Interview met Jos Baeten door Jan Rapmund - The Executive Network

46
mt.nl

ASR-DIRECTEUR
JOS BAETEN
‘MIJn VADER WAS
T
oen Jos Baeten in het
Limburgse Horst het levenslicht
zag, was hij al
voorbestemd om verzekeraar
te worden. Dat
hij het zou schoppen
tot voorzitter van de raad van bestuur van
ASR Verzekeringen (met de merken De
Amersfoortse, Ditzo, Europeesche Verzekeringen
en Ardanta) lag toen echter minder
voor de hand. Vernoemd naar zijn opa
zou hij Jos Baeten en Zn., een makelaar in
schadeverzekeringen, als derdegeneratieeigenaar
voortzetten.
Zijn vader hield kantoor aan huis, maar
een bureaubaan was het niet. “Ik vond
het prachtwerk”, blikt Baeten terug. “Was
er ergens een ongeluk, dan reed vader
ernaartoe. En op de plek zelf had hij een
heldenrol.”
DE HELD
Vader vulde de schadeformulieren voor
zijn klant in, probeerde de schade in te
dammen en adviseerde ter plekke. Als hij
zijn zoon al niet meenam naar de plekken
des onheils, vertelde hij er aan tafel zijn
dagelijkse verhalen over.
Zakcentje
Het gezin Baeten telde vijf kinderen en
voor zijn jongere eeneiïge tweelingbroers
uit, bevocht Jos zijn plek in het gezin. Hij
ritselde zijn eigen bijbaantjes: aardbeien
plukken, snijmachines schoonmaken in
de supermarkt, of werk in spoelkeukens
of aan de lopende band in een augurkenfabriek.
Vader weigerde zijn zoon bij
klanten aan te bevelen, maar kon zelf Jos’
hulp wel goed gebruiken. Hij bezorgde
vaders rekeningen in het dorp. “Tegen 10
cent per brief. Scheelde hem postzegels
nature | nurture
Welke invloeden vormen de
topman of -vrouw? Management
Team en The Executive Network
onderzoeken in deze serie samen
de aloude vraag naar nurture en
nature van onze bestuurders en
de invloed ervan op hun carrière.
BIJ ELk onGELUk’
Toen Jos Baeten besloot zijn vaders
assurantiekantoor niet voort te zetten,
wist hij niet hoe hem dat te vertellen.
Want de huidige voorzitter van Fortisdochter
ASR hecht aan harmonie.
‘Ik heb pas later geleerd dat ruzie
ook enorm kan opluchten.’
tekst en interview Wilbert Geijtenbeek & Jan Rapmund
(The Executive Network) fotografie Anoek Steketee
van 15 cent. En ik had een zakcentje.”
Uitgaan deed Baeten in de plaatselijke
Horseshoe Bar. Daar ontmoette hij op
17-jarige leeftijd zijn vrouw. Hij zag haar,
liep een tijd later op haar af en wist haar
te schaken door haar een vuurtje aan te
bieden, met een geleende aansteker.
Twee weken later, vlak voor carnaval,
was de deal gesloten. Drie jaar later
verhuisde Gerda mee naar Rotterdam.
Daar vond Jos zijn eerste baan – de enige
betrekking die zijn vader wel voor hem
wilde regelen. Toen Jos voor zijn heaostudie
een stageplek zocht, belde zijn
vader zijn vaste contact bij Stad Rotterdam
Verzekeringen. Met die verzekeraar
waren de familiebanden hecht – ooit liep
vader er zelf ook stage.
Jos besloot echter eerst rechten te gaan
studeren, maar omdat hij de colleges
“geen bal aan” vond, belde hij al na twee
weken met Stad Rotterdam om het
aanbod alsnog te verzilveren. Hij kreeg
toen wat nu een traineeship heet: hij
snuffelde bij meerdere afdelingen en de
latere bestuursvoorzitter Carlo de Swart
beschouwde hem als zijn leerling. Volgens
het familieadagium ‘Baetens ma ken
af waar ze aan beginnen’ studeerde Jos
wel verder, maar het andere plan van vader
(bedrijfsopvolging) brak hij af.
47

48
mt.nl
Baeten voelde zich steeds meer thuis in
Rotterdam en zag zich niet meer terugkeren
naar het Limburgse Horst. Maar
pas toen De Swart hem voor het blok
zette – “Je móét kiezen. Een loopbaan bij
ons of bij je vader?” – durfde Baeten het
zijn vader te vertellen. Vader verkocht
daarop zijn bedrijf, en de relatie met zijn
zoon was enkele jaren verstoord.
Maar de echte afsluiting van deze familiegeschiedenis
is symbolischer, en vindt
pas jaren later plaats. Die echte afsluiting
luistert naar de naam Ditzo, maar kent
een voorgeschiedenis in de strijd van
Fortis om ABn Amro.
Baeten, in die tijd directie voorzitter van
Fortis-onderdeel ASR, wordt in die
strijd gedwongen om 900 miljoen euro
van zíjn weerstands vermogen aan Brussel
over te hevelen, zodat het Fortis-
concern zijn aandeel houders dividend
kan uitkeren. Daar heeft hij geen trek
in. Volgens het boek De Kloof, een verslag
van de ondergang van Fortis, houdt
Baeten voet bij stuk als Fortis ook grote
delen van de effecten posities van ASR
voor zijn dan al wankelende ambitie opeist.
In stilte vraagt Baeten daarop aan
DnB de transactie van 900 miljoen euro
stop te zetten.
Dat laatste kan volgens DnB niet, maar
het levert Baeten wel een heldenrol op in
de annalen. Dat Baeten in 2008, na de
nationalisatie van Fortis Bank nederland
en ASR, zijn functie behoudt, heeft hij er
ongetwijfeld aan te danken.
In hetzelfde bedrijfsbelang is volgens
Baeten ook zijn beslissing om in 2007
Ditzo te lanceren – een direct verkoopkanaal
waarmee de verzekeraar definitief
concurreert met intermediairs. Het is een
zet die hem niet alleen veel kritiek oplevert,
maar ook als een definitieve streep
onder zijn jeugd kan worden gezien: hij
opent de aanval op de verzekeringstussenpersonen.
Jos Baeten
1958 geboren in Horst aan de Maas
1980 afgestudeerd heao, Eindhoven
1980 acceptant Stad Rotterdam
1988 Nederlands Recht, Erasmus Universiteit
1999 voorzitter directie Stad Rotterdam
2000 lid hoofddirectie Fortis ASR
Verzekeringsgroep
2003 voorzitter directie De Amersfoortse
Verzekeringen
2005 voorzitter hoofddirectie Fortis ASR
V erzekeringsgroep
2008 voorzitter hoofddirectie ASR Verzekeringen
Heeft u aan uw vader verantwoording
afgelegd toen u Ditzo begon?
“Ja. De klant wilde via internet toegang
krijgen tot verzekeringen. Wij konden
onze ogen niet sluiten voor die nieuwe
realiteit. Maar voor onze intermediairs
was dat enorm moeilijk. Mijn vader
toonde er weliswaar begrip voor, maar ik
weet dat hij het diep in zijn hart een heel
moeilijk besluit vond. Er waren intermediairs
die het wel begrepen. Maar er
zijn er genoeg die ook felle kritiek
hebben. of hebben gehad. En dat vind ik
niet leuk.”
Heeft u nog altijd moeite kritiek los te
laten?
“Ik heb het moeten leren. Maar ik krijg
liever helemaal geen kritiek. Ik zoek
liever de harmonie, al weet ik dat dat
model niet altijd werkt.”
U heeft uw rechtenstudie uiteindelijk
afgerond. Hebben uw vader en moeder
toch hun zin gehad.
“Ja. Maar vergeet niet: ík was het die de
studie afmaakte.”
U kreeg ooit te horen dat uw vader aan
uw baas vroeg u te bewegen uw studie
af te ronden. Wat vond u daarvan?
“Ik heb dat nooit als vervelend
ervaren.”
Heeft hij zijn rol daarin ooit bekend?
“nee. Ik heb het later, bij een borrel, van
mijn baas gehoord. Ik weet dat het uit
zorg van hem was. Je moet je realiseren
dat ik op dat moment bijna zes jaar studie
achter de rug had en alleen nog maar
mijn scriptie moest schrijven. Daar ging
het om. Bovendien heb ik zelf nooit het
idee gehad dat ik de studie niet zou
afronden.”
Zou u dit zelf net zo als uw vader hebben
aangepakt?
Resoluut: “nee. nooit.”
Dat druist in tegen uw normen?
“nee. Ik zou het gewoon nooit doen. Ik
zou zelf het gesprek aangaan.”
Heeft u er ooit nog met uw vader over
gesproken?
“Mijn vader en ik hebben een moeilijke
fase in onze verstandhouding gehad, die
begon toen ik hem liet weten dat ik zijn
bedrijf niet zou voortzetten. Dat voelde
erg ongemakkelijk en op gegeven moment
was ik het zat. Ik kan zelf ook lang genoeg
ergens mee ronddarren, maar je moet
ermee dealen. Je moet afstand houden.
Ik ben op het laatst in de auto gestapt en
naar hem toe gereden om het uit te
praten. Dat gesprek sloot hij af door mij
de typemachine te schenken die hij van
zijn vader heeft gekregen. Dat was zijn
manier om te zeggen dat het goed was.”
Had u vaak ruzie met uw ouders?
“Wij hadden nooit ruzie. Dat werd bij ons
altijd handig omzeild. Die natuur hebben
wij ontwikkeld.”

Hoe ontwikkel je zoiets?
“Door soms te slikken. En soms los te
laten. Die conflictmijdende aard hoorde
niet alleen bij mijn middenstandsouders,
veel meer nog hoorde dat bij de Limburgse
cultuur van die tijd. Ik leerde pas later dat
ruzie ook enorm kan opluchten.”
Hoe verliep uw eerste echte ruzie?
“Ik word niet heel snel boos, maar als ik
dat wel word, ben ik volstrekt onredelijk.
Als kind kon ik in een opwelling van boosheid
met beide vuisten op de rug van mijn
zus of broer slaan. of ik knalde een deur
zo hard in het gat dat de schilderijen van
de muur vielen. Ik weet nu dat ruzies
meestal ontstaan als ik te lang iets heb
laten gebeuren wat niet lekker voelde, of
waarbij iemand anders over mijn grenzen
heenging. Ik vind het nu gemakkelijker
om dat tijdig open te bespreken.”
Hebben uw ouders u vaak moeten
corrigeren?
“Ja. Toen ik vanuit 4-havo rechtstreeks
naar de mts wilde overstappen, gaf mijn
moeder me te verstaan dat dat een goed
idee was, maar dat ik beter eerst de havo
kon afmaken. En daarna nog eens kon
overwegen naar de mts te gaan. Dat was
achteraf geen advies, maar een plicht. Ik
ervoer geen onderhandelingsruimte. En
het pakte trouwens goed uit.”
School ging u dus makkelijk af?
“Ja, anders had ik me zulk gedrag nooit
kunnen permitteren. Ik liep op de heao
tegen de grenzen van mijn opportunisme
aan. Toen ik rond kerst merkte ik dat ik
zo het eerste jaar niet zou gaan halen,
vond ik dat mijn eer te na. Vanaf toen ben
ik echt gaan studeren.”
Hoe zag een doorsnee dag uit uw jeugd
eruit?
“De dag begint vroeg. Als ik wakker word,
‘kritiek krijgen,
dat heb ik
moeten leren.
Maar ik krijg
nog steeds liever
helemaal
geen kritiek.’
zit vader al aan de koffie en de krant.
Moeder maakt ons klaar voor school.
Tussen de middag eten we warm en na
school liggen door moeder gesmeerde
witte boterhammen met pindakaas en
roggebrood klaar. ’s Middags ben ik op
een trapveldje aan het voetballen, of ik
neem een zaag en zaag in het bos met
vriendjes een boom om. of we bouwen
een hut in een autowrak. om zes uur ben
ik weer thuis, voor de avondboterham.”
Hoe lang leefde u in de gedachte uw
vader op te volgen?
“Zolang ik me kan herinneren. Ik vond
het fascinerend wat hij deed. Mijn vader
was de held bij elk ongeluk. Hij had iets
te regelen en zorgde ervoor dat mensen
hun recht kregen.”
Wat zijn de lessen uit uw jeugd?
“Maak af waar je aan begint. Houd oog
voor wat andere mensen vinden. En blijf
knokken. Je moet je leven zelf opbouwen,
zelf maken. Het maakt niet uit wat je
doet, als je het maar doet en ervoor
zweet.”
management
Vindt u dat eenvoudig, afmaken waar
u aan begonnen bent?
Resoluut: “nee. niet altijd. Ik ben erg
makkelijk te verleiden tot iets anders. nu
ik directievoorzitter ben van ASR, kan ik
dat niet meer, heel veel ballen in de lucht
houden. Maar eenvoudig vind ik dat van
nature niet.”
Had u ooit uw vader toegezegd hem op
te zullen volgen?
“Het was een impliciete verwachting die
mijn vader had.”
Nooit uw verwachting?
“nou, ook mijn verhaal. Maar het was een
erg gemakkelijk verhaal. Ik wist niet
beter, tot ik alternatieven ontdekte. En
toen pas werd het me duidelijk dat ik
vooral het assurantievak leuk vond. En
niet de Limburgse setting.”
Wat vond u er leuk aan acceptant te
zijn?
Ik kwam van een kantoor met drie man
personeel op een kantoor terecht met
honderden collega’s. En ik kwam in een
stad terecht, met een uitgaansleven. En
de Rotterdamse cultuur was heerlijk
direct. Die directheid ontdekte ik ook in
mezelf. En ik kreeg de kans om me te
ontwikkelen.”
Dit had u ook bij Unilever, Akzo of Shell
kunnen leren.
“Ja. Maar wat mij altijd fascineerde in het
vak is dat je kunt laten zien dat je er voor
mensen bent als het echt spannend
wordt. Behulpzaam zijn is altijd mijn fascinatie
geweest. Ik heb nooit een ander
type carrière overwogen.”
Eerder in deze serie o.a. Ronald Gerritse
(AFM), Nick Jue (ING), Ronald Brus
(Crucell) en Merel van Vroonhoven (NS).
Zie mt.nl/naturenurture
49