Erfrecht - Notariskantoor Kroezen

Inleiding
o p 1 januari 2003 is het erfrecht ingrijpend ve randerd. Eén
van de belangri jkste w ijzigin gen betreft de positie van de langstle­
vende echtgenoot. Het ni euwe erfrecht zo rgt ervoor dat die fi nan ­
ci ee l beter ve rzorgd achterblijft. O ok een onterfde echtgenoot krijgt
bepaal de rechten als dat nodig is voor zijn verzorging. De rechten
van de kinderen worden beperkt , niet allee n als er ee n langstlevende
echtgenoot is, maar ook als de kinderen onterfd zijn. Verder kan de
posi ti e van de executeur worden versterkt en valt er mee r te regelen
voor bedrijfsopvolging. O ok wordt de ui toefe nin g van ee n aantal
rechten gebond en aan tamelijk korte termijn en .
In deze brochure wordt uitgegaan van het nieuwe erfrecht. Waar
nod ig vindt een verwijzin g naar het oude erfrecht plaats . Achter In de
brochure worden en kele jundische begrippen ko rt toegeli cht.
Versterfcrfrccht
Het erfrecht geeft regels met betrekking tot het overlijden
va n een persoon. Degene die overlijdt, wordt erflater genoemd.
Het vermogen dat Iemand nalaat, bezittingen en mi sschien ook wel
schulden. heet nalatenschap. All e bezi tti ngen en alle schulden gaan
over op de erfgenamen. De wet bepaalt wie de erfgenamen zijn , als de
overledene géén testam ent heeft gemaakt. Dit heet ve rste rfe rfrecht.
Met ee n testament kan men afwijken van de standaardregels. Dat wordt
testamenta ir erfrecht genoe md .
Erfgenanlen volgens de "vet
De wet verdeelt de mogelijke erfgenamen (de fami lie leden)
achtereenvolgens in vie r groepen. Pas al s in een ee rdere g roep géén
famil ielid aanwezig is, komen perso nen uit de daaropvolgende groe p
al s erfgenaam in aa nmerkin g . In het wettelijk erfrecht erven alleen de
bloedverwanten. Niet-bloedverwanten, zoals zwagers, schoon zusters,
aangetrouwde kinderen of stiefkin deren kun nen volgens de wet nooit
erfgenaam zijn. Echtgenoten zijn , als niet-bloedverwan ten, de uitzon­
dering op deze regel. Een van tafel of bed gesc heiden man of vro uw
kom t niet meer als erfgenaam in aa nm erking.

Geregistreerd partnerschap: smds 1 Januari 1998 ku nnen twee
personen van verschillend of gelijk geslacht zich al s partn ers laten
registreren b ij de am btenaar va n de Burgerl ij ke Stand. Voor de
ermogensrechtelij ke situatie en het erfrecht heeft de partnerschaps­
reg istratie hetzelfde gev olg als een hu welij k. Daa r waar 'echtgenoot I
huwelij ksg oederengemeenschap / huwelijkse voorwaarden' staat,
kan dus ook 'geregistreerde partner I goederengemeenschap /
partnersch apsvoorwaarden ' gelezen word en.
N.B.: sam enwoners d ie bij de notaris ee n samen levingscontract hebben
gesloten , zijn geen geregistreerd partners zoals hiervoor bedoeld .
Groep 1
G roep 1 bestaat uit de niet van tafel en bed gesc heiden echtgenoot en
de afstammelingen: ki nderen of (ac hter)kleinkmderen . De echtgenoot
en de ki nderen erven ied er ee n even groot gedeelte.
Voorbeeld 1
Een man overl ijdt en laat een vro uwen drie kinderen achter. De man
he eft vier erfgenamen, te weten zijn vrou wen zijn drie kinderen; ieder
erft 1/4 gedeelte.
Voorbeeld 2
Een w eduw e overlij dt. Zij had drie ki nderen, waa rvan één vóór haar is
overleden met achterlati ng va n twee (klein)kinderen. Het versterferf­
recht bepaalt dat kleinkinderen in de p laats komen van hun overleden
ouder (p laatsvervulling) . De twee in leven zijnde kinderen krijgen d us
ieder 1/3 gedeelte en de twee kleinkindere n krijgen sam en het gedeelte
dat oorspronkelijk vo or hun overleden ouder bestemd was (ieder 1/6).
Men zegt wel eens dat de echtgenoot 'de helft plus een kin dsdeel'
krijgt. Dit gezegde gaat ervan uit dat man en vrouw in de wettelijke
al gehele gemeenschap van goedere n getrouwd zijn . B ij de wette­
lijke gemeenschap heeft ieder de hel ft va n de bezitti ngen en de helft
va n de sc hul den. De nalatenschap is dan de helft va n de ontbonden
huwelijksgoederengemeensc hap . De andere helft is krachtens
huwelijksvermogensre c ht al va n de langstlevende echtgenoot.
In dien de echtgenoten in voorbeeld 1 In de wettelijke gemeenschap
zij n getrouwd , dan krtjgt de vro uw als erfgename een kwart van de

nalatenschap, dat w il zeggen ee n kwart van de helft van het gezame­
lijke vermogen; de andere helft had zij al vóór het overl ij den va n haar
echtgenoot.
G roep 2
Groep 2 bestaat uit de ouders en de broers en zu sters van de erflater
met hun afstam melin gen . Een ouder erft altijd min imaal 1/4 gedeelte.
Voorbeeld
Een man heeft geen vrouwen geen kinderen. Bij zijn overlijden zijn in
leven zijn beide ouders en twee broers. Ieder erft dan 1/4 gedeelte. Zijn
er drie broers, dan erven de ouders ieder 1/4 gedeelt e en de broers
ieder 1/6 gedeelte.
Is al een broer vooroverleden met achterlating van kinderen, dan erven
zij n kinderen samen in zijn plaats. Ook halfbro ers en halfzu sters te llen
mee, maar wel voor een klei ner gedeelte dan vo lle broers en zu sters.
Groep 3 en 4
Als een erflater geen echtgenoot en (klei n)kinderen heeft (g roep 1)
en er ook geen ouders en broers en zusters met afstammelingen zijn
(groep 2). komen de grootouders aan de beurt met hun (klein) kin deren,
de ooms, tantes, neefjes en nichtjes (groep 3). Zijn ook deze allemaal
gestorven, dan komen de overgrootouders met hun afstammelmgen
aan bod, tot in de zesde graad (groep 4). Als er geen bl oedverwant
in de ve reiste graad is, vervalt de hele nal atenschap aan de Staat der
Nederlanden . Voor vee l mensen is dit een vervelend idee, maar gelukk ig
is aan deze verervi ng wel iets te doen. Iedereen kan van het versterf­
erfrecht afwijken door een testament te maken .

Wettelijke verdeling
Vo lgens het oude versterferfrecht erfde de echtgenoot die
overbleef (vaak aangedui d als de langstlevende echtgenoot) samen
met de kinderen een kindsdeel. De ki nderen konden vervolgens hun
erfdeel opeisen , waardoor de langstlevende echtgenoot financiee l
in de problemen kon komen. Vee l echtparen maakten daarom ee n
langstl evende testament , bijvoorbeeld het ouderlijke boedelverdeling­
testament. Het nieuwe versterferfrecht is hierop gebaseerd. Vanaf 1
januari 2003 krijgt de echtgenoot die overblijft de hele nalate nschap.
De kinderen kr ijgen hun erfdeel ni et in handen . Hun erfdeel wordt
omgerekend in een geldbedrag. Zij krijgen daarvoor een geldvordering
op de langstlevende echtgenoot. Op deze man ie r kan de langstlevende
echtgenoot vr ij beschikken over het he le vermogen en ongestoord
verder leven. Dit noemt men de wettelijke verdeli ng .
De kinderen kunnen hun geidvorderIng pas opeisen bij het overlijden
van de langstlevende echtgenoot of bij diens faill issement/schuldsa­
nering. Over de vordering wordt een rentepercentage vergoed ter
correctie van de inflatie.
Het is belangrijk bij de wettelijke verdel in g om de vO I'dering van de
kinde ren goed te bere kenen en vast te leggen. De notaris kan hierbij
behu lpzaam zijn.
Een erflater kan in een testam ent de wettel ijke verdeling opzij zetten of
aanpassen. Hij kan bijvoorbeeld het re ntepercentage van de vorderin g
ve rh ogen , de vordering opeisbaar maken biJ hertrouwen van de
ec htgenoot of een kind onterven.
Vaak bestaat de behoefte als éé n of beide echtgenoten kinderen uit ee n
eerdere relatie hebben, all e kinderen hetzelfde te behandelen . De wet
biedt d ie mogelijkheid. Je kunt in ee n testament ook je stiefkinderen
tot erfgenaam benoemen en de wettelijke verdeli ng van toepassin g
ve rklaren. Op die man ier worden de stiefkinderen en de eigen kinderen
gelijk behandeld.
Al s de langstlevende echtgenoot de wettelijke verdeling niet w il , dan
kan hij de verdeli ng ongedaan maken. Dit moet binn en drie maanden na
het overlij den worden va stgelegd in ee n notariële akte.

Wij srech ten
Door de wettelijke verdeling ko men al le goederen van de
nalatenschap b ij de langstlevende echtgenoot terec ht. Als deze daarna
hertrouw t , gaan bij zijn overlijden - mogelijk - alle goederen naar
de tweede echtgenoot. Bij diens overlijden erven de kinderen niets.
Hierdoor bestaat het gevaar dat goederen via de stiefouder bij de stief­
famil ie terecht komen . Daarom he bben de kinderen de mogelijkheid
hun eigen positie te versterken. Zij ku nnen ee n beroep doen op een
zogenaamd wilsrecht.
Als de kinderen een wilsrecht inroepen, krijgen zij goederen in
eigendom ter waarde van de vo rdering die zij hebben op de langstle­
ve nde echtgenoot (een ouder of ee n stiefouder) . Maar: al krij gen de
kinderen nu goederen in eigendom, de langstlevende echtgenoot mag
ti jdens zijn leven de goederen blij ve n gebruiken . Dat wordt vru chtge·
bruik genoemd.
Voorbeeld 1
Peter overlijdt met achterlating van zijn vrouw Maria en hun twee
kinderen Joost en Bram . Peter heeft geen testament gemaakt. Op
grond van de wettelijke ve rdeling krijgt Mari a de hele nalatenschap,
waard € 90.000,-. Joost en Bram krijgen ieder ee n geldvordering op
Maria, groot € 30.000 ,-.
Een paar jaar later ko mt een stiefouder in beeld: Maria hertrouwt met
Steven . Joost en Bram kunnen dan een w ilsrecht uitoefenen. Zij kunnen
van Mari a de eigendom opeisen van geld of goederen, ter waarde van
€ 30.000,' , maar Maria houdt wel het vruchtgebru ik daarvan , zij mag
dus de goederen tot haar dood blijven gebru iken: in geval van geld
ontvangt Maria de rente en in geval van goederen mag zij die blijven
gebruiken .
Joost en Bram hoeven bij het hertrouwen van Maria met Steven hu n
wilsrecht niet uit te oefenen. Zij krijgen nog een herkansing: al s Maria
vervolgens overlijdt, werkt de wett elijke verdelin g w eer en krijgt Steven
de hele nal atenschap van Maria. Joost en Bram kun nen nu gebruik
make n van een tweede w ilsrecht. In plaats van uitbetaling in geld van
hun vordering van € 30.000,' kunnen zij van Steven de eigendom
opeisen van goederen uit Mana's nalatenschap, ter waarde van
€ 30.000,"

Daarnaast krijgen zij voor hun erfdeel in de nal atenschap van hun
moeder Maria een geldvordering op hun stiefvader Steven. Hi erv oor
kunnen zij ook w eer een w ilsre c ht uitoefenen (zi e vool'beeld 2).
Voorbeeld 2
Ve ro nica (g eschei den, w eduwe of alleenstaande moeder) heeft twee
ki nderen , Karel en Kees . Z ij (h er)trouwt met Maarten, die daardoor
stiefouder va n Karel en Kees wordt. Al s Vero nica overl ijdt, krijgt
Maarten op grond va n de w ettelijke ve rdeling de hele nalatenschap
van Ve ro ni ca en krijgen Karel en Kees al s me de-erfgenamen van hun
moeder een geldvo rdering op M aarten ter grootte van hun erfdeel.
Omdat Maarte n niet hun eigen ouder is maar hun stiefouder, kunnen
zij een wilsrecht uitoefene n: zij kunn en verlangen dat zij de eigendom
van geld/goederen ter waarde van hun gel dvordering krijgen , W el mag
Maarten deze goederen blijven gebruiken. H ij mag immers het vru cht­
gebruik uitoefenen ,
Als Karel en Kees geen gebruik van hun w ilsrecht hebben gemaakt,
krijgen zij een herkans ing: zij kun nen alsnog bij het overlijden van
Maarten gebru ik maken van een tw eede wilsl'echt: in plaats van
ui tbetaling van hun geldvordering kun nen zij de eigendom van goederen
uit de nal at enschap van Maarten ter waarde van hun geldvordering
opeisen .
In een testament kun Je afwijken van de wil srechten , Je ku nt
bijvoorbeeld bepalen dat de kinderen geen wilsrec ht he bben, De
achtergeb leven echtgen oot kan dan niet w orden lastiggevall en door
de kind eren , Maar Je ku nt ook juist de wilsrechten vo or de kin deren
uitbreiden.

8
Ongehuwd samenwonenden
Samenwoners willen vaak dat bij het ove rl ijden van de éé n alle
goederen naar de an der gaan. Volgens het ve rste rferfrecht erven zij
ni et va n elkaar. Als zij dat wel w il len , moeten zij een testament maken.
Als zij daarnaast ook een notariële same nl evi ngsove reenkomst hebben
gesloten, kunn en zij de erfrechtelijke positie van de partn er ten opzichte
van de kinderen zo regelen dat de partner even goed is be sc hermd als
de echtgenoot.
Soms zullen samenwoners ee n verblij vi ngsbeding voldoen de vinde n.
Dat is ee n overeenkomst tussen de twee partners, waarin zij vastleggen
dat als de één overlijdt de ander de gem eenschappelijke goederen
kr ij gt. al dan niet tegen betalin g van de waarde daarvan. Anders
verwoord: als twee partners samen eigenaar zij n van een hUIs (o f van
an dere gemeenschappelijke goederen zoals in boe del) , kunn en zij vla
het verblij vi ngsbeding bepalen dat bij overli jden van de één de langst­
levende vo ll edig eig enaar van het huis wordt. Het is aan te ra den het
ve rb lijvmgsbedi ng notarieel vast te le ggen. Gebeurt dat niet , dan kan
het In sommige gevall en achteraf nietig blij ken te zijn. Vaak maakt een
verblij vingsbedi ng onderdeel uit va n een samen levmgscontract. Als één
van beiden kinderen heeft, is het verstan dig de erfrec htelijke gevolgen
van ee n verblijvingsbeding met een notaris te bespreken.
Hebt u vóór 1 januari 2003 een notariële overeenkom st (bijvoorbee ld een
samenlevingsovereenkom st of een een leveringsakte va n een wonin g) gesloten met
daarin een verblijvin gsbeding vo or uw partner?
Ja Nee
Het verblijv in gsbeding blijft geldig en W ilt u na 1 Janu ari 2003 de positie van
behoudt ook na 1 Januari zijn werking. de partner met wie u sa menwoont en
Wel brengt het nieuwe erh echt gemeenschappelijke bezittingen hebt
eve ntu ee l een wijZiging met zich mee voldoende beschermen , dan moet u
bij de afhandelin g va n de nalatenschap . ee n notariële same nlevi ngsovereen ­
De (kandidaat- )notaris kan hi erover komst aa ngaan en een testament laten
meer informatie verschaffe n, opmaken.

Afwljken van de \vet
De wet regelt in alle voorkome nde gevallen wie de erfgenamen
zijn van de overledene . Iederee n die zestien jaar of ouder is, ka n va n de
wettelijke regels afwijken door een testament te maken. Vele redenen,
ook fiscale, ku nnen hierbij een rol spelen.
Afgezien van enkele ui tzo nderingen worden testamenten gemaakt ten
overstaan va n een notaris. De notaris legt de uiterste wil van de erflater
vast in een notariële akte: het testament. De notaris adVisee rt de c liënt
(de testateur) daarbij over mogelijke voorzieningen in zijn situatie. Een
testament heeft pas rechtskracht als de testateur en de notaris het
hebben ondertekend. Het wijzigen van een testament is op elk moment
mogelijk door het make n va n een nieuw testament. El ke w ijzig ing of
herroeping van een bestaand testament moet ook weer via een notaris
geregeld worderl . Het verscheuren van een afsch ri ft va n een bestaand
testament heeft geen rechtskracht; het testament blijft gewoon geldig.
Op 1 januari 2003 IS het erfrecht in Nederland ingrijpend veranderd. Dit
kan gevolgen hebben voo r een testament van vóór 2003. Raadpleeg
daarom de notaris . Vooral indien ki nderen zijn onterfd of in de legitieme
zijn gesteld of bij een executeursbenoeming kan een sn ell e check
problemen bij de afwikkelin g voorkomen.
Verder doen zi c h vaak w ij zig ingen in de fi scale wetgeving voor. Als uw
testament fiscale doeleinden dient, moet u regelmatig met uw notari s
overleggen of uw testam ent nog het beoogde doel bereikt.
Onterving kind: legitieme portie
Kinderen ku nnen in een testament worden onterfd. Z ij worden
dan geen erfgenaam. W el geeft de wet bepaalde versterferfgenamen
recht op een geldbedrag. Dit bedrag noemt men de legitieme portie .
Degenen die op zo' n bedrag recht he bben, zijn de (k lein )kinderen , Zij
worden ook wel legitimarissen genoemd . Een kind dat door een ouder
bij testam ent is onterfd , is dus geen erfgenaam en hoeft niet op de
hoogt e gesteld te w ord en va n het overlijden. Als een legiti maris berust
in een onterving, ontvangt hij niets uit de nalate nschap. Berust hij niet.
dan moet hij ze lf actie ondernemen en bin nen 5 jaar zij n legitieme portie
opeisen . H iervoor hoeft de rechter niet te worden ingeschakeld.

10
Een enkele dui delijke, liefst schriftelijke verklari ng is voldoende.
De legiti eme portie bedraagt de hel ft va n wat het kind zou hebben
gekregen als er geen testament was, dus de helft van het versterf­
erfdeel. De omvang van de legitieme porti e wordt berekend in de
waarde van de nalaten schap, vermee rd erd of ve rm inderd met bepaalde
door de erfl ater gedane giften (schenk ingen).
W illem overlijdt en laat na zijn vrouw In eke en tw ee kindere n, Tessa
en Roosje. Willem en Ineke zi jn niet in gemeenschap van goederen
gehuwd. W illem heeft in zijn testament Tessa onterfd . De nalatenschap
is groot € 120.000,-. Zijn tw ee erfgenam en zijn Ineke en Roosje. Z ij
erven ieder € 60.000 ,- . Als Tessa niet zou zijn onterfd, bedroeg haar
erfdeel 1/3 x € 120 .000," = € 40.000,-. Haar legitieme portie bedraagt
nu 1/2 x 1/3 x € 120 .000,- = € 20.000 ,".
Stel W ille m heeft drie jaar vo or zijn overlijden € 15.00 0 ,- geschonken
aan de stichting "Kat in nood". De legitieme portie bedraagt dan 1/2 x
1/3 x (€ 120.000," + € 15. 000,-) = € 22. 50 0,-.
Tes sa krijgt dus ee n geldvorderin g van € 20.000,- re sp. € 22. 500,- op
de erfgenamen Ineke en Ro osje.
Stel Willem heeft in het verleden niet € 15.000 ,- aan de stichti ng
"Kat in nood" geschonken maar' aan Tess a. In dat geval wordt de
legitieme portie van Tessa verm inderd met € 15.000,-. Zij krijgt dan een
gel dvordering van € 22 .500 ,- minus € 15 .000,- = € 7.500 ." .
Zoals gezegd: als een kind een beroep doet op zi jn legiti em e portie,
kr ij gt het ee n geldvordering. Dat betekent no g niet dat he t kind
daarmee dir' ect zijn geld kan opeisen . Als de wettelijke verdeling
van toepassing is , kan het on terfde ki nd pas het geld opeisen van
de langstlevende echtgenoot na diens overlijden. Ook bij een testa­
me ntaire erfstell in g kan de erflater bepal en dat de geldvordering niet
kan worden opgeëist zo lang de langstlevende echtgenoot nog leeft .
Deze ni et-opeisbaarheidsclausule kan ook worden gemaakt al s de
erflater met iemand samenwoont, op vo orwaarde dat er ee n notariële
samenlevingsove reenkomst is gesloten.

Onterving echt genoot: verzorgingsrecht
Ontervin g van een ec htgenoot is mogelijk. De onterfde
ec htgenoot heeft geen recht op een legitieme portie . Wel heeft de
onterfde ec htgenoot ten laste van de nalatenschap recht op een
passende verzorging . De echtgenoot kan bijvoorbeeld als dat nodig
is, aanspraak maken op het vruc htgebruik van het hu is en van de
in boede l. H ij kan dan in de woning blijven wonen ook al is hij onterfd.
Afh ankelijk van zijn verdere finan ciële omstandigheden kan hij ook het
vr uchtgebrui k claimen van andere zaken, bijvoorbeeld van ee n effecten­
portefeuille. En zelfs mag hij dit vermogen opmaken als dat nodig IS
voor zij n ve rzorgin g, maar daarvoor moet wel eerst de toestemming van
de kan tonrechter worden gevraagd .
Deze regel ing is van dwingend recht. B ij testament kan er niet van
worden afgeweken. Wel is de uitoefening van deze rechten aan korte
term ijnen gebonden (6 res p. 9 maanden) . Raadpl eeg daarom in zo' n
geval zo snel mogel ijk een notaris .
Langstlevendentestamenten
Ouderlijke boedelverdelingtestament
Voor 1 januari 2003 zij n veel testamenten met een ouderlij ke boedel­
verdelin g gemaakt. Een ouderlijke boedelverdel in g houdt in dat vade r
(stel hij is de eerststerven de) all e bezittingen toedeelt aan moeder die
eventuele schulden voo r haar rekening neemt. O mdat moeder dan
te vee l krijgt (en de kinderen te wein ig), is moeder de waarde van
het erfdee l van de kinderen aan hen sc huldig. In het testament wordt
bepaald dat moeder de vorderingen altijd mag aflossen, maar daartoe
niet is verplicht. Met an dere woorden: de vordering is niet opeisbaar,
behalve in een aantal in het testamen t genoemde gevallen. Bijvoor­
beeld al s moe de r overlij dt, faill iet gaat of hertrouwt. De kinderen zullen
moeten wachten op uitkering van hun erfdeel tot één van de door
de erflater bepaalde mome nten zi ch voordoet óf t ot het moment dat
moeder zelf vin dt dat zij kan uitkere n.
Na 1 januari 2003 kan geen ouderlijke boedelve rde lin g meer worden
gemaakt. Te stamenten me t een ouderlijke boedelverdelin g die voor
1 januari 2003 zijn gemaa kt, blijven geldig, ook als de erflater na die
datum is overleden. Het is dan zinloos voor kin deren een beroep op hun
legiti eme portie te doen. De lan gstlevende echtgenoot zal die namelij k
pas uit hoeven te keren bij zijn overlijden.
11

12
Vruchtgebruiktestament
Een ander soort regeling bij testament is het instel len van een vruchtge­
bruik voo r de langstle vend e echtgenoot. De essentie van het recht van
vruchtgebruik is dat de vruchtgebru iker het recht heeft op het gebruik
van bepaalde goederen, maar dat de eigendom van die goederen
toebehoort aan iemand anders. Di t laatste wordt ook aangeduid met de
term 'hoofdgerechtigdheid ' en 'hoofdgerechtigde' . Vruchtgebruiktesta­
menten zijn vee l gemaakt in het verleden en kunnen ook in de toekomst
nog worden gemaakt.
De vruc htgebruiker van een huis mag er gratis in wonen, de vrucht­
gebruiker van het saldo van ee n bankrekening geniet de rente. De
vru chtgebruiker IS verpl ic ht het goed waarvan hij de vruchten geniet
ten behoeve va n de hoofdgerechtigde in stand te laten. Zo moet de
vru chtgebruiker van een hui s dat huis goed on derhouden, en moet de
vru c htgeb ruiker va n een saldo op een bankrekening afblij ve n va n de
hoofdsom, tenzij de erflater uitdrukke li jk anders heeft bepaald . Het
vruchtgebrui k eindigt bij het overlijden va n de vru ch tgebrul ker(s) of
op ee n eerder tijdsti p dat de erflater in zijn testamen t heeft va stgelegd
bijvoorbeeld hertrouwen).
Er is een groot ve rschil t ussen een ouderli jk boedelverdelingtestament
en de wettelijk e verdeling va n het nieuwe erfrecht enerzijds en ee n
vruchtgebruiktestament anderzijds. Bij de ouderlijke boedelverdelin g en
de wettelijke ve rdeling heeft de langstle vende het recht al le goederen
op te maken; bij het vruchtgebruiktestament heeft de langstlevende,
tenzij uitdrukkelijk anders is overeengekome n, in het al gemeen al leen
recht op gebrui k van de goederen. Hierdoor bereikt de erflater dat bij
het einde va n het vr uchtgebrui k de goederen in volle eigendom toebe­
horen aan de hoofdgerechtigde. Stel: een man is voor de tweede keer
getrouwd. Uit zij n eerste huwelijk heeft hij kinderen en uit zi jn tweede
huwelijk niet. Deze man kan overwegen een vr uc htgebruiktestament te
maken. Hiermee bereikt hij dat zij n vrouw (uit zi jn tweede huwelij k) het
genot en gebruik van alle goederen heeft, maar dat bij haar overlij den
zij n kinderen volled ig eigenaar zijn . Hij hoe ft geen angst te hebben dat
zijn kinderen met lege handen staan als zijn vrouw er ook niet meer is ,
want zij heeft niet de bevoegdheid de goederen 'op te eten ' .

Uitsluitingsclausule
Ve len w illen w el dat hun ki nderen iets van hen erven. Z ij w il len
echter niet dat na een ech tscheiding de ex-echtgenoten va n hun
ki nderen re c ht heb ben op de helft va n de erfenis. Dit ka n gebeuren als
de erfgenaam in algehele gemeenschap van goederen is getro uwd of
on der bepaalde huwelijkse voorwaard en . De oplossing hiervoor is het
opnemen van een uitslui ti ngsclausule in het testament. Bijvoorbeeld:
'Hetgeen uit mijn nalatenschap wordt verkregen en de opbrengsten
daarvan zullen niet va ll en in en ige huwelijksgoederengemeenschap
waarin de verkrij ger gerechtigd mocht zijn of worden noch worden
betrok ke n in ee n verrekenlllg op gron d va n huwelijkse voorwaarden'.
Het gevolg is dat de erfeni s all één eigendom is van het kind en dat bij
een echtschei ding de andere echtgenoot geen recht heeft op de helft
van de geërfde goederen.
Legaat
Een erfg enaam is iemand die de hele erfenis of ee n aandeel in
de erfenis krij gt, ofwel (een gedee lte van) al le goederen (bezittingen en
sc hulden) I di e deel uitmaken van de nalatenschap.
Daarnaast bestaat de mogelijkheid voor ee n erflater ee n bepaald
goed of ee n som geld aan iemand of aan ee n goed doel te vermaken.
Dit noemt men ee n legaat. De erfgenamen moeten het legaat aan
de gerechtigde (legataris) afgeven. Voorbeelden: j Ik legateer mijn
w oonhuis te Amsterdam aan mij n neef Piet' , of: ' Ik legateer aa n mijn
neef Jan een bedrag in contanten groot € 5.000,-'. Een legaat van ee n
goed dat er ten tij de van het ove rlijden van de erfl ater ni et meer blijkt te
zijn , vervalt in beginsel.
Codicil
Bepaalde le gaten hoeft de erfl ater niet per se in ee n notarieel
testament va st te leggen. Voor het vermaken va n inboedelgoederen
(g ee n ve rz am elingen va n schi lderijen en/of kun stvoorwerpen),
si eraden en kleren voldoet een codici l. Een codicil is een eigenhandig
geschreven (er mag geen getypte letter in staan), gedateerd e en
ondertekende verk laring. De in een codicil vermaakte goederen moeten
nau w ke uri g (stu k voor stu k) worden besch reven. O ok kan iemand in
ee n codicil instructies geven voor zijn begrafen iS of c rematie. Vanaf
1 januari 2003 is het benoemen van ee n executeu r In ee n cod ic il niet
13

14
meer moge li jk. Dit moet dan b ij te sta ment gebeure n. Een codic il met
een executeursbenoemin g van voor die datu m blijft geldig.
Het gemakkeli jke van een codicil is dat de maker het snel kan wijzigen.
Ve rscheur het oude en schrijf een nieuw. Het nadeel is dat een codicil ,
in tegenstellin g tot een notarieel testament, kan zoekraken of kan
worden verdonkeremaand. Het advies is dan ook om het goed op te
bergen of af te geven aan ee n ve rtro uw d ie mand .
Be\vind
Het kan voorkomen dat een erflater van mening is dat zijn
erfge namen (nog) ni et de vo ll edige verantwoording kunnen dragen
va n het door hen geërfde vermogen. Dit ka n te maken hebben met de
lee ftijd of met het gedrag van de erfgenamen. In zu lke gevallen kan
de erflater een be w ind instel len . Er komt dan een bewindvoerder die
het geërfde beheert, b ijvoorbeeld totdat de erfgenamen een bepaalde
leeftijd hebben bereikt of gedurende een periode van vij f jaren na het
overliJden. Het fei t dat in Nederlan d de leeftijd voor meerderjarigheid is
teruggebracht van 2 1 naar 18 jaar is voor velen aanleiding bij testament
een bewind in te stell en. Zonder be windreg eling krij gen de ki nderen op
achttienjarige leeftijd de erfenis onder ei gen beh eer; voor menigeen is
dat vee l te vroeg om er verantwoord mee om te gaan.
Een bank of accountant kan bewindvoerder zij n, maar ook een
famil ielid . De bevoegdheden en de plic hten van een bewin dvoerder
worden In het testament vastgelegd.
Al s een kin d het erfdeel va n zijn ou der onder bew in d kr ijgt en het
bewind niet accepteert, kan hij verwerpen en aanspraak ma ken op zijn
leg itie me porti e. Hij krijgt dan een geldvordering di e de helft waard is
van het erfdeel dat hij onder bewind zo u hebben geërfd . Fi nancieel
gaat hij er du s op ac hteruit . Daarnaast zijn er tw ee gevalle n, waarbij d e
legiti maris wel het bewind zal moeten acceptere n: al s de erflater het
bewind heeft ingesteld om dat het kind 'onmac htig is in eige n beheer
te voorzien' (denk aan een ki nd dat aan drugs is ve rslaafd) 'of om dat
de erfenis hoofdzakelijk aan schu ldeisers van het kind ten goede zo u
komen'. In di e gevallen betekent verwerpen namelijk dat het kind
he lemaal niets zal krijgen. Wel kan het kind proberen om aan te tonen
dat de in het testam ent vermelde re den voor het bewind niet Ju ist is,
maar ze lfs als hij daarin slaagt krijgt hij niet meer dan zijn legitie me in
geld (dus minder dan zi jn erfdeel).

Voogdij
Voor men se n met minderjarige kinderen is het belangrijk zic h
af te vragen wat er met de kinderen gebeurt als zij er al lebei niet meer
zij n. Bij gehu wden oefenen de ouders gezamenlij k het ou derli jk gezag
uit. O verlijdt één van hen, dan krijgt de ander automati sch het ouderlijk
gezag . Als de ander vervolgens overlij dt (of de ouders overlij den
tegelijk) , dan benoemt de rechter een voogd over de kinderen, tenzij
de ouders in een testament ze lf al een voogd hebben benoemd . Door
zo'n voogdbenoemi ng is de rol va n de rechter uitgespeeld ; de ouders
hebben dw ingend bepaald bij wie hun kin deren terechtkomen. Bij
testamen t kun nen ook twee g ezamenlij ke voogden worden aange­
wezen.
Testanlentcnregistel'
Hoe w eet men of er een testament is gemaakt? Hie rvoor is het
C entraal Testamentenregister in het leven geroepen. Het Testamenten­
reg is ter in 's- Grave nhage houdt bij door welke persoon op welke datum
en voo r welke notaris een testament is gemaakt. De notaris geeft dit op.
De inhoud van het testament is daar niet bekend. Pas na het overlijden
van iemand staat het iedereen vrij (meestal gebeurt dat via een notaris)
te infor'meren of er een te stam ent is. Bij de desbetreffende notaris kan
men dan om informatie vragen. Het spreekt vanzelf dat de notaris alleen
aan direct belan ghebbenden d e inhoud van het testament prijsgeeft.
C odicillen word en niet bij het C en traal Te stamentem egister geregi­
streerd . Voor meer informati e: www.centraaltestamentenreglster. nl.
15

16
Vanaf 1 januari 2003 zijn er meer mogelijkheden voor bedr iJ fs­
opvolging . Enerzijds krijgt een bedrijfsopvolger bepaalde rechten.
Anderzijds kan de erflater bij testament meer regelen. Deze mogelijk­
heden ge lden zowel bij een door de erfl ater gedreven onderneming als
bij een kapitaalve nnootschap waarvan de erflater de aandelen bezIt.
Zo kan ee n (st ief)kind of de ec htgenoot van erfl ater de overdracht van
de bedrijfsgoederen of van de aandelen verlangen tegen betaling van
een redelij ke prij s. Voorwaarde is wel dat de echtgenoot van erfl ater
of het (stlef)kind dan wel diens echtgenoot het bedrtJf voortzet. Het
verzoek hiervoor moet b in nen één jaar na het overlijden bij de kanton ­
rechter worden ingediend .
Een ve rstandig ondernemer/erflater regelt ze lf zijn bedrij fsopvolg ing
in een testament. Hij ka n b ijvoorbeeld de bedrij fsgoederen /aandelen
legateren aan de beoogde opvolger. Vo lgens het nieuw e erfrecht
heeft een legitimaris slechts recht op een geldbedrag en kan dus
geen aa nspraak mee r' maken op de bedrijfsgoederen. Daarnaast kan
de ondernemer/erflater met het oog op de voortzetting van de onder­
neming lil zijn testament bepalen dat legitim arissen genoegen moeten
nemen met uitbetaling van hu n legItieme porti e in term ijnen.
Bij personenvennootschappen zoals ee n ve nnootsc hap onder firma
wordt vaak gebruik gemaakt van een verblijvi ngs- of overnem ings­
bedIng. Bedrijfsgoederen worden dan eigendom van de overgebleven
ven noot. Als dit ni et tegen betaling van de reë le waarde op het moment
va n ove rlijden gebeurt, beïnvl oedt dit de positi e van de legit!m arissen.
Daarnaast zal vaak voor de geldigheid van zo' n beding vereist zijn dat
het in een notariële akte is vastgelegd.

Notaris
Bij het opstellen van een testament is een notaris nodig, maar
ook bij het afw ikkelen van een nalatenschap is hij een belangrijk
adviseur. In sommi ge gevallen is de notaris ze lfs onmIsbaar, bijvoor­
beeld als (eén van) de erfgenamen Illinderjarig (is) zijn , of als er andere
erfgenamen zijn die niet het vrije beheer over hun vermogen hebben
(bijvoorbeeld mensen die onder cu rate le staan of va n wie hun goederen
onder bewind staan) of wanneer registergoederen moeten worden
verdeeld .
De notaris is een onpartij dige adviseur. Dat komt vooral van pas als
er ruzie is . Hij zal dan proberen te bemiddelen. Ook in geval van een
complexe nalatenschap zal de rol va n de notaris belangrijk zijn. De
meeste boedels komen gelu kk ig zo nder al te veel complicati es tot een
einde.
Iedereen heeft na het overlijden van ee n erflater toegang tot het
Centraal Testamentenregister. De meest logische weg om te achter­
halen of de overledene een testament heeft gemaakt, is echter ee n
willekeurige notaris (in de woonplaats) hierover te raadplegen.
Voor meer informatie: www.centraaltestamentenregister.nl. Het komt
nog voor dat de notaris in het bij zijn van de erfgenamen het testament
voorleest , maar dit is tegenwoordig meer uitzondering dan regel. Het is
in elk geval niet wettelijk voorgeschreven .
Executeur
Een oude tante heeft één neef en één nicht die in het buitenland
wonen . Ieder krijgt de helft van tantes erfenis. ' Notaris, w ie moet nu
alles regelen als ik er niet meer ben?' De notaris adviseert haar ee n
executeur te benoemen. Deze functi onaris heeft tot taak de nalaten ­
sc hap af te wikkelen . Daarbij behoort ook het rege len van de begrafenis
of de crematie. De executeur kan éé n van de erfgenamen zijn , maar het
kan ook een buitenstaander zijn . Vanaf 1 Januari 2003 kan hij all een in
een testament w orden benoemd, niet meer bij codicil. Benoemingen in
een codicil van voor die datum blij ven wel geldig .
17

18
Het nieuwe erfrecht geeft een uitgebreide regeling van de bevoegd­
heden en pl ichten van de executeur. Hij krijgt het beheer over de
nal atenschap en za l alle bezitting en onder zich mogen nemen. Hij moet
de sc hu lden betalen , vorderingen innen, de huur opzeggen en legaten
afgeve n of uit betalen. Hij kan ook ee n speciale opdrac ht krijgen,
bijvoorbeeld om persoonlijke papieren te vernietigen of een g oed tehu is
voor de huisdieren te zoeken. De executeur moet er altij d voor zorgen
dat ee n boedelbeschrijving wordt opgemaakt. Dat is ee n beschrijvin g
va n de nalatenschap. Hij moet re ke ning en verantwoordi ng afl eggen
aan de erfgenamen_ De executeur is bevoegd de aangifte te doen
voor het recht va n successie (de belasting die w ordt geheven na het
openva llen va n een nalatenschap). Wanneer de executeur de aangifte
zelf ondertekent, is hij aansprake lijk voor de betaling van de belasting .
De wet regelt het loon voor de executeur: 1 procent van het vermogen
op de dag van het overlijden. Maar de erflater kan bij de benoeming in
het testament het hon orari um ook ze lf vaststell en, bijvoorbee ld op een
vast bedrag.
Het is moge lijk in het testamen t de executeur nog meer bevoegdheden
te geven . Hij kan dan als executeur-afwlkkel ingsbewindvoerder de
nalatenschap zelfstand ig afhandelen en verdelen. De notaris ka n meer
informatie hierover geve n.
Als geen executeur is benoemd kunnen de erf genamen ook iemand een
vo lmacht geve n, b ij voorbee ld één van de erfgenamen of een notaris, om
de nalatenschap voor hen te regelen .
Verklaring van erfrecht
De procedure voor het afwikkelen van een nalatenschap IS
grofweg in te delen in drie onderdelen . Het laatste is de definitieve
verdeling van alle goederen, daarvóór ligt het indienen van de succes­
sieaangifte, en in het eerste onderdeel komt het afgeven van een
verklaring van erfrecht aan de orde. Een verklari ng van erfrecht is een
door een notaris opgemaakte verklarin g waarin staat vermel d wie de
erfgenam en zij n. De notar is maakt deze verklaring aan de hand van door
he m te ve rza melen gegevens. Daartoe behoort in elk geval het beric ht
va n het Centraal Te stamentenregister of er wel of geen testam ent IS.
Daarnaast raadpleegt de notaris bij na altijd het bevolkingsregister. Om

deze redenen kan het enkele weken tot soms enkele maanden (als er
vee l erfgenamen zijn of als ze moeilijk te vinden zijn) duren voordat de
notaris ee n ve rklari ng va n erfrecht kan afgeven .
Accepteren of weigeren
In de praktij k blijkt dat nalatenschappen ee n negatief saldo
kun ne n ve rto nen. Het kan ook voorkomen dat op het moment van het
overlijden van de erflater nog niet bekend is of de boedel pos itief of
negatief is, bijvoorbeeld omdat er no g een procedure bij de rechtbank
over ee n schadeclaim loopt. Ook kan tegen de erfgenamen va n iemand
die tijden s zijn leven een risicovol beroep of bedrijf had nog na zijn dood
een proces worden aangespan nen . De erfgenamen zijn in beginsel
aan sprakel ij k vo or de schulden va n de overledene. De erfgenamen
kun ne n daarvoor zelfs in hun pri vé bezit worden aangesproken . Daarom
heeft iedere erfgenaam het rech t de nalatenschap te weigeren .
Dit recht heeft ook een legataris Ill et betrekking tot het legaat. De
erfgenaam moet In een zo vro eg mogelijk stadium ken baar maken of hiJ
va n het weigerrn gsrech t gebruik wi l maken. De wet zegt namelijk dat al s
iemand eenmaal he eft geaccepteerd, deze persoon daarna niet meer
ka n verwerpen. Met accepteren staat gelijk 'het zich als erfgenaam
gedragen '. Het weigeren van een nalatenschap gaat gepaard met
en kele formalitei ten bij de rec htbank. De notaris kan dit re gelen.
Voorrecht van boedelbeschrijving
Als er twijfel of te weinig ze kerheid bestaat ove r de omvang van
ee n nalatenschap, kunn en de erfgenamen ook de boedel aanvaard en
'onder het voorrecht van boedelbeschriJving' . Zij aa nvaarden, maar als
blijkt dat de boedel toch negatief is (de rechter w ijst een lopende c lai m
toe of een onbekende schu ldeiser meldt zich), dan zi jn de erfgenamen
all een aansprakelijk voor zover er bate n in de boedel zitten. Deze baten
moeten dan ook uitsluitend aangewend worden om de schul den te
betalen.
Ook voor deze w ij ze van aanvaarding bestaan enkele fo rmaliteiten die
de notaris kan verric hten . Er is ee n aantal si tuaties waarin men altijd
onder het voorrecht van boedelbeschrijving moet aanvaarden, bij voor­
beeld als er minderjarige erf genamen zijn of als er erfgenamen zijn
die niet het vrije beheer over hun vermogen hebben, zoals iemand die
onder curatele is ges teld . Aa nvaarden onder het voorrecht van boedel,
19

20
beschrij ving noemt men ook wel beneficiaire aanvaarding . De afw ik­
keling van een benefi c iaire aanvaarding kent zijn eigen regels die strikt
moeten worden nageleefd, wil de erfgenaam niet het ri si co lopen toch
vo lledig aa nsprakelijk te zijn voor de schulden.
Schenkingen
op 1 januar i 2003 zijn ook de regels voor schenkin gen
veranderd . Ee n schenking is een overeenkom st tussen t wee partijen
waarbij de ee n de ander bevoord ee lt. Vóór 2003 moesten schenkingen
vaak in een notari ële akte worden vastge legd. Deze eis is verval len.
Alleen een schenking of een gift die pas zal worden uitgevoerd nadat
iemand IS overleden, moet notarieel worden vastgelegd. G ebeurt dIt
ni et , dan vervalt de schenking of gift bij het overlijden .
Schenki ngen beïn vloeden de onwang en samenstell in g van de nalaten­
schap. De wet ziet in sommige gevallen een schenking als ee n
voorschot op de erfenis. Er bestaan wettelijke rege ls die verbanden
leggen tu sse n schenkin gen en erfen issen.
Als kinderen schenkingen na 1 jan uari 2003 van hun vader of moeder
hebben gekregen, worden die schenkingen niet bij de afwikkeli ng
van de nalatensc hap betrokken. De ouder kan echter in het testament
bepalen dat dit wel moet. De schenki ngen moeten dan worden
ingebracht in de nalatenschap. N.B.: ou de sc henkingen (schenkingen
aa n kinderen vóór 1 Januari 2003) moeten altij d worden ingebacht,
tenzij bij de schenking of in ee n testam ent het tegendeel is bepaald.
Nu de wet regels ter bescherming van legitimarissen heeft gemaakt, is
het logisch dat iemand niet de rechten van legiti marissen kan be perken
door vóór zij n overlijden alles weg te geven aa n anderen. Bepaalde
schenkingen te ll en daarom mee voor het vaststellen van de omvang
van de legiti eme portie. Verder kunnen de legitimari ssen, als zij niet uit
de nalatenschap zelf hu n legitie me portie kun nen kr ijge n, in bepaalde
gevallen de begiftigden aanspreken voor hun ontbrekende deel.
Successierecht en -aangifte
Er is belasti ng verschuldigd over alles wat ve rkregen wordt
krachtens erfrecht. Deze belasting heet successierecht. Er zijn wel
enige vr ijstell in gen. De hoofdregel is dat hoe verder verwij derd de
bloedverw antschap is, des te hoger de belasting. Het tarief van het
successierecht wordt per schijf vastgesteld . Hoe meer men erft des

te meer successierec ht over de top moet worden betaald . Het tanef
van het successierecht bedraagt voor echtgenoten, geregistreerde
partn ers, kind eren en ongehuwd sa menwonenden (mits deze aan
bepaalde voorwaarden vol doen) minimaal 5 procent en maximaal 27
procent. Voor klei nkinderen geldt een tarief va n minimaal 8 procent
en maxi maal 43,2 procent. Voor ou ders, broers en zusters bedraagt
het tarief mi nimaal 26 procent en maxim aal 53 procent. Voor overige
erfgenamen is het tarief minimaal 41 procent en maxim aal 68 procent.
Zie voo r de bedragen van de vrijste ll ingen de informatiekaart j Aangifte
voor successierecht' . gratis ve rkrijgbaar bij de notaris of te bestellen
via de Notaristelefoon (o p werkdagen van 9.00 - 14.00 uu r, telefoon
0900 - 3469393, € 0,25/ min).
De aangifte voor het successierecht moeten de erfgenamen (of moet de
execu teur) uiterlijk binnen acht maanden na het overlijden doen.
De belasti ngaangifte krij gt één van de erfgenamen automatisch toege­
stuurd, Wordt geen aan gi fte toegestuurd, dan moeten de erfgenamen
er ze lf achteraan gaan. Het pri ncipe van de aangifte is dat rn en prec ies
opgeeft wat de bezittingen en schulden op het moment van overlijden
waren. Het kan zIJ n dat hiervoor taxatierapporten moeten komen,
bijvoorbeeld voor hui zen of kun stvoorwerpen . Voo r de waardering va n
effecten (aandele n en obligati es) geldt de slotnotering van de dag vo or
het ove rlij den zoals vermeld in de officiële prijscouran t , uitgegeven door
AEX -Data Services . Van bijna alle effecten staat hi erin de koers vermeld
die de erfgenamen voor het recht van successie moeten opgeven.
De schulden di e op het moment van overlijden reeds bestonden, zij n
aftrekbaar. Ook de begrafeni s- of c remati ekosten zij n aftrekbaar.
De kosten om de boedel af te wikkelen zij n ni et aftrekbaar voor het
successierecht . Denk hi erbij aan de notariskosten , taxatiekosten of de
belon ing voor d e executeur, Aan de hand van het ingevulde aangiftefor­
mul ier ste lt de belastin gdien st de ve rsc huldigde belasting vast.
Registergoed
Ee n hui s/registergoed bij de verdeling (vroeger genaamd:
o nroerend goed) ka n één van de bestanddelen van ee n nalatenschap
zijn_Soms is het gew en st dat er een taxati erapport ko mt. Niet all een
voor de erfgenam en ondel-lin g is dat va n belang, maar ook voor de
aangifte voor het success ierecht. De mogelijkheid bestaat dat men de
belastingdienst verzoekt ee n 'm innelijke waardering ' te laten maken.
21

22
Een door de erfgen amen aangewezen taxateur en een taxateur van de
belastingdienst b rengen dan gezamen lijk ee n taxati e uit, d ie b indend is
voor de erfgenam en en de fiscus.
De erf genamen kunne n roerende goederen in on derling overleg
verdelen. Bij registergoederen kan dat niet. H ie rvoor is altijd een
notariële akte nodig. Als de erfgenamen besluiten dat een van hen het
regi stergoed bij de ve rd eli ng op zijn naam krijgt (bijvoorbeeld moeder
die in het huis blijft wonen), moet daarvoor een notariële akte worden
op ge maakt die in gesc hre ven w ordt in de openbare registers van het
Kadaster.
Bank en giro
Op het moment dat een bank op de hoogte raakt van het ove r­
lij den va n ee n reken in ghouder zal de bank de rekening blokkeren . Niet
zo gek, want het IS voor de bank pas zeker w ie de erfgen amen zijn als
er een verklaring van erfrecht is. Als de bank gelden zo u uitbetalen aan
iemand die achteraf helemaal geen erfgenaam blijkt te zijn, dan moet de
bank aa n de werke lijke rechthebbende naderhand alsnog uitbetal en . In
de algemene voorw aard en va n een bank staat te lezen dat fami lieleden
ve rpl ic ht zijn melding te make n van het overlijden. O ok al is de rekening
geblokkeerd, in de p raktijk blij kt dat d e ban k, in afwachtin g van de
ve rklarin g van erfrecht , vrijw el altijd bereid is de nota van de begrafeniS­
ondern emer te vo ldoe n.
O ok b ij een zo genaam de 'en/of- rekening' kan de bank besluiten de
rekening te blokkeren totdat er zekerheid is w ie de erf genam en zij n.
Vaa k maakt de ban k een uitzonderin g als het een en/of-rekenin g van
twee echtgenoten betreft, maar een verplichting is dat niet. Te meer
omdat ee n en/of-reken ing hel emaal niet autom atisch betekent dat het
saldo beiden toekomt .

Een veel vo orkomend mi sverstand In dit verband betreft de bank·
machti ging . Degene die gemachtigd is om geld op te nemen en over·
boekingen te doe n, kan dit ni et meer doen na het overlijden van de
vo lm achtgever. Een dergelijke mac htiging (of vol macht) ei ndigt door het
overl ijden va n de volmachtgever. De notar is moet worden ingeschakeld
voor een ve rklaring van erfrecht.
Kosten van begrafenis of cren1atie
De kosten van begrafenis of crematie bedragen al gauw enkele
dUizenden euro 's. Vee! me nsen hebben hiervoor een verzekering
afgesloten. Als dat ni et is gebeu rd, dan moeten de erfgenamen die
kosten zelf betal en . Uiteraard gaan deze kosten van het saldo van de
boedel af .
De koste n van begrafenis of crematie zijn aftrekbaar bij de vaststelling
van het successierecht, mits ze ni et 'bove nmatig ' zijn . O f dat zo is
wordt va n geval tot geval bekeken. Een uitkering va n een begrafenis­
verzekering moet de belastingplichtt ge in min derin g brengen op het
aft rekbare bedrag. Daarn aast zijn de kosten voor ee n begrafenis of
crematie in verband met het overlijden van ee n partner of kinderen
jonger dan 27 jaar meestal ook aftrekbaar voor de inko mstenbelasting,
te weten bij degene(n) die de nota heeft (h ebben) voldaan.
Overige kosten
Met welke kosten krij gen de erfgenamen nog meer te maken?
Dit kunnen er velerlei zijn. Zoal s genoemd zij n er de successierechten
en de boedelkosten. O nder boedelkosten vallen naast de begrafen is·
of crematiekosten ook de notariskosten en de andere kosten van
deskundigen (b ijvoorbeeld een belastingadviseur of accountant).
De hoogte va n de nota va n de notariS hangt sterk af van de hoeveelheid
werk die hij moet doen. Zijn de erfgenamen gemakkelijk te vinde n, is er
ruzie in de boe del? Ook de financiële omvang va n de boedel kan ee n rol
spelen .
Een erfgenaam moet er rekeni ng mee houden dat de bezittingen (e n
schulden) vanaf de datum va n ove rlijden voor zIjn reken in g en risico
zijn . Een beke nd voorbeeld is het geval waarin Iemand ee n aanzie n·
lijke effectenportefeu ille erft , waarvan op de dag va n het overl ijden de
waarde € 100.000, ' bedroeg . O ve r deze waarde moet de erfgenaam
2 3

24
successierecht betalen , ook al is de waarde tegen de tijd waarop het
su ccessierecht moet worden betaald (m ini maal zo 'n tien maanden na
het overlijden) met de helft gedaald .
Levensverzekeringen
Het uitgangspunt va n de Successiewet is dat het verkr ijgen van
ee n uitke ri ng krachtens leve nsverzekering bij de begunstigde is belast
met su ccessierecht. Een uitzondering maakt de wet als er voor die
ve rkrijging niets IS onttrokken aan het ve rm ogen va n de erflater. Hierbij
is on der meer va n belang w ie de pre mie versch ul digd is en bij echt­
genoten en samenwoners of u al dan niet getrouw d bent op hu welijkse
voorwaarden, respectievelijk hoe het samenlev ingscontract lui dt.
Als twee mensen ee n hUI s kopen en daarbij een hypotheek met een
levensverzekeri ng nemen , is het fiscale advies de ove rl iJ densrisico­
premies 'krui selin gs' te regelen (de één is de prem ies va n de verze­
kering op het leve n va n de an der ve rsch uld igd, en omgekeerd) . Als
een van hen overlijdt, dan hoeft de ander die de uitke ring krijgt geen
su ccessierecht te betalen , omdat hij alle premies ze lf was verschuldigd.
Van groot belan g hierbij is of de partijen in algehele gemeenschap van
goederen zij n getrouwd (dan heeft de constructi e gewoonl ij k geen Zin)
en of de eventuele hu we lijkse voorwaard en/partnerschapsvoorwaarden
of de samenlevingsovereenkomst geen bepa li ng bevatten die deze
regeling doorkru ist. De laatste jaren IS er vee l ve randerd op dit gebied.
Het ka n daarom ve rstand ig zijn de bestaan de huwelijkse voorwaarden
nog eens voor te leggen aan de notaris voor advies hierover. Bij
ongehu wde partn ers die nog niet zo lang sam enwonen ka n de belas­
tin gbespanng bij een goede regeli ng enorm zijn.
Belangrijke gegevens voor nabestaanden
of executeur
1. Een arts di ent ee n verklaring van ov erlijden op te stel le n, nodig voor
de aangifte bij de bu rgerlij ke stand.
2. Probeer na te gaan of er ee n testament of codicil is. Met name het
donorcodic il is belan grijk in deze fase.
3. Van het overlijden moet aangifte worden gedaan bij de afdelin g
Bevo lk ing va n het gemeentehuis in de plaats van overlij den . De
uittreksels uit het overlijden sregister zijn daa r aan te vragen .
Meestal za l dit echter door de uitvaartve rzo rger worden gedaan.

Deze uittreksels zijn nodig voor onder meer het ve rkrij gen van een
verklaring va n erfrec ht, het aanvragen van pe nsioen inzake de ANW
(weduw(e)pensioe n), het verkrijgen van verzekeringsgeld etc.
4. Indien de rekeningen bij bank of giro gebl okkeerd zij n en er
onvoldoende contant geld beschikbaar is om al lerlei kosten te
kunnen dekken, kan bij de notaris ee n verklaring van erfrecht
worden aangevraagd. Dit is een ve rklaring van de notaris waarin
staat wie de erfgenam en zj jn en wie gerechtigd is of zij n om
over de erfen is te beschik ken . Men moet dan meenemen: bewijs
van overlijden, het trouwboekje, eventuele akte va n huwelijkse
voorwaarden, testament en de namen en adressen van all e
kinderen. Geef all e (vermoedelijke) erfgenamen de gelegenheid om
mee naar de notaris te gaan.
5. Tenaamstel lin g van spaarbankboekjes, giro- en/of bankrekening
c.q. beleggingsreken ing di e op naam van de overledene of op
beider naam staan, die nt te worden gewij zigd. Bij opheffing van een
bovenvermelde rekenin g moet een uittreksel Uit het overlijdensre­
gister of een verklari ng va n erfrech t w orden overlegd .
6. De werkgever betaalt nog enkele maanden sal ariS uit. Denk in d it
verband aan eventuele geblokkeerde bank- en girorekeningen
waarvan dan gee n geld kan worden opgenomen. De werkgever ka n
in dat geval het geld op ee n an dere re kening storten .
7. Richt ee n aan vraag te r ver krijging van ANW aan het districts­
kan toor va n de Sociale Verzekeringsbank, waaronder uw
woonplaats re ssorteert. Aanvraagformu lieren zij n over het
algemeen verkrijgbaar via de ui tvaartverzo rger.
8. Zend ee n berich t aa n bed rijfspens ioenfondsen, Algemeen Burgelijk
PenSIoenfonds of verzekerin gsmaatschappijen in ve rband met de
ui tkering va n het pen sioen etc. De uitkering geschiedt meestal
drie maanden achteraf. Vergeet niet het bank- of gironummer te
vermelden, waarop de u toekomende bedragen dienen te worden
gestort.
9. Indien de overl edene bij vorige we rk gevers een pensioenverze ­
kering had en deze pre mievrij is gemaakt , ook deze ui tke ring(en)
aanvragen.
10. Alle maatschappijen waarbij ve rze keri ngen zij n afgesloten,
di enen van het overlij den 111 ken nis te worden gesteld. Hi erbij
vermelden het polisn umm er, alsmede nam en en adresse n van de
25

26
nabestaanden. G a na of er nog lopen de ve rzekeringen zijn die
premievrij zijn en/of die premievrij worden b ij ove rlij den. Raadpleeg
zo nodig ee n verzekerin gsadviseu r in deze. Voor polissen die va n
kracht b lijven - bijv. brandverzekering op huis en/of inboedel ­
moet naamsw ijziging plaatsvin den .
11. In dien men ee n hypotheek heeft op het huis, verdient het aanbe­
vel ing de hypoth eekakte te controleren of daarin een clausule
is opgenom en waari n bepaald is of de hypotheek boetevrij kan
w orden afge lost met de uitkeri ng va n eve ntuele leve nsve rz ekering.
12. Bewaar alle rekeningen van de kosten in verband met overlijden
gemaakt: deze kosten zijn voor ee n deel fiscaal aftrekbaar.
13. Zeg eventueel abonnem enten op van tijdschriften, periodieken
of va kliteratuu r. Trek zo nodlg machtigingen tot automat ische
overschrijvingen bank en /of giro in .
14. Licht uw zi ektekosten verzeke ringsmaatschappIj in, daar de
polis(sen) gewijzigd dien(en)t te worden.
15. Vraag advie s aa n een belastIn gsconsulent betreffende aftrekposten
bij zondere lasten eenoudergezin.
16. Indi en persoo nl ijke leningen zij n afgesloten of aan kopen zijn gedaan
op afbetalingsvoorwaarden, ga dan na of het re stere nde bedrag in
ve rb and met het overlijden van de partner is kwijtgescholden .
17. Indien u ni et voor ee n verplic hte aanslag In aanmerking komt, vraag
bij de Belastingdienst, w aa ron der uw woonplaats valt, een aangif­
tebiljet T aan, indien teruggave va n loonheffing w ordt verwacht.
Eventu ele terugzending - ni et ve rplicht - van het in gevulde T- bi ljet
moet in begin sel gebeuren bin nen twee jaar na afloop van het
kal enderjaar.
18 . Eve ntuele aanvraag Indienen voor gezi nshulp bij instellin g
gezinszorg of instel lin g voor maatschappelijk werk.
19. Indien u nog niet over een testament beschikt, laat dit dan nu
maken en regel de vo ogdij va n uw minderjarige kinderen (de
verzorgi ng van uw kinderen na uw overl ijden).
20. Bij overlij den van een kentekenhouder is de nieuwe eigenaar /
houder van het voertuig verp lic ht binnen vijf weken het kenteken ­
bewijs op zijn naam over te sc hrijve n. Dus ook als uw partner
(kenteken houder) is overleden en u behoudt het voe rtui g , moet

u het kenteken op uw naam laten overschrijve n. Dit ku nt u op
de gebruikelijke man ier doen bij een groot postkantoor of de
RDW-balle in Ve endam .
Wordt de auto niet verkocht, doch naar de sloop gebracht, dan
is het belangrijk dat de RO W uw registratie in het RDW-regi ste r
beëindigt. A ls het voe rtuig op uw naam blijft staan, blijft u namelij k
aan sprakelijk voor de voertuiggebonden ve rplichtin gen (motor­
ri jtuigenbelasting , ve rzekering en APK) en eventuele bekeuringen.
Om uw voertuig uit de kentekenregistrati e van de RWD te krijgen,
heeft u een officieel vrijwarin gsbewijs nodig. Wanneer u het voe r­
tuig bij een door de RWD erke nd autodemontagebedrijf aa nbiedt,
levert u bij dit bedrijf uw kenteken deel I, 11 en 11 1in , w aarna u
ter plaatse het vrij w aringsbewijs ontvangt. Het bedrijf meldt uw
kenteken af bij de RWD en met de ontvangst van het vrijwarings­
bewijs is uw voertuig daarmee ui t de kentekenregistratie.
21 . G a na of het mogelijk is verlagin g van bepaalde tari even aan te
vragen, bijv. rein igingsrechten, mili eubelasting, md ien na het
overlijden ee n een persoonshu ishouding wordt gevoerd.
Deze regelingen ve rschillen van gemee nte tot gemeente. Daar
door het overlijden ee n deel van het In komen ve rvalt, bestaat de
mogelijkh eid dat men op grond van dit lagere (gezins) in komen in
aanm erking komt vo or subsidie regelin gen, zoals huursubsidie,
studievergoedin gen .
22. In een later stad ium zi jn van belang de inspecti es der belastin gen,
maar ook bijvoorbeeld bestanden met abonnementen en automa­
tische betali ngen .
23. Als alle aan slagen b in nen zijn, moet de boedel defi nitief worden
afgewikkeld . De erfgenamen geven elkaar en de executeur kwiJting.
Het is heel belangrijk zo snel mogelij k te overleggen w ie de boedel gaat
afw ikkelen en hoe dat gebeu rt. Er kunnen zaken zij n die direct aandacht
nodig hebben , bijvoo rbeeld effecten of registe rgoederen. Maak daarom
zo sn el mogelijk ee n afspraak met een notaris . Hij zal de nodige
voorl ichting kunnen geven .
2 7

Identifi catieplicht
Denkt u eraan om bij een bezoek aan de notaris een geldig
identiteitsbewijs mee te nemen: onderdanen van EU/EER-landen of
Zwitserland kunnen zich laten Identificeren aan de hand van een geldig
nationaal paspoort of rijbewijs (mits de houder in Nederland woont en het
rijbewij s is voorzien van een foto) of een geldige Europese identiteitskaart
(mits vo orzien van een foto van de houder). Andere personen kunnen zich
laten identificeren aan de hand van een geldig reisdocument of een geldig
vreemd eli ngendocument.
Contact
M et algemene notariële vragen kunt u ook terecht bij de Notaris­
telefoon: iedere werkdag van 9.00 tot 14.00 uur, telefoon 0900 - 346 93 93,
€ 0 ,25 per minuut tot een maximum van € 12,50 per gesprek. Voor
algemene notariële informatie kunt u ook terecht op de homepage van
het notariaat op internet: www.notaris.nl.
Hoewel de uiterste zorg is besteed aan de inhoud van deze brochure,
aanvaardt de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie geen aansprakelijk­
heid voor onvol ledigheid of onjuistheid, noch voor de gevolgen daarvan.