10.09.2013 Views

Editie 22 van 2012 - t Periodiekske

Editie 22 van 2012 - t Periodiekske

Editie 22 van 2012 - t Periodiekske

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Perio-stripke<br />

Een beer en een heer <strong>van</strong> stand<br />

Honderd jaar geleden werd<br />

de belangrijkste Nederlandse<br />

striptekenaar Marten Toonder in<br />

Rotterdam geboren (1912-2005). We<br />

moeten ons haasten, want de vele<br />

activiteiten rond Toonders honderdste<br />

geboorteherdenking zijn haast achter<br />

de rug. Een laatste kans krijgen we<br />

(tot 31 januari 2013) om in Den Haag te genieten <strong>van</strong> een expositie<br />

over Toonder in het Letterkundig Museum.<br />

Wij konden vooral de tentoonstelling ‘100 jaar Marten Toonder:<br />

een beer en een heer <strong>van</strong> stand’ meepikken in het Belgisch<br />

Stripmuseum aan de Zandstraat in Brussel.<br />

Ironische ondertoon<br />

Het was een groots opgezette expositie over het leven en het<br />

werk <strong>van</strong> deze Nederlandse grootmeester. Centraal stonden daarin<br />

onder meer de reeksen Panda en Tom Poes. Was Tom Poes eerst<br />

nog bedoeld voor kinderen, dan leek een steeds ouder wordend<br />

publiek aangetrokken tot de ironische ondertoon, het ideeëngoed,<br />

de karrenladingen maatschappijkritiek, de sterke personages (een<br />

log nijlpaard als burgemeester, een hond als politiecommissaris,<br />

een haan als edelman) en de vlijmscherpe observaties <strong>van</strong> het<br />

zoogdier genaamd mens.<br />

Zo slopen onder meer de drugsproblematiek, de milieuverontreiniging,<br />

de politiek, de geldhonger en de werkloosheid druppelsgewijs de<br />

verhalen in.<br />

Daarnaast lieten de dieren typisch menselijke kantjes zien als (het<br />

onvermogen tot) liefde en vriendschap en als bedrog en zelfzucht.<br />

Want of ze nu getooid zijn in schubben, vacht, dan wel veren, Tom<br />

Poes gaat in eerste instantie over u en ik.<br />

Brussel is (was) niet het enige huldebetoon aan Toonder het<br />

voorbije jaar. Zijn uitstekende biograaf Wim Hazen gaf lezingen,<br />

het museum ‘De Bommelzolder’ toonde werken <strong>van</strong> Marten<br />

Toonder, er was een Bommelweekend in het kasteel Doorwerth, er<br />

waren stripdagen zowat overal in Nederland.<br />

Leven en werk<br />

Marten Toonder concipieerde zijn Tom Poes-verhalen in 1938 als<br />

kinderstripverhaal. Tom werd spoedig één <strong>van</strong> de hoofdfiguren<br />

in een reeks verhalen die een doorlopend commentaar geven<br />

op menselijke, meestal specifiek Nederlandse gebeurtenissen en<br />

eigenschappen. Daarbij kwam de meeste aandacht te liggen op<br />

Ollie B. Bommel, die <strong>van</strong> een veredelde Bruintje de Beer evolueerde<br />

tot het eigendunkelijke heerschap dat grossiert in bon-mots, die<br />

een verrijking <strong>van</strong> de Nederlandse taal zouden worden.<br />

De verhalen oogstten groot succes als dagelijkse strip in diverse<br />

kranten (vooral in het NRC Handelsblad en bij ons in Het Laatste<br />

Nieuws en De Nieuwe Gazet).<br />

Sedert 1967 werden ze tevens in boekvorm uitgegeven. Van<br />

Toonders andere strips werden Panda, Olle Kapoen, Kappie en<br />

Koning Hollewijn de bekendste.<br />

Filmstudio<br />

Hij bouwde ook een filmstudio in Nederhorst den Berg, nogal wiedes<br />

de Toonder-studio’s genoemd. Daar werd in 1982 de tekenfilm<br />

met de gevleugelde uitspraak <strong>van</strong> Bommel Als je begrijpt wat ik<br />

50<br />

bedoel geproduceerd waarin Bommel zich een hoop ellende op de<br />

hals jaagt door als pleegvader op te treden <strong>van</strong> een kleptomaan<br />

dinosaurusje, dat tijdens boze buien reusachtig kan zwellen.<br />

Gebaseerd op Marten Toonders stripverhaal heeft De zwellust een<br />

vrije, maar beslist charmante animatiefilmbewerking gekregen.<br />

Technisch bekeken haalde de film nog geen Disneyniveau, maar<br />

toch was hij - in die tijd - <strong>van</strong> internationale klasse.<br />

Iemand die onder meer in de strip- en animatiefilmstudio’s <strong>van</strong><br />

Marten Toonder werkte in de loop <strong>van</strong> de jaren 1950 was Lili<br />

Veenman, alias mevrouw Fons Rademakers, Lili Rademakers,<br />

scriptgirl voor de films <strong>van</strong> Rademakers, maar ook regieassistente<br />

en zelfs realisator <strong>van</strong> de Vlaamse speelfilms Menuet en Dagboek<br />

<strong>van</strong> een oude dwaas.<br />

Autobiografie<br />

Vroeger was de aarde plat was zijn autobiografie, verschenen in<br />

1992: die behandelde zijn leven en werk tussen zijn geboorte in<br />

1912 en 1939. Zijn laatste stripverhaal, Heer Bommel komt op,<br />

verscheen in 1990. Hij schreef verder een (beknopte) geschiedenis<br />

<strong>van</strong> de tekenfilm. Onder zijn bekendste strips: De avonturen<br />

<strong>van</strong> Tom Poes; Panda en de meesterdief; Tom Poes en de<br />

laarzenreuzen; Tom Poes en de watergeest; Het geheim <strong>van</strong> het<br />

Noorderlicht. Tom Poes en een vrolijke beestenboel schreef hij in<br />

samenwerking met de Nederlandse journalistauteur <strong>van</strong> levendige<br />

verhalen en vlotte reportages Johan Luger.<br />

In de loop <strong>van</strong> de jaren 1960 vestigde Marten Toonder zich in<br />

Ierland en schreef en tekende onder meer De Bommel-legende;De<br />

holle appel, een fragment uit het leven <strong>van</strong> Koning Hollewijn;<br />

Kappie in de wildwest; Koning Hollewijn en de steen der wijzen;<br />

Marten Toonder presenteert … Kappie, Marion, Ollie Bommel<br />

presenteert … De Zwelbast; Olle Kapoen en de grijpdabbels; De<br />

schoonschijners; Tom Poes en de dropslaven; Tom Poes en de<br />

klonters; Tom Poes en de kwanten; Tom Poes in De plamoen en<br />

Het Iemaland; Het vibreerputje.<br />

Zeshonderd Tom Poes-verhalen!<br />

In 1954 werd hij benoemd tot lid <strong>van</strong> de Maatschappij der<br />

Nederlandse Letteren. Hij schreef al bij al meer dan ZESHONDERD<br />

Tom Poes-verhalen die hem internationale bekendheid bezorgden.<br />

In zijn befaamde stripstudio leerden diverse jonge tekenaars<br />

het vak. Er verschenen tientallen bio- en bibliografieën over<br />

zijn stripkunst, de heer Bommel ‘en zijn komische kracht’, een<br />

Bommelbiografie enz.<br />

Zijn oorspronkelijke stripverhalen worden nog steeds omwille<br />

<strong>van</strong> het sierlijke en geestige taalgebruik, de verfijnde humor en<br />

de scherpzinnige cynische prikjes door een volwassen publiek<br />

gewaardeerd. Naast haast niet meer te tellen herdrukken (en<br />

illegale uitgaven!!!) blijven zijn kolomstrips het na al die jaren<br />

doen.<br />

Minder bekend is dat zijn jongere broer, Jan Gerhard Toonder<br />

tijdens de Tweede Wereldoorlog in de tekenstudio <strong>van</strong> Marten in<br />

Amsterdam werkte en dat hij vooral bekend is als jeugdboekenauteur<br />

en satirische romans. Naast populaire, deels onder pseudoniemen<br />

gepubliceerde lectuur schreef Jan Gerhard ook literaire reisverhalen<br />

en studies over astrologie.<br />

De vader <strong>van</strong> Marten Toonder vertelt in het boek Klei en zout<br />

water hoe hij het, <strong>van</strong> eenvoudig zeeman, door plichtsbetrachting<br />

en energie, tot kapitein <strong>van</strong> een koopvaarder bracht.<br />

En verder was er nog de vrouw <strong>van</strong> Marten Toonder: Phiny<br />

Dick, die niet alleen veel samenwerkte met haar man, maar<br />

ook de verdienstelijke auteur was <strong>van</strong> vele kinderboeken die<br />

internationaal bekend werden, net als de illustraties <strong>van</strong> haar<br />

boeken en omslagontwerpen.<br />

John RIJPENS

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!