GAMENDE VIJFTIGPLUSSERS EN DE GAME -INDUSTRIE - Ecp

Dat zijn ons soort spelen 

niet. (…) Games horen bij 

jongeren: jong en snel. 

Dan denk ik god, 

geniet ervan! Het is 

zo prachtig 

gemaakt. Dan gaan 

we samen 

wandelen en dan 

gaan we gewoon 

alleen rondkijken. 

Ik heb het idee dat ze 

zeggen van: ‘Die is niet 

helemaal zuiver want die 

speelt spelletjes op de 

computer, het lijkt wel 

een kind.’ 

Ik heb alle levels gehad, ben 

na heel lang tot het bittere 

eind gekomen. En dan krijg 

je een vuurwerk, dat is best 

heel mooi. 

Het aanbod is 

weinig (…) Ik sla 

dan toch aan het 

downloaden, 

hoewel ik er niet 

zo voor ben. 

GAMENDE VIIJFTIIGPLUSSERS EN DE GAME--IINDUSTRIIE 

YVONNE WOLDBERG 

Ik houd niet van 

knokken. Ik ben nog 

helemaal in het 

begin en ik denk dat 

ik al wel dertig 

wezens heb gedood, 

nou dat is niet leuk, 

daar hoef je niet bij 

te denken, dat is niet 

leuk. 

Je bent er heel erg mee bezig. Anders 

natuurlijk dan met schietspellen, 

maar het is eigenlijk toch wel 

hetzelfde want je bent er heel erg 

mee bezig met hoe.. je leeft je 

helemaal in in een andere wereld. 

Ik ben nog druk bezig met deze 

spellen. Het kan heel goed zijn dat ik 

het ontdek, dat ik de hele dag zit te 

racen. 

Ik vind het echt ontspanning, 

maar het is spanning in je lijf. Als 

ik ooit rsi zou hebben dan hoef ik 

niet aan de dokter te vragen wat 

ik heb, dan weet ik het zelf. 

Ik houd van 

creatief, dat 

geweld is 

alleen maar 

destructief.

Yvonne Woldberg EPN – Platform voor de Informatiesamenleving Universiteit Utrecht 

COOLL OOFFOONN 

Dit onderzoeksrapport is het resultaat van mijn stageperiode van een half jaar bij EPN – Platform voor de 

Informatiesamenleving en vormt de basis voor mijn (nog te verschijnen) thesis voor de masteropleiding 

Nieuwe Media en Digitale Cultuur aan de Universiteit Utrecht. 

EPN brengt de maatschappelijke betekenis van informatie- en communicatietechnologie over het voetlicht 

door debat, publicaties en onderzoek. Bij het agenderen van onderwerpen richt het platform zich vooral op 

de langere termijn. In deze onafhankelijke stichting zijn het bedrijfsleven, de overheid, de wetenschap, 

maatschappelijke organisaties en de politiek vertegenwoordigd. Voorzitter is dr. A.H.G. Rinnooy Kan, 

vicevoorzitter is mr. B.E.M. Wientjes. Directeur: drs. T. van der Maas. 

Mijn dank gaat uit naar: mijn collega’s bij EPN - in het bijzonder David de Nood, Marinka Copier (Universiteit 

Utrecht), Roxane Möllenkramer, Merlijn Sevenster en Elly Pelgrim (Philips Research) en natuurlijk alle 

respondenten: in het bijzonder naar hen die zo vriendelijk zijn geweest mij te helpen door middel van een 

interview. 

EPN EPN EPN | | | Platform Platform Platform voor voor voor de de de informatiesamenleving 

informatiesamenleving 

informatiesamenleving 

Postbus 16168, 2500 BD Den Haag 

Zeestraat 80/82, 2518 AD Den Haag 

Tel.+31 (0) 70 4 277 622 

Fax. +31 (0) 36 50 598 Yvonne Yvonne Woldberg 

Woldberg 

Mob. +31 (0) 6 5108 0947 Tel. 06 15 82 29 87 

info@epn.net yvonne_woldberg@hotmail.com 

www.epn.net y.woldberg@students.uu.nl 

2


IINHOUDSOPGAVE 

0. Samenvatting Samenvatting 

5 

1. Inleiding Inleiding 

6 - 7 

2. Gamewijsheid Gamewijsheid 

8 - 14 

2.1 Wat is gamewijsheid? 

2.2 Een focus op kennis, vaardigheden en mentaliteit 

2.3 Methode 

2.4 Verloop van het onderzoek 

2.5 Gefundeerde theoriebenadering 

2.6 Theorie van gepland gedrag 

2.7 Gamewijsheid: een brede benadering van gamebeleving 

3. De De De game game-industrie 

game 

industrie en vijftigplussers 15 - 21 

3.1 De game-industrie: casual versus traditioneel 

3.2 Segmentering van de doelgroep 

3.3 Toegankelijkheid van (casual) games en een oudere doelgroep 

3.4 Een oudere doelgroep en het imago van games 

3.5 Conclusies: cultuur versus commercie 

3.5.1 Segmentatie 

3.5.2 Imago van games 

3.5.3 Een stap richting casual? 

4. Gamende amende vijftigplussers 22 - 37 

4.1 De interviews: Gamegewoontes 

4.2 De enquête 

4.3 Mentaliteit 

4.4 Kennis 

4.1.1 Adventures en casual games 

4.1.2 Het platform: de pc of de spelcomputer 

4.1.3 Alleen of samen 

4.3.1 Games en jongeren 

4.3.2 Geweld en games 

4.3.3 Verslaving 

4.4.1 Aankoop en aanbod 

4.4.2 Informatiebehoefte 

4.5 Vaardigheden 

4.5.1 Vaardigheden en belemmeringen 

3


4.6 Omgeving 

4.7 Conclusies: de gamewijsheid van gamende vijftigplussers 

5. Conclusies Conclusies en aanbevelingen 

aanbevelingen 38 - 40 

5.1 Gamende vijftigplussers en de game-industrie 

5.2 Aanbevelingen 

6. Literatuur Literatuur 

41 - 44 

7. Bijlagen Bijlagen 

45 - 56 

A: Verklarende woordenlijst 

B: Respondenten email 

C: Topiclijst gamers 

D: Vragenlijst webenquête 

4


0.. SAMENVATTIING 

Games worden nogal eens gezien als iets voor kinderen, een nutteloos tijdverdrijf en als aanstichters van 

geweld en verslaving. Ouderen zouden zich er al helemaal niet mee inlaten. Recent onderzoek wijst 

echter uit dat 57 procent van de vijftigplussers regelmatig een game speelt (TNS/NIPO en Newzoo 2008), 

iets dat in de beeldvorming over games niet naar voren komt. Dit rapport verschaft inzicht in de beleving 

van games door ouderen en de wijze waarop de game-industrie hier – al dan niet - op inspringt. Dit inzicht 

is in het licht van de vergrijzing en de toenemende groei binnen de game-industrie van groot belang. 

Resultaten 

Gamende vijftigplussers blijken liefhebbers van games met een puzzelelement - qua genre uiteenlopend 

van complexere adventures tot de meer simpele, toegankelijker casual games. Toch bezitten gamende 

senioren geen eenduidig profiel: 

- De groep oudere gamers is zeer divers en hun gamekennis en –vaardigheden zijn sterk 

gerelateerd in de situatiespecifieke context van de gamebeleving 

- De voorkeur voor casual games als MAHJONGG, SOLITAIRE en BEJEWELED maakt de gamende 

vijftigplusser niet per definitie een casual gamer. Deze games worden vaak op een ‘hardcore’ 

wijze gespeeld: veel, lang en toegewijd. 

De commerciële logica die de game-industrie voortstuwt, reduceert deze diverse gamerspopulatie echter 

tot beperkte segmenten. De industrie plaatst de gamende vijftigplusser in een hokje, waar deze met zijn 

gamegedrag juist niet in past. Bovendien heeft de gamende vijftigplusser zo zijn eigen ideëen over 

gaming: Ouderen beschouwen ‘games’ als duur, gewelddadig en iets dat hoort bij jongeren. Ze zien 

zichzelf niet als gamers en distantiëren zich van de terminologie binnen de gamecultuur. 

Er zijn dus twee grote problemen: een te beperkte segmentatie maakt de gamende vijftigplusser slecht 

zichtbaar, waardoor het voor de game-industrie moeilijker is om in te springen op hun wensen en 

verwachtingen. Daarnaast speelt het imago van games de industrie parten. 

Aanbevelingen 

EPN pleit voor een minder zwart-wit benadering van het segment gamende vijftigplussers. Een toekomst 

waarin de scheidslijn tussen casual en hardcore – in games, gamers en game-industrie – vervaagt, is 

uitermate bevorderlijk voor de insluiting van alle (oudere) gamers die zichzelf niet als gamer beschouwen. 

Dit vereist een verandering in de wijze waarop games worden gemaakt, verkocht en hoe erover wordt 

gesproken. De eerste tekenen van verandering zijn zichtbaar in initiatieven van gamebedrijven als 

bijvoorbeeld Nintendo dat met een nadruk op toegankelijkheid en sociaal gamen het imago van gaming 

in een ander daglicht stelt. Deze ontwikkeling moet meer gestimuleerd worden. EPN benadrukt ook de 

behoefte aan meer onderzoek naar de eigenheid in gamebeleving van andere groepen dan de stereotype 

jongere gamer. 

5


1.. IINLEIIDIING 

Ouderen en games zijn geen voor de hand liggende combinatie. Digitale spellen worden vaak uitsluitend 

in verband gebracht met jongeren en jongerencultuur. Websites en televisieprogramma’s over games, 

gametijdschriften en reclames voor games richten zich op een jeugdig publiek en bevestigen het beeld 

van de gamer als jong (en mannelijk). Ook voor gameontwikkelaars en -uitgevers lijkt de oudere generatie 

geen serieuze doelgroep te vormen. Het omgaan met games, zowel het spelen van games als hobby en 

als instrument voor andere doeleinden dan entertainment – bijvoorbeeld leren – wordt gezien als een 

activiteit voor jongeren. 

Dat er ook vijftigplussers zijn die gamen, komt voor velen dan ook als een verrassing. Feit is echter dat de 

groep jonge senioren in Nederland – de vijftig- en zestigplussers – niet onbekend is met de digitale wereld 

van gaming. Uit cijfers van TNS NIPO (2007) blijkt dat 34 procent van de mannen ouder dan vijftig en 44 

procent van de vrouwen van vijftigplus, minimaal een kwartier per dag een computerspel speelt. 

Daarnaast rapporteert het Sociaal en Cultureel Planbureau dat meer dan de helft (55 procent) van alle 

Seniorweb bezoekers ouder dan vijftig, spelletjes doet op de computer (Duimel 2007: 83). Vrouwen (67 

procent) doen dit meer dan mannen (47 procent), en lager opgeleiden (59 procent) iets meer dan hoger 

opgeleiden (52 procent) (ibid.). Het gamen blijkt een laagdrempelige activiteit die zelfs kan leiden tot de 

ontwikkeling van andere digitale vaardigheden. 

Het spelen van spelletjes op de computer door ouderen wordt echter niet vaak gezien als gamen. En veel 

vijftigplussers zien deze bezigheid ook zelf niet als gamen. Dit concludeerde ook Copier (2002) die 

kwalitatief onderzoek deed naar de betekenis van digitale spellen voor ouderen. Copier interviewde 

personen variërend in de leeftijd van vijftig tot zesenzeventig en vond onder andere dat “de beeldvorming 

rondom ouderen die digitale spellen spelen (…) dusdanig [is,] dat het geen vanzelfsprekendheid is om 

oma of opa een schietspel zoals TOMB RAIDER te geven.” (2002: 27). 

Nu games steeds meer gemeengoed zijn en langzaamaan een positiever imago genieten, zou daar wel 

eens verandering in kunnen komen. Games en gamers vormen een groeiend onderdeel van onze 

(digitale) cultuur en binnen deze cultuur vormt diversiteit de kern. Niet alle gamers zijn opgegroeid met 

games, niet alle gamers houden van vecht- en schietspellen en niet alle gamers blinken uit in digitale 

vaardigheid. Nu de game-industrie in Nederland op een punt belandt waarbij het bereiken van nieuwe 

doelgroepen aan de orde is, blijkt een situatie waarin ook vijftigplussers als (potentiële) gamers worden 

beschouwd voor alle partijen erg wenselijk. Wanneer bovendien wordt gerealiseerd dat het aantal 

mensen van vijftig jaar en ouder de komende jaren sterk zal toenemen, blijkt de behoefte aan aandacht 

des te meer. Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau zullen er in 2035 bijna zes miljoen personen in 

Nederland ouder zijn dan vijfenvijftig, waarvan vier miljoen zelfs ouder dan vijfenzestig (De Boer, 2006: 

13). Combineer deze cijfers met voorspellingen over de verwachte groei binnen de game-industrie en de 

onvermijdelijke conclusie is dat er behoefte is aan meer inzicht in wat vijftigplussers - al dan niet - hebben 

met games. 

6


In dit rapport staan de bevindingen van het verrichte onderzoek naar gamende vijftigplussers centraal. 

Om in kaart te brengen hoe vijftigplussers games, gamers en gaming beleven en beschouwen, is het 

concept van gamewijsheid ontwikkeld. In het volgende hoofdstuk wordt het begrip gamewijsheid 

toegelicht en volgt een impressie van het verloop en de uitvoering van het onderzoek. Hoofdstuk drie gaat 

vervolgens in op de stand van zaken binnen de Nederlandse game-industrie en de implicaties met 

betrekking tot een oudere doelgroep. Hoofdstuk vier geeft een overzicht van de resultaten van het 

kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek naar gamende vijftigplussers. In hoofdstuk vijf worden de 

conclusies en aanbevelingen gepresenteerd. 

7


2.. GAMEWIIJJSHEIID 

Het onderzoek is gestart vanuit een breed uitgangspunt en draait om de vraag hoe vijftigplussers games 

beleven, en hoe deze beleving zich verhoudt tot de wijze waarop ouderen door de game-industrie worden 

benaderd. 

Hoe beleven vijftigplussers games en hoe verhoudt deze beleving zich tot de wijze waarop gamende 

vijftigplussers door de game-industrie worden benaderd? 

Omdat het fenomeen van gamende ouderen nog weinig is bestudeerd 1 , heeft dit onderzoek een 

verkennend en open karakter waarbinnen uiteenlopende zaken als attitudes, kennis, vaardigheden, 

gedrag en bewustzijn van de respondenten aan de orde zijn gekomen. Om toch enige structuur aan te 

brengen in deze onderwerpen is gedurende het onderzoek het idee van ‘gamewijsheid’ ontwikkeld. 

2.1 2.1 2.1 Wat Wat is is is gamewijsheid? 

gamewijsheid? 

gamewijsheid? 

Gamewijsheid is afgeleid van het begrip mediawijsheid, dat door de Raad voor Cultuur is gedefinieerd als 

“het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief 

kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld” (2005: 2). 

Hoewel het begrip mediawijsheid voorheen vooral werd geassocieerd met jongeren in een educatieve 

context 2 is de redenering erachter ook toepasbaar op ouderen die in aanraking komen met een nieuw 

fenomeen als gaming. 

Gamewijsheid verwijst net als mediawijsheid naar de actieve rol die de mediaconsument – in deze 

context de vijftigplusser - inneemt in het gebruiken van informatie en communicatietechnologie, in dit 

geval games. Mediawijs zijn – en daarmee ook gamewijs zijn – is een zeer contextueel gebonden begrip 

en betekent daarom niet alleen voor jongeren iets totaal anders dan voor ouderen; ook bij ouderen 

onderling is er sprake van grote verschillen. Gamewijsheid is daarom het best te beschouwen als een 

individueel geldende, situatiespecifieke term die verwijst naar het geheel aan kennis, vaardigheden en 

mentaliteit waarmee gamers zich bewust, kritisch en actief verhouden tot games, gamers en 

gamecultuur. 

1 Er is überhaupt weinig onderzoek gedaan naar de manier waarop mensen gamen en hoe zij dit ervaren (Squire 

2002). Het bestaande onderzoek naar gamende ouderen onderzoekt voornamelijk ouderen die in een 

experimentsetting wordt gevraagd te gamen en kijkt dus niet naar ouderen die uit zichzelf al gamen (zie bijvoorbeeld 

Goldstein et. al. 1997; Aison et. al. 2002, Whitcomb 1990). 

2 De Raad voor Cultuur wil hier juist mee breken door het begrip media-educatie te vervangen door mediawijsheid, 

waarbij de laatste een perspectiefverbreding inhoud van kader (niet alleen educatief), bereik (niet alleen jongeren) en 

terrein (niet alleen binnen het onderwijs) (2005: 2). 

8


Gamewijsheid omvat het geheel aan kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee een gamer zich 

bewust, kritisch en actief verhoudt tot games, gamers en gamecultuur. 

Deze omschrijving van gamewijsheid roept de vraag op wat precies wordt verstaan onder begrippen als 

games en gamers. In dit onderzoek gaat het immers om vijftigplussers die games spelen, maar zijn de 

spellen die zij spelen wel echt games en zijn zij wel echte gamers? 

2.2 2.2 Een Een focus focus focus op op kennis, kennis, vaardigheden vaardigheden en en mentaliteit mentaliteit 

mentaliteit 

Games nog steeds vooral gezien als iets voor kinderen, als een nutteloos tijdverdrijf of als aanstichters 

van geweld en verslaving (Newman, 2004; Southern 2001; Williams 2003, 2006). Deze negatieve 

connotaties bepalen in grote mate dat het not done is voor volwassenen om te gamen. Bedenk daarbij 

hoe vijftigplussers in de beeldvorming doorgaans als digibeten worden neergezet 3 en het is geen 

verrassing dat gamende vijftigplussers niet snel als ‘echte’ gamers worden gezien. 

Door met gamewijsheid de kennis, vaardigheden en mentaliteit van de vijftigplusser te onderzoeken, 

wordt de discussie of zij wel echte gamers (kunnen) zijn, ontstegen. Met gamewijsheid wordt gefocust op 

de eigenheid in vaardigheden en gebruik van games in plaats van op de vraag wat wel of geen game is, of 

wie wel of geen gamer is. Dit betekent een stap verder denken dan de vraag of ouderen wel echt gamen, 

en de nadruk leggen op de specifieke kennis, vaardigheden en mentaliteit van ouderen ten opzichte van 

games 4 . 

Gamewijsheid meet niet de mate van ‘gamer zijn’, maar focust op de eigenheid in kennis, vaardigheden 

en mentaliteit rond games, gamers en gamecultuur. 

Om inzicht te verkrijgen in de gamewijsheid van de gamende vijftigplusser, moet worden erkend dat de 

gamebeleving wordt beïnvloed door de wijze waarop marketing het product heeft vormgegeven. De vanuit 

marketingopzicht gemaakte keuze om bijvoorbeeld een game als BRAINTRAINING te richten op een ouder 

publiek, heeft gevolgen voor de wijze waarop en door wie deze game wordt gespeeld en beïnvloedt in die 

zin de praktijk en culturele context van het gamen. 

3 In dagblad Metro van 4 maart 2008 wordt met de kop “Minder Internetvaardigheden: Online Oudjes Halen de 

Gemiddelde Internetvaardigheid Omlaag” een goed voorbeeld gegeven van de soms expliciet negatieve stereotypering 

van de digitale vaardigheden van ouderen. 

4 Deze benaderingswijze sluit aan bij de verschuivende discussie omtrent de digitale kloof: het idee van een tweedeling 

in de maatschappij die het gevolg zou zijn van de toenemende digitalisering. Het bestaan van een digitale kloof moet 

volgens Van Dijk (2003) niet langer worden benaderd in de context van verschillen in bezit van ict, maar in verschillen 

in gebruik en vaardigheden. Want: “We zien juist steeds complexere sociale, culturele en economische verschillen in de 

manier waarop verschillende groepen ICT al dan niet gebruiken.” (2003: 8). 

9


2.3 2.3 MMethode 

MM 

ethode 

Om te achterhalen wat de gamewijsheid van gamende vijftigplussers typeert, zijn er diepte-interviews 

georganiseerd met zeven gamende vijftig- en zestigplussers en een drietal medewerkers binnen de game- 

industrie - werkzaam bij Nintendo Benelux, Microsoft en Real Games (voorheen Zylom). Deze gesprekken 

hebben tevens bijgedragen aan de ontwikkeling van een webenquête die heeft geleid tot gegevens over 

ruim vierhonderd gamende respondenten. 

De webenquête is met een link in de nieuwsbrief van ouderenorganisatie Seniorweb 5 onder de aandacht 

gebracht van haar leden en bezoekers. De enquête is breed opgezet omdat deze is ontwikkeld in 

samenwerking met een andere onderzoeker die met de enquête gegevens verzamelde over ouderen en 

games voor Philips Research. De respondenten zijn met hun interesse in Seniorweb niet geheel 

representatief voor de gemiddelde Nederlandse vijftigplusser. Seniorweb-gebruikers gebruiken de pc en 

internet frequenter, zijn diverser in hun gebruik en zeggen over meer vaardigheden te beschikken dan 

andere senioren (Duimel 2006: 21). Ondanks - en juist dankzij - deze eigenschappen vormt de 

onderzochte populatie een goede weergave van de vijftigplussers die geïnteresseerd zijn in games. 

De diepte-interviews met gamende vijftigplussers en de medewerkers binnen de game-industrie waren 

halfgestructureerd, wat wil zeggen dat er is gewerkt met topiclijsten waarvoor een aantal thema’s is 

opgesteld die door middel van een - enigszins gestuurd - gesprek aan de orde moesten komen 6 (Baarda 

en de Goede 2001). De respondenten werkzaam in de game-industrie zijn benaderd op basis van de 

positie die hun bedrijf inneemt in de industrie. Zo vertegenwoordigt Real Games als ontwikkelaar en 

uitgever met haar spellen en portal zylom.nl één van de belangrijkste spelers op het gebied van casual 

gaming 7 . Microsoft is met de Xbox360 en Games for Windows een grote ontwikkelaar en uitgever van 

zowel games als platforms voor spelcomputer en pc en bezit daarmee een sterke positie in de meer 

‘traditionele’ game-industrie. Nintendo heeft als gameontwikkelaar en -uitgever de laatste jaren een 

reputatie opgebouwd van het gamebedrijf voor alle gamers en heeft met spelcomputers als de Wii en de 

DS een succesvolle poging gedaan daadwerkelijk een nieuwe doelgroep aan te boren. In alle gevallen is 

er gepraat met personen die verantwoordelijk zijn voor – onder meer - de marketingstrategie van het 

bedrijf. 

5 SeniorWeb heeft als doel het stimuleren van de participatie van vijftigplussers in de informatiemaatschappij, omdat 

zij gelooft dat de computer en internet een verrijking zijn voor senioren. Met bijna 90.000 leden, 2.300 vrijwilligers, 

een druk bezochte website (1 miljoen bezoeken per maand), een tijdschrift, een Helpdesk en 320 leercentra door het 

hele land, lukt het SeniorWeb de informatiemaatschappij en senioren dichter bij elkaar te brengen. 

6 Zie bijlage C voor de topiclijst voor gamende vijftigplussers. 

7 Zoals nader toegelicht in hoofdstuk drie, is de tak van de game-industrie die bezighoudt met casual games 

fundamenteel anders dan de tak van de industrie die de meer ‘traditionele’ games op de markt brengt. Zie ook de 

verklarende woordenlijst in bijlage A. 

10


2.4 2.4 Verloop Verloop van van het het onderzoek 

onderzoek 

Er is op veel verschillende manieren gezocht naar gamende vijftigplussers voor de interviews. Zo heeft 

rondvraag in mijn omgeving respondenten opgeleverd, maar ook op een oproep op het Nederlandse 

forum voor MYST-spelers kwamen reacties. Navraag bij een pr bureau dat onderzoek heeft gedaan naar 

gamende vrouwen heeft tot respondenten geleid en ook het benaderen van een particuliere online 

verkoper van games bleek succesvol. Ondanks dat er ook is gezocht naar mensen van zeventig jaar en 

ouder, heeft dit geen respondenten opgeleverd. De interviews vertegenwoordigen daarom alleen vijftig- en 

zestigplussers die het spelen van games beschouwen als een hobby. In de enquête zijn daarentegen ook 

gamende zeventigers en tachtigers betrokken. 

De geïnterviewde gamers – bestaande uit vijf vrouwen en twee mannen - variëren in leeftijd van 

vierenvijftig tot zesenzestig jaar. Allen zijn autochtone Nederlanders, wonen zelfstandig en zijn in het bezit 

van een snelle internetaansluiting. Omdat het bij kwalitatief onderzoek gaat om het doen van een beperkt 

aantal waarnemingen in de leefwereld van mensen en deze waarnemingen sterk worden gekleurd door 

het perspectief van de onderzoeker (Wester 2004: 193), is er getracht zoveel mogelijk controleprocedures 

uit te voeren. Daarom zijn er naast de zeven mondelinge interviews ook een aantal schriftelijke interviews 

georganiseerd met gamers – ook vijftigers en zestigers - die niet binnen de gestelde tijd in staat waren 

een afspraak te maken. Deze via email verkregen gegevens hebben vooral gediend ter ondersteuning van 

reeds gevonden interviewresultaten. Ook het controleren van mijn eigen interpretaties door tijdens de 

interviews antwoorden te herhalen en om bevestiging te vragen – een variant van de zogenaamde 

‘member check’ – draagt bij aan een betere kwaliteit van onderzoek (ibid.). 

2.5 2.5 2.5 Gefundeerde Gefundeerde theoriebenadering 

theoriebenadering 

De geïnterviewde gamende ouderen zijn benaderd gedurende het interviewproces zodat elke respondent 

kon worden uitgekozen op nog niet behandelde thema’s of juist op thema’s die om meer verdieping 

vroegen. Deze tactiek van ‘theoretical sampling’ past in de onderzoeksfilosofie van Grounded Theory 

(Wester 2004: 16). Deze onderzoeksmethode is ontwikkeld door wetenschappers Glaser en Strauss 

(1967) en is gebaseerd op het ontwikkelen van een theorie vanuit de onderzochte werkelijkheid. Een 

ander belangrijk element in de gefundeerde theoriebenadering gehanteerd tijdens het onderzoek is 

triangulatie; het combineren van (kwalitatieve) en (kwantitatieve) methoden om zo meer te kunnen 

zeggen over het onderzoeksobject (Wester 2004: 16). Het feit dat het fenomeen van gamende ouderen 

nog niet veel is onderzocht en dus het best kan worden benaderd vanuit een breed en open uitgangspunt, 

past in de onderzoeksfilosofie van Grounded Theory. 

Respondenten voor de interviews werden voor dit onderzoek beschouwd als een gamer wanneer zij 

minimaal twee uur per week één of meerdere digitale spellen spelen en deze bezigheid ook beschouwen 

als een hobby. De enquête hanteerde een ruimere definitie en beschouwt de respondenten die aangeven 

minimaal eenmaal per week een digitaal spel te spelen als gamers. In de communicatie met 

respondenten zijn games - zoals voorgesteld door Copier (2002) - omschreven als digitale spellen. Ten 

eerste omdat deze benaming de populaire connotaties van het begrip games omzeilt en ten tweede 

omdat de term een breed scala aan computer- en consolespellen omvat. 

11


In het onderzoek is geen rekening gehouden met games speelbaar op andere platforms dan de pc of 

spelcomputer - bijvoorbeeld de mobiele telefoon. Daarnaast is er alleen gefocust op games bedoeld voor 

entertainment en zijn virtuele werelden als SECOND LIFE buiten beschouwing gelaten. 

2.6 Theorie van gepland gedrag gedrag 

De vragen die in de interviews en de enquête aan de orde komen, meten de gamewijsheid van de 

respondenten. Zoals eerder omschreven betreft dit hun kennis, vaardigheid en mentaliteit ten opzichte 

van games, gamers en game-industrie. Een manier om in kaart te brengen hoe mensen zich verhouden 

tot dit soort zaken is kijken naar hun beweegredenen. Een voorbeeld van een theorie die meet hoe 

mensen op rationele wijze komen tot bepaald gedrag is Ajzen’s “theory of planned behaviour” (1991). 

Deze theorie van gepland gedrag kan worden toegepast om te verklaren welke factoren voor ouderen van 

invloed zijn op hun besluit om wel of niet digitale spellen te spelen. 

Attitude 

Veronderstelde 

moeilijkheid van 

gedrag 

Subjectieve norm 

Intentie Gedrag 

Figuur 1: Theorie van Gepland Gedrag (Ajzen 1991) 

De theorie van gepland gedrag ziet drie factoren die van invloed zijn op de intentie om over te gaan tot 

een bepaald gedrag. De eerste factor - attitude towards the behaviour - is de houding ten opzichte van dat 

gedrag en verwijst naar de mate waarin de persoon het gedrag goed- of afkeurt. Mensen die gamen 

beschouwen als een vorm van hersentraining hebben bijvoorbeeld eerder een positieve attitude ten 

opzichte van gaming dan mensen die het afdoen als kinderachtige tijdverspilling. De tweede factor - 

perceived behavioral control - refereert aan de veronderstelde moeilijkheid van het gedrag en incorporeert 

zowel voorgaande ervaringen als verwachte beperkingen en obstakels. Toegepast op gaming heeft dit 

bijvoorbeeld te maken met de digitale vaardigheden die iemand meebrengt in het spelen van games. 

Mensen die minder digitaal vaardig zijn, zullen denken dat het spelen van digitale spellen moeilijk onder 

de knie te krijgen is en hebben dus minder snel de intentie om te gaan gamen. De derde factor - the 

subjective norm - wordt door Ajzen omschreven als: “the perceived social pressure to perform or not to 

perform the behavior” (1991: 188) en verwijst naar de heersende normen binnen een maatschappij. 

12


Mensen worden beïnvloed door sociale normen en wanneer de algemeen geldende opinie besluit dat 

gamen slecht is en/ of niets voor ouderen is, zal deze norm meewegen in de beslissing van ouderen om 

wel of niet te gamen. Het heersende idee dat gaming uitsluitend voor jongeren is, werkt dan ook in grote 

mate mee in het daadwerkelijke (game)gedrag dat ouderen vertonen. 

2. 2.7 2. 

Gamewijsheid: een holistische benadering van van gamebeleving 

De theorie van gepland gedrag biedt een breed kader om de relaties tussen overtuigingen, attitudes, 

intenties en gedrag te verklaren (Ajzen 1991: 184). Deze overtuigingen, attitudes, intenties en gedrag zijn 

echter geen op zichzelf staande zaken die zomaar wel of niet aanwezig zijn; zij zijn niet ontstaan – en 

zullen ook niet bestaan – in een vacuüm (Mäyra 2007: 811). Kline, Dyer-Witheford en De Peuter 

beargumenteren dat cultuur, technologie en marketing een belangrijke rol spelen in 

besluitvormingsprocessen rondom games en dat de praktijk van gaming daarom alleen te begrijpen is 

binnen het samenspel van hun culturele, technologische en marketingcontext (2003: 50). 

De theoretische modellen van Ajzen (1991) en Kline, Dyer-Witheford en De Peuter (2003) maken 

duidelijk dat de beleving van een game zich niet beperkt tot de activiteit van het daadwerkelijk spelen van 

de game. Gamewetenschapper Mäyrä pleit eveneens voor een holistische benadering van gamebeleving 

en stelt dat een dergelijk theoretisch model: “(…) needs to link player experiences into both the personal 

historical and situational context as well as into certain more wider social and cultural contexts.” (2007: 

813). 

Gamewijsheid is zo’n model dat verklaart hoe verschillende contexten samenkomen in de gamebeleving 

van een individu. Door te focussen op kennis, vaardigheden en mentaliteit – en de wijze waarop een 

individu games, gamers en gamecultuur actief, bewust en kritisch beleeft – kunnen een groot aantal erg 

uiteenlopende vragen worden gesteld. Zo is er in de interviews en/ of de webenquête gevraagd naar: 

- gamegewoontes (hoe vaak speelt iemand, welke genres, met welke vaardigheden), 

- gamegerelateerde kennis (is men op de hoogte van het aanbod van games, weten ze wat cheats zijn), 

- vaardigheden rondom het gamen (hoe staat het met de algemene digitale vaardigheid, in hoeverre is de 

Engelse taal van veel games een probleem), 

- de sociale omgeving waarin men speelt (wat vindt de omgeving ervan, in hoeverre trekt men zich daar 

iets van aan), 

- de mentaliteit ten opzichte van games, gamers en gamecultuur (wat denkt men over de effecten van 

games, hoe worden games in relatie tot ouderen gezien). 

Met gamewijsheid wordt erkend dat gamen meer inhoudt dan slechts het spelen van een digitaal spel. 

Gamewijsheid benadert gamebeleving als een holistisch proces waarin verschillende contexten 

samenkomen in de gamebeleving van een individu. 

Het perspectief van de gamende vijftigplussers zelf – onderzocht door middel van de diepte-interviews en 

de online enquête – staat in dit onderzoeksrapport centraal. 

13


Er wordt dan ook voornamelijk vanuit de praktijk van de culturele context geredeneerd. Het theoretisch 

raamwerk van Kline, Dyer-Witheford en De Peuter (2003) is te zien als een overkoepelende theorie 

waarbinnen het meer specifieke gedragsmodel van Ajzen (1991) plaats vindt. 

Het begrip gamewijsheid tracht een synthese te zijn van deze theorieën en biedt een praktische 

richtingwijzer voor de uiteenlopende vragen die gesteld zijn in de interviews en enquête. In hoofdstuk vier 

worden de antwoorden op deze vragen gepresenteerd. In het volgende hoofdstuk eerst meer duidelijkheid 

over de affiniteit van de game-industrie met een oudere doelgroep. 

14


3.. DE GAME--IINDUSTRIIE EN VIIJJFTIIGPLUSSERS 

In het vorige hoofdstuk is beredeneerd hoe de gamewijsheid van gamende vijftigplussers voor een groot 

deel wordt beïnvloed door de wijze waarop de game-industrie deze gamers – al dan niet - als 

consumenten ziet. Gesteund door literatuuronderzoek – voornamelijk bestaande uit het lezen van 

(academische) artikelen over (de werking van) de game-industrie - vormde ik de hypothese dat de 

industrie ouderen niet herkent als een groep (potentiële) consumenten wat leidt tot een kloof tussen 

ouderen en de game-industrie. 

Hypothese: Gamende vijftigplussers zijn voor de game-industrie onzichtbaar als (potentiële) doelgroep 

waardoor er een kloof bestaat tussen game-industrie en gamende ouderen. 

In dit hoofdstuk wordt – aan de hand van interviews met drie medewerkers binnen de industrie - duidelijk 

of deze aanname klopt en in welke wijze de game-industrie de gamewijsheid van vijftigplussers (indirect) 

beïnvloedt. 

3.1 .1 .1 De De game game-industrie: game industrie: casu casual casu 

al al versus versus traditioneel traditioneel 

Om te komen tot een helder overzicht van wat gamebedrijven binnen Nederland (al dan niet) doen met 

een oudere doelgroep, moet allereerst duidelijk zijn waar de game-industrie precies uit bestaat. De game- 

industrie bestaat – wanneer opgevat in brede zin – uit een groot en op het eerste gezicht nogal 

ondoorzichtig netwerk van allerlei bedrijven, niet-commerciële instellingen, media en 

brancheverenigingen (Janssen en Van der Meer 2007: 72). Meer specifiek wordt de gamebranche 

gevormd door een aantal ontwikkelaars: degenen die de spellen maken, en uitgevers: degenen die ervoor 

zorgen dat de games kunnen worden verkocht. In veel gevallen wordt er binnen dezelfde organisatie 

zowel ontwikkeld als uitgegeven. In dit onderzoek zijn drie bedrijven – Nintendo, Zylom en Microsoft - 

benaderd die zich bezighouden met de ontwikkeling en het uitgeven van diverse games voor 

spelcomputer, pc en internet. 

Ondanks de grote diversiteit in gamers, games en gamebeleving wordt er in de game-industrie veelal een 

onderscheid gemaakt tussen casual en hardcore gamers, casual en hardcore games en een casual en 

hardcore gamebeleving 8 . Casual games: de veelal eenvoudig te leren, simpel te spelen games met niet- 

gewelddadige inhoud en cartooneske uitstraling worden door andere bedrijven gemaakt dan de 

technologisch geavanceerde, duurdere spellen met realistischer graphics. 

8 Kuittinen et. al. (2007) gaan in op de verwarring die dit onderscheid oplevert omtrent de exacte betekenis van casual 

gaming. Zo wordt bijvoorbeeld vaak aangenomen dat een casual gamer alleen casual games speelt en dus een speler 

van casual games is. Een casual gamer is in de definitie van Kuittinen et. al. echter iemand die games op een ‘casual 

manier’ speelt, of een ‘casual houding’ heeft ten opzichte van games (2007: 107). Een casual gamer kan dus ook 

alleen games spelen die worden beschouwd als hardcore games. Een speler van casual games is de juiste benaming 

voor iemand die (voornamelijk) casual games speelt (maar dit niet per definitie op een casual wijze doet). Zie ook de 

verklarende woordenlijst in bijlage A. 

15


De casual game-industrie onderscheidt zich van de hardcore, meer ‘traditionele’ industrie door een geheel 

ander bedrijfsmodel waarin de wijze van distributie (veelal via webportals op internet (casual) in plaats 

van verkoop via detailhandel (traditioneel)) en de andere productiewijze (kortere ontwikkelperiode en 

minder kosten dan de traditionele industrie), consequenties hebben voor de wijze waarop deze games 

worden beleefd. 

3.2 3.2 Segmentering Segmentering Segmentering van van dde 

d de 

e doelgroep 

Zo heeft het specifieke bedrijfsmodel van de casual game-industrie gevolgen voor bepaling van de 

doelgroep en de wijze waarop deze doelgroep wordt benaderd. Casual games worden verondersteld 

gespeeld te worden door iedereen 9 ; ongeacht leeftijd, sekse, digitale vaardigheid, game-ervaring etc. 

Hoewel een doelgroep die bestaat uit ‘iedereen’ in theorie erg mooi klinkt voor een gamebedrijf, blijkt in 

de praktijk dat - voor een doeltreffend marketingbeleid - segmentatie plaats moet vinden. 

Microsoft – waar gesproken is met Paul Naber, country manager van de afdeling Home and 

Entertainment Devices – is een voorbeeld van een traditioneel 10 gamebedrijf waar de wijze van 

segmentatie van gamers een heikel punt vormt. Ondanks dat de doelgroep voor spelcomputer XBox360 

in theorie primair bestaat uit mannen tussen de vijftien en vijfendertig, is de doelgroep in de praktijk zo 

divers dat het erg moeilijk is in beeld te krijgen wie wat speelt. Naber zegt: “Het segmenteren van gebruikers 

is in onze industrie nooit makkelijk geweest. Feitelijk kun je op die manier [op leeftijd] niet segmenteren. Ook niet of 

woonplaats, inkomen, opleiding of iets dergelijks. Dat is heel erg in hokjes gedacht en zeker in de game-industrie kan 

dat eigenlijk niet meer.” 

Maar zeker voor de marketingafdeling van een gamebedrijf is dat gegeven moeilijk te verkroppen. 

Daarom wordt er door gamebedrijven veel – relatief ongenuanceerd - onderzoek gedaan naar de 

gamerspopulatie (Kerr 2006: 98). Heijboer (2008) vergeleek de resultaten van vier onderzoeksbureaus en 

concludeerde dat segmentatie van gamers problematisch is en daarom vaak erg algemeen blijft. Met 

name het categoriseren van gamers op basis van het genre spellen dat ze spelen, schijnt moeilijk te zijn 

(Heijboer 2008: 9). Er kan bijvoorbeeld niet worden gesteld dat alleen ouderen van puzzelspellen 

houden 11 . Ook leeftijd lijkt geen voorspeller van de wijze waarop een persoon games speelt: het zegt 

weinig over zaken als genrevoorkeuren, de speeltijd of de uitgaven. 

Het segmenteren van gamers uitsluitend op basis van genrevoorkeur of leeftijd blijkt niet doeltreffend. 

9 “(…) the design intention [van casual games] is usually characterised as “games for all”. This can be also called 

games for the mass audiences or broadest amount of gamers.” (Kuittinen et. al. 2007: 106). 

10 Microsoft heeft met de spelcomputer XBox360 een sterke positie in de traditionele game-industrie, maar begeeft 

zich - bijvoorbeeld met MSN Games - ook binnen de casual game-industrie. Deze overlap is niet ongewoon binnen de 

game-industrie, zo is ook Nintendo niet eenduidig te plaatsen binnen de casual games-, ofwel de traditionele game- 

industrie. 

11 Onderzoek van Kallio et. al. (2007) spreekt dit enigszins tegen: Finse jongeren tonen met hun voorkeur voor actie 

spellen wel degelijk een andere genrevoorkeur dan andere leeftijdsgroepen. 

16


Segmentatie van de doelgroep gebeurt bij Microsoft dan ook niet naar leeftijd of genrevoorkeur, maar 

naar de frequentie waarmee mensen gamen. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen gamers en 

players: “Voor een gamer is het echt een levensstijl en voor hem staat gaming in zijn leven centraal. Een player is 

iemand die wel van een spelletje houdt, die het wel geinig en leuk vindt maar het is niet de nummer één prioriteit in 

zijn leven.” Naast deze tweedeling wordt er gekeken in hoeverre iemand een digitale levensstijl heeft. Bezit 

deze persoon naast games ook andere digitale apparaten zoals een mp3-speler, mobiele telefoon of 

digitale camera? Tot slot wordt er gekeken naar de hoeveelheid games die iemand speelt. Degenen die 

meerdere titels spelen zijn ‘non-title’ gamers, degene die maar één game speelt wordt omschreven als 

een ‘title gamer’. Naber noemt als voorbeeld: “Zo’n Zylom-dame die maar één game speelt; dat is echt een title 

gamer.” 

Casual gamebedrijven hebben vanwege het andere bedrijfsmodel een andere relatie met hun doelgroep 

dan de traditionele gamebedrijven. Real Games – beter bekend onder de naam Zylom - is een voorbeeld 

van een typisch casual gamebedrijf dat met veel succes ogenschijnlijk simpele spellen maakt. Bij Zylom 

is gesproken met marketing executive Petra van Dreumel, die voor de vergelijking met de traditionele 

game-industrie allereerst wijst op het verschil in budget voor het ontwikkelen van een nieuwe game. 

Daardoor zijn casual games sneller te ontwikkelen en brengen ze minder financieel risico met zich mee, 

waardoor het bijvoorbeeld makkelijker is om in te springen op feedback vanuit de doelgroep. 

Gevraagd naar een omschrijving van die doelgroep antwoordt Van Dreumel: “Heel simpel, één woord: 

vrouwen. (…) Het begint ongeveer bij vijfentwintig, maar dertig, veertig vormt het grootste deel, en daarnaast ook veel 

vrouwen van in de vijftig en zestig.” Van Dreumel ziet vrouwen als een unieke doelgroep binnen de game- 

industrie die dan ook goed in de gaten moet worden gehouden. Onlangs is er door Zylom een groot 

landelijk onderzoek gehouden dat aangeeft dat 86 procent van alle Nederlandse vrouwen wel eens een 

online spel heeft gespeeld. 30 procent daarvan is ouder dan vijfenvijftig en de groep oudere vrouwen 

groeit harder in aantal (Zylom Media 2007). Van Dreumel stelt: “Vooral de oudere vrouwen ontdekken Zylom 

steeds meer.” 

3.3 3.3 3.3 Toegankelijkheid Toegankelijkheid Toegankelijkheid van van van (casual casual casual) casual gam games gam es en en een een oudere oudere doelgroep doelgroep 

Het feit dat oudere vrouwen – en ook veel oudere mannen – voornamelijk verschillende genres van 

casual games lijken te spelen 12 , heeft volgens Van Dreumel te maken met de grote toegankelijkheid 

ervan. De gebruiksvriendelijkheid van de hardcore, traditionele spellen laat volgens haar te wensen over: 

“Veel vrouwen vinden onze spellen downloaden al eng. Dan zegt hun man: ‘die spellen moet je niet downloaden dan 

krijg je allemaal troep op de computer!’. En de controllers, dan moet je ook tien vingers in de neus gebruiken om die 

te kunnen besturen. Dat soort dingen zijn gericht op mensen die dat vaker doen, die daar vertrouwd mee zijn en die 

het Engels goed beheersen. Wij hebben al onze spellen in alle talen vertaald. (…) Taal is eigenlijk het belangrijkste, 

niet alleen de taal in het spel, maar ook de taal op de site of de omgeving zelf, omdat ze daar ook minder 

zelfverzekerd zijn over wat ze doen.” 

12 Zie hiervoor de resultaten van dit onderzoek in hoofdstuk 4, maar bijvoorbeeld ook Copier (2002) en Kallio et. al. 

(2007). 

17


Voor Nintendo zijn toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid eveneens de toverwoorden die een oudere 

doelgroep aan het gamen hebben gekregen. Ook Frank Rittinghaus - marketingmanager bij Nintendo 

Benelux - ziet taal als één van de belangrijkste hindernissen voor veel oudere gamers: “Sinds de introductie 

van BRAINTRAINING hebben wij ons taalgebruik ook totaal anders ingericht. Als je bijvoorbeeld naar de Wii kijkt, wij 

hebben het altijd over een Wii spelcomputer in plaats van een Wii console. Iedereen heeft het over controllers, terwijl 

Nintendo continue het woord afstandsbediening gebruikt. Want dat is een begrip dat iedereen begrijpt. En dat is zo 

ver doorgevoerd, dat het een algemeen bewustzijn is.” Veel spellen van Nintendo – met uitzondering van een 

aantal titels zoals onder andere ENGLISH TRAINING en DR. KAWASHIMA’S BRAINTRAINING - worden echter niet in 

het Nederlands vertaald. Dit heeft volgens Rittinghaus te maken met de investeringen en risico's die met 

lokalisatie gemoeid zijn. Nederland vormt voor het van oorspong Japanse Nintendo een relatief klein 

afzetgebied. 

De game-industrie ziet een grote toegankelijkheid en gebruiksvriendelijkheid als belangrijke voorwaarden 

voor games voor ouderen. 

3.4 3.4 Een Een oudere oudere doelgroep doelgroep en en en het het imago imago van van games 

games 

Nintendo richt zich met hun reclame-uitingen als een van weinigen in de Nederlandse game-industrie 

expliciet op oudere gamers 13 . Het aanboren van een bredere doelgroep dan de traditionele gamer - 

volgens Rittinghaus: “de jongen tussen de vijftien en vijfentwintig jaar” - was voor Nintendo van meet af aan 

het doel. Het was alleen nog niet helemaal duidelijk welke doelgroep het zou worden. “NINTENDOGS, een 

nieuwe formule voor onze Nintendo DS werd destijds geïntroduceerd, waarmee we uitstekend meisjes en jonge 

vrouwen wisten te bereiken. Een totaal ander profiel dan de traditionele gamers, die dominant mannelijk is. Voor ons 

lag de grens bij dertig jaar. Vanaf dat moment hebben we ons met diverse producten - waaronder BRAIN TRAINING - niet 

zonder succes op de dertigplusser gericht. Dat was een breekpunt, dat deed niemand in de videogame console 

industrie.” 

Met de sterk toenemende economische groei van de game-industrie en een vergrijzende maatschappij 

waarin ouderen steeds meer digitaal worden, stijgt de behoefte aan het bedienen van deze nog redelijk 

onontdekte doelgroep. Dat veel ouderen anno 2008 niet massaal lijken te gamen, ligt naar Rittinghaus’ 

idee aan het feit dat er nog geen echte vraag naar is: “Vraag moet eerst gecreëerd worden, je moet eerst een 

stukje bewustzijn kweken bij die doelgroep waaruit dan eventueel vraag kan ontstaan. Het bewustzijn, dat is mensen 

met concepten confronteren en ze duidelijk maken dat games niet ‘eng’ zijn”. Dat games eng zijn is het 

vooroordeel dat volgens Rittinghaus de achterliggende oorzaak is van het feit dat niet veel ouderen 

games op een spelcomputer spelen. Vijftigplussers zouden games op de spelcomputer beschouwen als 

gewelddadig en niet sociaal. 

13 Zylom richt zich enkel impliciet op de oudere (vrouwelijke) gamer van vijftig jaar en ouder. Naar eigen zeggen 

vanwege het feit dat oudere vrouwen (50+) zich liever identificeren met een jonger iemand: een interessant gegeven 

dat meespeelt in het instandhouden van het idee dat gamen meer voor jongeren is. 

18


Rittinghaus beweert dat Nintendo met haar nieuwe strategie wel eens dit negatieve imago van gaming 

zou kunnen veranderen. “Daar waar de media in het verleden met regelmaat sprak over het niet sociale karakter 

van gaming, wordt met Wii juist gerefereerd aan het sociale aspect van gezamenlijk videospelletjes spelen. Ouders 

spelen weer met hun kinderen in de woonkamer. Dat maakt dat ik denk dat het beeld dat deze industrie al een 

aantal jaren met zich meedraagt, aan het veranderen is. Mensen zien nu videogames misschien meer als 

computerspelletjes spelen met elkaar, wat een hele leuke en sociale gebeurtenis kan zijn. Dat is een totaal andere 

manier van markt benaderen dan traditionele videogames. ‘Dit spel ziet er nu nog mooier uit, je kunt nu nog harder in 

die auto rijden.’ Prima, maar daar bereik je geen andere mensen mee dan dat je in het verleden al deed”. 

Ook bij Zylom wordt gesteld dat een vriendelijk, sociaal en geweldloos imago nieuwe doelgroepen meer 

aanspreekt. ”Wij zijn een spelletjesmaker die vrouwen gewoon heel leuk vinden en waar zij veel plezier kunnen 

hebben en waar zij zich ook thuis voelen. We willen ze ook laten zien: er zijn zoveel vrouwen die het doen. Niet alleen 

jij, maar ook je buurvrouw, en je zus en je collega’s. Ze spelen het allemaal.” 

Het negatieve imago van games belemmert het bereiken van nieuwe (oudere) doelgroepen. 

Naber wijst op hoe moeilijk het is voor Microsoft om het negatieve imago van games te veranderen. “We 

komen met heel veel familieachtige spelletjes zoals SCÈNE IT, VIVA PINATA, de coöperatieve spelletjes, de Xbox Live 

Arcade spelletjes, de toegankelijke spelletjes. Maar we verdienen nog steeds met het ouderwetse geweld. Een ‘catch 

22’ verhaal: het imago waar we vanaf willen, daar doen we van alles aan, maar mensen kopen toch weer de 

gewelddadige spelletjes.” Het aanboren van een nieuwe – oudere - doelgroep is volgens de drie 

geïnterviewde marketingexperts alleen weggelegd voor degenen die zich kunnen distantiëren van het 

gewelddadige en verslavende imago van games. Naber wijst echter op de onmogelijkheid hiervan voor 

commerciële bedrijven als Microsoft die in de traditionele tak van de industrie opereren en zich richten op 

de traditionele groep (hardcore) gamers: “Als wij bepaalde maatschappelijke normen en waarden gaan prediken, 

dan valt dat altijd verkeerd. We moeten het overlaten aan een overkoepelend orgaan van de industrie.” 

3.5 .5 .5 Conclusie Conclusies: Conclusie : : Cultuur Cultuur Cultuur versus versus versus commercie commercie 

commercie 

3.5.1 Segmentatie 

De culturele betekenis van games – dat wil zeggen: de wijze waarop mensen games beleven - wordt sterk 

bepaald door het commerciële karakter ervan. Games zijn voor de game-industrie in de eerste plaats een 

product dat verkocht moet worden. Deze commerciële logica die de industrie voortstuwt bepaalt dat de 

zeer diverse gamerspopulatie wordt gereduceerd tot beperkte segmenten. Dit botst met de aard van de 

gamerspopulatie die zich niet laat vangen in een eenduidig profiel. 

19


Ook de diversiteit aan games en genres - van kaartspellen als PATIENCE tot massively multiplayer online 

games als WORLD OF WARCRAFT -, de diversiteit in platforms – van handhelds en pc’s tot mobiele telefonie - 

en de diversiteit in manieren waarop er wordt gespeeld - een gamer kan een casual game op ‘hardcore’ 

wijze spelen en omgekeerd 14 -, zijn te complex om te vatten in doelgroepprofielen. 

Dit noodzakelijkerwijs in hokjes plaatsen (van gamers, games en gamegedrag) door de industrie versus 

het moeilijk in hokjes te plaatsen - en nog weinig onderzochte - gamegedrag van oudere gamers heeft tot 

gevolg dat de oudere consument sneller over het hoofd kan worden gezien. Hierdoor vindt er een 

moeizame wisselwerking tussen gamende ouderen en de game-industrie plaats. De verwachting dat de 

game-industrie niets doet met een oudere doelgroep is echter onjuist gebleken aangezien er wel degelijk - 

en vooral steeds meer - wordt gerealiseerd dat er een interessante doelgroep schuilt in de vijftigplusser. 

3.5.2 Het imago van games 

Naast de problematische segmentatie speelt echter ook het imago van games de industrie parten 

wanneer het gaat om het bereiken van de oudere consument. De game-industrie meent dat ouderen 

games beschouwen als duur, ingewikkeld, gewelddadig en niet sociaal: allemaal factoren waar moeilijk 

direct vanuit de industrie verandering in kan worden gebracht. 

De ontwikkeling van gaming als een sociale gebeurtenis biedt perspectief voor de gamebedrijven die tot 

dusver voornamelijk de spelers van hardcore games bereiken. De moeizame segmentatie en het 

negatieve imago lijken namelijk vooral een probleem binnen de traditionele game-industrie waar 

bedrijven als Microsoft games maken voor met name de hardcore gamer die wordt gedefinieerd als een 

jongen ergens tussen de 15 en 35 jaar. De casual game-industrie lijkt dankzij de grotere toegankelijkheid 

en gebruiksvriendelijkheid van de games, het andere bedrijfsmodel en de daardoor fundamenteel andere 

relatie met de doelgroep uitkomst te bieden. 

Een ontwikkeling binnen de game-industrie waarin het onderscheid tussen casual en ‘hardcore’ – dat 

terugkomt in het indelen van games, gamers en game-industrie - vervaagt, is bevorderlijk voor een betere 

beeldvorming over games. 

3.5.3 Een stap richting casual: het onderscheid verleden tijd? 

Dat de game-industrie al enige tijd op de toenemende diversificatie van de gamerspopulatie reageert – of 

simpelweg een bredere doelgroep tracht te bereiken – is te zien aan de initiatieven die (min of meer 

traditionele) gamebedrijven als Microsoft, Nintendo, Electronic Arts en Ubisoft ontplooien. 

14 Een gamer kan een casual game op een hardcore manier spelen en een hardcore game kan op een casual manier 

worden gespeeld. Iemand die casual games speelt is daarmee niet per definitie een casual gamer. Deze verwarring van 

termen wordt door Kuittinen et. al. 2007 opgehelderd. Zie ook voetnoot 7 en de verklarende woordenlijst in bijlage A. 

20


Zo weet Nintendo met haar casual getinte games en consoles een grotere (oudere) doelgroep te bereiken 

en dingt Microsoft (onder andere) met de XBox Live Arcade spellen naar de gunst van de (vrouwelijke) 

casual games liefhebber. 

Gezien deze ontwikkelingen waarbij het onderscheid tussen hardcore en casual gamer, hardcore en 

casual game en hardcore en casual gamebedrijven vervaagt, lijkt een toekomst met een nog 

verdergaande vermenging van casual en traditionele games, gamers, game-industrie en gamecultuur 

voor de hand liggend. 

Het is nu vooral de vraag hoe gamende vijftigplussers hier zelf tegenover staan. Grote vraag is waar de 

voorkeur van senioren naar uit gaat en waarom? Zijn zij zich bewust van hun status als gamer en 

distantiëren zij zich daadwerkelijk van traditionele games die ze zouden afdoen als asociaal, gewelddadig 

en verslavend? Het perspectief van de gamende vijftigplusser wordt in het volgende hoofdstuk uitgebreid 

belicht. 

21


4.. GAMENDE VIIJJFTIIGPLUSSERS 

Dit hoofdstuk biedt meer inzicht in de gamewijsheid van vijftigplussers. Naast een zevental diepte- 

interviews, geeft een webenquête onder ruim vierhonderd respondenten een beeld van de mentaliteit, 

kennis en vaardigheden van vijftigplussers die gamen. Hoewel kwalitatieve en kwantitatieve resultaten in 

dit hoofdstuk duidelijk van elkaar worden onderscheiden, moet worden opgemerkt dat de gevonden 

resultaten dermate verstrengeld zijn dat deze niet apart van elkaar te interpreteren zijn. Ten tijde van het 

ontwerpen van de enquêtevragen waren de interviews nog in volle gang. De enquêtevragen zijn daarom 

gestuurd door de reeds gevonden informatie in de interviews. 

De enquête richt zich echter puur op de kennis, vaardigheden en mentaliteit van de respondenten, terwijl 

in de interviews daarnaast ook uitgebreid is gevraagd naar de motivatie om te gamen en gamegewoontes 

zoals genrevoorkeur, het platform waarop gespeeld wordt en de wijze van spelen. 

In het belang van de overzichtelijkheid begin ik met de – uit interviews verkregen - gegevens over 

motivatie en gamegewoontes van de gamers. Vervolgens zal de focus verschuiven naar de specifieke 

kennis, vaardigheden en mentaliteit van de gamers - informatie die zowel uit interviews als de enquête is 

gevonden. 

4.1 4.1 De De De interviews: interviews: Gamegewoontes 

De interviews zijn georganiseerd rond een aantal thema’s die ingaan op de wijze waarop de respondenten 

hun gameactiviteiten en games in het algemeen beleven en beschouwen. Deze thema’s 15 waren bedoeld 

om het gesprek enigszins te structureren. Niet elk interview is even diep ingegaan op elk thema, elke 

respondent vereiste een selectie van voor hem of haar relevante thema’s. Ieder gesprek begon echter wel 

met dezelfde vraag, ik begon met informeren naar een beschrijving van de digitale spellen die de 

respondent zoal speelt. Onderstaand schema geeft een overzicht van de kenmerken van de 

geïnterviewden die ik thuis heb bezocht voor een gesprek. 

15 Te vinden in de topiclijst in bijlage C. 

22


LEEFTIJD EEFTIJD M/V 

M/V 

1 54 V 

2 61 V 

3 66 M 

4 60 M 

5 55 V 

6 59 V 

7 58 V 

HOOGST OOGST 

GENOTEN 

GENOTEN 

OPLEIDING OPLEIDING 

OPLEIDING 

Middelbaar 

onderwijs 

Hoger 

onderwijs 

Hoger 

onderwijs 

Hoger 

onderwijs 

Middelbaar 

onderwijs 

Middelbaar 

onderwijs 

Hoger 

onderwijs 

WERK ERK ERK- ERK 

SITUATIE SITUATIE 

SITUATIE 

Parttime 

Parttime 

Pensioen 

Pensioen 

Pensioen 

Parttime 

Parttime 

VEEL EEL GESPEELDE 

GESPEELDE 

GAMES GAMES 

GAMES 

- MAHJONGG 

- ZUMA 

- JEWEL QUEST 

- MYST 

- TOMB RAIDER 

- MORTIMER’S 

ENHANCED 

CASTLE 

- THE LONGEST 

JOURNEY 

- MYST 

- CSI 

- SYBERIA 

- MYST 

- MIDGETGOLF 

- ATLANTIS 

- MYST 

- PANDORA’S 

BOX 

- LEGEND OF EL 

DORADO 

- SOLITAIRE 

- MAHJONGG 

- RHEM 

- BROKEN 

SWORD 

- MYST 

VOELT OELT U U ZICH 

ZICH 

EEN EEN GAMER GAMER? GAMER 

COMPUTER OMPUTER OMPUTER- OMPUTER 

VAARDIGHEID 

VAARDIGHEID 

(IN IN VERHOUDING 

VERHOUDING 

TOT 

TOT 

LEEFTIJDGENOTEN 

LEEFTIJDGENOTEN) 

LEEFTIJDGENOTEN 

Nee Gemiddeld 

Ja Beter 

Ja Beter 

Nee Gemiddeld 

Nee Gemiddeld 

Nee Gemiddeld 

Nee Beter 

Figuur 2: Respondentenschema 

4.1.1 Adventures en casual games 

De geïnterviewde respondenten waren over het algemeen erg breed geïnteresseerd in allerlei genres en 

probeerden ook allerlei verschillende soorten games uit. Favoriet bleken echter adventure games en 

verschillende genres van casual games 16 . 

Gamende vijftigplussers spelen vooral adventures en uiteenlopende genres casual games. 

Adventures (verderop ook aangeduid als avonturenspellen) vormen een genre waaronder erg 

uiteenlopende games worden geschaard. Wanneer een brede definitie wordt gehanteerd, zijn ook de 

games binnen de GRAND THEFT AUTO reeks adventures (Smith 2006: 52). 

16 Verschillende genres van casual games blijken ook onder Finse ouderen (tussen de 40 en 71 jaar) het meest 

populair (Kallio et. al. 2007: 82-83). 

23


In een specifiekere definitie is een avonturenspel een game die wordt gekenmerkt door een narratief 

waarin de speler – vaak vanuit een first person perspectief - via een omweg met vele obstakels - die te 

overwinnen zijn door logisch nadenken en het maken van puzzels, uiteindelijk moet komen tot de 

oplossing van het grote mysterie of probleem. Sommige adventures bevatten actie-elementen of 

elementen van role playing games, maar doorgaans is het puzzelelement het sterkst aanwezig. De 

aantrekkingskracht van deze spellen zit volgens de geïnterviewden voornamelijk in het logisch moeten 

nadenken, de mooie virtuele omgeving en de interessante verhaallijn. Veelgespeelde titels zijn MYST, 

BROKEN SWORD, THE LONGEST JOURNEY, SYBERIA en RHEM. 

Het spelen van avonturenspellen is een activiteit die zich niet beperkt tot de tijd achter de pc. Meerdere 

respondenten hebben de gewoonte om notities te maken van complexe situaties in het spel en zijn ook 

wanneer ze niet achter de computer zitten bezig met het nadenken over mogelijke oplossingen. “Dan lig ik 

wel eens wakker en dan denk ik: O ja, dát zou ik nog eens moeten proberen (…) en dat schrijf ik dan op.” Naast de 

uitdaging van het puzzelen wordt ook de virtuele omgeving van de avonturenspellen erg gewaardeerd. 

Een van de geïnterviewden merkt op over MYST, wanneer ze beschrijft hoe jongere spelers volgens haar 

weinig geduld hebben in het spel: “Dan denk ik god, geniet ervan! Het is zo prachtig gemaakt. Dan gaan we 

samen wandelen en dan gaan we gewoon alleen rondkijken.” 

Veel van de liefhebbers van adventures spelen ook casual games met titels als ATLANTIS QUEST, LEGEND OF 

EL DORADO, BEJEWELED, ZUMA en MAHJONGG. Deze spellen worden vaak gewaardeerd om hun ontspannende 

werking en het feit dat ze – in tegenstelling tot de complexere avonturenspellen - eenvoudig en kort “even 

tussendoor” te spelen zijn. 

Figuur 3: Screenshot BEJEWELED Figuur 4: Screenshot MYST 

De vijftigers en zestigers die geen adventures spelen, houden vooral van uiteenlopende casual games als 

BEJEWELED, MAHJONGG, ZUMA en TETRIS. Vooral de spellensite van Zylom en Engelstalige gameportals als 

Popcap en Bigfish worden veel bezocht. 

Casual games worden vaak onderverdeeld in verschillende genres: veelgebruikt is de onderverdeling in 

kaart-, puzzel-, woord- en bordspellen (Kuittinen et. al. 2007: 106). Veel casual spellen vallen echter in 

meerdere genres tegelijk. 

24


Zo kan ZUMA worden beschouwd als zowel puzzel, actie of zelfs shoot’em up (ibid.). Casual games worden 

gekenmerkt door een hoge toegankelijkheid: zowel in speelstijl, in design als in letterlijke toegang tot de 

game (Kuittinen et. al. 2007: 110). 

Casual games zijn dus makkelijk te spelen, zien eruit alsof ze makkelijk gemaakt zijn en vereisen geen 

gevorderde computer- en zoekvaardigheid of hoge kosten om te kunnen spelen. De respondenten die 

veelal casual games spelen, zijn echter niet per definitie ook casual gamers. Een relatief eenvoudig spel 

als TETRIS kan net als de meer complexe adventures op een zeer intensieve manier - urenlang en met veel 

toewijding - worden gespeeld. Dat dit bij de respondenten ook gebeurt, bewijst de geïnterviewde casual 

game liefhebber die zegt: “Ik vind het echt ontspanning, maar het is spanning in je lijf (lacht). Als ik ooit rsi zou 

hebben dan hoef ik niet aan de dokter te vragen wat ik heb, dan weet ik het zelf.” 

Degenen die veelal casual games spelen zijn niet per definitie casual gamers. 

Nog een ander merkt op hoe ook het spelen van adventures toch best lijkt op het spelen van 

schietspellen: “Daarna [na het spelen van een adventure] moet je eventjes ontspannen, we gaan niet opgefokt naar 

bed. Je bent er heel erg mee bezig. Anders natuurlijk dan met schietspellen, maar het is eigenlijk toch wel hetzelfde 

want je bent er heel erg mee bezig met hoe.. je leeft je helemaal in, in een andere wereld.” Het helemaal opgaan in 

een game is dus niet voorbehouden aan specifieke (hardcore) genres of gamers, maar heeft te maken 

met de individuele beleving van de gamer. 

De respondenten zijn te kenmerken als liefhebbers van allerlei genres casual games. Daarnaast houdt 

een groot deel van de geïnterviewden ook van avonturenspellen. Gesteld kan worden dat deze soorten 

digitale spellen worden gewaardeerd om het puzzelelement, het platform waarop wordt gespeeld (de pc) 

en de mogelijkheid er – individueel - de tijd voor te nemen. Oudere gamers vinden het prettig hun 

hersenen te gebruiken en zien adventures en casual games als een leuke en ontspannende manier om 

dat te doen. 

4.1.2 Het platform: de pc of de spelcomputer 

Alle geïnterviewde respondenten spelen digitale spellen alleen op de pc en niet op een spelcomputer als 

bijvoorbeeld de Xbox, Playstation of Wii. Een aantal is wel nieuwsgierig naar het spelen van games op een 

console, maar heeft geen behoefte aan een spelcomputer omdat ze erg tevreden zijn over het gamen op 

de pc: “Het gebruiken van toetsenbord en de muis is onder de knie en dat gaat prima zo.” 

De pc is het populairste platform waarop digitale spellen worden gespeeld. 

De kosten van de aanschaf van een ander apparaat is niet perse de reden om niet over te stappen op een 

console; zo hebben twee respondenten een nieuwe pc of laptop aangeschaft om de spellen beter te 

kunnen spelen vanwege een betere grafische kaart of een groter beeldscherm. 

25


Eén respondent heeft thuis een Wii waar voornamelijk andere familieleden mee gamen: “Ik heb een keer 

getennist [met de Wii]. Ik vond het niet leuk, veel te eenvoudig: je hoeft alleen maar je hand zo te doen. Ik denk dat 

die Wii, dat daar ook nog het een en ander ontwikkeld kan worden. Dat lijkt me wel wat. Als daar leuke dingen voor 

gaan komen, dan zeg ik geen nee.” 

Het onder de respondenten populaire genre van de adventure is een genre dat vooral in de jaren tachtig 

en negentig populair was en nog steeds voornamelijk voor de pc wordt ontwikkeld. Dit is voor de 

respondenten een logisch platform omdat de veel tijd en geduld vergende puzzels in deze spellen het best 

te doen zijn in een rustig tempo. Spelcomputers worden geassocieerd met snelle games die juist een snel 

reactievermogen vergen en dit spreekt veel oudere spelers niet aan: “Dan zag ik ze wel eens rammen op die 

knopjes… Nee daar word ik allemaal maar zenuwachtig van.” 

Net als de respondenten van Copier (2002) zouden de meeste geïnterviewden zichzelf wel omschrijven 

als een spelletjesmens, hoewel een aantal zich meer kan vinden in de benaming ‘puzzelaar’. Bijna 

iedereen houdt naast het spelen van digitale spellen ook erg van puzzels, vaak in de vorm van Sudoku’s 

of kruiswoordraadsels. Het puzzelen wordt vaak al veel langer gedaan dan het spelen van digitale spellen 

en is in sommige gevallen ook – indirect - de aanleiding geweest om te beginnen met gamen. 

4.1.3 Alleen of samen 

De meeste respondenten spelen hun games online 17 maar niet tegen of met anderen. Twee 

uitzonderingen zijn echter fanatieke spelers van MYST ONLINE: URU LIVE – een online variant van de 

adventure MYST - en wijzen op de sociale interactie met andere spelers als groot pluspunt. Ook de 

samenwerking met jongere gamers wordt erg gewaardeerd, al wordt opgemerkt dat jongeren wel minder 

geduld hebben. Een andere respondent heeft het online wel eens geprobeerd met een shooter, maar 

haakte af vanwege de snelheid van de tegenstanders: “Dat waren dan voornamelijk schietspellen (…) maar dat 

gaat mij toch echt te snel, tegen de jeugd is niet te spelen”. De geïnterviewde respondenten zijn met hun 

voorkeur voor individueel spelen representatief voor de gamers die de enquête hebben ingevuld: 93 

procent van deze gamers is niet op zoek naar andere mensen om mee samen te spelen. 

Gamende vijftigplussers spelen veelal online, maar niet tegen of met anderen. 

4.2 4.2 De De De enquête 

enquête 

De respondenten voor de interviews zijn ook qua leeftijd en sekse redelijk representatief voor de 

populatie die heeft deelgenomen aan de enquête. 

17 Het spelen van online games is op verschillende manieren te interpreteren. In het geval dat er wordt ingelogd in een 

online virtuele omgeving waarin ook andere spelers participeren, gaat het meestal om Massive Multiplayer Online 

Games: games als MYST ONLINE: URU LIVE of WORLD OF WARCRAFT (Zie Chan en Vorderer (2006) voor een uitgebreide 

bespreking van de karakteristieken van MMOG’s). Online gamen kan echter ook met (casual) games waarin geen 

interactie met andere spelers in een virtuele wereld plaatsvindt, maar wel verbinding met internet plaatsheeft. Zo zijn 

veel online gamers spelers van spellen als BEJEWELED en TETRIS. 

26


Op de vraag “Speelt u wel eens een spel op de computer of spelcomputer?” hebben alle respondenten 

een antwoord gegeven. Deze eerste vraag deelde de respondenten op in gamers en niet gamers. 

Degenen die aangaven minimaal één tot twee maal per week een digitaal spel te spelen, werden 

doorverwezen naar de vragenlijst voor gamers. Degenen die aangaven niet te spelen maar dat wel zouden 

willen, kregen de lijst voor niet-gamers. De 158 respondenten die stelden niet te gamen en dat ook niet te 

willen, werden uitgesloten voor verdere deelname. 

Aantal respondenten 

250 

200 

150 

100 

50 

158 

103 

172 

Nee en dat zou ik ook niet willen Ja, 3-4 maal per week 

Nee maar dat zou ik wel willen Ja, 5-6 maal per week 

Ja, 1-2 maal per week 

Ja, dagelijks 

Speelt u wel eens een spel op de computer of spelcomputer (console)? 

122 

84 

239 

Figuur 5 

Uit figuur 5 blijkt dat 70 procent van alle respondenten minimaal één tot twee maal per week een digitaal 

spel speelt. De overige 30 procent speelt niet. In deze vraagstelling komt niet naar voren of er ook 

respondenten zijn die wellicht niet wekelijks gamen. Aangenomen wordt dat er ook mensen zijn die deze 

vraag moeilijk konden beantwoorden omdat zij bijvoorbeeld slechts eenmaal per maand gamen, of soms 

wekenlang dagelijks en dan een periode niet. De gekozen verdeling biedt echter een duidelijk inzicht in de 

speelfrequentie van de regelmatige gamers. Opvallend is dat de meerderheid aangeeft iedere dag één of 

meerdere digitale spellen te spelen. 

27


Van de 70 procent die heeft aangegeven minimaal één maal per week een digitaal spel te spelen, zijn er 

404 personen die alle vragen hebben ingevuld: over hen gaat het wanneer wordt gerefereerd aan de 

gamers van de enquête. 

60.40% 

Geslacht 

Vrouw 

Wat is uw 

leeftijd ? 

Man 

Wat is uw geslacht? 

Man Vrouw Totaal 

50-59 24 59 83 

60-69 71 130 201 

70-79 62 51 113 

80-89 3 4 7 

Totaal 160 244 404 

39.60% 

Leeftijd 

27.97% 

80-89 1.73% 

70-79 

60-69 

50-59 

49.75% 

Figuur 6: de gamers 

van de enquête 

20.54% 

Figuur 7: Verdeling naar geslacht Figuur 8: Verdeling naar leeftijd 

De gemiddelde leeftijd van de gamers van de enquête is vijfenzestig. Zoals te zien in figuur 6 hebben 

slechts zeven respondenten van tachtig jaar of ouder deelgenomen en zijn vooral de zestigers goed 

vertegenwoordigd. Wat verder opvalt is dat er meer vrouwen dan mannen hebben meegedaan aan de 

enquête, en dat zij ook veel vaker dagelijks een digitaal spel spelen dan mannen (respectievelijk 31 tegen 

11 procent, dit verschil is significant p


Ik ben een gamer. 

Wat is een gamer? 

Nee, alleen jongeren zijn gamers 

Nee, ik niet 

Ja 

5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 55% 60% 

Percentage respondenten 

4.3 Mentaliteit 

4.3.1 Games en jongeren 

Gamefequentie 




Ja, dagelij ks 

Figuur 9 

Uit figuur 9 valt op te maken dat ruim één op de vijf respondenten niet weet wat een gamer is. Ruim 60 

procent is wel op de hoogte maar ziet zichzelf niet als een gamer. 3 procent vindt dat alleen jongeren 

gamers zijn en zo’n 15 procent van de geënquêteerden noemt zichzelf wel een gamer. Als wordt gekeken 

naar degenen die zichzelf ook daadwerkelijk een gamer noemen, valt op dat vooral de dagelijkse gamers 

zichzelf een gamer noemen en dat mannen zichzelf minder vaak als gamer zien dan vrouwen. Een 

duidelijk verband met gamefrequentie lijkt echter niet aanwezig: slechts 24 procent van de dagelijkse 

gamers noemt zichzelf een gamer. 43 procent van de dagelijkse gamers stelt expliciet dat zij geen gamer 

zijn en 30 procent van de dagelijkse gamers weet niet wat een gamer is. 

Van de geïnterviewde respondenten is desgevraagd iedereen – op twee zelfverklaarde gamers na - van 

mening dat eigenlijk alleen jongeren echte gamers zijn. Gaming wordt veelal geassocieerd met consoles 

en schietspellen, terwijl zij hun eigen gameactiviteiten eerder omschrijven als het spelen van 

computerspelletjes. Er zijn volgens de geïnterviewden een aantal verschillen tussen ‘echte’ gamers en 

zijzelf. Ten eerste spelen echte gamers vaker online spellen met anderen: “Ik ben geen gamer nee (…) Niet in 

de zin van wat je normaal op tv ziet. Bijvoorbeeld dat ze een hele dag bij elkaar komen in de Noordoostpolder of 

zoiets. Gamen met anderen doe ik niet. Dat anderen van jou zitten te jatten enzo, daar heb ik niks mee.” Ten tweede 

spelen gamers langer en vaker dan zijzelf: “Een gamer vind ik iemand die de hele dag achter dat ding spellen zit 

te doen. Dat doe ik zeker niet; er zijn ook andere dingen die belangrijk en leuk zijn.” 

29


Ten derde zijn gamers beter in multitasken: “Dan heeft ‘ie rss aanstaan, en een game en dan ook nog tv soms. 

Nou dan zou ik helemaal stapelgek worden. Ik ben met één ding bezig, en dan moet niemand iets zeggen op het 

moment dat ik met iets spannends bezig ben want dan ben ik er zo vanaf”. Tot slot zijn echte gamers volgens de 

vijftigplussers veel competitiever: “Van anderen winnen is voor mij geen uitdaging, ik win liever van mezelf 

(lacht).” 

De geïnterviewden zijn het erover eens dat gaming meer bij jongeren past: “Dat zijn ons soort spelen niet. (…) 

Games horen bij jongeren: jong en snel (lacht).” Ook de meerderheid van de geënquêteerden (ruim 80 procent) 

is het eens met de stelling dat jongeren andere digitale spellen spelen dan ouderen. Slechts 5 procent is 

het hiermee oneens en één op de tien heeft hierover geen mening. 

Gamende vijftigplussers zien zichzelf niet als gamer en associëren ‘gamer zijn’ met jongeren. 

4.3.2 Geweld en games 

Praktisch alle respondenten – zowel de geïnterviewden als de geënquêteerden - hebben een uitgesproken 

afkeer van geweld in games. 90 procent van de respondenten speelt zelf liever geen gewelddadige 

games. De meesten hanteren de stelregel: “Geen oorlogstoestanden, geen geschiet, geen geweld.” Er zijn 

echter wel gradaties in wat men gewelddadig vindt. De een legt de grens bij het doden van 

gamepersonages terwijl een ander het intrappen van een deur als geweld ziet. 

Een aantal respondenten verbindt geweld in games met geweld in het echte leven: “We hebben dan een Wii 

en daar kun je een soort van geweertje op zetten. Dat gaat steeds meer op echt lijken en van schieten moet ik niks 

hebben. Ik ben er eigenlijk op tegen.” Een ander zegt: “Ik denk dat je meer agressie opdoet, dan dat je kwijtraakt 

met het spelen van die games”. Men maakt zich met name zorgen over de effecten van gewelddadige 

spellen op kinderen: “In het echte leven is geweld niet omkeerbaar. In het virtuele leven is het wel omkeerbaar. Ik 

denk dat het niet goed is voor kinderen om daarmee op te groeien. Die kennen dat onderscheid niet. Ik denk dat 

ouders dat goed moeten begeleiden.” Bijna iedereen (89 procent) is het dan ook eens met de stelling dat 

gewelddadige spellen slecht zijn voor kinderen. 

Gamende vijftigplussers hebben een afkeer van geweld in games. 

30


Percentage van de respondenten 

35% 

30% 

25% 

20% 

15% 

10% 

5% 

Helemaal oneens 

Oneens 

Neutraal 

Helemaal mee eens 

Mee eens 

Ik loop het gevaar om verslaafd te raken aan de digitale spellen die ik speel 

4.3.3 Verslaving 

Figuur 10 

Over verslaving zijn de respondenten minder eensgezind. Eén op de vijf gamers denkt het risico te lopen 

verslaafd te raken aan digitale spellen, de meerderheid (58 procent) ziet daar echter geen gevaar in. Het 

idee van een mogelijke verslaving speelt wel degelijk bij de vijftigplussers: alle geïnterviewden houden 

tijdens het gamen de tijd in het achterhoofd. Een enkeling is naar eigen zeggen al eens de mist in gegaan: 

“Toen ik nog meer tijd had, is het wel gebeurd dat ik een spel had waar ik ‘s avonds mee aan het spelen was en dan 

keek ik op de klok en dan was het ‘s ochtends zeven uur. De hele tijd kwijt. (…) Dat is me toentertijd een paar keer 

gebeurd.” 

Deze zelfreflectie geeft aan dat de gamende vijftigplusser bewust reflecteert op zijn of haar gamegedrag; 

een indicator van gamewijsheid. Tegelijkertijd is deze zelfbewustheid voor een enkele respondent 

aanleiding om impliciet kritiek te leveren op de makers van games, die er volgens haar op uit zijn om je 

zoveel en zo lang mogelijk te laten spelen. “Vooral als je die snelheidsspelletjes doet, daar raak je zo opgefokt 

van (…) ik weet niet of dat [een verplichte pauze na elk kwartier spelen] te realiseren is maar dat zou wel een 

uitkomst zijn.” 

Verslaving is een onderwerp dat wel speelt, maar de meningen zijn verdeeld. 

Deze impliciete kritiek richting de makers van games is ook terug te vinden in de stelling: De makers van 

digitale spellen denken alleen aan jongeren. Het valt op dat 35 procent van de geënquêteerden het eens 

is met deze stelling. 47 procent is het niet eens maar ook niet oneens en antwoordt neutraal. De overige 

18 procent vindt niet dat de makers van digitale spellen alleen aan jongeren denken. 

31


4.4 4.4 Kennis 

Kennis 

4.4.1 Aankoop en aanbod 

Een kleine meerderheid (54 procent) vindt dat er voldoende geschikte digitale spellen voor hen 

verkrijgbaar zijn. Eenderde is het niet eens en niet oneens met de stelling, en 12 procent vindt dat het 

aanbod ontoereikend is. Een expliciet negatieve – dan wel uitgesproken positieve - houding ten opzichte 

van het aanbod aan games is dus niet aanwezig. Over de stelling dat het moeilijk is te kiezen uit 

verschillende digitale spellen, zijn de meningen erg verdeeld: 34 procent is het oneens, 38 procent 

antwoordt neutraal en 28 procent is het eens met de stelling. Ruim driekwart van de geënquêteerden 

vindt het een risico een spel te kopen wat hij of zij niet kent en slechts 18 procent vindt dat ze over 

voldoende kennis beschikken om zelf een digitaal spel te kopen. 

Het valt op dat weinig gamende vijftigplussers digitale spellen kopen. 67 procent koopt geen games, wat 

betekent dat slechts eenderde van de gamers van de webenquête geld uitgeeft aan de games die ze 

spelen. Deze spellen worden gekocht bij allerlei soorten verkooppunten. Elektronicazaken (zoals Dixons 

en Mediamarkt) zijn met 12 procent het populairste verkooppunt, terwijl gamewinkels zoals Gameshop 

en E-plaza met slechts 3 procent slecht scoren als verstrekker van games voor ouderen. Deze lage 

populariteit van gamewinkels is te verklaren vanuit de – geringe - kennis die oudere gamers bezitten van 

de op jongeren gerichte gamecultuur. Een aantal van de geïnterviewde respondenten – vooral de spelers 

van casual games – was niet op de hoogte van het bestaan van dit soort winkels. Ook andere media 

binnen gamecultuur zoals gametijdschriften en televisieprogramma’s over games waren veelal onbekend 

terrein. Erg verwonderlijk is dit niet wanneer wordt bedacht dat deze media uitsluitend op jongere gamers 

zijn gericht. 

Voor de weinigen die games kopen, zijn gamewinkels onbekend terrein. 

Dat bijna eenderde het lastig vindt te kiezen uit het aanbod en 58 procent zegt over onvoldoende kennis 

te beschikken om zelf games te kopen, kan te maken hebben met de relatieve onbekendheid met de 

beschikbare achtergrondinformatie over digitale spellen. 

4.4.2 Informatiebehoefte 

Ruim driekwart van de respondenten gaat wel op zoek naar informatie over digitale spellen. Van de 77 

procent die actief op zoek gaat, wenden de meesten zich tot vrienden en familie (29 procent). 27 procent 

zegt ook websites over digitale spellen te gebruiken en 26 procent gebruikt tijdschriften of 

computerbladen als bron voor informatie. Helaas is onduidelijk welke websites en bladen dit precies zijn, 

maar ik vermoed dat de gamers van de enquête net als de geïnterviewde respondenten weinig specifieke 

gamersmedia gebruiken. Degenen die zeggen geen informatie te zoeken, zien vooral Seniorweb of 

websites over digitale spellen als interessante potentiële informatiebron. De meerderheid van degenen 

die nooit op zoek gaan naar informatie zegt hier echter ook geen behoefte aan te hebben. 

32


Mijn meegebrachte gametijdschrift 18 werd door de geïnterviewden vaak met veel belangstelling 

doorgebladerd en desgevraagd was er wel degelijk belangstelling voor bijvoorbeeld een 

televisieprogramma of -tijdschrift dat over de door hen gespeelde games bericht. Met name media waarin 

ook andere ouderen die ook digitale spellen spelen worden ge(re)presenteerd, zou de geïnterviewde 

vijftigplussers wel aanspreken: “Misschien leuk voor de herkenbare dingen, zo van ‘oh ik ben toch niet alleen’.” In 

de gevallen waarin ouderen wel over games horen en lezen – bijvoorbeeld in actualiteitenrubrieken of 

kranten gericht op een groot publiek – voelt men vaak te veel afstand tot het soort games en gamers dat 

wordt beschreven. 

Veel vijftigplussers zoeken naar informatie over digitale spellen, gamersmedia zijn daarvoor geen logische 

informatiebron. 

Veel vijftigplussers – geïnterviewden en geënquêteerden – spelen geregeld gratis games. De meerderheid 

van de senioren die gratis spellen speelt, vindt deze gratis games vooral via de website van Seniorweb (60 

procent), download ze van een website (43 procent) en speelt de gratis spellen die zijn meegeleverd op de 

computer (35 procent). Ruim eenderde van de geënquêteerden krijgt wel eens een spel van iemand 

anders. 14 procent daarvan krijgt wel eens een game van hun kind(eren) en één op de tien geeft aan wel 

eens een game te ontvangen van vrienden. 

Opvallend is dat de meerderheid van de geënquêteerden (58 procent) van zichzelf vindt dat ze te weinig 

kennis heeft over digitale spellen om er zelf één te kopen. Dit komt niet overeen met de houding van de 

geïnterviewden die allen goed weten wat ze willen. Een aantal van hen heeft echter wel kritiek op de 

vindbaarheid van de games die ze willen hebben. Met name de liefhebbers van adventures vinden het 

aanbod beperkt en grijpen daarom naar alternatieve middelen: “Het aanbod is weinig (…) Ik sla dan toch aan 

het downloaden, hoewel ik er niet zo voor ben.” Een ander stelt: “Van RHEM dacht ik nu bewust, ‘ik ga gewoon via 

Ebay’. Voor dertig euro heb je daar twee spellen. Kijk, dan blijft het ook leuk.” 

De prijs kan een reden zijn voor het feit dat games veelal niet worden gekocht. 63 procent van de 

geënquêteerden vindt digitale spellen duur. Ook de aanschaf van een computer of spelcomputer kan voor 

velen een drempel vormen: twee op de drie senioren zegt deze duur te vinden. 90 procent zegt ook niet te 

overwegen om digitale spellen op een ander apparaat te gaan spelen. 

Gratis spellen zijn populair en kennis om zelf games te kopen ontbreekt bij de helft van de 

geënquêteerden. 

18 Een editie van CHIEF: een tijdschrift met de slogan ‘Iedereen gamer’. 

33


4.5 4.5 Vaardigheden 

Vaardigheden 

Ongeveer de helft van de geënquêteerden (54 procent) is van mening dat zij door digitale spellen te 

spelen computervaardigheden leren. Ook de geïnterviewde respondenten denken dat gamen enigszins de 

computervaardigheden kan stimuleren. Weinig geïnterviewden kunnen echter een concreet voorbeeld van 

zo’n vaardigheid noemen, wat kan liggen aan het feit dat de geïnterviewden al een relatief hoog niveau 

van computervaardigheid bezitten. Er wordt opgemerkt: “Bij mij niet maar misschien voor mensen die bang zijn 

voor de computer.” 

Hoe heeft u geleerd digitale spellen te spelen? 

Via werk 

Van broers of zussen 

Anders 

Van v rienden 

Via een com putercurs us 

Van kleinkinderen 

Van kinderen 

Door het gewoon te doen 

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 


Figuur 11 

Zoals blijkt uit figuur 11 heeft de grote meerderheid van de respondenten geleerd om digitale spellen te 

spelen door het gewoon te doen. Dat er desondanks nog elementen zijn die een optimale speelervaring in 

de weg staan, blijkt uit de vinding dat bijna driekwart van de geënquêteerde gamers zegt liever geen 

spellen te kopen die in het Engels zijn. 

4.5.1 Belemmeringen 

De geïnterviewde respondenten zien de Engelse taal daarentegen niet als een belemmering, hoewel het 

Nederlands wel de voorkeur geniet: “Dat wordt maar doorspekt met Engelse uitingen, dat stoort mij wel een 

beetje. (…) Maar het is geen belemmering. Nee hoor, ik snap best dat die [digitale spellen] in het Engels worden 

gemaakt.” Ook onderzoek uitgevoerd door Nintendo geeft aan dat de Engelse taal vijftigplussers er niet 

van weerhoudt om de games te kopen. De elkaar tegensprekende resultaten geven blijk van een wellicht 

te ruim geformuleerde stelling (“Ik koop liever geen digitale spellen die in het Engels zijn.”) of een verschil 

in mening tussen de geïnterviewde en geënquêteerde respondenten. 

34


60% 

40% 

20% 

0% 


Handleidingen worden bijna even vaak wel als niet geraadpleegd. 53 procent van de geënquêteerden zegt 

altijd de handleiding (of spelinstructies) te lezen voor het spelen van een digitaal spel, de overige 47 

procent doet dit niet. De geïnterviewden – met name de liefhebbers van adventures – noemen vooral 

belemmeringen die te maken hebben met de besturing van het spel. Zo zijn teksten vaak te klein en 

slecht leesbaar en zijn handelingen als de besturing van het personage soms een bron van (milde) 

ergernis. 

Velen hebben ook moeite met de vaardigheden die soms nodig zijn rondom het spel, zoals het installeren 

van patches. Men komt er echter met wat hulp prima uit. Die hulp wordt via allerlei creatieve wegen 

zelfstandig gevonden. Zo zijn forums en gamewebsites snel gevonden voor een patch, cheat of 

walkthrough. 

De meerderheid van de geënquêteerden vertoont echter niet deze zelfredzaamheid. Ruim 60 procent is 

niet op de hoogte van wat cheats zijn en ruim driekwart van de respondenten is onbekend met het 

fenomeen walkthroughs. Deze kennis is echter meer gerelateerd aan het genre van het avonturenspel en 

versterkt het vermoeden dat de geënquêteerde Seniorweb-bezoekers voornamelijk casual games spelen 

waarvoor deze specifieke gamekennis niet vereist is. Het feit dat men niet op de hoogte is, geeft echter – 

naast de gebleken situatiespecificiteit van gamewijsheid - wel aan dat deze gameterminologie ver van 

hen af staat. 

Ja Nee Weet ik niet 

Ik gebruik cheats. 


75% 

50% 

25% 

0% 

Ja Nee Weet ik niet 

Ik gebruik walkthroughs. 

Figuur 12 Figuur 13 

Gamende vijftigplussers zijn verdeeld over welke zaken een belemmering vormen bij het gamen. 

35


4.6 Omgeving 

De grote afstand die vijftigplussers voelen tot games en gaming, werkt door in de wijze waarop er met de 

omgeving over hun hobby wordt gepraat. Men heeft het meestal niet over games maar over 

computerspellen of “spelletjes op de computer”. Het valt op dat veel vijftigplussers menen hun 

gameperikelen niet te kunnen delen met hun directe omgeving. 

Dit ligt volgens hen vooral aan het feit dat mensen het maar vreemd vinden: “Die snappen daar de ballen 

niet van.” Een ander merkt op: “Iedereen lacht zich altijd kapot, dat ik online spellen speel. Op jouw leeftijd! Die 

vinden dat geschift. Een beetje… tja, dat is toch misschien, dat weet ik niet, of het de leeftijd is. Ik werk dus met 

allemaal hogeropgeleiden. Voor hen is het not done.” Er lijkt zelfs een klein taboe te rusten op het spelen van 

games. Zo vertelt een geïnterviewde: “Ik vertel het ook maar weinig mensen. Ik wil niet dat stempel hebben, die 

zit de hele dag spelletjes te doen.” Een ander vertelt: “Ik heb het idee dat ze zeggen van: ‘Die is niet helemaal zuiver 

want die speelt spelletjes op de computer, het lijkt wel een kind.’ Dan vul ik natuurlijk de gedachten in van een ander, 

maar dat idee krijg ik dan wel eens.” 

Schaamte is voor de meerderheid van de geïnterviewden een te groot woord. Maar een enkeling verbindt 

gamen expliciet met lui zijn “Ik denk dat ik nog een beetje moeite heb met lui zijn, als je spelletjes zit te doen dan 

ben je lui.” De meerderheid van de geënquêteerden vindt niet dat het spelen van digitale spellen zonde is 

van de tijd: 58 procent is het oneens met deze stelling. Opvallend is dat toch 12 procent van de gamers 

meent dat digitale spellen spelen wel degelijk zonde is van de tijd. Bijna eenderde heeft hierover geen 

uitgesproken mening. 

Gamende vijftigplussers delen hun gameperikelen niet met de naaste omgeving. 

Ook de mentaliteit ten opzichte van het eigen gamegedrag is een indicator van de gamewijsheid van de 

vijftigplusser en geeft inzicht in de specificiteit van (gamewijsheid van) het individu. Dat velen moeite 

hebben ervoor uitkomen te gamen, of voelen dat er sprake is van weerstand vanuit de omgeving, geeft 

aan dat men een sociale norm – dat gamen slecht, kinderachtig en voor niet voor ouderen is – doorbreekt 

door toch digitale spellen te spelen. 

4.7 Conclusies: de gamewijsheid van gamende vijftigplussers 

Gamende vijftigplussers blijken een erg diverse groep die ondanks de sterk uiteenlopende kenmerken 

een aantal overeenkomsten deelt. Zo houden veel gamende senioren van uiteenlopende genres casual 

games (puzzelspellen, woordspellen, kaartspellen en bordspellen) en adventures: games waarin het 

puzzelelement voorop staat en de hersenen aan het werk worden gezet. 

De voorkeur voor avonturenspellen en casual games geeft weliswaar aan dat gamende senioren houden 

van digitale spellen met puzzelelementen, maar voorspelt weinig over de wijze waarop een game 

gespeeld wordt. De (puzzel)spellen die vaak onder de noemer casual games worden geschaard, 

veronderstellen dat men even kort tussendoor een spelletje doet. In de praktijk blijken veel respondenten 

echter ook langere tijd en erg fanatiek bezig te zijn met een dergelijk digitaal spel. 

36


Het is belangrijk te realiseren dat hoewel veel oudere gamers casual games spelen, zij niet per definitie 

ook casual gamers zijn. Onderzoeken die vijftigplussers presenteren als casual gamers verhullen vaak dat 

deze gamers in feite veelal meer overeenkomsten vertonen met de stereotype hardcore gamer, die 

veelvuldig, langdurig en met veel toewijding games speelt. 

Er vindt behoorlijk wat zelfreflectie plaats over het eigen gamegedrag. Vooral op het punt van geweld en 

verslaving hebben gamende senioren een behoorlijk uitgesproken mening. Verslaving en geweld worden 

gerelateerd aan het beeld van ‘echte’ gamers: een beeld waar de overgrote meerderheid van de 

respondenten zich van distantieert. De gamende vijftigplussers menen geen games te spelen en geen 

gamer te zijn maar omschrijven zichzelf eerder als liefhebbers van computerspellen. Gamen wordt 

geassocieerd met jongeren, spelcomputers, vecht- en schietspellen en online spelen tegen anderen. Echte 

gamers zouden volgens de respondenten competitiever zijn, meerdere handelingen tegelijkertijd 

uitvoeren en langere tijd achter elkaar gamen. 

Dit imago van gaming als iets voor jongeren, houdt verband met de wijze waarop men erover 

communiceert met de omgeving. Gamende senioren vinden digitale spellen veelal geen zonde van de tijd, 

maar erover praten met leeftijdgenoten die niet gamen is not done. Deze bevindingen betreffende de 

mentaliteit van ouderen ten opzichte van gamers en gaming zijn geheel in lijn met de resultaten van het 

kwalitatieve onderzoek van Copier (2002). 

Vijftigplussers spelen vaker gratis games dan dat ze games kopen. Er wordt vooral veel gedownload en 

gratis gespeeld op websites. Vooral de spellenpagina van Seniorweb is populair, hetgeen vermoedelijk 

voornamelijk de selectiviteit van de onderzochte populatie aangeeft. Meer dan de helft van de 

respondenten vindt dat ze onvoldoende kennis bezit om zelf digitale spellen te kopen: een indicator van 

het feit dat de senioren menen slecht op de hoogte te zijn van het aanbod. 

De moeite met de Engelse taal, relatieve onbekendheid met gameterminologie, weinig animo om op een 

ander digitaal apparaat dan de pc te gamen en moeite met de hoge prijs van games, computers en 

spelcomputers geven aan dat ‘traditionele’ games voor velen niet als interessant worden gezien. De 

actieve manier van informatieverzameling en de creatieve wijze waarop aan (gratis) spellen wordt 

gekomen, verraden echter een grote vaardigheid om op geheel eigen wijze te gamen. 

37


5.. CONCLUSIIES EN AANBEVELIINGEN 

De vraag die in dit onderzoek centraal stond - Hoe beleven ouderen digitale spellen en hoe verhoudt zich 

dit tot de wijze waarop zij door de game-industrie worden benaderd? – is in dit onderzoek onderzocht 

vanuit de veronderstelling dat er sprake is van een kloof tussen gamende vijftigplussers en de 

(traditionele) game-industrie. De affiniteit van de game-industrie met een oudere doelgroep is onderzocht 

door middel van literatuuronderzoek en diepte-interviews met een drietal (marketing)medewerkers 

binnen de game-industrie. De gamebeleving van gamende vijftigplussers is in kaart gebracht door middel 

van een zevental diepte-interviews met gamende, jonge senioren en een webenquête onder ruim 

vierhonderd gamende Seniorweb-bezoekers. Gamebeleving is benaderd in de vorm van het begrip 

gamewijsheid en verwijst naar de kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee gamers zich bewust, 

kritisch en actief verhouden tot games, gamers en game-industrie. 

5.1 De gamende vijftigplusser en de game-industrie 

Met gamewijsheid werd benadrukt dat de beleving van een game – naast het daadwerkelijke spelen van 

het spel - zich met name openbaart in de context van het spelen. De gamewijsheid van senioren is 

gesitueerd in een context waarin een sociale norm bepaalt dat ouderen geen echte gamers (kunnen) zijn. 

Dit heeft tot gevolg dat oudere spelers van digitale spellen een discrepantie vertonen tussen hun 

daadwerkelijke gamegedrag en hun attitude ten opzichte van gaming: hoewel zij wel degelijk gamen, zien 

zij dit niet als gamen. 

Oudere gamers zien zichzelf niet als gamer. 

Dit feit is oorzaak en gevolg van een proces waarin beeldvorming over gamers wordt gecreëerd en in 

stand wordt gehouden door zowel de game-industrie als oudere gamers zelf. 

De gamende vijftigplusser 

Gaming wordt door ouderen - en ook in mindere mate door de game-industrie – beschouwd als iets dat 

hoort bij jongeren. Daarom wordt er weinig met de omgeving gecommuniceerd over de eigen 

gameactiviteiten. Er wordt weinig gebruik gemaakt en er bestaat relatief weinig kennis over media en 

informatiebronnen die gericht zijn op gamers. Deze matige gamewijsheid kan worden verklaard vanuit 

het feit dat ouderen voornamelijk casual games spelen: deze digitale spellen zijn simpelweg weinig terug 

te vinden in gamersmedia. 

Gebleken is dat de voorkeur voor uiteenlopende genres casual games de oudere gamer niet per definitie 

tot een casual gamer maakt. Veel ouderen spelen de spellen op ‘hardcore wijze’: veelvuldig, langdurig en 

met veel toewijding. De onderverdeling in casual en hardcore gamers is dan ook problematisch. 

38


De game-industrie 

De commerciële logica die de industrie voortstuwt bepaalt echter dat de zeer diverse gamerspopulatie 

wordt gereduceerd tot beperkte segmenten van casual en hardcore. Dit botst met de aard van de 

gamerspopulatie die zich niet laat vangen in een eenduidig profiel. 

Naast de problematische segmentering staat het negatieve imago van games een soepeler wisselwerking 

tussen een oudere doelgroep en de game-industrie in de weg. Ondanks dat dit imago ouderen er niet van 

weerhoudt om games te spelen, is het wel de oorzaak van het feit dat games toegankelijker kunnen 

worden gemaakt voor een groter publiek. Gaming toegankelijk maken voor een bredere doelgroep lukt 

echter al behoorlijk met initiatieven die de dichotomie van casual en hardcore doorbreken. 

5.2 Aanbevelingen 

In het licht van deze bevindingen kunnen een aantal aanbevelingen worden gedaan. Allereerst moet de 

betekenis van termen als ‘game’, ‘gamer’ en ‘de game-industrie’ breder worden gedefinieerd. Meer 

aandacht voor (de spelers van) casual games is gewenst omdat zij de potentie hebben om de gevestigde 

gamecultuur - waar het negatieve imago van geweld en verslaving een zware last op de schouders is - om 

te vormen naar een bredere gamecultuur waarin mensen van beide seksen, van alle leeftijden en met 

allerlei gamegewoontes en –voorkeuren een plek hebben. Om dit te bewerkstelligen zal een ontwikkeling 

moeten plaatsvinden in de wijze waarop games worden gemaakt en verkocht. 

Dat deze ontwikkeling al gaande is, valt te zien in de casual getinte initiatieven van Nintendo die 

bijvoorbeeld in haar reclame-uitingen voor de Wii ook oudere gamers laat figureren. Ook Zylom is een 

casual gamesbedrijf dat een nieuwe weg is ingeslagen met haar marketing en spellen gericht op (oudere) 

vrouwen. En ook de hardcore divisie van Microsoft beseft –bijvoorbeeld met de Xbox Live Arcade - dat een 

focus op de casual games liefhebber de manier is om een bredere doelgroep te bereiken. In deze nieuwe 

initiatieven verschuift het discours van een focus op geavanceerde technologie voor de stereotype jonge, 

mannelijke gamer naar een discours waarin gaming wordt ge(re)presenteerd als een sociale activiteit die 

voor iedereen toegankelijk is en plezier oplevert. 

1. Een toekomst waarin de dichotomie van casual en hardcore – in games, gamers en game-industrie – 

naar elkaar toegroeit, is uitermate bevorderlijk voor de insluiting van alle (oudere) gamers die zichzelf niet 

als gamer beschouwen. 

Daarnaast heeft dit onderzoek – met het idee van gamewijsheid - willen pleiten voor een andere manier 

van het onderzoeken van gamebeleving. Ouderen zijn bij uitstek een groep gamers die laat zien dat 

gamers games op geheel eigen wijze beleven en dat deze beleving door meer wordt beïnvloed dan slechts 

de activiteit van het gamen an sich. Tot op heden lijkt de industrie nog niet optimaal in te springen op 

deze diversiteit en complexiteit van gamebeleving. 

39


Door meer kwalitatief en kwantitatief onderzoek te doen naar kennis, vaardigheden en mentaliteit van 

gamers ten op zichte van games, gamers en gamecultuur – en vooral door te erkennen hoe deze 

gamewijsheid wordt beïnvloed door een bredere sociaal-maatschappelijke context waarin cultuur, 

marketing en technologie bepalend zijn – is een betere wisselwerking tussen producent en consument 

binnen handbereik. 

2. Andere benadering van onderzoek naar gamebeleving door erkenning van invloed van bredere 

(sociale) contexten is gewenst. 

40


Adams, E. “Designer’s Notebook: Casual Versus Core.” Gamasutra, August 2000. 23 mei ’08. 

 

6.. LIITERATUUR 

Adams, E. & B. Ip. “From Casual to Core: A Statistical Mechanism for Studying Gamer Dedication.” 

Gamasutra, June 2002. 23 mei ’08. 

 

Aison, C, G. Davis, J. Milner and E. Targum, “Appeal and Interest of Video Game Use Among the Elderly”. 

Harvard University Graduation Paper, unpublished, 2002. 

Ajzen, I. “The Theory of Planned Behavior.” Organizational Behavior and Human Decision Processes. 50, p. 

179-211, 1991. 

Apperly, T. A. “Genre and Game Studies: Toward a Critical Approach to Video Game Genres.” Simulation & 

Gaming, 37.1 (2006): 6-23. 23 mei ’08. 

< https://www.myuu.nl/http://sag.sagepub.com/cgi/reprint/37/1/6> 

Baarda, D.B., M.P.M. de Goede en A.G.E. van der Meer-Middelburg. Open interviewen. Praktische 

handleiding voor het voorbereiden en afnemen van open interviews. Houten: Stenfert Kroese, 1996. 

Baarda, D.B., M.P.M. de Goede en J. Teunissen. Kwalitatief onderzoek. Praktische handleiding voor het 

opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Stenfert Kroese, 1997. 

Bryce, J. en Jason Rutter. “Killing Like a Girl: Gendered Gaming and Girl Gamers' Visibility.” Computer 

Games and Digital Cultures Conference Proceedings. DiGRA Digital Library. Juni 2002. 23 mei ’08. 

 

Bryce, J. en Jason Rutter. Understanding Digital Games. Sage: London, 2006. 

Cassell J. en H. Jenkins. From Barbie to Mortal Kombat: Gender and Computer Games. MIT Press, 2000. 

CBS; Centraal Bureau voor de Statistiek. “Internetvaardigheden”. Centraal Bureau voor de Statistiek, 

Voorburg/ Heerlen, 2008. 23 mei 2008. 

Chan, E. en Vorderer, P. “Massively Multiplayer Online Games.” Playing Computer Games: Motives, 

Responses, and Consequences. Red. Vorderer, P. & Bryant, J. Mahwah. NJ: Lawrence Erlbaum, 2006. 

41


Copier, M. “Ouderen & Games: Een Kwalitatief Onderzoek Naar Ouderen die Digitale Spellen Spelen.” 

International Institute of Infonomics en Centrum voor Gender en Diversiteit. Heerlen, Maastricht, 2002. 

Copier, M. “The Other Game Researcher: Participating in and Watching the Construction of Boundaries in 

Game Studies.” Level Up Conference Proceedings Utrecht: University of Utrecht, november 2003, p. 404- 

419. 23 mei ’08. 

Cornet, E. “Minder Internetvaardigheden. Online Oudjes Halen de Gemiddelde Internetvaardigheid 

Omlaag.” Metro, 4 maart 2008. 

Duimel, M. “Verbinding Maken: Senioren en Internet.” Sociaal Cultureel Planbureau: Den Haag, september 

2007. 23 mei ’08. 

 

Ermi, L. en F. Mäyrä. “Fundamental Components of the Gameplay Experience: Analysing Immersion”. In: 

Selected Papers Proceedings of DiGRA 2005 Conference: Changing Views – Worlds in Play. Vancouver: 

Simon Fraser University & DiGRA, 2005. 23 mei ’08. 

Goldstein, J., L. Cajko, M. Oosterbroek, M. Michielsen, O. van Houten en F. Salverda, “Video Games and the 

Elderly”. Social Behavior and Personality: volume 24, no. 4. 1997. p.345-352. 

Heijboer, H. ”Videogames”. Draft graduation paper Rotterdam University. 27 maart 2008. 23 mei ’08. 

 

Janssen, Skylla en Micha van der Meer. De Game-industrie. Boom onderwijs, 2007. 

Juul, J. “The Game, the Player, the World: Looking for a Heart of Gameness”. In Level Up: Digital Games 

Research Conference Proceedings, Red. Copier, M. and Raessens, J. 30-45. Utrecht: Utrecht University, 

2003. 23 mei ’08. 

 

Kallio, K.P., K. Kaipainen and F. Mäyrä. “Gaming Nation? Piloting the International Study of Games 

Cultures in Finland”. Hypermedia Laboratory: University of Tampere. 2007. 23 mei ’08. 

 

Kerr, A. “Women Just Want to Have Fun – A Study of Adult Female Players of Digital Games”. Level Up 

Conference Proceedings. DiGRA Digital Library. November 2003. 23 mei ’08. 

 

Kerr, A. The Business and Culture of Digital Games. London: Sage. 2006. 

42


Kuittinen, J., A. Kultima, J. Niemelä en J. Paavilainen. “Casual Games Discussion”. Future Play: : 

Proceedings of the 2007 conference on Future Play: Toronto, Canada, 2007. 23 mei ’08. 

Mäyrä, F. “The Contextual Game Experience: On the Socio-Cultural Contexts for Meaning in Digital Play”. 

DiGRA 2007 Situated Play Conference Proceedings. 23 mei ’08. 

 

Newman, James. Videogames. London and New York: Routlege. 2004. 

Pratchett, R., Harris, D., Taylor, A. & Woolard, A. “Gamers in the UK: Digital Play, Digital Lifestyles.” 

London: BBFC, 2005. 23 mei ’08. 

Raad voor Cultuur. “Mediawijsheid: de ontwikkeling van nieuw burgerschap”. Juli 2005. Homepage OCW. 

23 mei ’08. 

Schott, G.R. en Thomas, S. “The Impact of Nintendo’s “For Men” Advertising Campaign on a Potential 

Female Market”. Eludamos. Journal for Computer Game Culture. 2008, 2 (1), p.41-52. 23 mei ‘08. 

 

Southern, M. “The Cultural Study of Games, More than just Games.” International Game Developers 

Association. October 2001. 23 mei ’08. 

< http://www.igda.org/articles/msouthern_culture.php > 

Squire, K. “Cultural Framing of Computer/Video Games”. The International Journal of Computer Game 

Research. 2. 1. (2002). 23 mei ’08. 

TNS NIPO en Newzoo. “Eenderde Nederlandse vrouwen bezoekt regelmatig gamesites”. 31 januari 2008. 

23 mei ’08. < http://www.tns-nipo.com/ > 

Glaser, B.G., en A.L. Strauss. The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research. 

Chicago: Aldine, 1967. 

Wallace, M., en B. Robbins. “IGDA 2006 Casual Games White Paper.” 2006. 23 mei ’08. 

 

Wester, F. en V. Peters. Kwalitatieve Analyse. Uitgangspunten en procedures. Bussum: Uitgeverij Coutinho, 

2004. 

Whitcomb, R. G. “Computer Games for the Elderly”. Computers and Society. (1990): 20.3, p. 112-115. 

43


Williams, D. “The Video Game Lightning Rod: Constructions of a New Media Technology. 1970-2000.”. 

Information, Communication and Society, 6 (4), 2003. p. 523-550. 23 mei ‘08. 

 

Williams, D. “A Brief Social History of Game Play”. Playing Computer Games: Motives, Responses, and 

Consequences. Red. Vorderer, P. & Bryant, J. Mahwah. NJ: Lawrence Erlbaum, 2006. 

Zylom Media. “Meet Sophie: Casual Gamer. The European Casual Gamer Defined”. 2007. 

44


A: Verklarende woordenlijst 

B: Respondenten email 

C: Topiclijst gamers 

D: Vragenlijst webenquête 

7.. Biijjllagen 

45


Verklarende Verklarende Verklarende woordenlijst 

woordenlijst 

BI IIJJLLAAGEE A 

Adventure een game die wordt gekenmerkt door een narratief waarin de speler – 

vaak vanuit een first person perspectief - via een omweg met vele 

obstakels - die te overwinnen zijn door logisch nadenken en het maken 

van puzzels, uiteindelijk moet komen tot de oplossing van het grote 

mysterie of probleem. Sommige adventures bevatten actie-elementen 

of elementen van role playing games, maar doorgaans is het 

puzzelelement het sterkst aanwezig. Voorbeelden zijn MYST en RHEM. 

Casual game een veelal eenvoudig te leren, simpel te spelen, relatief goedkope 

game met niet-gewelddadige inhoud en cartooneske uitstraling waar 

spelers relatief snel een doel bereiken; vaak omschreven als het 

tegengestelde van hardcore games. 

Casual gamer persoon die games speelt op een casual wijze, of een casual houding 

heeft ten opzichte van games; niet per definitie een casual game speler 

want een casual gamer kan ook hardcore games (op casual wijze) 

spelen. 

Casual game speler persoon die casual games speelt; niet per definitie een casual gamer 

want een casual game speler kan ook op hardcore wijze een casual 

game spelen. Kan ook een hardcore gamer zijn. 

Cheat manier om een voordeel in de game te creëren door de regels van het 

spel (tijdelijk) te omzeilen. 

Console spelcomputer; voorbeelden zijn de Xbox en de Playstation. 

First person perspectief eerste persoons perspectief; veel shooters hanteren een dergelijk 

perspectief waarbij de speler de game speelt door de ogen van het 

personage. 

Game digitaal spel. 

Gamer speler van een game. 

Handheld compacte spelcomputer; voorbeelden zijn de Nintendo DS en 

Playstation Portable (PSP). 

Hardcore game een technologisch geavanceerde, relatief dure game met doorgaans 

realistische graphics en een actie-element waarin de speler veelal op 

competitieve wijze een doel moet bereiken; vaak omschreven als het 

tegengestelde van casual games. 

46


Hardcore gamer persoon die games speelt op hardcore wijze, of een hardcore houding 

heeft ten opzichte van games; niet per definitie een hardcore game 

speler want een hardcore gamer kan ook casual games op hardcore 

wijze spelen en dus een casual game speler zijn. 

Hardcore game speler persoon die hardcore games speelt; niet per definitie een hardcore 

gamer want een hardcore game speler kan ook op casual wijze een 

hardcore game spelen. 

Massive Multiplayer Online Game game waar de speler online tegen of met andere spelers speelt. 

Voorbeelden zijn WORLD OF WARCRAFT en EVERQUEST. 

Patch een stukje software dat (door de uitgever van een game) beschikbaar 

wordt gesteld om updates uit te voeren of fouten te verbeteren in een 

spel. 

Role playing game game waarin de speler zich inleeft in een karakter en zodoende – 

alleen of met anderen – een verhaal volgt of creëert. Voorbeelden zijn 

NEVERWINTER NIGHTS en THE ELDER SCROLLS. 

Shooter game waarin de speler een (schiet)wapen hanteert om verder te komen 

in het spel. Voorbeelden zijn DOOM en CRYSIS. 

Walkthrough een tekst waarin een speler oplossingen of aanwijzingen vindt om 

verder te komen in het spel. 

47


Geachte heer/ mevrouw, 

Respondenten Respondenten Respondenten email 

email 

BI IIJJLLAAGEE B 

Allereerst: dank voor uw reactie en fijn dat u mee wilt doen! In deze mail zal ik even toelichten wat mijn onderzoek 

precies inhoudt en hoe ik uw hulp goed kan gebruiken. 

Kort gezegd wil ik (door middel van interviews) van zowel de spelers als van de bedenkers van digitale spellen weten 

wat hun verwachtingen zijn van een spel. Voor dit onderzoek praat ik ook met een aantal mensen uit de game- 

industrie die de spellen bedenken, ontwikkelen en verkopen. Op deze manier hoop ik in kaart te brengen wat er 

eventueel verbeterd kan worden aan de communicatie tussen de spelers (de 50+ consumenten) en de game- 

industrie. 

Ik wil van u graag weten wat uw ervaringen zijn met digitale spellen (uw speelgewoontes, voorkeuren, reacties uit uw 

omgeving op uw hobby) en ook wat u vindt van digitale spellen in het algemeen (het aanbod, reclames etc.). Dit wil ik 

achterhalen door middel van een halfgestructureerd interview, wat wil zeggen dat het meer een gesprek is dan een 

interview. Dit gesprek neem ik op. Alles wat u mij vertelt, wordt vertrouwelijk behandeld. Het bandje is alleen bedoeld 

om het interview uit te schrijven. Als ik alle interviews heb verwerkt, schrijf ik een verslag waarin ook uw uitspraken 

kunnen staan. Deze zijn geheel anoniem en u bent voor anderen dus niet te herkennen. 

Voorwaarden voor het deelnemen aan dit onderzoek zijn: 

- u bent ouder dan 50 jaar 

- u speelt minstens 2 uur per week een digitaal spel 

- het spelen van digitale spellen beschouwt u als een hobby 

Als u verder nog vragen heeft, hoor ik het graag. Wanneer alles duidelijk is, hoop ik dat u een afspraak wilt maken 

voor het gesprek. Daarvoor kunt u mij bellen op of natuurlijk mailen op dit adres. 

Heel graag tot ziens! 

Met vriendelijke groet, 

Yvonne Woldberg 

48


Persoonsgegevens 

Persoonsgegevens 

Naam: 

Leeftijd: 

Geboorteplaats: 

Woonplaats: 

Woonsituatie: 

Hoogst genoten opleiding: 

Werkend ja/nee 

Burgerlijke staat: 

Kinderen ja/nee 

Internetverbinding ja/nee 

Technische achtergrond? 

Omschrijving computervaardigheden: 

Waarvoor wordt de computer nog meer gebruikt? 

Topiclijst Topiclijst gamers 

gamers 

BI IIJJLLAAGEE C 

Andere vormen van mediagebruik? (Hoe vaak) televisie, internet (MSN? forums?), radio, tijdschriften, krant? Welke 

precies? 

1. 1. Speelg Speelgewoontes 

Speelg ewoontes Kunt Kunt Kunt u u beschrijven beschrijven wat wat voor digitale spellen u zoal sspeelt? 

s peelt? 

Hoe lang speelt u al? 

Speelt u alleen of samen? 

Online of offline? 

Spelen mensen in uw omgeving ook? 

Heeft u een favoriet spel? 

Wat vindt u belangrijk in de inhoud van een spel? 

Hoe vaak speelt u? En waar? 

Vindt u dat (te) vaak/weinig? Noemt u zichzelf verslaafd? 

Ook wel eens spelletjes via MSN? Zylom? Windows standaardspellen? Spelletjes.nl? 

Hoe bent u in aanraking gekomen met digitale spellen? 

2. 2. 2. Aankoop Aankoop Aankoop 

Hoe Hoe ko komt ko komt 

mt u u aan aan uw uw uw spellen? spellen? 

spellen? 

Koopt u zelf spellen? 

49


Wat zijn de ervaringen in winkels? Kunt u snel vinden wat u zoekt? 

Gaat u wel eens naar een gespecialiseerde game-winkel? 

Zou u wel eens een kijkje willen nemen in een game-winkel? 

Zou u wel eens andere spellen willen uitproberen? 

Hoe hoort u over nieuwe spellen? 

Gaat u actief op zoek naar nieuwe spellen? 

3. 3. Aanbod Aanbod 

Wat Wat vindt vindt u u van van het het aanbod aanbod van van digitale digitale spellen? 

spellen? 

Kunt u gemakkelijk leuke spellen vinden? 

Wordt u daarbij geholpen door iemand? 

Vraagt u wel eens om advies in een winkel? 

Gaat u wel eens naar een gespecialiseerde games-winkel? 

Probeert u wel eens andere genres uit? 

Welk soort game moet er volgens u nog worden gemaakt? 

4. 4. Verschillen Verschillen ouderen/jongeren 

ouderen/jongeren ouderen/jongeren 

Vindt Vindt u u dat dat er er versch verschillende versch illende spellen voor ouderen en en jongeren 

jongeren 

bestaan? 

bestaan? 

Denkt u dat ouderen en jongeren anders omgaan met digitale spellen? 

5. 5. Effecten Effecten Denkt Denkt u u dat dat het het spelen spelen van van digitale digitale spellen spellen bepaalde bepaalde effecten heeft op spelers? 

Verschil in effecten op jongeren en ouderen? 

Zijn er volgens u verschillen tussen bijvoorbeeld vijftigers en zeventigers? Of veertigers en zestigers? 

Je leest wel eens dat gamen slecht zou zijn; voorbeeld Telegraaf. Wat vindt u daarvan? 

Wat vindt u van de claim dat digitale spellen verslavend zijn? 

Wat vindt u van de claim dat het spelen van digitale spellen voordelige effecten heeft? 

Ziet u voor uzelf bepaalde voordelen van het spelen van digitale spellen? (efficiënter gebruik internet/ 

forums, sneller reactievermogen, beter geheugen, beter kunnen plannen, sociale contacten?) 

50


Denkt u dat het spelen van digitale spellen leidt tot ontwikkeling van andere (computer)vaardigheden? 

6. 6. Omgeving Omgeving 

Wat Wat vindt vindt uw uw omgeving omgeving van van het het feit feit dat dat u u digitale digitale spellen spellen speelt? speelt? 

speelt? 

Wat vindt uw partner/kinderen/kleinkinderen ervan dat u digitale spellen speelt? 

Wat denkt u dat anderen (onbekenden) vinden van vijftigplussers die computerspellen spelen? 

Zijn digitale spellen wel eens onderwerp van gesprek? 

Zou u wel eens willen praten met anderen over spellen? 

7. 7. Inhoud Inhoud Inhoud 

Wat Wat vindt vindt u u belangrijk belangrijk in in de de inhoud inhoud van van een een een spel? 

spel? 

Vindt u dat ouderen andere zaken belangrijk vinden in een spel dan jongeren? 

Wat vindt u van geweld in spellen? 

8. 8. Imago Imago Wat Wat vindt vindt vindt u u van van de de de wijze waarop er in de media over digitale spe spellen spe 

llen wordt gepraat? 

gepraat? 

Is er volgens u verschil tussen (de benaming) digitale spellen en games? 

Voelt u zich aangesproken (wekt het interesse, trekt het aandacht) als u leest of hoort over games? 

Voelt u zich aangesproken als u leest of hoort over gamers? 

9. 9. (games)Mediagebruik (games)Mediagebruik 

Zoekt Zoekt u u wel wel eens eens naar naar informatie informatie over over digitale digitale spellen? 

spellen? 

Gebruikt u daarvoor het Internet? 

Praat u wel eens mee of forums? 

Leest u wel eens tijdschriften/bezoekt u websites/kijkt u televisieprogramma’s waar u informatie vindt over 

digitale spellen? 

Wat voor informatie vindt u interessant? (oplossingen om verder te komen in het spel, informatie over 

nieuwe spellen, recensies, discussies/praten over spellen met andere spelers?) 

Zou u meer willen leren over het spelen van digitale spellen? Op welke manier? (cursus, forum, boek, zelf 

uitproberen?) 

51


Wat is uw geslacht? 

man 

vrouw 

Wat is uw leeftijd? 

Vragenlijst Vragenlijst webenquête 

webenquête 

Wat is de hoogste opleiding die u heeft gevolgd na de lagere school? 

geen 

lbo, lts, huishoudschool 

mulo, ulo, mavo 

mbo 

mms, havo 

hbs, vwo, gym, atheneum 

hbo, kweekschool, conservatorium, mo-akten 

wetenschappelijk onderwijs 

Op dit moment... (meerdere antwoorden mogelijk) 

bent u gepensioneerd 

heeft u betaald werk 

doet u vrijwilligerswerk 

werkt u in uw eigen huishouding 

anders 

Wat is uw burgerlijke staat? 

gehuwd en samenwonend 

partner en niet samenwonend 

alleenstaand 

Wat is uw huidige woonsituatie? 

zelfstandig 

verzorgingshuis 

aanleunwoning 

bejaardentehuis of woonzorgcentrum 

anders 

Hoeveel kinderen heeft u? (Graag een getal invullen) 

Hoeveel kleinkinderen heeft u? (Graag een getal invullen) 

Welke elektronische apparaten gebruikt u? (Meerdere antwoorden mogelijk) 

Mobiele telefoon 

Televisie: beeldbuis 

BI IIJJLLAAGEE D 

52


Televisie: flatscreen 

Dvd speler 

Digitale fotocamera 

Scanner 

Printer 

Autonavigatiesysteem 

MP3 speler 

Speelt u wel eens een spel op de computer of spelcomputer (console)? 

nee en dat zou ik niet willen uitgesloten van deelname 

nee, maar dat zou ik wel willen door naar lijst niet-gamers 

ja 1-2 maal per week door naar lijst gamers 



ja, dagelijks door naar lijst gamers 

Vragen Vragen voor voor de de gamers 

gamers 

Hoe heeft u geleerd digitale spellen te spelen? (Meerdere antwoorden mogelijk) 

Door het gewoon te doen 

Van vrienden 

Van broers of zussen 

Van kind(eren) 

Van kleinkind(eren) 

Via een computercursus 

Via werk 

Anders 

Anders, namelijk …. 

Ik ben een gamer. 

ja 

nee, ik niet 

nee, alleen jongeren zijn gamers 

wat is een gamer? 

Ik gebruik cheats. 

Ja 

Nee 

Weet ik niet 

Ik gebruik walkthroughs. 

Ja 

Nee 

Weet ik niet 

53


Bent u het eens met de volgende stellingen? 1=helemaal 1=helemaal oneens, oneens, 2=oneens, 2=oneens, 3=neutraal, 3=neutraal, 4=eens, 4=eens, 5=helemaal 5=helemaal eens 

eens 

Ik lees altijd de handleiding van een spel, voor ik begin 

Ik ben op zoek naar andere mensen om mee samen te spelen 

Het is moeilijk te kiezen uit verschillende digitale spellen 

Ik overweeg ook op een ander apparaat digitale spellen te spelen 

Ik bewaar (save) vaak mijn digitale spel om daarmee door te gaan op een ander tijdstip 

Het is moeilijk te kiezen uit verschillende digitale spellen 

Ik leer computervaardigheden door het spelen van digitale spellen 

Jongeren spelen andere digitale spellen dan ouderen 

Ik houd ervan om nieuwe digitale spellen uit te proberen 

Ik vind dat er voldoende geschikte digitale spellen voor mij verkrijgbaar zijn 

Bent u het eens met de volgende stellingen? 

Ik wil graag op de hoogte zijn van nieuwe digitale spellen 

Ik vind digitale spellen duur 

Ik vind computers of spelcomputers (consoles) duur 

Ik vind het een risico om een spel te kopen wat ik niet ken 

Ik heb onvoldoende kennis over digitale spellen om zelf een digitaal spel te kopen 

Ik koop liever geen spellen die in het Engels zijn 

Ik speel liever geen gewelddadige spellen 

Gewelddadige spellen zijn slecht voor kinderen 

Het spelen van digitale spellen, is zonde van de tijd 

De makers van digitale spellen denken alleen aan jongeren 

Een digitaal spel moet inhoudelijk gaan over een interesse die ik al heb, anders zal ik deze niet spelen 

54


Ik vind het makkelijk om een leuk digitaal spel voor mijzelf uit te kiezen 

Ik loop het gevaar om verslaafd te raken aan de digitale spellen die ik speel 

Koopt u wel eens digitale spellen? Zo ja, waar? (Meerdere antwoorden mogelijk) 

niet 

entertainmentzaak 

elektronicazaak 

speelgoedzaak 

kantoor/boekhandel 

warenhuis 

online winkel 

gamewinkel 

lidmaatschap 

ergens anders 

Krijgt u wel eens digitale spellen? Zo ja, van wie? (Meerdere antwoorden mogelijk) 

nee 

partner 

vrienden 

broer/zus 

kinderen 

kleinkinderen 

van iemand anders 

van iemand anders, namelijk … 

Speelt u wel eens digitale spellen waar u niet voor betaalt? Zo ja, hoe komt u aan deze spellen? (Meerdere 

antwoorden mogelijk) 

Nee 

Ik download gratis digitale spellen van een website 

Ik leen digitale spellen van iemand of van de bibliotheek 

Ik speel alleen gratis spellen die al aanwezig zijn op mijn computer 

Ik krijg of maak zelf kopieën van bestaande spellen 

Ik speel spellen die worden meegeleverd bij andere producten (bijv. tijdschriften) 

SeniorWeb 

Hoe komt u aan informatie over digitale spellen? (Meerdere antwoorden mogelijk) 

Ik zoek niet zelf naar informatie over spellen 

Via vrienden of familie 

Tijdschriften of computerbladen 

Kranten of reclamefolders 

Via de televisie 

Winkel (bijv. computerwinkel of spellenwinkel) of winkelpersoneel 

Websites over digitale spellen 

Online gesprekken met anderen (bijv. forum of MSN) 

55


Anders 

Anders, namelijk 

Welke bronnen gebruikt u niet, maar zou u eventueel wel willen gebruiken voor informatie over digitale spellen? 

(Meerdere antwoorden mogelijk) 

Seniorweb 

Anders 

Ik zal niet zelf gaan zoeken naar informatie over digitale spellen 

Via vrienden of familie 

Tijdschriften of computerbladen 

Kranten of reclamefolders 

Via de televisie 

Winkel (bijv. computerwinkel of spellenwinkel) of winkelpersoneel 

Websites over digitale spellen 

Online gesprekken met anderen (bijv. forum of MSN) 

Anders, namelijk … 

56

GAMENDE VIJFTIGPLUSSERS EN DE GAME -INDUSTRIE - Ecp

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?