kleintje muurkrant 378 - Stelling

O
Na de ineenstorting van de
Sovjet-Unie verdeelde een tiental clans
rond oligarchen in Rusland de erfenis
van talloze miljarden. Een klasse van
kleptocraten ontstond, maar voor het
grootste deel van de bevolking resteerde
ellende, armoede en ver val. Een
uitzichtloze situatie in een land waar
Vladimir Poetin regeert in een positie
tussen oligarchen en proletariërs.
door Bas van der Plas
KAPITALISME OP Z'N RUSSISCH (DEEL 2)
ntwikkeling van de kleptocratie
De Russische mafia werd een belangrijke factor in de zich richting kapitalisme
ontwikkelende economie. Veel bedrijven waren in handen van de georganiseerde
misdaad, andere bedrijven betaalden 'beschermgeld' aan de
mafia. Een groot aantal bedrijven was niet geregistreerd of trok zich niets
aan van wetgeving, zij betaalden geen belasting, waardoor de staat geen
inkomsten kreeg en bezuinigde op alle basisvoorzieningen zodat de verarmde
bevolking het nog slechter kreeg. Volgens de Staatsbelastingdienst van
de Russische Federatie betaalde ook maar slechts 16% van de wel geregistreerde
ondernemingen hun belastingen volledig en op tijd, 50% deed dat
onregelmatig en 34% negeerde alle belastingaanslagen. Vanuit bedrijven die
in handen waren van criminele groeperingen ging men zelfs zover ervoor te
zorgen dat belastingkantoren afbrandden, waarbij ook alle gegevens verloren
gingen, andere ondernemers zetten huurmoordenaars in om al te lastige
belastinginspecteurs een toontje lager te laten zingen.
daling levenspeil
Vroegere topfunctionarissen van de Communistische Partij van de Sovjet-
Unie, leden van de nomenklatura, zijn prominent aanwezig onder de nieuwe
bourgeoisie van Rusland. De Moskouse sociologe Olga Chrystanovskaya
komt na bestudering van dit fenomeen tot de conclusie dat tweederde van de
huidige Russische kapitalistische elite haar wortels heeft in de Sovjetnomenklatura.
"De rijkste en meest succesvolle onder hen werden van het
begin gedekt door staatsbelangen. De oprichters van de machtige commerciële
banken in de jaren 90 waren vertegenwoordigers van machtige krachten
binnen de staat. Zij waren de agenten van een nieuwe financieel-politie -
ke oligarchie, die staats- en privébelangen samenbond."
Met uitzondering van een aantal olie- en gasbaronnen kregen de meeste
oligarchen van het nieuwe Rusland hun positie evenwel niet door hun plaats
in de vroegere partijhiërarchie. In de Sovjettijd was bijvoorbeeld Vladimir
Goesinsky van de Most-groep theaterdirecteur, Boris Berezovsky, de in
Engeland verblijvende oligarch om wiens uitlevering Moskou heeft verzocht,
was wiskundige en Michail Friedman van de Alfa-groep was natuurkundige.
Goede connecties met de partijtop waren evenwel noodzakelijk.
De ontwikkeling van de kleptocratie in het Rusland van na 1991 zorgde voor
een rampzalige daling van het levenspeil van de bevolking. Het Human
Development Report van 1999 (zie ook deel 1 in Kleintje Muurkrant 377)
meldt hierover: "Voor de jaren 90 stonden de landen van Midden- en Oost-
Europa en van het GOS bekend om de hoge graad van basiszekerheid die
zij hun bevolkingen boden. Het recht op volwaardige, levenslange werkgelegenheid
was gegarandeerd. Hoewel de inkomens laag waren waren ze stabiel
en verzekerd. Veel elementaire consumptiegoederen en diensten waren
D Het Autonoom Centrum verafschuwt de beslissing militaire
vliegtuigen in te zetten om vluchtelingen en mensen zonder verblijfspapieren
uit Nederland te verwijderen. Op 26 februari 2003 ondertekenden de tekenden
de Immigratie en Naturalisatie Dienst (IND) en Defensie/de Luchtmacht
een convenant, waarin is vastgelegd dat militaire vliegtuigen groepsuitzettingen
uitvoeren vanaf militaire vliegvelden en Schiphol. Dit is nu de westerse
beschaving: inzet van militair materieel om mensen die bijvoorbeeld oorlogsgeweld
ontvluchtten en dachten in Nederland een veilig heenkomen te vinden,
te deporteren. Westerse BESCHAMING, dit massaal militair deporteren.
Met dit convenant verhardt het vreemdelingenbeleid opnieuw. Nawijn
laat momenteel twee zogenoemde uitzetcentra -lees deportatiegevangenissen-,
bouwen bij Schiphol en Zestienhoven. In die uitzetcentra zullen 300
vluchtelingen en mensen zonder verblijfspapieren worden voorverzameld en
opgesloten voor deportatie. De draaideur van Nederland. Het Autonoom
Centrum protesteert al jaren tegen groepsuitzettingen. Groepen trekken bij
aankomst in herkomstlanden de negatieve aandacht van de autoriteiten, de
individuen uit de groep zijn gemarkeerd als landverlaters, dissidenten, destabiliserende
politieke factoren. IND-delegaties reizen steeds vaker vooruit om
voorbereidend werk te doen voor de groepsverwijdering. De verwijderden
worden bij aankomst geregistreerd, vaak vastgehouden en gevolgd in hun
doen en laten zoals Congolezen is overkomen. Of hun paspoorten worden
ingenomen zoals onlangs bij de Bulgaren die na razzia's werden gedeporteerd.
Er is bij (groeps)uitzettingen geen toezicht. Noch bij de voorafgaande
gesubsidieerd en met regelmaat verstrekt. Mensen hadden de garantie van
eten en waren voldoende gekleed en gehuisvest. Zij hadden gegarandeerde
gratis toegang tot onderwijs en gezondheidszorg. Zij kregen een inkomen
wanneer zij met pensioen gingen en profiteerden regelmatig van andere vor -
men van sociale bescherming."
Onder het kapitalisme is het leven een stuk grimmiger en ook korter geworden.
Tussen 1991 en 1995 daalde de gemiddelde levensverwachting van de
Russische man van 63 naar 58 jaar. Groeide de Russische bevolking in
1990 nog met 2,4%, in 1996 was er een daling van 5,4%! De nationale
gezondheidszorg stortte vrijwel volledig in en leidde tot een explosie van
tuberculose en andere overdraagbare aandoeningen die daarvoor nog onder
controle waren. "Veel van de ziekten die terugkeren zouden in bedwang
gehouden kunnen worden door standaard immuniteitsprogramma's.
Gevallen van polio, die zeldzaam zijn in het westen, beginnen terug te keren
in Rusland...", schrijft het Human Development Report. Tussen 1989 en nu is
Rusland in de ban gekomen van een ware AIDS-epidemie, terwijl het aantal
gevallen van syfilis verveertigvoudigden. "Veel van deze problemen zouden
kunnen worden opgelost, of tenminste in bedwang gehouden, door een goed
functionerend openbaar gezondheidssysteem. De ernst van de problemen
geeft echter aan dat de basisgezondheidszorg aanzienlijk is verzwakt...",
aldus het Human Development Report.
De verwoesting van de planeconomie ontnam aan miljoenen Russen de
mogelijkheid om zichzelf en hun gezinnen te voeden, te kleden en te huisvesten.
Dit leidde niet alleen tot een enorme groei van allerlei vormen van
sociaal wangedrag als drank- en drugsmisbruik en huishoudelijk geweld,
maar ook tot een enorme groei van de dakloosheid en het aantal zelfmoorden.
Het aantal gevallen van zelfdoding verdubbelde en ook het aantal moorden
nam dramatisch toe. Vooral invaliden, gepensioneerden, kinderen en
vrouwen werden het slachtoffer van het "nieuwe Rusland". Vrouwen kwamen
steeds verder buiten de arbeidsmarkt te staan en zij die er nog aantrekkelijk
uitzagen kregen een minimumloontje aangeboden, met de mededeling dat zij
de rest konden bijverdienen door de directeur, chef of andere hogergeplaatste
"in natura" van dienst te zijn. Ook geweld tegen vrouwen in het gezin nam
toe, zij werden vaker slachtoffer van geweld door partners. Veel vrouwen die
wanhopig op zoek waren naar een baan kwamen gedwongen in de prostitutie
terecht.
"democratische rechten"
In het westen werden de veranderingen in Rusland begroet als "een overwinning
van de democratie" en een "zege van de vrijemarkteconomie". De
"democratische rechten" die de Russen nu gekregen hebben betekenen weinig
meer dan dat tientallen miljoenen Russen vermalen worden door armoede,
dakloosheid, honger en ziekten. Daar tegenover staat een kleine groep
parvenu's, de nieuwe superrijken, die geen enkel belang heeft bij verdergaande
maatschappelijke veranderingen in de richting van democratie,
invoering van collectieve voorzieningen, innovatie of modernisering. Hun rijkdom
is gebaseerd op het plunderen van de lucratieve delen van de instortende
Sovjetstaat, de olie- en gasvoorraden, nikkel- en goudmijnen, televisiezenders
en exportvergunningen en de banktegoeden van de Staat. Het
Russische volk mort, maar behalve veel gemopper draagt men het lot alsof
het om een collectieve ereschuld gaat. En wat kan je ook protesteren als je
democratische rechten bestaan uit het hebben van twee of drie baantjes die
nog onvoldoende opleveren om van te leven, als de energieprijzen stijgen en
veel produkten in de winkels onbereikbaar worden? Als elke dag een doodvermoeiende
strijd voor overleven is? Er bestaat Verelendung in Rusland,
vooral in de provincie, in de kleine steden, op het platteland. De nieuwe rijken
reizen naar westerse winkelparadijzen, de overige burgers moeten
zonen en dochters afstaan voor een uitzichtloze oorlog in Tsjetsjenië, waar
eportatie vluchtelingen
oppakakties, detentie en transport, noch in het vliegtuig zelf, noch na aankomst
in herkomstlanden. Belangrijke bijkomstigheid is dat vele fouten worden
gemaakt bij groepsuitzetting, zoals het onthouden van rechtshulp en het
uitzetten van legaal verblijvenden, en vooraf het onrechtmatig binnenvallen
in panden.
Sinds begin 2002 zet Justitie per maand twee commerciële charters in om
groepsuitzettingen van uitgeprocedeerde asielzoekers en illegalen uit te voeren.
Samen met de uitzettingen per lijnvluchten (meest KLM) waren er in
2002 14.589 uitzettingen (waarvan 1500 per charter). In 2003 wil Justitie
18.000 mensen uitzetten en plant daartoe in ieder geval 36 charters. En militaire
charters behoren nu dus tot de mogelijkheden. De IND beargumenteert
haar voorkeur voor uitzetting per charters boven die per lijndiensten als
volgt: charters zijn goedkoper en landingsrechten makkelijker te verkrijgen;
op lijnvluchten zouden medepassagiers 'overlast' hebben van een uitzetting
en charters voorkomen mogelijke bemoeienis van medereizigers of crew of
mogelijke weigering van de piloten en luchtvaartmaatschappijen om aan uitzetting
mee te werken; charters vinden plaats met behulp van twee marechaussee-escorts
op een uitzetbare, dus de uitzetbaren kunnen onder
bedwang gehouden worden. Charters betreffen geen vrijwillige uitzetting dus
te vrezen valt dat nog meer dwangmiddelen en repressie worden toegepast
dan tot nu toe, zoals handboeien, klittenband, transportkoppel, tie-ribs en
hygiene-masker. Een integraalhelm is voorgesteld.
Opzienbarend is nog de denktrant van IND-directeur Schoof in de Volkskrant
"dwaze moeders" proberen hun kinderen van het slagveld terug te halen.
Boris Jeltsin, de leider van de Russische contrarevolutie in 1991, vroeg bij
zijn aftreden garanties voor politieke bescherming van zichzelf en zijn gezin
voordat hij de leiding overgaf aan Vladimir Poetin. Poetin, afkomstig uit de
KGB, werd in zijn triomftocht naar het presidentschap gesteund door directeuren
van ondernemingen, de "nationale bourgeoisie" en natuurlijk zijn
eigen KGB, als iemand die het opkomend Russisch kapitalisme kon "normaliseren"
en het land terug kon zetten op de kaart als belangrijke factor in de
internationale verhoudingen.
Poetin heeft de macht van het Kremlin over de regio's versterkt, gewerkt aan
verbetering van de belastinginning en geprobeerd de oligarchen te muilkorven.
Om buitenlandse investeerders aan te trekken heeft hij gezworen dat
schulden op tijd zullen worden terugbetaald. Om dit waar te maken heeft hij
in eigen land de subsidies op huisvesting, openbaar vervoer en andere
maatschappelijke voorzieningen afgebroken en een nieuwe arbeidswetgeving
ingevoerd die werknemers reduceert tot onmondige loonslaven.
Na een tiental jaren van scherpe daling steeg het Bruto Nationaal Produkt
van Rusland weer in 1999 en 2000. Dit had deels te maken met stijging van
de olieprijzen, maar vooral doordat na een financiële crisis in augustus 1998
de roebel met 75% devalueerde. Door de goedkope roebel werd de
Russische export aantrekkelijker. Maar nog steeds stijgen de prijzen voor
huisvesting, energie, transport, gezondheidszorg, onderwijs in een niet te
stuiten en niet bij te houden tempo voor het overgrote deel van de bevolking.
Het oude cliché van de rijker wordende rijken en de armer wordende armen
zou een toepasselijke spreuk zijn voor het Russische staatswapen.
sleutelrol
Poetin probeert Rusland internationaal weer op de kaart te zetten. Hij verruilde
zijn "goede vriend George W." voor steun aan de Frans-Duitse antioorlogscoalitie.
Maar het zal de Russische bevolking worst zijn (als ze tenminste
nog worst kunnen betalen). Het sociaal gewicht van de Russische uitgebuite
bevolking is oneindig groter dan het was in 1917, en de bittere ervaringen
met kapitalistische privatisering hebben alle illusies in de magie van de vrije
markteconomie de kop ingedrukt. Maar uit de rangen van Lenin en de bolsjewieken,
die in 1917 aan de weg stonden van aan antikapitalistische staatsgreep,
is nu de leiding van de KPRF, de Communistische Partij van de
Russische Federatie, voortgekomen. Zjoeganov en de zijnen is een antisemitische,
prokapitalistische kliek van chauvinisten die Poetin's afbraakpolitiek
steunt. In een verdere poging om een positie op de internationale markt te
krijgen zullen de frontale aanvallen op de Russische bevolking in de komen -
de jaren alleen maar heviger worden. De bevolking heeft de afgelopen tien
jaar al de harde klappen opgevangen van het kapitalistisch herstel, maar
blijft in aantal toch een potentiële machtige politieke factor.
Ondanks een immense rijkdom aan grondstoffen en een groot potentieel aan
hooggekwalificeerde arbeiders, technici en wetenschappers heeft de reïntegratie
van Rusland in de kapitalistische wereldmarkt gezorgd voor massale
armoede en de verwoesting van sociale infrastructuren. De enige oplossing
ligt in de algehele onteigening van de parasieten aan de top en de vorming
van een planeconomie op basis van direct beheer door associaties van producenten.
Een sleutelrol in deze richting zal een politieke organisatie moeten
spelen die de kliek van de KPRF ontmaskert en die een werkelijk perspectief
kan bieden aan de uitgebuite bevolking. De lessen van 1917 en verdere
jaren hebben aangetoond hoe een machtsovername kan leiden tot ongebreidelde
repressie en machtswellust. Laten de lessen van oktober 1917 een
voorbeeld zijn voor nieuwe perspectieven in Rusland!
Over herstel van het kapitalisme in Rusland is meer te lezen in "Brat, een
gids door crimineel Rusland" door Bas van der Plas. Uitgave Papieren Tijger,
Breda.
van 21 februari jl., namelijk dat militaire uitzettingen beter passen in de
beeldvorming. Een militaire aanpak past in zijn ogen beter bij de gedwongenverwijderingen.
'Het zijn geen vakantiereisjes. Dat we uitzetten met een
van onze vakantiecharteraars, inclusief on board service, is eigenlijk merkwaardig.
Dat kan best kaler. Dat is beter voor de beeldvorming'. Hij ontmenselijkt
hiermee vluchtelingen en papierlozen nog verder en inderdaad militaire
charters zijn de volgende fase. Het Autonoom Centrum ziet deze praat als
binnenlandse stemmingmakerij, een signaal aan de Nederlandse bevolking,
spierballenpolitiek die we tevens zien bij de charteruitzettingen van Bulgaren,
Roemenen en Oekrainers, die volgden op de razzia's afgelopen half jaar in
Den Haag, Amsterdam en elders in Noord-Holland. Met 500 agenten werden
"roversholen" leeggehaald. Kinderen door politie van school gehaald.
Criminele illegalen, zo stelden de autoriteiten; de meesten misten enkel en
alleen dat ene verblijfsvergunninkje. En dezelfde spierballen zagen we
onlangs toen uitgeprocedeerde Kosovaren door politie in kogelvrije vesten
van hun bed gelicht werden om gedeporteerd te worden. Maar ook de Ama's
ondergaan drillmethodes in de Ama-kampen met zware regimes. Het wij-zijdenken
over en handelen rond vluchtelingen en migranten nemen steeds
grovere vormen aan, nu weer met de militaire charters. Dit moet radikaal
anders, op naar een wereld die van iedereen is!
(Autonoom Centrum, Bilderdijkstraat 165-F, 1053 KP Amsterdam
020.6126172 www.autonoomcentrum.nl & ac@autonoomcentrum.nl)
kleintje MUURKRANT/ 18 april 2003 pag 5
op aan Juanra over te plaatsen
naar een beter regime, maar
strandden in de burocratie.
Juanra liep van juni tot okto-
ber 2002 op borgtocht vrij
rond. Hij onttrok zich niet aan
justitie omdat hij met open
vizier zijn aanklacht wil aan-
vechten. Juanra is aantoon-
baar het slachtoffer van de
Spaanse politieke repressie en
wordt door dit uitstel en zijn
isolatie onnodig zwaar
gestraft. Wij hopen dat het
keer op keer uitstellen van de
beslissing van de Hoge Raad
in deze gevoelige zaak te
maken heeft met de zorgvul-
digheid waarmee zij de zaak
behandelen, maar vinden dat
er een eind moet komen aan
deze onmenselijke en vols-
trekt onnodige opsluiting. We
vinden dat Juanra op borg -
tocht vrij moet komen tot zijn
zaak in Nederland is uitge -
vochten. Ondertussen is dui -
delijk geworden dat ie naar
een andere cel is overge-
plaatst. Bezoek voor het laat -
ste nieuws de internet-pagi -
na's www.freejuanra.org
➔➔➔➔
Koffiecoalitie Begin
april is de publiekscampagne
van de Koffiecoalitie van start
gegaan. Tien organisaties
(Hivos, Novib, Oikos, Pax
Christi, Solidaridad, FNV
Bondgenoten, CNV
Bedrijvenbond, Fair Trade,
Landelijke Vereniging van
Wereldwinkels en Stichting
Max Havelaar) werken samen
om de arbeidsomstandighe -
den op koffieplantages te ver-
beteren. De Koffiecoalitie wil
dat Westerse koffiebranders
maatschappelijk verantwoord
gaan ondernemen. Onder het
motto 'Douwe Egberts is jarig,
toch is het geen feest' roept de
Koffi ecoalitie Douwe Egberts,
als grootste koffiebrander in
Nederland, op om verantwoor-
delijkheid te nemen voor de
omstandigheden waaronder
koffi eplukkers hun werk doen.
Zij vraagt DE om de menson -
waardige omstandigheden
aan het begin van de koffieke-
ten niet langer te negeren en
zich aan te sluiten bij een
goede gedragscode en de
koffi eproducenten een fat-
soenlijke prijs te betalen voor
hun product. Kijk voor meer
informatie op www.koffieco-
alitie.nl
➔➔➔➔
Kunstoorlog Ach gut.
Bij een stel westerse archeolo-
gen heerst bezorgdheid. Ze
zijn bang dat het vriendschap -
pelijk bezette Irak net als
Afghanistan kortgeleden op
grote schaal beroofd zal wor -
den van zijn kunstschatten.
Déjà vu? Hoezo? Geen insinu -
aties ja! Zij wijzen op een
recent initiatief van de
American Council for Cultural
Policy (ACCP). Een zootje
ongeregeld in maatpakken dat
is samengesteld uit schatbe-
waarders en afdek-juristen.
Voor de Iraakse bevrijdings-
oorlog uitbrak had deze ACCP
een ontmoeting met hoge jon-
gens van de ministeries van
Defensie en Buitenlandse
Zaken. De groep bood hulp
aan bij de bescherming van de
Iraakse kunstschatten. Klinkt
goed, want zo'n eenvoudige
tankboer weet bijvoorbeeld
niet of er ergens op een twin-
tigste verdieping onvervang-
bare kunstvoorwerpen liggen
opgeslagen of vervangbare
journalisten. Maar de ACCP
➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔➔