Twickelblad voorjaar 2012

In dit nummer
Van de Rentmeesterij 3
Nieuw elan de Wendezoele 4
Mijn Twickel: Wim Schultze 6
Verjonging Overpark zichtbaar 7
Restaurator Edwina Brinckmann 8
Zicht op Twickel: Lisette Pelsers 10
Steun versoberd plan Rondweg 11
Fotocollage Winter 2012 12
Zilverrruil Twickel-Middachten 14
Twickel-hackers kappen en kloven 16
Vereniging Vrienden van Twickel 17
VVT bundelt belangen 18
Traverse Dieren biedt kansen 20
Bijen in de weer voor waskaarsen 22
Berichten van de Buitenplaats 23
Colofon
Redactie:
Rob Bloemendal
Aafke Brunt
Helmig Kleerebezem
Albert Schimmelpenninck
Martin Steenbeeke (eindredactie)
Vaste medewerkers:
Christine Sinninghe Damsté
Inlevering kopij:
Voor 7 mei 2012
Schalkburgerstraat 11, 7551 GR, Hengelo
Twickelblad@stnbk.nl
Het Twickelblad is een gezamenlijke
kwartaaluitgave van de Stichting Twickel
en de Vereniging Vrienden van Twickel.
Het blad geeft informatie over de historie
en het beheer van Twickel in al zijn
aspecten.
Lidmaatschap, mutaties, adreswijzi gingen:
secretaris@vriendenvantwickel.nl of
Postbus 107, 7490 AC Delden. Lid maatschap
van de Vereniging Vrienden van
Twickel (incl. toezending Twickelblad)
bedraagt minimaal e 19,- per kalenderjaar;
hogere bijdrage is welkom.
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 2 3
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
De Wendezoele neemt bezoekers mee terug in
de tijd.
Meer info: www.vriendenvantwickel.nl
Losse nummers kosten e 4,- en zijn
verkrijgbaar in de landgoedwinkel van
Stichting Twickel, de VVV-Delden en
The Read Shop in Delden.
Niets uit deze uitgave mag, op welke
wijze dan ook, worden verveelvoudigd
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming
van de redactie. De redactie
behoudt zich het recht voor artikelen
in te korten en te redigeren.
Lay­out:
Morskieft Ontwerpers
van Visuele Identiteit
Druk:
Van Marle BV
Foto’s, tenzij anders vermeld, zijn o.a
gemaakt door: Rob Bloemendal,
Aafke Brunt, Hans Gierveld,
Helmig Kleerebezem, Han Morskieft,
Albert Schimmelpenninck,
Wilke Schoemaker, Martin Steenbeeke,
Alexander van den Tweel, Ton Westgeest.
ISSN 0927-6548
Van de redactie
Wie heeft dat schilderijtje van de Heilige
Maagd Maria in de boom gehangen? De
vraag is me herhaaldelijk gesteld, nadat de
‘Mariaverschijning’ op Twickel begin dit
jaar in de publiciteit kwam. In een deels
holle eikenstam is een schilderijtje met de
afbeelding van Maria vastgeschroefd. Op
zo’n hoogte dat de verantwoordelijke persoon
hulp van boven of een ladder nodig
heeft gehad. Het schilderijtje hangt er al
sinds de zomer van 2011 maar werd lange
tijd niet opgemerkt door het grote publiek.
Het kreeg brede bekendheid nadat de
Twentsche Courant Tubantia er melding
van maakte. Andere media, zoals De Telegraaf,
Radio 538 en Radio en TV Oost volgden.
Het leidde tot extra drukte op de Meijerinkveldkampsweg
in Azelo.
Wandelaars liepen er speciaal een blokje
voor om. “Misschien wordt dit wel een
bedevaartplaats. Zo is Lourdes ook ontstaan”,
zei een gelovige wandelaar voor de
camera’s van de regionale omroep, voordat
hij een kruisje sloeg. Een bedevaartsoord is
het niet geworden, maar de beeltenis van
Maria hangt er nog. Een intrigerende vraag
blijft ook waarom het schilderijtje daar
is neergehangen. Is het een actie tegen
bomenkap? Op de eik staat per slot van
rekening een oranje cirkel, ten teken dat hij
zijn langste tijd gehad heeft.
Het zou theoretisch kunnen maar een beetje
natuurliefhebber weet dat bomen niet het
eeuwige leven hebben en dat er in elk bos
van tijd tot tijd gekapt moet worden. En
Twickel zorgt doorgaans snel voor jonge
aanplant, zoals momenteel in het Overpark.
Is het dan wellicht een pr-stunt van
Twickel zelf? Ook dat had gekund, maar
onbescheiden kun je zeggen dat alleen al
de nieuwe Umfassungsweg zoveel (landelijke)
publiciteit en wandelaars trekt, dat
Twickel zo’n actie niet nodig heeft.
Het raadsel zal wel nooit opgelost worden.
Maar als de persoon die Maria op Twickel
wil vereren, zich alsnog met zijn of haar
motief bekend wil maken, houdt de redactie
van het Twickelblad zich aanbevolen.
Martin Steenbeeke
van de rentmeesterij
Hoogfrequent Spoorvervoer brengt oosten
van het land zwaar in de problemen
Sommige problemen keren met een zekere regelmaat terug en dwingen ons
tot actie. Bij Twickel gaat het dan vaak om de infrastructuur. Het landgoed
Twickel ligt nu eenmaal op de Oost-West as, de kortste verbinding van de
Randstad met Berlijn en verder. Ruim tien jaar geleden konden wij een
zucht van verlichting slaken omdat minister Netelenbos besloten had geen
goederenspoorlijn door Oost-Nederland aan te leggen. Door de uitbreiding
van de Rotterdamse haven en het besluit om de spoorlijnen in de Randstad
vrij te maken voor personentreinen (“Hoogfrequent Spoorvervoer”) zijn de
plannen voor de goederenspoorlijn weer uit de kast gehaald.
Voor 2030 houdt men rekening met 98
goederentreinen die door Oost-Nederland
naar Oldenzaal moeten. Wegens geldgebrek
denkt men dat over het bestaande
spoor te doen. Stelt u zich deze route eens
voor: dwars door plaatsen als Arnhem,
Velp, Dieren, Brummen en Zutphen.
Vandaar is er de keuze tussen de route
over Deventer, Almelo, Borne en naar
Hengelo of de “Twentekanaallijn” van
Zutphen langs Lochem en door Goor en
Delden naar Hengelo. Als je doordenkt wat
het betekent om bijvoorbeeld de spoorlijn
door Delden geschikt te maken voor dit intensieve
gebruik dan wordt een belangrijk
deel van de bebouwde kom onleefbaar.
De enige afdoende oplossing zou ondertunneling
van de vele bebouwde gebieden
zijn maar daar ontbreekt het geld voor. De
angst die bij landgoedbeheerders leeft
is dat men deze problemen denkt op te
lossen door nieuwe spoortrajecten aan te
leggen om de bebouwde gebieden heen.
Hoe zou je dat in het geval van Delden willen
doen? Dat kan niet iets anders betekenen
dan een enorme aanslag op het landgoed
Twickel. In Dieren en andere plaatsen
speelt precies hetzelfde probleem. Het is
mijn overtuiging dat zo’n aantal goederen-
treinen onmogelijk over bestaand spoor
door Oost-Nederland kan worden geleid.
De enige geschikte oplossing is het doortrekken
van de Betuweroute door dun
bevolkt gebied richting Duitsland. Laten
we dit probleem in Europees verband
oplossen. Het gaat tenslotte ook om internationaal
goederenvervoer.
Hopelijk hebben velen van u de gelegenheid
aangegrepen om te reageren op
de startnota voor dit onzalige plan met
de mistige titel “Notitie Reikwijdte en
Detailniveau”.
Station Delden.
Albert Schimmelpenninck

Nieuw elan voor museumboerderij
de Wendezoele
Als op 28 april museumboerderij de Wendezoele de deuren opent voor het
nieuwe seizoen is er in dubbel opzicht sprake van een frisse start. Er is een
nieuw bestuur aangetreden dat met ambitieuze plannen meer bezoekers
naar de boerderij en het omliggende land aan de Twickelerlaan wil trekken.
“Mensen weten vaak niet wat wij te bieden hebben.”
Wie museumboerderij de Wendezoele
binnen stapt, gaat een halve eeuw terug in
de tijd. De wanden zijn bedekt met oude
voorwerpen en met kleine exposities wordt
nagebootst hoe het leven in en rond de
boerderij er in de jaren vijftig van de vorige
eeuw uitzag. Zo zijn er bijvoorbeeld een
miniklaslokaal, een huiskamer en een
keuken ingericht met meubelen en attributen
uit die tijd. “Mensen staan vaak versteld
van hoe veel hier te zien is”, zegt
bestuurslid Truus ten Bokum. “Veel mensen
weten hoe de Wendezoele van buiten
eruit ziet, maar heel veel zijn ook nog
nooit binnen geweest.” Gezeten rond een
tafel in gebouw de Spieker doen Truus ten
Bokum en collega-bestuurders Wim
Holterman en Carla Veldhof hun verhaal.
Op de achtergrond is vrijwilliger Gerrit
Oude Groeninger bezig met het hand-
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 4 5
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
‘t Kokhok
Het nieuwe bestuur heeft zichzelf als doel
gesteld meer mensen over de drempel van
de museumboerderij te krijgen. Nu komen
er jaarlijks zo’n 10.000 bezoekers; eens in
de vijf jaar als er een grote bloemententoonstelling
wordt gehouden, verdubbelt
dit aantal. Ook zonder bloemententoonstelling
is er gedurende het seizoen dat
loopt tot eind oktober voldoende te zien.
Wandelpaden geven toegang tot het akkerbouwland
waar diverse ouderwetse gewas-
sen worden verbouwd en geoogst. De
wagen loods staat vol met werktuigen die
vroeger in de landbouw en veeteelt werden
gebruikt. Tijdens demonstratiedagen
worden ouderwetse ambachten, zoals
spinnen, weven, mandenmaken of zandstrooien
beoefend. In ‘t kokhok, een gebouwtje
op het erf, kan een ouderwetse
oven worden bewonderd. Vroeger werd
hier met takkenbossen vuur gestookt. Het
zijn in de ogen van het bestuur allemaal
verborgen schatten die het verdienen om
(her)ontdekt te worden.
Ontdekkingsreis
De Wendezoele is achttien jaar geleden opgericht
en voortgekomen uit een landbouwtentoonstelling
van de Overijsselse
Landbouwmaatschappij OLM, halverwege
de jaren tachtig. Erve Brinckate aan de
Twickelerlaan is voor dit doel van een ‘normaal’
draaiend boerenbedrijf veranderd in
een museumboerderij. De gebruikte materialen
en attributen die tentoon worden
gesteld zijn veelal afkomstig van andere
boerenbedrijven op het landgoed. Na de
ziekte en het overlijden van initiatiefnemer
en voorzitter Ab Jansen in 2010 begon er
voor de Wendezoele bestuurlijk een onrustige
periode. Daar is begin dit jaar een
punt achter gezet met het aantreden van
een deels nieuw bestuur.
wel steeds minder van deze vrijwilligers
fysiek in staat om al het werk te kunnen
doen. Jarenlang is er met een vaste kern
gewerkt en heeft het verversen van het vrijwilligersbestand
weinig aandacht gekregen.
“We passen ons werk er nu op aan”,
verduidelijkt Carla Veldhof. “We planten
bijvoorbeeld geen tien maar vijf rijen aardappelen.
En we gaan tezijnertijd een sloot
dichtmaken zodat het onderhoud van de
tuin makkelijker wordt. Het wordt gewoon
teveel.” Het werven van nieuwe vrijwilligers
is dan ook één van de doelstellingen
die het nieuwe bestuur zich heeft opgelegd.
“Als er mensen zijn die geen affiniteit
met de tuin of het land hebben, maar wel
koffie willen schenken voor bezoekers zijn
ze ook van harte welkom.”
Jongere generatie
In en rond de museumboerderij is er
genoeg te doen. Dit komende seizoen
krijgt de kruidentuin een opknapbeurt en
worden in de aanpalende groententuin
‘vergeten groenten’ als schorseneren verbouwd.
De expositie in de Spieker zal in
grote lijnen in stand blijven. Het is en blijft
het doel om het boerenleven van de jaren
vijftig te schetsen; landbouwvoorwerpen
uit latere jaren worden niet toegevoegd.
“Dan is het einde zoek”, verklaart Carla
Veldhof. Wel zal de opstelling kritisch
worden bekeken. Het heeft te maken met
de wens om de doelgroepen uit te breiden.
Gerrit Oude Groeninger dorst huttentut.
Het feit dat er rond de boerderij levende
dieren lopen trekt wel gezinnen met kinderen
en er komen jaarlijks ook zo’n dertig
schoolklassen maar de meeste bezoekers
zijn 60-plus. “Ouderen voelen zich aangesproken
doordat ze zaken van vroeger
herkennen”, zegt Wim Holterman, “maar
we willen ook de jongere generatie bereiken.
“ Op die manier kan de kennis over
het boerenleven worden overgedragen. De
huidige kennis houdt bij veel kinderen niet
over, zegt Truus ten Bokum. “Je staat er
versteld van hoeveel kinderen niet weten
dat melk van een koe komt. Die denken
dat het uit een pak komt.“
Themadagen
Het vernieuwde bestuur wil dat bezoekers
niet alleen voor de bestaande museumonderdelen
komen, maar ook door extra
activiteiten worden verleid. Daarom
worden dit seizoen themadagen georganiseerd.
In mei wordt bijvoorbeeld een
themadag gras georganiseerd, met allerlei
activiteiten zoals het maaien met een zeis.
“Hier gaan we extra publiciteit aan geven,
zodat we hopen dat er veel mensen
komen”, zegt Carla Veldhof. Volgend jaar
hoopt de Wendezoele ook met wisselexposities
te beginnen; de eerste is gepland
rond het thema ‘schoolplaten’. Veel musea
in Nederland proberen meer en jonger
publiek te trekken door met digitale hulpmiddelen
te werken, maar voor de Wende-
Vlnr. Carla Veldhof, Wim Holterman en Truus ten Bokum voor ‘t kokhok.
Carla Veldhof, Henny Vunderink en Truus
ten Bokum hebben versterking gekregen
van Wim Holterman, Wim Morsink en
Freek Tuitert. “Op zich liep alles wel door
maar voor de nieuw aangetreden bestuur-
Activiteit Datum
ders is het toch een ontdekkingsreis”, zegt
Themadag gras zaterdag 19 mei
matig dorsen van huttentut. Uit de zaden
wordt olie geperst. Huttentut wordt nog
de nieuwe voorzitter Carla Veldhof. “Je
moet wel affiniteit hebben met het boeren-
Themadag vee zaterdag 16 juni
op het land bij de Wendezoele verbouwd. leven”, verklaart Wim Holterman. Hij is op
Themadag oogsten zaterdag 21 juli
Het is één van de vele tradities die hier in
stand wordt gehouden, net zoals zoveel
een steenworp afstand van de Wendezoele
geboren en getogen op erve Möllinkwoner.
Oogstmiddagen maandag 23 t/m zaterdag 28 juli
andere gebruiken die door de mechanisatie Carla Veldhof is werkzaam in de agrarische
Harmonicadag zondag 19 augustus
of modernisering tot het verleden behoren. bedrijfsverzorging en Truus ten Bokum
heeft zich als vrijwilliger al een tiental jaren
Honing slingeren zaterdag 25 augustus
voor de Wendezoele ingezet, voornamelijk
Wendezoele-dagen dinsdag 11 t/m zaterdag 15 sept.
als vlechter van manden. “Maar als
bestuurder wordt je overal voor ingezet,
Themadag inmaken zaterdag 15 september
bijvoorbeeld in de tuin en bij het schoonmaken.”
Themadag dorsen zaterdag 20 oktober
Vrijwilligers
Ook de meeste vrijwilligers hebben een
band met het boerenleven. Het aantal van
zeventig vrijwilligers oogt fors, maar in de
praktijk schuilt er wel een probleem. Door
de vergrijzing zijn er in de loop der jaren
Afsluiting seizoen zaterdag 27 oktober
De Wendezoele laat het boerenleven van de
jaren vijfig zien.
zoele is dat vooralsnog een brug te ver. “Ik
zie hier de eerste jaren nog geen QR-code
verschijnen”, zegt Carla Veldhof. “Van
ons publiek heeft niet iedereen een
iPhone. Wij hebben meer aan een systeem
waarbij je als je op een knop drukt een
stem uitleg geeft.” Vooralsnog wordt ook
deze taak, met veel passie en plezier, uitgeoefend
door vrijwilligers. Zoals zoveel
op de Wendezoele.
Martin Steenbeeke
Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag 13.30 - 17.00 uur.
In juli en augustus worden er op woensdag en zaterdag demonstraties gehouden en
is de Wendezoele op maandag van 13.30 - 17.00 uur geopend.
Entree: 6-12 jaar € 1,00, vanaf 13 jaar € 3,00.
Meer informatie via www.wendezoele.nl of info@wendezoele.nl.

mijn twickel
Wim Schultze in zijn Sunbeam.
Sunbeam in
de schuur
Wim Schultze is de trotse eigenaar
van een Sunbeam auto die ooit
eigendom was van Twickel. Zijn vader
kocht de klassieke Engelse sportwagen
in 1969 voor fl. 2.000 gulden van
barones van Heeckeren. Hoewel
hij er zelf nooit in heeft gereden,
wil Schultze de auto niet kwijt.
“Maar als ik hem verkoop, doe ik
dat aan Twickel.”
“Ik ben zelf een fanatieke motorrijder,
maar mijn vader zag vooral het gevaar en
wilde liever dat ik ging autorijden. In 1969,
toen ik 21 was, hoorde hij van de chauffeur
van Twickel, Cor de Jager, dat Twickel enkele
auto’s wilde verkopen. Het ging om een
Armstrong Siddeley en de Sunbeam. Hij
kocht de Sunbeam, de meest sportieve,
met het idee dat ik dan wel zou zwichten.
Maar ik wilde niet beloven dat ik geen
motor meer zou rijden, dus heeft hij zelf
de auto gehouden. Hij heeft er veel plezier
van gehad. Witte pet op, moeder met vastgestrikt
hoedje ernaast, open dak; zo hebben
ze verschillende tochtjes door Twente
gemaakt. In 1988 is mijn vader nog bij het
kasteel geweest op bezoek bij de familie
Zu Castell. Daar heb ik nog foto’s van.
Begin jaren negentig, toen hij te oud werd
om zelf te rijden, is de auto op mijn naam
gezet.”
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 6 7
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
“Het mooie is dat mijn vader de hele
geschiedenis van de auto bewaard heeft.
De auto, bouwjaar 1955, is in Den Haag gekocht
van de Internationale Automobielmaatschappij.
Mijn vader is de tweede
eigenaar en heeft alles bijgehouden;
onderhoudsbeurten, reparaties, et cetera.”
“Toen ik de auto overnam, was er al een
probleem met de motor. Drie van de vier
uitlaatkleppen zijn volgens mij beschadigd,
maar dit kan gerepareerd worden.
Dat is er nooit van gekomen. Ik ben toch
teveel motorman. Mijn hobby is het
opknappen van oude motorfietsen, daar
heb ik meer plezier in. De vraag is of je
deze auto moet restaureren of alles zoveel
Schultze sr. bracht met de Sunbeam een bezoek aan de familie Zu Castell.
mogelijk bij het oude moet laten en alleen
hetgeen nodig is repareren. Ik weet dat
mijn vader de auto éénmaal heeft overgespoten.
Hij was door Twickel letterlijk kaalgepoetst.
Op Twickel werden de auto’s één
keer per week gepoetst en de rode onderlaag
werd zichtbaar.”
“Het is denk ik de enige Sunbeam Talbot
cabriolet die nog in Nederland is. In Engeland
zijn er meer bewaard gebleven. Ik heb
verschillende aanbiedingen gehad om hem
te verkopen, zelfs van een museum, maar
heb alles afgewimpeld. Ik weet dat Twickel
ook geïnteresseerd is en heb toegezegd
dat áls ik hem verkoop, ik dat waarschijnlijk
aan Twickel doe. Net als elke Deldenaar
heb ik wat met Twickel. Ik waardeer het
landgoed en draag het een warm hart toe.
Wat de auto op moet brengen is moeilijk
te bepalen omdat er in Nederland geen
vergelijkingsmateriaal is. De Sunbeam
staat voorlopig mooi droog in de schuur. “
Martin Steenbeeke
Naschrift: De Armstrong Siddeley is volgens het boek
“The silence of the sphinx”(1995) in de handel terecht
gekomen en snel in conditie achteruit gegaan. In de
tachtiger jaren is de auto gekocht door een lid van de
Nederlandse Siddeley Armstrong Owners Club. Of de
auto gerestaureerd is, is niet bekend.
Verjonging Overpark zichtbaar
De trouwe bezoekers van het landgoed hebben het gemerkt; in de afgelopen
maanden zijn er in het Overpark verschillende bomen gekapt, om plaats te
maken voor nieuwe aanplant. De werkzaamheden maken onderdeel uit van
het herstel van het Overpark, zoals uitvoerig omschreven in de recente
winteruitgave van het Twickelblad.
Meest in het oog springend is de kap van
225 jaar oude eiken aan de Twickelerlaan.
Van de twintig gevelde bomen was de helft
in een dermate slechte conditie dat kap
onvermijdelijk was. De andere bomen hadden
nog enkele jaren mee gekund, maar
om het laanbeeld tussen het kasteel en
erve Braamrot gelijk goed te herstellen, is
gekozen voor een complete vernieuwing.
In totaal zijn er aan de Twickelerlaan 120
eiken geplant. De hele klus is door de eigen
medewerkers van Twickel in de maand
januari uitgevoerd, een knappe prestatie.
In het kader van de laanverjonging is ook
de Sequoia tegenover het kasteel geveld.
De boom, die ook niet gezond bleek te
zijn, zou een aantal nieuwe eiken verdringen.
Deze boom werd in 1982 aan het bestuur
van Twickel aangeboden als dank
voor de gastvrijheid die Twickel in dat jaar
bood aan een expositie over het Overijssels
Landschap en dat van Twickel in het
bijzonder. De sequoia werd aangeboden
door de besturen van het Nuts Departement
Delden en van de Stichting Het
Overijssels Landschap. Twickel onderzoekt
of het mogelijk is elders een opvolger
te planten.
Dit voorjaar worden er langs de Hengelosestraat
aan de Deldense kant van de
Rondweg 80 nieuwe eiken geplant. Hiermee
wordt de begrenzing van het park
beter gemarkeerd. Als de vleermuizen deze
nieuwe trekroute van de stad richting het
jachtgebied in de Twickeler bossen hebben
ontdekt, worden langs de parallelweg van
de Rondweg bomen verwijderd.
Tegenover de Landgoedwinkel zijn aan
weerszijden van de nieuw aangelegde
Eysincsdijk in november en december in
totaal 300 eiken geplant. De komende
maanden zullen aan de Kooidijk 500 nieuwe
beuken worden geplant. Afgelopen najaar
zijn hier al oude bomen geveld.
Martin Steenbeeke
Kapwerkzaamheden in de Twickelerlaan.
De Twickelerlaan is voorzien van 120 nieuwe eiken.
Aanplant langs de Eysincsdijk.

Bedoeld voor de eeuwigheid
De schilderijen in kasteel Twickel worden onderhouden door
schilderijenrestaurator Edwina Brinckmann. Elk jaar gaat een aantal
schilderijen door haar deskundige handen. Onderstaand geeft zij een
toelichting op het restauratiewerk.
Ter voorbereiding van dit artikel bladerde
ik in de ordner “Restauraties TW”, om met
enige verbazing te constateren dat ik al in
1991 betrokken ben geraakt bij Twickel om
het onderhoud van de schilderijen ter
hand te nemen. En achteraf weet ik dat
ook wel weer, want de zoon waarvan ik
toen in verwachting was is inmiddels 19
jaar oud! De beheerders uit die tijd, Bram
en Jannie Hassink, namen het behoud van
het kasteelinterieur voortvarend ter hand
en dat was ook hard nodig want in het niet
meer actief bewoonde kasteel was inmiddels
een hardnekkig schimmelprobleem
ontstaan.
Schimmels
Er werd expertise ingehuurd en aan de
hand daarvan een protocol opgesteld ter
bestrijding van de schimmel: allereerst
vochtbeheersing in alle vertrekken d.m.v.
het plaatsen van ontvochtigers maar ook
door het invoeren van een iets hogere
binnen temperatuur (minimaal 13˚C).
Voorts werden alle objecten regelmatig
droog gereinigd met doeken die na gebruik
gewassen werden op 90˚C en er werden
stof zuigers aangeschaft met een zogenaamd
HEPA-filter om te voorkomen dat
schimmelsporen tijdens het zuigen aan de
achterkant van het apparaat er weer uitvlogen.
Ook de schilderijen waren aan schimmels
ten prooi gevallen; niet direct zichtbaar
aan de voorkant, maar wel aan de
altijd in het donker verkerende achterkant.
Door jaarlijks een aantal schilderijen ter
hand te nemen is in de loop van twintig
jaar het grootste deel van de collectie in ordentelijke
staat gebracht. Dat zijn natuurlijk
nooit restauraties van A tot Z geweest.
In een dergelijke omvangrijke collectie
werk je vanuit een zeker pragmatisme: wat
vragen de objecten om onder de gegeven
“Zeegezicht met schepen op woelige zee”. Schilderij van J.C. Schotel (1787-1838).
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 8 9
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
omstandigheden zo goed mogelijk behouden
te blijven. Je beperkt je dan tot het gebied
van de conservering, dat wil zeggen
een halt toebrengen aan het in werking
zijnde verval. Daar komt op zichzelf al veel
bij kijken.
Gewicht
Allereerst het inrichten van de werkplek. Ik
moet nagenoeg mijn hele atelier mobiliseren
om ter plekke niet verlegen te komen
zitten om een lijmsoort, roetspons, eendenwiek,
warmtezakje, pincet, tang, ophangogen,
schroefjes, noem maar op.
Vervolgens moeten de te behandelen schilderijen
van de muur gehaald worden,
waarbij ik altijd graag aanwezig ben om
extra schade te voorkomen. Dat vergt veel
mankracht, want het gewicht van een schilderij
uit deze collectie, inclusief de vaak
zware vergulde lijst, kan oplopen tot 80 kg
met een enkele uitschieter van 120 kg zoals
”Zeegezicht met schepen op woelige
zee” van J.C. Schotel in de Drostenkamer.
Bij schilderijen op doek begint de behandeling
met het controleren van de verflaag
op eventueel loszittende verfdeeltjes. Het
is belangrijk die als eerste vast te zetten
met een passende lijmsoort, eventueel
met behulp van een warme spatel. Dan
wordt het schilderij omgedraaid om aan de
achterkant te beginnen met het verwijderen
van stof, vooral uit de ruimte tussen
het doek en het spieraam. Het is altijd
weer verrassend hoeveel ongewenste
zaken zich daar ophopen: stukjes muurpleister,
insectenschildjes, eventueel losgeraakte
spieën uit het spieraam. Vanwege
het hier aanwezige schimmelprobleem
wordt de achterkant van het doek en het
spieraam bovendien afgenomen met een
schimmelwerend middel.
Spanning op het doek
Het spieraam wordt goed nagekeken op
actieve houtworm en zo nodig behandeld.
Op Twickel zijn veel schilderijen in de twintiger/dertiger
jaren van de vorige eeuw
bedoekt door restaurator Hesterman. Dit
betreft wasbedoekingen met zwaar steunlinnen,
waarbij de oorspronkelijke spieramen
zijn vervangen door stevige ramen.
Ook hij heeft daarbij soms aangetekend
dat het oorspronkelijke doek en spieraam
schimmel vertoonde. Hoewel een impregnatie
met was het schilderslinnen minder
ontvankelijk maakt voor vocht, blijven de
schimmels actief omdat ook bijenwas een
smakelijk natuurproduct is.
Edwina Brinkmann heeft de Drostenkamer omgetoverd tot een tijdelijk atelier.
Het is belangrijk dat het doek goed op
spanning is en niet zwabbert. Beweging
geeft op microniveau schade aan de verflaag.
Olieverf is in de loop van 100 jaar volledig
uitgehard en mist de buigzaamheid
om nog mee te kunnen bewegen. Scheurtjes
oftewel craquelé is dan het gevolg. Je
kunt de spanning op het doek verbeteren
door het spieraam op de hoeken iets uit te
spieën. De spieën worden met koordjes
vastgezet aan het spieraam, zodat ze er
niet meer uit kunnen vallen. Bij onbedoekte
schilderijen, waarbij het schilderslinnen
dus nog in de originele staat verkeert,
wordt soms besloten om een beschermende
plaat aan de achterkant aan te brengen.
Dit buffert tegen stof en tegen schommelingen
in het omgevingsklimaat.
Vernis
Na de achterkant is de beschilderde zijde
van het schilderij aan de beurt. Tot de conservering
hoort het verwijderen van oppervlakkig
vuil, meestal bestaande uit roetaanslag
en faeces van vliegen en spinnen. Op
Twickel tref ik niet zoveel nicotineaanslag
op de schilderijen. Het verwijderen van de
vernislaag, alleen omdat die vergeeld is, is
zeer zelden aan de orde. Er moet dan een
meer dan esthetische reden voor zijn, zoals
schimmelaantasting in de vernis. Een
gedegradeerde of beschadigde vernislaag
kan meestal nog verholpen worden door
het schilderij opnieuw te vernissen, over
de oude laag heen die zich dan weer “vult”
oftewel regenereert.
Naast schilderijen op doek kent de collectie
ook schilderijen op paneel. Deze
komen we vooral tegen in de omvangrijke
19de eeuwse collectie van J.D.C. van Heeckeren
van Wassenaer. Hier zien we dat het
traditionele streekeigen eikenhout heeft
plaatsgemaakt voor tropisch hout, meestal
Mahonie.
Het voordeel van het gebruik van tropisch
hout betreft de enorme omvang van de bomen,
waardoor men grote panelen uit één
stuk kon zagen. De voorheen eiken
panelen zijn altijd opgebouwd uit meerdere,
verlijmde delen. Ze zijn gevoeliger voor
kromtrekken en barsten en moeten in zeer
constante klimatologische condities
bewaard worden. Het tropische hout is
van nature zeer stabiel en deze schilderijen
verkeren dan ook in een perfecte staat.
Vergulde lijsten
De lijst om het schilderij vraagt eveneens
veel zorg. Een deel van de schilderijen op
Twickel is in de dertiger jaren van de vorige
eeuw voorzien van nieuwe, eikenhouten
lijsten. Toen vond men dat blijkbaar mooi,
nu denken we daar heel anders over. Het
enige voordeel is dat deze zware eikenhouten
lijsten onverwoestbaar zijn en afgezien
van wederom wat schimmelaantasting,
verder geen onderhoud behoeven. Problematischer
zijn de monumentale vergulde
lijsten, opgebouwd uit een meestal
grenen - houten kern waar overheen de geornamenteerde
afwerking is aangebracht
van pâte en tenslotte het bladgoud. Pâte is
een mengsel van dierlijke lijm en krijt. Het
is een soort deeg, dat buigzaam is en over
het hout wordt gedrapeerd. Spanningsverschillen
tussen het hout en de pâte veroorzaken
vaak scheuren en schilfering in de
ornamentering. Om losgeraakt pâte weer
vast te lijmen gebruik je waterhoudende
lijmen, die de eveneens hygroscopische
lijm in het originele materiaal activeert,
waardoor een goede verbinding tot stand
komt. Ontbrekende stukjes in het verguldsel
worden altijd ingekleurd met aquarelverf,
zodat je een controlemiddel hebt:
nieuwe schade valt dan direct in het oog.
Dat het bovendien esthetisch een beter
beeld geeft is een prettige bijkomstigheid.
Na de behandeling van schilderij en lijst,
moeten beiden weer bijeengebracht worden.
De sponning van de lijst wordt opgevuld
met houten latjes, zodat het schilderij
er precies in past en niet kan schuiven.
Daarna volstaat de lichte druk van metalen
inlijststrips om het schilderij op zijn plaats
te houden. Daarmee is afgerekend met de
ouderwetse spijkers en kurkjes waarmee
het schilderij oorspronkelijk was bevestigd.
Van het geheel van bovenstaande behandeling
wordt per object een verslag gemaakt,
waarin alle gebruikte materialen staan vermeld.
Dit moet toekomstig onder houd aan
de schilderijen door generaties restauratoren
na mij, vereenvoudigen.
Edwina Brinckmann-Rouffaer
Edwina Brinckmann-Rouffaer (1961), studeerde Kunst-
geschiedenis aan de Universiteit van Utrecht. Gedu-
rende die studie en nog enkele jaren daarna bekwaam-
de zij zich in het vak van schilderijenrestaurator. Als
hoeder van het erfgoed bewoont zij met haar gezin het
ouderlijk huis in Amersfoort, alwaar zich ook het restauratieatelier
bevindt.

zicht op twickel
Een schone slaapster van
wereldformaat
‘De wereldcollectie van kasteel Twickel’ kopte
de Telegraaf op 6 januari 2011, naar aanleiding
van twee tentoonstellingen uit de
kunstcollectie van Kasteel Twickel: in het
Haags Historisch Museum en in Keramiek -
museum Princessehof in Leeuwarden. Nu
is De Telegraaf De Telegraaf, maar het
staat vast dat de collectie Twickel inderdaad
van uitzonderlijk niveau is, zowel
kwantitatief als kwalitatief. Bovendien is de
collectie grotendeels bewaard gebleven in
de oorspronkelijke omgeving, wat bijna
niet meer voorkomt, ook niet in de vele
grote huiscollecties die bijvoorbeeld Engeland
rijk is.
In de tentoonstelling in Den Haag was de
schilderijenverzameling van Jacob Derk
Carel baron van Heeckeren van Wassenaer
(1809-1875) te zien, die in 1831 trouwde
met de Marie Córnelie gravin van Wassenaer
Obdam, erfdochter van Twickel. Hij
woonde aan de Lange Voorhout 13 in Den
Haag en gebruikte Twickel als buitenhuis.
Aangestoken door koning Willem II en
diens broer Frederik begon hij schilderijen
te verzamelen, vooral van eigentijdse schil-
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 10 11
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
Museumdirecteur Lisette Pelsers heeft op 1 maart het Rijksmuseum
Twenthe in Enschede verruild voor het Kröller-Müller Museum in Otterlo.
Bij haar overstap moedigt ze Twickel aan om de omvangrijke kunstcollectie
toegankelijk te maken voor een breder publiek.
ders als Schotel, Schelfhout, Van de Sande
Bakhuyzen, Barend Koekkoek en Bosboom.
De meeste van de 120 schilderijen
die hij bijeenbracht, gingen na zijn dood
naar Twickel. Ooit wilde Van Heeckeren bij
het kasteel twee galerijen bouwen om ze
ten toon te stellen, maar dat is er nooit
van gekomen.
In ongeveer dezelfde periode toonde het
Princessehof een deel van de collectie
Kakiemon-porselein van Twickel. Ook deze
verzameling Japans porselein is uitzonderlijk
en omvat veel sets van borden in verschillende
maten, die alleen eind 17de, begin
18de eeuw te koop waren toen ze nog
vrij nieuw waren, en die je dus alleen in
heel oude verzamelingen aantreft. In het
artikel in de Telegraaf noemt Menno Fitski,
conservator Aziatische Kunst van het Rijksmuseum
Amsterdam, de Kakiemon-
collectie van het Engelse Burghley House
als enige andere voorbeeld.
De vergelijking met dit majestueuze huis
uit de tijd van Elizabeth I is ook anderszins
interessant. Want waar de website van
Burghley opent met een ‘welkom’ tot ‘one
of Europe’s most outstanding and important
family estates’ en foto’s toont van bezoekers
in de volledig ingerichte zalen en
kamers, legt twickel.nl sterk de nadruk op
het landgoed en het beheer daarvan en
worden geïnteresseerden gewaarschuwd
dat het kasteel ‘geen museum’ is. De
Stichting Twickel heeft de taak om het kasteel
als particulier huis in stand te houden
en bezoek wordt niet aangemoedigd.
Alleen de echte doorzetters kunnen bij
‘veelgestelde vragen’ lezen dat er een
schriftelijk verzoek voor een rondleiding
gericht kan worden aan de Stichting.
Dat betekent dat de tentoonstellingen in
Den Haag en Leeuwarden verleden jaar de
eerste - en voorlopig laatste - gelegenheid
waren om een glimp op te vangen van
het indrukwekkende cultuurbezit dat de bewoners
van Twickel bijeen hebben gebracht.
Het lijdt geen twijfel dat (grote) publieks -
stromen op gespannen voet kunnen staan
met het behoud van kwetsbare interieurs en
objecten en museaal beheer andere eisen
stelt dan de huidige organisatie van Twickel
kan opbrengen, maar om het huis zo gesloten
mogelijk en met name de belangrijke
collectie achter dichte (kast)deuren te houden
is het andere uiterste.
De beide tentoonstellingen hebben onder
andere door archiefonderzoek ook informatie
opgeleverd over de collectie. Uit oogpunt
van verantwoord collectiebeheer en
-behoud is het wenselijk om de verschillende
deelcollecties (meubels, porselein,
zilver, schilderijen, damast, boeken, etcetera)
periodiek en structureel te laten bekijken
door specialisten. Niet alleen om de
conditie op peil te houden, maar ook om
de beschrijvingen van de objecten actueel
te houden. Onder het motto: ‘digitaal
bezoek is ook bezoek’ zou de collectie zo
digitaal ontsloten kunnen worden, zonder
dat het kasteel wordt overspoeld door
drommen toeristen. Samenwerking met
externe deskundigen en instituten als
musea is essentieel voor een collectie waarvan
de kwaliteit, de samenstelling en de
historie van zo’n evidente betekenis is. De
tentoonstellingen in Den Haag en Leeuwarden
verdienen daarom zeker navolging: als
de schone slaapster dan niet mag ont waken
in haar kasteel, gun haar dan tenminste
haar bewonderaars in andere huizen.
Lisette Pelsers
Deldense bevolking steunt
versoberd plan Rondweg
Het plan om de Rondweg bij
Delden beter in te passen in
de omgeving, kan rekenen op
steun vanuit de bevolking. Dat
bleek tijdens een informatiebijeenkomst
op 19 januari.
Veel Deldenaren staan positief
tegenover de maatregelen die
de barrièrevorming van de
provinciale weg moeten
verminderen.
De informatieavond was belegd door de
Stichting Twickel om te peilen hoeveel
draagvlak er is onder de bevolking. Uit de
grote belangstelling - ongeveer 150 belangstellenden
waren naar ’t Hoogspel gekomen
- bleek dat het plan leeft. Rentmeester
Albert Schimmelpenninck, landschapsarchitect
Michael van Gessel en Frans
Suurmond van de provincie Overijssel
gaven een toelichting op de voorgestelde
aanpassing. De provinciale weg N346, die
aanvankelijk langs de zuidkant van Delden
was geprojecteerd, staat niet ter discussie,
gaf Van Gessel aan. Maar in de huidige
brede vorm is de weg volgens hem nu wel
“een heel erg grote inbreuk op het landschap.”
Een reeks van maatregelen moet
het ruimtebeslag verkleinen, waarbij tevens
de verkeersveiligheid wordt verbeterd.
Onder meer de taluds worden versmald,
een lus bij de afslag bij Delden-West verdwijnt
en beplanting wordt verwijderd.
Door de aanleg van nieuwe (voetgangers)
Tekst en uitleg over de versmalde Rondweg.
De bewoners van Stadshagen pleiten voor geluidswerende maatregelen.
bruggen worden verbroken verbindingen
tussen Twickel en het centrum van Delden
hersteld. In het Twickelblad winter 2011 is
het plan uitvoerig toegelicht.
Verschillende aanwezigen maakten van de
gelegenheid gebruik om vragen te stellen.
Deze gingen onder meer over het technische
ontwerp, de planning van de werkzaamheden,
verkeersveiligheid en de huidige
geluidsoverlast. Vooral de bewoners
van de appartementen in de Stadshagen
dringen aan op een lagere maximum snelheid
op de Rondweg ter hoogte van de bebouwde
kom van Delden en toepassing
van geluidsarm asfalt. Ook werden er suggesties
gedaan om de taluds niet te hoog
te maken zodat het omliggende landschap
vanaf de weg nog zichtbaar is. Een aantal
aanwezigen vroeg zich af of de nieuwe
brug in het verlengde van de Twickelerlaan
ook geschikt kan worden gemaakt voor
fietsers. Ook werden er suggesties gedaan
om de financiering rond te maken, door
bijvoorbeeld sponsoring of hulp in natura.
Het benodigde geld - circa 10 miljoen euro
- moet grotendeels door de provincie op
tafel worden gelegd. Idealiter worden de
werkzaamheden aan de Rondweg gecombineerd
met groot onderhoud dat in 2013
en 2014 is gepland, gaf Frans Suurmond
namens de provincie aan. “Het zou jammer
zijn als we die kans zouden missen”,
aldus Suurmond. Op 4 april moet het
provinciaal bestuur een uitspraak doen
over het beschikbaar stellen van de nodige
middelen om het plan verder uit te werken.
Gezien de grote belangen die ermee gemoeid
zijn, verwacht de stichting Twickel
dat ook anderen, zoals de gemeente Hof
van Twente, financieel zullen bijdragen.
Het college van B & W van de gemeente
Hof van Twente is echter minder enthousiast
dan de provincie. Rentmeester Schimmelpenninck
hoopt dat die houding onder
invloed van de bevolking verandert. “En
daarom is een groot draagvlak voor de
aanpassing zo belangrijk.” Schimmelpenninck
riep de aanwezigen op om in
navolging van de Vrienden van Twickel en
de Stadsraad hun steun uit te spreken voor
het inpassingplan, en zich waar mogelijk
actief in te zetten. Van de 150 aanwezigen
vulden 80 belangstellenden na afloop een
formulier in. Van hen gaven 79 personen
aan het plan te ondersteunen; 27 willen
zich er actief voor inzetten. Stichting
Twickel zou het toejuichen als er op korte
termijn een plaatselijke werkgroep actief
wordt.
Martin Steenbeeke

Winterse herinneringen
Koning Winter meldde zich laat in 2012 maar zijn aanwezigheid ging bepaald
niet opopgemerkt voorbij. In de eerste weken van februari was er in Nederland
sprake van een koudegolf, met de koudste nacht (-22,9) in 27 jaar tijd. Helaas
kwam er geen Elfsteden tocht maar de schaatslief hebbers konden uitstekend uit
de voeten op ijsbanen en bevroren sloten en plassen. De ijsbaan op landgoed
Twickel was in trek. Er gleden duizenden bezoekers over het ijs dat van prima
kwaliteit was. Het geheim van de ijsmeester: verwarmd water laten bevriezen….
Het winterse weer bood ook voordelen voor het landschapsonderhoud in Twickel.
De bosploeg kon door de bevroren ondergrond werkzaamheden verrichten op
plekken die normaal gesproken met zware machines niet of moeilijk te bereiken
zijn. In Twente viel relatief weinig sneeuw, maar dat werd in andere delen van
het land ruimschoots gecompenseerd. Een impressie van de winter in de
verschillende terreinen van Twickel.
Geldersche Waard.
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 12 13
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
IJspret op de
Ruitersbeek in Hof te Dieren.
Boerderij Westerhof
in Wassenaar.
IJsvorming legt De Noordmolen stil.
Twickelervaart.
Hof te Dieren.
IJsbaan Delden.

Zilverruil tussen Twickel en
Middachten
In februari vond op kasteel Twickel een feestelijke lunch plaats. Deze
vormde het sluitstuk van een goed voorbereide zilverruil met de familie
Ortenburg van kasteel Middachten. Hoe kwam deze ruiling tot stand,
en wat kwam er daarbij naast de maaltijd op tafel?
Barend van Benthem geeft een toelichting op
het geruilde zilver.
Door de zilverruil met Graf Zu Ortenburg
is onder meer het koffie- en theeservies van
de ouders van barones Van Heeckeren van
Wassenaer weer compleet. Dit servies is een
geschenk geweest ter gelegenheid van het
huwelijk in 1878 van Carl von Aldenburg
Bentinck en zijn nichtje Helena zu Waldeck
und Pyrmont. De voorwerpen dragen het
alliantiewapen Bentinck X Waldeck. Ze zijn
vervaardigd door de firma Schürmann. De
koffiekan, theekan, melkkan en suikervaas
op het dienblaadje zijn afkomstig van kasteel
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 14 15
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
Na zijn artikel over ‘De
Franse Couverts van een
Friese Edelman’ in het
Twickelblad van zomer 2009
en zijn succesvolle lezing voor de
leden van de vereniging Vrienden
van Twickel in november, hoeven we
de zilverkenner Barend van Benthem hier
niet meer voor te stellen. Hij kent niet
alleen de collectie van Twickel in al zijn
details, maar ook die van Middachten! Toen
hij in oktober 2010 op kasteel Middachten
een presentatie van het zilver verzorgde,
kwam daarbij de vraag op of het zinvol zou
kunnen zijn om enkele objecten uit te ruilen
met Twickel. Daardoor zouden de historische
verbanden en de compleetheid van de
beide collecties beter tot hun recht kunnen
komen.
Familieverbanden
De zilvercollecties op Middachten en
Twickel omvatten gebruiksvoorwerpen die
door de opeenvolgende bewoners zijn gekocht,
geërfd of ingebracht door huwelijken.
De herkomst van de voorwerpen kan in veel
gevallen worden afgeleid uit de op het zilver
aangebrachte familiewapens. Zo blijkt dat
de collecties op Twickel en Middachten beide
veel zilver omvatten van de families Van
Wassenaer Obdam en Van Heeckeren van
Wassenaer. Dat is niet zo verwonderlijk,
aangezien een gedeelte van het zilver op
Theepotje met het monogram van de erfgename
van Middachten, Christina Reiniera gravin
van Reede-Ginkel (1778 - 1847). Het potje
verhuisde na de zilverruil van Twickel naar
Middachten. Christina en haar zusje Mary
bezaten samen de kastelen Middachten en
Amerongen. Uiteindelijk kwamen deze bezittingen
in eigendom van twee kinderen van
het echtpaar Carel von Bentinck en Mechtild
zu Waldeck und Pyrmont. Graaf William erfde
Middachten en graaf Godard erfde Amerongen.
Wilhelm von Bentinck und
Waldeck-Limpurg
1848 - 1912
X
Marie van Heeckeren van
Wassenaer
1855 - 1912
4 kinderen, w.o.
William Aldenburg Bentinck
1880 - 1958
erft Middachten
X
Adrianne Vegelin van Claerbergen
2 dochters, w.o.
Isabelle Aldenburg Bentink
X
Aurel zu Ortenburg
3 kinderen, w.o.
Franz zu Ortenburg
Twickel door het huwelijk van de zuster van
de laatste baron, Maria Cornelia van
Heeckeren van Wassenaer, met
William C.P.O. von Bentinck und
Waldeck-Limpurg naar hun nazaten
op Middachten en Weldam is vererfd.
Dit huwelijk vond plaats in 1877. Daarnaast
omvatten beide collecties zilver met het
familiewapen Bentinck. De laatste baron
van Twickel trouwde net als zijn zusje met
een Bentinck. In 1922 trad Rodolphe Frédéric
van Heeckeren van Wassenaer in het
huwelijk met Marie von Aldenburg Bentinck.
Zij was een nichtje van zijn zwager.
Ter verdere verduidelijking van de familieverbanden
verwijzen we naar het bij dit
artikel afgedrukte genealogische schema.
Mahoniehouten kist
De laatste barones van Twickel legateerde in
haar laatste wilsbeschikking een aantal
Carel von Bentinck
1792 - 1864
X
Mechtild zu Waldeck und Pyrmont
1826 - 1899
5 kinderen, w.o.
Middachten. Het alliantiewapen Bentinck X Waldeck
zilveren voorwerpen die met Middachten te
maken hadden, aan haar achterneef en
pete kind Franz zu Ortenburg. Het ging
daarbij om “het zilver, opgeborgen in de
mahoniekist van Zuylestein”. De vader van
de laatste barones van Twickel die bij zijn
moeder op Middachten had gewoond, verhuisde
na haar dood in 1899 naar kasteel
Zuylestein in de omgeving van kasteel
Amerongen. Bij die gelegenheid had hij een
aantal zilveren voorwerpen meegekregen.
Na zijn dood verhuisden deze stukken in
een mahoniehouten kist naar Twickel. In de
Twickelse tijd is een deel van de stukken verspreid
geraakt door het huis. Hun plaats is
ingenomen door voorwerpen die niet in de
kist thuis hoorden. Toen graaf Zu Ortenburg
de kist in 1975 uit de nalatenschap van zijn
tante verwierf, ontbrak hierin het zilver van
de vroegere eigenaren van Middachten uit
de verwante familie Van Reede. Hun plaats
was ingenomen door zilveren voorwerpen
die afkomstig waren van baron en barones
Van Heeckeren van Wassenaer en van de
ouders van de barones. Door de ruiling die
zich in februari voltrok, staan alle stukken
nu op de plaats waar zij thuis horen.
Aafke Brunt,
met dank aan Barend van Benthem
Carl von Aldenburg Bentinck
1853 - 1934
X
Helena zu Waldeck und Pyrmont
1859 - 1942
1 dochter
Marie
1879 - 1975
woonde op Middachten,
Zuylestein, Twickel
X
Rodolphe van Heeckeren
van Wassenaer
1858 - 1936
Bron: Nederland’s Adelsboek, jaargang 79. (1988)

‘Twickel-hackers’ kappen en kloven
Vanaf de eerste zaterdag na Kerst tot 1 april ronken de motorzagen van de
‘Twickel-hackers’ op zaterdagen in de bossen van Twickel. Deze
vriendenclub bestaat uit dames en heren die altijd wel familieleden
meenemen voor hand- en spandiensten. Een gesprek met initiatiefneemster
Dineke Klevering, Albert Wiersma en Dirk van Ittersum rond de openhaard
met het knappende Twickelhout.
“We noemen ons de ‘Twickel-hackers’, ook
wel kachelclub, omdat het hout de brandstof
is in onze openhaarden.” Warme
woorden van initiatiefneemster Dineke. In
2000 is zij met het kap- en kloofwerk begonnen.
Ook Albert is vanaf het begin van
de partij en regelmatig op de zaterdagen
Vele handen maken licht werk.
Tijdens de lunchpauze overzien de hakkers het werkgebied.
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 16 17
aanwezig. Dirk valt bij: “We zijn een hechte
groep en naast het werk in de bossen genieten
we ondertussen ook van de flora en
de fauna om ons heen. Zo treffen we
elkaar ook jaarlijks op het heideveld bij het
Schievenven tijdens de natuurwerkdag,
georganiseerd door de Vrienden van
Twickel.” Jaren geleden werden de werkgroepleden
bij aankomst in het werkgebied
Deldenerbroek regelmatig verwelkomd
door een zestal nieuwsgierige reeën.
De kapwerkzaamheden gebeuren in nauw
overleg met Twickel. De bosbaas wijst immers
de plekken aan waar gekapt mag
worden. Door de jaren heen zijn door de
groep vele bospercelen rond het kasteel
onder handen genomen. In 2005/2006
was er stormschade in het bos nabij de
Noordmolen. Op verzoek van Twickel werd
toen door de ‘hackers’, samen met de
bosploeg van Twickel, het overtollige hout
geruimd. Tijdens de afgelopen vorstperiode
waren ze actief in het bos naast de
ijsbaan van Twickel. “Onze club”, aldus
Dineke, “bestaat uit ‘hackers’ met de
motorzaag, slepers, klovers en inpakkers.”
In 1876 overpeinsde de wandelende
dominee J. Craandijk op zijn voetreis door
Nederland over de ‘koningen’ in het woud
van Twickel: “Twickel is beroemd om zijn
‘overvloed aan prachtig eikenhout. Het
woud ontsluijert telkens meer van zijn
wonderbare, aangrijpende heerlijkheid.”
Het is niet altijd gemakkelijk om de plek
waar gewerkt moet worden te bereiken.
Het tijdelijk leggen van een plank over een
sloot of drassig stukje behoort tot de voorbereidingen.
Ook moet de veiligheid worden
gewaarborgd want deze staat bij de
kapgroep hoog in het vaandel. De motorzager
draagt, naast veiligheidsschoenen,
gezicht- en oorbescherming. Tijdens de
lunchpauze overziet men, gelijk de wandelende
dominee in 1876, het werkgebied in
het lommerrijke bos. Een gebied dat
bestaat uit eiken, berken, dennen en elzen
met daaronder het bodemgewas.
Dineke, getogen in de schaduw van het
landgoed, vertelt dat de ‘Twickel-hackers’
in de maand augustus of september een
jaarvergadering houden met een barbecue
als afsluiting. Hierbij worden ook de partners
uitgenodigd. Bij de start van het
‘hackseizoen’ trakteren traditiegetrouw een
aantal dames in de middagpauze op heerlijke
oliebollen. Tot slot wil Dirk wil nog wel
even kwijt dat “één kuub hout kachelklaar
maken ons elf mensuur werken kost.”
Helmig Kleerebezem
Van de Voorzitter
Dit is de laatste keer dat ik mij onder deze
titel tot u kan richten: in de komende Algemene
Ledenvergadering op 21 maart zal ik
de stokjes resp. overdragen aan Gillis de
Bruijn als voorzitter en Lucie Musterd als
secretaris van de Vereniging Vrienden van
Twickel. In dit bijzondere jaar 2012 waarin
we ons 40-jarig bestaan vieren een uitgelezen
kans om als vernieuwde ploeg de
handtekening te zetten! U leest er al over
in dit blad.
We hebben als vereniging in de laatste
jaren een enorme groei doorgemaakt in
het aantal leden, naar een niveau van bijna
1800. Door waarschijnlijk de barre economische
tijden en de vergrijzing hebben we
in 2011 veel opzeggingen gekregen. Ook
hebben we de wanbetalers uit het bestand
geschrapt. Dankzij de aanmelding van 100
nieuwe leden vormen de huidige ruim
1700 leden een stevige basis voor onze
Vereniging.
Opvallend hoeveel mensen, inclusief
Vrienden, geen onderscheid zien tussen de
Vereniging en de Stichting Twickel. De
Stichting is verantwoordelijk voor haar
eigen handelen. De Vereniging is autonoom
en dat is essentieel voor haar bestaansrecht.
Wij gaan en willen het beleid
van de Stichting niet verdedigen. Wel
kunnen we de Stichting een platform bieden
en onze leden stimuleren kennis te nemen
van de cultuurhistorische waarden
van het landgoed. Ook naar de buitenwereld
toe (lees over heden) kunnen we zij
aan zij het maatschappelijk draagvlak voor
de natuur- en landschapswaarden van
Twickel bevorderen. Een belangrijk punt
van samenwerking is de realisatie van het
Twickelblad. De afgelopen jaren is de organisatie
geformaliseerd en onder de bezielende
leiding van Martin Steenbeeke verder
geprofessionaliseerd. Tot slot is de
website het afgelopen jaar rigoureus
onderhanden genomen: niet alleen qua
uiterlijk en lay-out, maar vooral “onder de
motorkap”. We beschikken nu over een belangrijk,
modern communicatiemiddel
waarvan de mogelijkheden bijna eindeloos
zijn. Ik dank van hieruit mijn medebestuurders
en de Stichting voor de goede samenwerking
de afgelopen zes jaar en hoop u
allen te zien op de ALV van 21 maart a.s.
Paul Koppen de Neve
V E R E N I G I N G V R I E N D E N V A N T W I C K E L
Fotowedstrijd ‘bedrijvigheid’
Foto’s maken daagt uit bewust te kijken naar wat er om je heen gebeurt.
Dat is precies wat de Vrienden van Twickel willen bevorderen: open oog
voor de cultuur en natuur- en landschapswaarden van het landgoed.
In het jaar dat de Vereniging Vrienden van Twickel het 40-jarig bestaan
viert, willen we Twickel met een fotowedstrijd als een levend landgoed in
de schijnwerpers zetten.
We kiezen voor het thema ‘Bedrijvigheid op
Twickel’. Dit thema is te verbinden met het
scala aan agrarische en ambachtelijke bedrijven
op het landgoed, met het werk dat
nodig is voor het behoud en beheer van het
landgoed, met recreatieve en toeristische
activiteiten, etc. We kijken uit naar veel
verrassende en originele beelden. Foto’s
maken kan namelijk iedereen: jong en oud,
met je mobieltje of een dure camera.
Een jury bestaande uit Bert Bertelink, vakfotograaf,
Carlo ter Ellen, chef beeldredactie
van de TC Tubantia, Lianne Niemeijer, direc-
Gezocht:
redactiemedewerkers Twickelblad
Wij zoeken enthousiaste leden die namens
de VVT met enige regelmaat een
bijdrage willen leveren aan de redactie
van het Twickelblad. Het gaat zowel om
suggesties voor de inhoud als om het
daadwerkelijk schrijven van redactionele
artikelen.
Het Twickelblad verschijnt 4x per jaar en
geeft informatie over historie, beheer en
actualiteit van het landgoed Twickel in al
zijn facetten. De redactie wordt gevormd
teur VVV Hof van Twente en Roderik zu
Castell, toekomstig bewoner van het kasteel,
zal de inzendingen beoordelen. Met de ca.
40 verrassendste inzendingen wordt in
september een fototentoonstelling op het
landgoed samengesteld. Tijdens de officiële
opening worden de prijzen uitgereikt. De
winnende foto’s worden gepubliceerd in het
winternummer van het Twickelblad.
Foto’s kunnen worden ingezonden tussen 15 juni
en 15 augustus a.s. Voor nadere informatie:
www.vriendenvantwickel.nl.
door medewerkers vanuit de kringen van
de Vereniging Vrienden van Twickel en de
Stichting Twickel, die het blad gezamenlijk
uit geven. Een professionele hoofdredacteur
is verantwoordelijk voor de
eindredactie.
Ben je in brede zin betrokken bij de ontwikkelingen
op en rond Twickel en heb je
een vlotte pen? Stuur dan een mail naar
secretaris@vriendenvantwickel.nl.

Jan Haverkate buigt zich over een plakboek vol historie.
Het meegebrachte plakboek met foto’s en
krantenknipsels uit 1972 roept herinneringen
op. “Ik ben niet zo’n iemand die veel
bewaart”, verklaart Jan Haverkate. Al bladerend
herkent hij steeds meer personen
en gebeurtenissen in de strijd tegen de
S23. Het moment dat hij op 15 maart 1972
voor het kasteel van Twickel, samen met
de andere leden van de actiegroep, de barones
de hand schudt, staat hem nog levendig
voor de geest. Eerder die dag waren
Provinciale Staten van Overijssel teruggekomen
op het besluit om tussen Almelo
en Delden, deels over het grondgebied van
Twickel, een weg aan te leggen. Nadat via
postduiven het ‘nieuws’ vanuit het provinciehuis
in Zwolle naar Twente was gestuurd,
besluit de werkgroep de barones
hoogstpersoonlijk op de hoogte te stellen.
“Het was de eerste keer dat ik haar zag”,
zegt Haverkate. “Ze kwam sowieso al niet
veel buiten het kasteel en met onze actie
had ze zich eerder niet bemoeid.”
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
VVT bundelt belangen
boeren, burgers en buitenlui
De Vereniging Vrienden van Twickel viert dit jaar het 40-jarig bestaan. De
VVT is voortgekomen uit de actiegroep die zich met succes verzette tegen
een nieuwe provinciale weg tussen Almelo en Delden, de S23. Op 15 maart
2012 was het precies 40 jaar geleden dat Provinciale Staten van Overijssel
een streep haalden door de aanleg. Ex-voorzitter Jan Haverkate van de
Werkgroep Spaar Twickel en de Vereniging Vrienden van Twickel blikt terug.
Groeiend milieubewustzijn
Het verzet tegen de S23 begint begin jaren
zeventig bij een groep natuurbeschermers,
landbouwers en betrokken burgers. Deze
verzameling ‘burgers en buitenlui’ vindt
het ridicuul dat dwars door landbouwgronden
en bosrijke natuur, een weg wordt aangelegd.
Niet alleen is er sprake van een
grote aantasting van de natuur, ook de korte
afstand tussen de S23 en de Zuidelijke
Bandweg Almelo -Enschede (de huidige
A35) wakkert het actievuur aan. Deze nieuwe
rijksweg zou ook al voor de gewenste
aansluiting op de A1 zorgen. “Het was gezien
de tracékeuze gewoon een dom besluit”,
zegt Haverkate over de S23. De
Hengeloër, destijds student in Utrecht,
sluit zich vanuit een “groeiend mileubewustzijn”
aan bij het protest. “Het was de
tijd van het nieuwe rijkswegenplan, waarbij
alles moest wijken voor de auto. Dat was
de toekomst en zou garant staan voor economische
groei. Maar door het opkomend
natuurbesef rees er ook verzet, bijvoorbeeld
bij de aanleg van een snelweg in
Amelisweerd en de Leidse Baan in het
Groene Hart. In Twente kreeg de aanleg
van deze weg mij in de greep.”
Buitenparlementair
Na een hoorzitting van provinciale Waterstaat
in Bornerbroek is de Werkgroep S23
een feit en volgt een reeks van acties. Niet
alleen worden politici bestookt met argumenten;
via onder meer het plakken van
stickers, het maken van een protestlied en
het inzamelen van handtekeningen wordt
ook de publieke opinie beïnvloed. “Men
betitelde de acties als ‘buitenparlementair’,
wat een scheldwoord was. Het besluit was
toch immers al genomen? Sommigen burgemeesters
wilden ons niet eens ontvangen
om een petitie in ontvangst te nemen”,
zegt Haverkate. Inspraak in
ruimtelijke ordeningprocedures is begin jaren
zeventig in Nederland nog niet goed
geregeld en veel ervaring met actiecomités
hebben overheden evenmin. Maar ook
door Twickel wordt de werkgroep aanvankelijk
gezien als een “raar clubje”, vertelt
Haverkate. “Twickel richtte zich tot dat
moment vooral op de economische
levens vatbaarheid van het landgoed.
Natuur was nog niet zo belangrijk en dan
komt er opeens een club van buitenaf die
zich beriep op het natuurbelang. Onze
acties gingen dan ook grotendeels langs
de stichting Twickel heen.” Door ingrijpen
van verkeersminister Willem Drees jr. én
de druk vanuit de bevolking keren de
provinciale politici uiteindelijk op hun
schreden terug.
De werkgroep is in het najaar van 1972
omgevormd tot de Vereniging Vrienden
van Twickel. De statuten melden als doelstelling
“ …behoud, onderhoud en ontwikkeling
van en de kennis omtrent het natuur
en parklandschap Twickel en de aangrenzende
natuurgebieden … “, maar in de
praktijk overheerst het activistische karakter.
“Ons eerste doel was het verdedigen
van Twickel tegen acties van buitenaf. Wij
hadden ook het gevoel dat de stichting
Twickel dat zelf onvoldoende deed. Wij
gingen ons ook verzetten tegen plannen
van Twickel om de moestuinmuur te
slopen en nieuwbouw van de rentmeesterij
op de plek van de Paardenschuur. Dat
heeft in de beginjaren best wel geschuurd,
maar inmiddels denken beide partijen
gelijk over het belang van natuur en
landschap.”
18 19
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
Jan Haverkate brengt in maart 1972 als voorzitter van de werkgroep de barones het goede nieuws.
Nieuwe bedreigingen
Haverkate constateert dat de samenstelling
van de VVT, met de diverse geledingen
zoals boeren en natuurbeschermers, in
wezen niet veranderd is. Wel is onder invloed
van de goede verstandhouding met
de stichting Twickel, het groeiende natuurbesef
en verbeteringen op het gebied van
planologie en wetgeving, het karakter van
de vereniging veranderd. De activiteiten
zijn meer gericht op het vergroten van het
draagvlak en het ontwikkelen van kennis,
bijvoorbeeld via de organisatie van excursies.
Draagvlak is enorm belangrijk, erkent
Haverkate die oprecht blij is met de groei
van de vereniging. “Wij begonnen met 150
sympathisanten. Nu zijn het er 1800. Dat
succes vind ik fantastisch.” Maar het één
hoeft het ander in zijn ogen niet uit te sluiten.
“De VVT mag wat mij betreft meer een
agressievere toon aanslaan. Ze dreigen
een beetje onderdeel te worden van de gevestigde
orde maar zouden er voor kunnen
kiezen om ook stelling te nemen en vaker
gebruik te maken van inspraakmogelijkheden.”
Het plan om de rondweg bij Delden
aan te passen, is een goed voorbeeld waarbij
de Vrienden hun stem kunnen laten
horen, vindt Haverkate. “Ik vind dat een
uitstekend plan. Dat brede klaverblad bij
de aansluiting op de weg naar Bornerbroek
was gebaseerd op de aanleg van de S23. Je
maakt een historische fout ongedaan.”
Nieuwe bedreigingen liggen volgens de gepensioneerde
journalist continu op de loer.
Als voorbeeld noemt hij het geknaag aan
de randen van Twickel door de verstedelijking.
“Het interview met de Bornse wethouder
in het vorige Twickelblad is daar
een mooi voorbeeld van. Het is een beetje
een ‘Schipholmodel’, altijd vind je wel een
alibi om zo door te blijven gaan.”
Protestlied
(Zang/piano: Guus Haverkate met het ERATO combo)
Overheidsgrootspraak
De periode als actievoerder tegen de S23
heeft Haverkate niet alleen een half jaar
van zijn studie gekost, maar heeft hem als
mens ook gevormd. “Sinds die tijd geloof
ik de overheden niet meer op hun woord.
Ik realiseer me heel goed dat we in dit land
soms ruimte moeten maken voor nieuwe
ontwikkelingen maar twijfel aan de noodzaak
van veel van die plannen. Als ik bijvoorbeeld
kijk naar Schiphol dan vraag ik
me af hoe lang men nog door kan gaan
met het oprekken van de milieunormen.
Er komt toch een keer een einde aan de
economische groei? En hoe belangrijk is
de aanleg van de aftakkingen van de
Betuwe lijn, als je ziet hoeveel treinen er nu
daadwerkelijk over het huidige tracé rijden.
De overheden schetsten veertig jaar geleden
ook allerlei negatieve economische
ontwikkelingen als de S23 er niet zou
komen, maar daar is niets van waar
gebleken. Ik zie het allemaal als overheidsgrootspraak.
Je moet er juist niet aan
denken wat er gebeurd was als de weg
toch was aangelegd.”
Martin Steenbeeke
Een zwarte loper van beton komt tussen Almelo en Delden,
vervuilt er Twickels horizon, ontsluit de bossen en de velden.
Provincie en Rijkswaterstaat kunnen zich de luxe permitteren,
in nutteloze overdaad een nieuwe weg te projecteren.
Want ambtenaren zijn te klein, om zuinig op ons land te zijn.
Ze weten niet meer wat ze doen, want elke boom die valt wordt nooit meer groen.
Hoevele auto’s zullen niet per dag op deze weg passeren
en dit uniek natuurgebied met giftig uitlaatgas versmeren.
Daarmee is dan een grote kans op schoon en rein milieu verkeken
en blijft alleen een dodenkrans voor wat vergiftigd is bezweken.
Want Twickels bossen zijn te klein, om van betekenis te zijn.
De bomen worden niet geteld, alleen de welvaart en het geld.
Wat zullen onze kinderen toch over 20 jaren vragen:
kon papa niet verhinderen dat ambtenaren boompjes zaagden?
Speel jij maar op je flatbalkon, zult gij uw kind als antwoord geven.
Want daar vind jij genoeg beton om eenzaam en alleen te leven
Maar onze kinderen zijn te klein, om al zo jong alleen te zijn.
En dat moet duidelijk zijn gezegd, voordat er weer een weg wordt aangelegd.

Plan Traverse Dieren: unieke kans voor
parkherstel landgoed Hof te Dieren
Met diverse infrastructurele maatregelen worden de veiligheid en
doorstroming van de provinciale weg in Dieren verbeterd. Twickel ziet
kansen om oude verbindingen te herstellen en Hof te Dieren uit te laten
groeien tot een aantrekkelijk wandelpark.
Het Hof te Dieren ligt, zoals veel buitenplaatsen
en landgoederen langs de
Veluwe zoom, precies op de grens van
hoog naar laag, van droog naar nat, van
voedselarm naar voedselrijk. Vanzelfsprekend
om gebruik te kunnen maken van de
voordelen van beide landschappen. Deze
ligging is niet alleen cultuurhistorisch en
landschappelijk maar ook ecologisch van
grote betekenis en dient dan ook zoveel
mogelijk gerespecteerd en waar mogelijk
versterkt te worden.
Het project “Hart van Dieren” was in 2006
aanleiding voor de Stichting Twickel om
een eigen visie te formuleren met betrek-
0 10 20 40 60
Hofstetterlaan
open bos / boomweide
bos met dichte struiketage
boomgroep
boomgroep met struiketage
laan
dijk
brug
parkmuur
Lange Juffer
Waterwinning
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 20 21
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
king tot de ruimtelijke ontwikkeling van het
“Overpark” en de lanen in de directe omgeving
van het Hof te Dieren. Voor het
“Huispark” is reeds in 2000 een herstelplan
gemaakt, dat inmiddels grotendeels
is uitgevoerd. Daarnaast is Twickel bezig
met het ontwikkelen van een passend
hoofdgebouw op de historische huisplaats
waar vanaf de Middeleeuwen verschillende
voorgangers hebben gestaan. Sinds het
hoofdgebouw op het eind van de Tweede
Wereldoorlog is afgebrand mist het park
node zijn middelpunt.
Het project “Hart van Dieren” werd te
kostbaar en is afgeblazen. Gelukkig zijn er
spoorlijn
wijngaard
Boswachtersallee
wel genoeg middelen voor het versoberde
plan “Traverse Dieren”. Dit voorziet eveneens
in een grote verbetering voor het Hof
te Dieren. Het bundelen van de aanwezige
infrastructuur, het verkeersluw maken van
de Doesburgsedijk en het realiseren van
een ecoduct is uit ruimtelijk, landschappelijk
en recreatief oogpunt pure winst. Waar
wij ons in onze visie op het landschap
vooral op geconcentreerd hebben is de
landschappelijke inpassing van de nieuwe
weg, het herstellen van oude verbindingen
en de herinrichting van het landschap. Het
oorspronkelijke plan voorzag ook in een
ecoduct. Dit is vanwege de hoge kosten
overpark
Arnhemsestraatweg
huisplaats
Voormalige Oostlaan
school
Paardenbroek Doesburgsedijk
Historische huisplaats Hof te Dieren.
wegbezuinigd. Wel zullen voor kleinere
dieren tunnels worden geplaatst.
Herstel landschapspark
Aan het eind van de negentiende eeuw
heeft E.D. Petzold een plan voor Hof te
Dieren gemaakt dat vooral gestalte kreeg
in de aanplant van grote boompartijen in
het Paardenbroek gelegen aan de zuidzijde
van het Huispark en het Overpark aan de
noordzijde van het Huispark. De huidige
provinciale weg loopt hier sinds de 50-er
jaren diagonaal doorheen waardoor het
fraaie gebied sterk versnipperd is en het
niet aantrekkelijk meer is om er te wandelen.
Na uitvoering van het plan Traverse
Dieren zal de hoofdroute langs de spoorlijn
lopen en kan het oude tracé van de
Arnhemsestraatweg een functie krijgen
voor het langzaam verkeer. Hierdoor kan
de relatie met het Huispark hersteld
worden en kan het uitgroeien tot een aantrekkelijk
wandelpark vanuit Dieren.
In het plan worden de boomgroepen en de
laanbeplanting langs de Arnhemsestraatweg
hersteld (gedeeltelijk al geschied) en
wordt een rondgang door het Overpark
mogelijk gemaakt. Aan de noordzijde van
de spoorlijn worden vier nieuwe boomgroepen,
zogenaamde clumps, toegevoegd
om de landerijen en het bosgebied op
de oostflank van het Veluwemassief ook
visueel bij Hof te Dieren te betrekken
Verbinding bossen Carolinaberg
Het Overpark is aan oost- en westzijde
altijd ingekaderd geweest door lanen. Aan
de westzijde de Boswachtersallee en aan
de oostzijde de Oostlaan. Verder naar het
westen liggen nog de Lange Juffer en de
Hofstetterlaan. Al deze 4 lanen hadden
een spoorwegovergang zodat het bosgebied
rond de Carolinaberg dat tot hetzelfde
landgoed behoort goed bereikbaar was.
Inmiddels is de spoorwegovergang van de
Oostlaan opgeheven. In de toekomst zal
alleen de spoorwegovergang van de
Hofstetterlaan blijven bestaan. Om de verbinding
met het bosgebied zo goed mogelijk
in stand te houden, stellen wij voor een
voetgangersbrug te realiseren ter hoogte
van de Boswachtersallee.
Dieren krijgt fraaie entree
De Oostlaan is grotendeels verdwenen en
zal, gezien de infrastructurele plannen
aldaar, niet meer in die vorm hersteld
kunnen worden. Hier stellen wij voor om
de ligging van de voormalige laan zichtbaar
te maken door alle gronden ten oosten
van deze lijn in te planten met beuken
of eiken. Daarmee ontstaat, vanuit het
westen gezien, visueel een duidelijke en
rechte groene wand, zoals voorheen de
laan vormde. Vanuit Dieren gezien kijkt
men onder de bomen door richting het
parklandschap. De westelijke stadsrand
van Dieren krijgt daarmee een parkachtige
allure.
Ruim baan wandelaars
De Doesburgsedijk wordt voor alle verkeer
behalve het langzame verkeer afgesloten.
Daarmee kan de weg op de dijk versmald
worden ten gunste van het landschap en
de natuur. De uiterwaarden worden daarmee
aanmerkelijk rustiger hetgeen de fauna
ter plekke zeer ten goede zal komen.
Door het smaller worden van de verharding
zal de gronddruk op de vervallen
Koningsmuur sterk verminderen zodat de
restauratie van dit monument eindelijk kan
worden voltooid.
Dieren-Zuid blijft bereikbaar via een aansluiting
op de afslag Dieren-West van de
provinciale weg. Het beperkte plaatselijke
verkeer zou bij voorkeur via de bestaande
weg over het schoolterrein op deze rotonde
moeten uitkomen. Het relatieve nadeel
van een weg langs de hoofdtoegang wordt
in deze visie ruimschoots gecompenseerd
doordat de school aan de westzijde dan in
het parklandschap komt te liggen zonder
enig autoverkeer. Een andere mogelijkheid
is de aansluiting aan de westzijde van
de school te leggen en wel langs het
oorspronkelijke tracé van de Oostlaan.
De Arnhemsestraatweg wordt in ere
hersteld en wordt de verbinding tussen
Ellecom en Dieren voor langzaam verkeer.
Historisch gezien liep hier ook altijd de
verbinding.
Dit landschapsplan is de inzet van de
Stichting Twickel bij het project Traverse
Dieren. Dit is zeer de moeite waard want
het gaat om een gebied met grote cultuurhistorische,
landschappelijke en ecologische
waarde en daarmee een grote betekenis
voor ons allen en de bewoners van
Dieren in het bijzonder.
Michael van Gessel,
landschapsarchitect
Albert Schimmelpenninck,
rentmeester

Bijen druk in de weer
voor waskaarsen
De landgoedwinkel aan de Twickelerlaan is entreegebouw voor de tuin,
voorlichtingscentrum van de Stichting Twickel en marktplaats voor
producten van het landgoed. In de komende nummers van het
Twickelblad wordt steeds een product van Twickel onder de loep
genomen. Als eerste: natuurzuivere waskaarsen uit eigen bijenstal.
Binnen de muren van de moestuin staat
sinds enkele jaren een prachtige bijenstal.
Vrijwilliger en imker Hennie Keizers houdt
hier 16 kasten met evenzoveel bijenvolken.
Hennie vertelt met passie over de cyclus
van het bijenleven: “Nu, in februari, is de
koningin al volop bezig om eitjes te leggen.
Het aantal bijen is nu het laagst, maar zomers
groeit een volk tot zo’n 60.000 bijen.”
Een snelle rekensom leert dat er in juli een
miljoen bijen actief zijn. Dit is zeer belangrijk
voor de bestuiving en daarmee voor de
biodiversiteit in de moestuin en de wijde
omtrek. De bijen zetten het stuifmeel en
de nectar met enzymen om in honing; hun
wintervoorraad brandstof. Doordat de
imker de honing vervangt door suikerwater
kan twee keer per jaar worden geoogst.
Dit gebeurt door de honingraten te slingeren.
Keizers is tevreden over de oogst:
“Afgelopen jaar hadden we door het mooie
voorjaar en de uitbundige bloei van de lindebomen
een hele goede opbrengst: zo’n
30-40 kilo honing per kast.”
Deze natuurzuivere honing is te koop in de
landgoedwinkel. Maar de bijen produceren
nog meer. Ze ‘zweten’ was waarmee de
raten worden opgebouwd en afgesloten.
Oude raten worden door Keizers in een
wassmelter met behulp van zonnekracht
omgezet in broodjes pure bijenwas. De
jaarlijkse opbrengst is zo’n 500 gram was
per volk.
De was uit de bijenstal op Twickel gaat
naar de ambachtelijke kaarsenmakerij
Dipam in Driebergen. Daar wordt de
was gesmolten en gefilterd. Het productieproces
tot waskaars is al sinds
de Romeinse tijd onveranderd: laagje
voor laagje dompelen, tot de gewenste
dikte is bereikt. In het kasteel
Aanbieding
speciaal
voor de
Vrienden van
Twickel
Op vertoon van de adresdrager van dit Twickelblad betaalt u geen 11,25 euro voor
vier kaarsen in een herbruikbaar kistje, maar 10 euro.
Aanbieding geldig tot 1 augustus 2012, maximaal twee kistjes per klant.
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2 22 23
j a a r g a n g 2 1 v o o r j a a r 2 0 1 2
Imker Hennie Keizers.
werden veel waskaarsen gebruikt. In de zogenaamde
‘kaarsenkamer’ liggen nog zeer
oude broodjes gestolde was. In de loop
van de negentiende eeuw werden goedkope
kunstmatige surrogaten uitgevonden:
paraffine en stearine. Maar inmiddels
worden ook in het kasteel weer echte waskaarsen
gebrand, waarvoor Dipam maatwerk
levert. En als de lonten moeten worden
bijgeknipt (“gesnoten”) dan gebeurt
dat met antieke speciale scharen.
Exclusief voor de landgoedwinkel worden
de dinerkaarsen per vier stuks in een
houten kistje verpakt, waarop het Twickel
haalijzer wordt ingebrand. Waskaarsen zijn
een 100% natuurproduct. Ze branden
prachtig en ruiken heerlijk. Om één kaars te
produceren zijn duizenden bijen een heel
seizoen in de weer. U mag de prijs dan ook
niet vergelijken met de kunststofkaarsen
uit het schap van de supermarkt.
Rob Bloemendal
Wilt u meer weten over onze bijenstal,
breng dan een bezoek aan de moestuin.
Imker Hennie Keizers leidt u
graag rond. 2012 is het Jaar van de Bij.
Op zaterdag 14 juli 2012 is de moestuin
op de Nationale Imkerdag geopend
met speciale aandacht voor de
bijenstal. Voor openingstijden van
moestuin en winkel zie www.twickel.nl
berichten van de buitenplaats
Audiotour
tuinen en park
Komend seizoen wordt in de tuinen
een audiotour geïntroduceerd. De
voordelen zijn evident. Op eigen tempo
kan met een eenvoudig apparaatje
op een aantal vaste punten in tuin en
park een gesproken toelichting worden
beluisterd. Daarnaast is het mogelijk
om anderstaligen te be dienen. In een
later stadium zullen ook rondleidingen
voor specifieke doelgroepen mogelijk
worden, kinder- of expertrondleidingen
bijvoorbeeld. Het blijft voor speciale
groepen mogelijk om op aanvraag een
rondleiding te krijgen door een gids.
Jaar van de
Historische Buitenplaats
In 2012 wordt landelijk extra aandacht gevraagd
voor de historische buitenplaatsen.
Ook op Twickel zal een aantal activiteiten
plaatsvinden. Naast lezingen hopen we een
aantal muzikale zondagmiddagen in het
park te laten plaats vinden.
Meer informatie leest u binnenkort op de
website www.twickel.nl
Agenda
Dinsdag 24 april Opening kasteeltuinen
Woensdag 2 mei Opening moestuin
Dinsdag 22 mei Opening theeschenkerij
6-15 juni Kasteelarrangementen
Zaterdag 14 juli Imkerdag Moestuin
28 aug. - 14 sep. Kasteelarrangementen
Zaterdag 8 september Open monumentendag
Zaterdag 15 september Koetsen evenement stallen
Zondag 16 september Moestuindag
Zaterdag 29 september Sluiting theeschenkerij
Zaterdag 27 oktober Sluiting tuinen
Jaarkaart tuin voordelig voor
de Vrienden van Twickel
Eind april openen de tuinen. Weet u dat
u als vriend een mooie korting krijgt op
een jaarkaart? Voor 15 euro (en 2 euro
Kasteelarrangementen
Het wordt eenvoudiger om een kasteelarrangement
te boeken.
Een kasteelarrangement bestaat uit toegang
tot de tuinen, een consumptie in de
theeschenkerij en een rondleiding in het
kasteel. Vanaf medio maart zal het mogelijk
worden om via de website www.twickel.
nl een arrangement te boeken, ook voor
kleinere gezelschappen. Hiermee komt
Stichting Twickel tegemoet aan een veelgeuite
wens van geïnteresseerden.
De traditionele kasteeldag van de Vrienden
van Twickel blijft en zal dit jaar weer begin
september plaatsvinden.
borg) heeft u het hele seizoen onbeperkt
toegang tot de tuinen! Verkrijgbaar
in de landgoedwinkel.

Stichting Twickel
www.twickel.nl
Vereniging Vrienden van Twickel
www.vriendenvantwickel.nl