de sport zit. 

ik nieuwe vrienden wil 

maken. 

het gezond is voor mijn 

lichaam. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

ik het leuk vind. q q q q q 

ik wil afvallen. q q q q q 

ik het stoer vind. q q q q q 

ik hier (later) graag geld mee 

wil verdienen. 

het moet van mijn ouders/ 

verzorgers. 

q q q q q 

q q q q q 

anders, nl. q q q q q

11. De volgende uitspraken gaan over welke invloed jouw belangrijkste sport op jou heeft. 

Door het beoefenen van 

sport… 

krijg ik respect van andere 

sporters. 

krijg ik respect van mijn 

ouders en familie. 

krijg ik respect van vrienden 

en klasgenootjes. 

denken anderen dat ik agressief 

ben. 

heb ik meer discipline 

gekregen. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

voel ik me minder vaak boos. q q q q q 

heb ik meer respect gekregen 

voor mensen die anders zijn 

dan ik. 

heb ik sporters van andere 

culturen ontmoet. 

q q q q q 

q q q q q 

voel ik me veiliger op school. q q q q q 

voel ik me prettiger dan voor 

ik deze sport deed. 

q q q q q 

vecht ik vaker op straat. q q q q q 

heb ik meer zelfvertrouwen 

gekregen. 

q q q q q 

voel ik me veiliger op straat. q q q q q 

leer ik respect te hebben voor 

iedereen in de sport, ook als 

ze niet zo goed zijn. 

q q q q q 

ben ik rustiger geworden. q q q q q 


141


12. De volgende uitspraken gaan over de trainer van jouw belangrijkste sport. Als je geen trai- 

ner hebt, kruis dan ‘niet van toepassing’ aan. 

De trainer… 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

is erg goed in zijn sport. q q q q q 

vindt goed presteren erg 

belangrijk. 

q q q q q 

behandelt iedereen gelijk. q q q q q 

is erg streng. q q q q q 

is erg betrokken bij de 

sporters. 

q q q q q 

stelt duidelijke regels. q q q q q 

luistert naar onze mening. q q q q q 

geeft straf wanneer sporters 

zich niet aan de regels 

houden. 

vindt samenwerken belangrijk. 

q q q q q 

q q q q q 

wil dat iedereen op tijd komt. q q q q q 

is geïnteresseerd in mij als 

persoon. 

accepteert geen tegenspraak. 

q q q q q 

q q q q q 


143

13. De volgende uitspraken gaan over de mensen in jouw omgeving. 

Ik vertrouw andere mensen 

niet snel. 

Met mijn ouders/verzorgers 

kan ik goed over persoonlijke 


Met mijn vrienden kan ik goed 


praten. 

Met anderen waar ik samen 

mee sport kan ik goed over 

persoonlijke problemen 

praten. 

Mijn ouders/verzorgers zijn 

erg belangrijk voor me. 

Mijn vrienden zijn erg belangrijk 

voor me. 

Mijn medesporters zijn erg 

belangrijk voor me. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q

14. De volgende uitspraken gaan over jezelf. 

Ik ben tevreden over mijn 

sportieve vaardigheden. 

Ik heb weinig vrienden of 

vriendinnen. 

Ik ben populair bij leeftijdsgenoten. 

Ik ben tevreden over hoe ik 

eruit zie. 

Ik heb vrienden uit verschillende 

culturen. 

Ik ben sterk vergeleken 



Ik ben snel vergeleken met 

leeftijdsgenoten van hetzelfde 

geslacht. 

De meeste mensen vinden mij 

aardig. 

Ik ben goed in sport vergeleken 



Ik ben tevreden over mezelf 

als persoon. 

Ik ben snel boos of geïrriteerd. 

Ik ben tevreden met mijn 

leven. 

Ik vind het leuk om ruzie uit 

te lokken. 

Ik vind het leuk als anderen 

tegen mij op kijken. 

Als ik ergens boos over ben, 

ga ik het liefst sporten. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik voel mezelf gelukkig. q q q q q 

Ik krijg vaak te maken met 

discriminatie. 

q q q q q 


145

15. De volgende uitspraken gaan over wat je doet. 

Ik gedraag me meestal zoals 

het hoort. 

Ik help mijn vrienden regelmatig. 

Ik heb wel eens vrijwilligerswerk 

gedaan. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik verniel wel eens dingen. q q q q q 

Ik kom altijd op tijd op 

afspraken. 

Ik houd altijd rekening met 

anderen. 

Ik ben wel eens betrokken bij 

vechtpartijen. 

Ik heb wel eens dingen 

gestolen. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik doe mijn best op school. q q q q q 

Ik bedreig anderen wel eens. q q q q q 

Ik ben vaak op straat met m’n 

vrienden. 

Ik heb vaak ruzie op school/ 

straat. 

q q q q q 

q q q q q

16. De volgende uitspraken gaan over jouw ideeën en meningen. 

Mijn vrienden en klasgenootjes 

vinden het stom dat ik aan 

sport doe. 

Mijn ouders en familie vinden 

het stom dat ik aan sport doe. 

Mijn ouders zijn erg betrokken 

bij mijn sport. 

Als je wordt aangevallen, mag 


verdedigen. 

Als iemand je uitscheldt, mag 


verdedigen. 

Ik vind het goed dat meisjes 

en jongens evenveel mogen/ 

gelijke rechten hebben. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet / 

n.v.t. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik keur homoseksualiteit af. q q q q q 

Veel allochtone Nederlanders 

passen zich onvoldoende aan. 

Het maakt mij niet uit hoe 

iemand eruit ziet. 

Als mijn beste vriend(in) zou 

vertellen dat hij/zij homoseksueel 

is, zou ik meteen de 

vriendschap verbreken. 

Ik vind dat je moet trouwen 

met iemand van hetzelfde 

geloof. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Dit is het einde van de vragenlijst. Dank je wel voor je medewerking! 

Opmerkingen: 


147


Bijlage III: Vragenlijst trainers 

(via internet) 

Wanneer u deze mail ontvangt en geen trainer bent, kunt u deze mail dan a.u.b. doorsturen 

naar één of meerdere ‘Tijd voor Vechtsport’-trainer(s)? 

Beste trainer, 

In opdracht van de KNKF voert het W.J.H. Mulier Instituut een onderzoek uit naar de betekenis 

van vechtsport in Nederland. Het onderzoek vindt plaats in het kader van het programma ‘Tijd 

voor Vechtsport’. We willen u vragen om hiervoor een vragenlijst in te vullen. 

De vragen gaan over uw eigen achtergrond met vechtsport en uw visie op en ervaringen met 

training geven aan jonge vechtsporters (van 12-23 jaar). De gegevens zullen anoniem verwerkt 

worden. Mogelijk hebt u in 2008 of 2009 al een (papieren) vragenlijst in het kader van dit onderzoek 

ingevuld. Toch verzoeken wij u ook deze vragenlijst in te vullen, omdat de vragenlijst op 

enkele plaatsen is aangepast en u nu mogelijk anders tegen bepaalde zaken aankijkt. 

Het invullen duurt maximaal 10 minuten. Lees steeds eerst de vraag goed door en vul daarna 

het antwoord in. 

Alvast hartelijk dank voor uw medewerking! 

W.J.H. Mulier Instituut, centrum voor sociaalwetenschappelijk sportonderzoek 

Agnes Elling 

Ester Wisse 

KNKF, Tijd voor Vechtsport 

Arien Bosch 

Milan Somers 

BIjlage III: vragenlIjst traIners (vIa Internet) 

149

Heeft u een sporttechnische opleiding genoten? 

q Ja, namelijk (graag alleen hoogst voltooide noemen): 

q Nee 

Welke opleiding(en) heeft u gevolgd binnen ‘Tijd voor Vechtsport’? 

Meerdere antwoorden mogelijk 

q Verzorgen en begeleiden van vechtsportlessen 

q Traject 1, Pedagogisch en didactisch verantwoord vechtsportonderwijs voor allochtone jongeren 

q Traject 2, Docent Weerbaarheid en Agressieregulatie (DWA) 

q Traject 3, Zelfontwikkeling van de vechtsportdocent in het kader van het sport-zorgproject 

q Geen 

In welke sport geeft u (het meest) les in het kader van ‘Tijd voor Vechtsport’? 

q Taekwondo q Judo 

q Karate q Worstelen 

q Thai/kickboksen q Aikido 

q Boksen 

q Anders, nl: 

q Fitness 

Hoe lang heeft u deze sport zelf beoefend? 


q 1-5 jaar 

q 5-10 jaar 


Hoe lang bent u al trainer? 


q 1-5 jaar 

q 5-10 jaar 


Beoefent u de sport zelf nog op wedstrijdniveau? 

q ja 

q nee 


Bij welk type traject van ‘Tijd voor Vechtsport’ bent u betrokken? 

Meerdere antwoorden mogelijk 

q participatie 

q preventie 

q zorg 

q weet ik niet 

Kruis aan in hoeverre u de volgende aspecten belangrijk vindt, op een schaal van 1 tot 10, waarbij 

1 staat voor niet of nauwelijks belangrijk en 10 voor heel erg belangrijk. 

Ik vind het belangrijk dat mijn sporters… 

Mate van 

belang 

Weet niet 

plezier hebben in de sport. q 

mensen respecteren die anders zijn dan zij. q 

wedstrijden (gaan) draaien. q 

zich aan de regels houden. q 

altijd op tijd komen. q 

goede schoolprestaties leveren. q 

hun eigen mening kunnen geven. q 

discipline tonen. q 

meer zelfvertrouwen ontwikkelen. q 

weerbaarder worden. q 

sociaal vaardiger worden. q 

goede prestaties leveren in de sport. q 

de tegenstander respecteren. q 

leren samenwerken. q 


151

Kruis aan in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken over uw betrokkenheid bij 

uw sporters. 

Ik zie mezelf als ‘opvoeder’ 

van mijn sporters. 

Ik ben erg betrokken bij mijn 

sporters, ook buiten het 

sporten om. 

Ik geef iedereen gelijke 

kansen. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

Ik stel duidelijke regels. q q q q q 

Ik behandel iedereen gelijk. q q q q q 

Als trainer ben ik streng. q q q q q 

Ik ben erg prestatiegericht q q q q q 

Ik probeer sporters bepaalde 

normen bij te brengen. 

Ik probeer sporters te helpen 

bij hun emotionele en sociale 

ontwikkeling. 

Ik accepteer geen tegenspraak 

van sporters. 

Ik accepteer niet dat sporters 

buiten de sportschool geweld 

gebruiken. 

Wanneer mijn sporters niet 

gedisciplineerd trainen, 

krijgen ze straf. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q

Kruis aan in hoeverre u het met de volgende uitspraken eens bent over de motieven van uw 

sporters. 

De sporters doen aan deze 

sport omdat… 

ze zich willen leren verdedigen. 

ze graag wedstrijden willen 

winnen. 

ze sterker en gespierder willen 

worden. 


deze sport zit. 

ze nieuwe vrienden willen 

maken. 

het gezond is voor hun 

lichaam. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

ze het leuk vinden. q q q q q 

ze (beter) willen leren 

vechten. 

ze zich daarbij helemaal kunnen 

uitleven. 

ze graag geld willen verdienen 

met de sport. 

ze moeten van hun ouders/ 

verzorgers. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 


153

Kruis aan in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken over de invloed van vecht- 

sportbeoefening op uw sporters. 

Door het beoefenen van deze 

sport... 

krijgen ze respect van anderen 

(bijv. vrienden). 

denken buitenstaanders dat 

ze agressief zijn. 

hebben ze meer respect 

gekregen voor mensen die 

anders zijn dan zij. 

ontmoeten ze sporters van 

andere culturen. 

voelen ze zich minder vaak 

boos. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

worden ze rustiger. q q q q q 

voelen ze zich veiliger op 

straat. 

laten ze zich minder makkelijk 

uitdagen. 

q q q q q 

q q q q q 

vechten ze vaker op straat. q q q q q 

voelen ze zich prettiger dan 

daarvoor. 

hebben ze meer discipline 

gekregen. 

krijgen ze meer zelfvertrouwen. 

presteren ze ook beter op 

school/werk. 

leren ze respect te hebben 

voor iedereen in de sport, ook 

als mensen niet zo goed zijn. 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q

Geef aan in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken over uw sporters. 

Sommige sporters vertonen 

veel machogedrag. 

Ik stuur wel eens iemand 

weg, omdat hij/zij ontoelaatbaar 

gedrag vertoont. 

Sommige van mijn sporters 

vechten op school of op 

straat. 

Mijn sporters komen altijd 

op tijd. 

In de trainingen krijgen sommige 

sporters wel eens te 

maken met discriminatie. 

Tijdens wedstrijden krijgen 

sommige sporters wel eens te 

maken met discriminatie. 

Op de club is wel eens van 

elkaar gestolen. 

Op de club is wel eens wat 

vernield door sporters. 

Sporters praten met mij ook 

over persoonlijke problemen. 

De meeste sporters vertrouwen 

mij. 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 


155

Geef aan in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken over de betrokkenheid van ouders. 

Ik heb goed contact met de 

ouders van mijn sporters. 

Ik vind betrokkenheid van de 

ouders erg belangrijk. 

Ouders vertrouwen mij als 

sporttrainer van hun kind(eren). 

De ouders van de sporters 

zijn erg betrokken bij de club. 

Het is makkelijk om het ver- 

trouwen van ouders te winnen. 

De meeste sporters hebben 

goed contact met hun ouders. 


Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

[alleen diegenen die hebben aangekruist dat ze één of meerdere trainingen volgden] 

Geef aan in hoeverre u het eens bent met de volgende uitspraken over de gevolgde opleidingen 

in het kader van ‘Tijd voor Vechtsport’. 

Door het volgen van de ‘Tijd 

voor Vechtsport’-cursussen… 

heb ik meer oog voor de maatschappelijke 

opbrengsten van 

vechtsport. 

probeer ik vechtsport meer in 

te zetten om jongeren maatschappelijk 

te begeleiden. 

zie ik meer rendement van 

mijn trainingen als het gaat 

om agressieregulatie. 

zie ik meer rendement van 

mijn trainingen als het gaat 

om weerbaarheid. 

Wat is uw leeftijd? 

jaar 

Wat is uw geslacht? 

q man q vrouw 

Helemaal niet 

mee eens 

Niet mee 

eens 

Mee eens 

Helemaal 

mee eens 

Weet niet 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q 

q q q q q

Welke hoogste algemene opleiding heeft u gevolgd/volgt u? 

q Vmbo, richting 

q Havo 

q Vwo 

q Mbo 

q Hbo 

q Universiteit 

q Anders, namelijk: 

In welk land bent u geboren? 

q Nederland 

q Marokko 

q Turkije 

q Suriname 

q Anders, nl: 

In welk land zijn uw ouders geboren? 

Vader: Moeder: 

q Nederland q Nederland 

q Marokko q Marokko 

q Turkije q Turkije 

q Suriname q Suriname 

q Anders, nl: q Anders, nl: 

Ik voel mezelf: 

q Nederlander 

q Marokkaanse Nederlander 

q Turkse Nederlander 

q Surinaamse Nederlander 

q Marokkaan 

q Turk 

q Surinamer 

q Anders, nl: 

Dit is het einde van de vragenlijst. Dank u voor uw medewerking! 


157


Bijlage IV: Tabelbijlagen 

Tabel B2.1

Tabel B3

Tabel B4

Tabel B4

Tabel B5

Tabel B5

Tabel B6.1

Tabel B6.3

BIjlage Iv: taBelBIjlagen 

167

Beloften van vechtsport

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?