Editie 22 van 2012 - t Periodiekske

Perio-scoop
Is er nog toekomst voor de cinema?
We hebben het al tientallen keren
gehoord. Eerst van ‘horen zeggen’
of uit filmgeschiedenislectuur.
Ontstaan als een kermisattractie,
geëvolueerd tot een kunstvorm
in wit-zwart, zonder geluid,
vervolgens met klank en (vaak afschuwelijke) dialogen van
filmacteurs die geen ervaring hadden met spreken (in dat verband
was The Artist een schitterende referentiefilm), films in kleur, films
op allerlei breedte- en hoogteschermen, in 3D enz. En telkens
opnieuw werd het einde van de geliefde bioscoop voorspeld.
Vooral door de opkomst van de televisie, gevolgd door de
ondergang van de grote zalen en opsplitsing in kleine zaaltjes. De
televisie zou voor eens en voor altijd de mensen weghouden uit
die verderfelijke cinema’s.
Maar de bioscoop overwon.
Reactie van de bioscoop
Meer zelfs: de bioscoop sloeg terug. Met widescreens als
CinemaScope waarbij de verhouding van het klassieke
beeldformaat met een breedte-hoogte verhouding van 1,33:1
groter werd, bijvoorbeeld 1,85:1 of 1,66:1. Cinemascope was een
procedé waarbij met behulp van anamorfotische lenzen een zeer
breed beeld (2,35:1) werd bewerkstelligd. De televisie kon er niet
mee lachen. Bij uitzending op televisie van widescreen-films, en in
het bijzonder van cinemaScope-films, ging (gaat) een deel van het
filmbeeld verloren, zeker als er geen ‘balken’ werden gebruikt. Met
de komst van de breedbeeldtelevisietoestellen en uitzendingen op
16:9 werd dit euvel opgelost.
De bioscoop sloeg verder terug met dolby, een
ruisonderdrukkingssysteem waarmee een betere geluidskwaliteit
bereikt werd. Hiervoor waren speciale geluidsinstallaties in de
bioscoop nodig. In toenemende mate werden bioscoopfilms met
Dolby-Surround vertoond, die de lage tonen een extra versterking
gaven, zodat de filmkijker vrij realistische geluidseffecten hoorde
bij scènes van bijvoorbeeld aardbevingen, achtervolgingen,
oorlogstaferelen.
Nog een wapen van de film was een tijd Cinerama, een methode
waarbij een met drie aan elkaar gekoppelde camera’s gefilmd
beeld op een gebogen scherm (van 165°) werd vertoond.
Hierdoor ontstond één reusachtig, ruimtelijk beeld waarin de
toeschouwers zich geheel voelen opgenomen. Cineramaprojectie
was gecombineerd met een optimale geluidsweergave omwille van
het natuurlijke en indrukwekkende effect. Het was een kostbaar
procedé dat spoedig verdween.
Toen de televisie nog slechts in zwart-wit uitzond, kon men in de
bioscoop kennis maken met Technicolor, een beroemd Amerikaans
kleurenfilmprocedé dat in de jaren 1940 werd geperfectioneerd en
tot in de loop van de jaren 1960 op grote schaal werd toegepast.
3D, digitaal en fups
Ondanks lichte achteruitgang tijdens dit voor sommigen
vermaledijde jaar 2012 kenden de cinemarecettes slechts een lichte
achteruitgang in vergelijking met andere ontspannings-, sport-,
cultuurevenementen. En indien er dan nog een lichte achteruitgang
qua wekelijkse bezoekers te noteren viel, wordt gefluisterd dat de
verkoop van cola, chips, ijsjes en andere storende elementen de
28
eigenlijke recettes voor films warempel overstijgt.
Vandaag is er het digitaal weergeven van films. Voor de exploitanten
van kleine cinema’s, buurtbioscoopjes of landelijke cinema’s een
ramp omdat zij hun meestal vijftig, maar oude (en degelijke)
projectoren moeten vervangen door een nieuwe, dure installatie.
Bye bye cinema voor de oudere generaties, adieu nostalgie en
jeugdherinneringen.
Daarnaast treedt het fenomeen van de 3D-film steeds vaker op de
voorgrond. Soms leuk, maar voorlopig niet denkbaar zonder toeslag
voor de bioscoopbezoekers. Nieuw is dit ‘systeem’ niet. Enkele
decennia geleden werd er, met brilletje ‘ed all’ mee uitgepakt. Mijn
opa vertelt mij dat hij toen ooit een Deense film zag over twee
douanebeambten die een soort 3D-brilletje hadden uitgevonden.
Telkens zij dit op hun neus zetten, zagen zij de vrouwen die zij
moesten controleren zonder kleren. De toeschouwers in de zaal
moesten dan ook hun brilletje opzetten om de actrices naakt te
zien. Geef toe dat het niets te maken had met het 3D-systeem,
maar het was er een leuke toespeling op.
Vergeten we vooral niet dat MGM al in 1935 experimenteerde met
driedimensionale film, maar dat was eerder een gimmick. In 1953
dacht men in Hollywood, dat men met behulp van een brilletje
met een rood en een groen oogstuk om overeen te komen met
het dubbele beeld op het scherm, de slinkende filmindustrie
zou kunnen redden. Het systeem werd uitgeprobeerd op enkele
derderangsfilms. Toen het allemaal min of meer op punt stond,
volgden bezienswaardige films in 3D als Kiss Me Kate, The
Charge of Feather River, Dial M for Murder, Miss Sadie Thompson,
Sangaree. Tegen de tijd dat deze films klaargestoomd waren,
opteerde het grote publiek echter voor CinemaScope. De gedraaide
films in 3D werden halsoverkop gereduceerd tot ‘platte’ versies en
de filmindustrie slaakte een zucht van opluchting. Pikant detail:
in de jaren vijftig beweerde de Sovjet-Unie dat zij een 3D-systeem
zonder brilletjes hadden klaargestoomd. We zitten er nog steeds
op te wachten. In de jaren 1970 waren er pogingen om 3D weer op
de rails te krijgen, met onder meer een Jaws in 3D-versie.
regisseur Peter
Jackson in actie
op een set
Wel nieuw zijn de nieuwe technieken met
speciale effecten, de performance capture,
wat graag toegepast door Peter Jackson (in
The Lord of the Rings) waarbij de acteurs
in een bepaalde uitrusting spelen met
scanpunten, en op het scherm verschijnt dan
bv. een … Gollum.
Dezer dagen kunnen wij kennis maken met
The Hobbit, vanzelfsprekend in 3D. Er is nu
ook sprake van een nieuw systeem: de 48
fups. Voor deze The Hobbit waagde Jackson
zich aan 48 beelden per seconde. Nu moet
je weten dat bioscoopfilms zich al sinds
de jaren 1920 aan 24 beelden per seconde
hielden. Jackson beweert (en hij kan het
weten) dat voor een 3D-film deze hogere resolutie van 48 beelden
per seconde ‘onontbeerlijk’ is. Slechts een testpubliek kon het
tot dusver ervaren en de meningen waren verdeeld: van wild
geestdriftig door het diepere beeld, tot kijkers die er zeeziek van
werden. Of dit de bioscopen weer geld zal kosten, blijkt relatief.
Bob Claeys van Kinepolis beweert dat men alleen een upgrade
van de software nodig heeft als men de allernieuwste digitale
apparatuur heeft.
Of het zo ver zal komen dat wij in de toekomst in een
bioscoopcomplex zullen moeten kiezen om een bepaalde film te
zien in 2D of 3D, en in 24, 48 of 60 fups blijft zeer de vraag. Voeg
daarbij nog de versies ‘met/zonder ondertitels’ en ‘kinderen (niet)
toegelaten’.
Aidan RYPENS