Vijf jaar Wisenten in het Kraansvlak - ARK Natuurontwikkeling

Figuur 12. Relatieve aanwezigheid van meest voorkomende soorten (>3%) plantensoorten
in wisent- en hooglandermest in mei tot en met september 2008. Links de
aanwezigheid inclusief brandnetel voor beide diersoorten, rechts zonder brandnetel. Bron:
Leuvenink, 2010.
en Agrostis capillaris (gewoon struisgras). Bij hooglandermest
kwam Juncus articulatus (zomprus) daarnaast ook relatief
veel voor.
Ook is een duidelijk verschil in relatieve aanwezigheid per
plantensoort aangetoond (figuur 12). De zaaddichtheid was
significant hoger bij wisenten vergeleken met hooglanders.
Dit resultaat werd sterk beïnvloed door de aanwezigheid van
brandnetel. Soortenrijkdom was significant hoger in de mest
van hooglanders ten opzichte van wisenten. De soortensamenstelling
was vergelijkbaar tussen de diersoorten en bestond
voornamelijk uit kruiden en grassen (figuur 12).
Zaaddichtheid in wisentmest gaf een significante piek in augustus
(exclusief brandnetel) en september (inclusief brandnetel).
Bij hooglandermest was dit juni (exclusief brandnetel)
en september en november (inclusief brandnetel). Significante
pieken voor soortenrijkdom werden bij wisenten gevonden
in de maanden juli en augustus. Hooglandermest gaf deze
pieken aan in juni en september. De zaaddichtheid en soortenrijkdom
in de zomerperiode zijn veel hoger gebleken dan in de
winterperiode. Soorten die alleen in wintermest gevonden zijn,
kwamen alleen in lage dichtheden voor. Inwendige zaadverspreiding
in het duingebied van Nationaal Park Zuid-Kennemerland
door wisenten en hooglanders blijkt dan ook meer
afhankelijk van de zomerperiode, de periode dat planten ook
verse rijpe zaden hebben.
Ecologisch is het interessant dat naast overlap (waaronder
Carex arenaria, Poa pratensis, Veronica chamaedrys en V.
officinalis) ook tal van soorten alleen in wisentmest of hooglandermest
(bijvoorbeeld Potentilla reptans, vijfvingerkruid) zijn
aangetroffen. Beide soorten lijken elkaar aan te vullen bij de
verspreiding van zaden via de mest. Dit blijkt uit de verschillen
in graasgedrag (1c) en de verschillen in de piek van soortenrijkdom.
Schatteleijn, M. 2009. Seed dispersal through endozoochory by
European bison and Highland cattle in coastal dune areas in the
Netherlands. MSc thesis, Wageningen Universiteit.
Leuvenink, I. 2010. Endozoochorous Seed Dispersal by European
Bison and Scottish Highland Cattle in a Dutch Coastal Dune Area
(summer). MSc thesis, Wageningen Universiteit.
6. Sociaal gedrag
Een van de eerste aspecten waaraan aandacht is besteed
tijdens de pilot, is het onderzoeken van het sociale gedrag van
de wisenten in het Kraansvlak. Na de komst van de eerste drie
wisenten in april 2007, is gestart met het observeren van de
dieren, die waren uitgezet in de helft (114 hectare) van het
wisentgebied. Tussen mei en augustus 2007 werden middels
een gedragsprotocol activiteiten, habitatgebruik en sociaal
gedrag van de individuen genoteerd.
Uit de data bleek dat de wisenten meer dan de helft van de
geobserveerde tijd liggend doorbrachten. Grazen was het
daarna meest voorkomende gedrag (21%) en gecombineerd
met andere vormen van foerageren (‘browsing’, ‘debarking’)
bedroeg de totale tijd besteed aan foerageren 24%.
De wisenten werden in alle habitattypes waargenomen maar ze
lieten een voorkeur zien voor open zand, dennenbos en water.
Bovendien werd aangetoond dat ze de voorkeur gaven om bepaalde
gedragingen te uiten in bepaalde habitat types. Zo werd
grasland gebruikt voor grazen, zich verzorgen (likken), lopen en
daarnaast takken eten en herkauwen. In open zand werden
voornamelijk de gedragingen rollen, liggen en herkauwen waargenomen.
In dennenbos werd vooral gelegen en nauwelijks
gegraasd.
Uit figuur 13 blijkt dat de gedragingen niet gelijk verdeeld zijn
over de verschillende habitats. Analyse van het sociale gedrag
toonde verder aan dat de stier de dominante positie innam.
Dit is niet conform de bekende natuurlijke situatie, waarbij een
koe deze rol inneemt. Het afwijkende resultaat kan veroorzaakt
zijn door de nog onnatuurlijke groepsomvang en de jonge leeftijd
van beide koeien. Vervolgonderzoek waarin meer individuen
zijn opgenomen is dan ook aan te bevelen. (Lokhoff, 2007).
In de winter van 2011/2012 is vervolgonderzoek uitgevoerd,
waarbij dezelfde aspecten geanalyseerd zijn. De kudde wisen-
Figuur 13. Gedrag per habitattype. Tabel gebaseerd op Lokhoff, 2007.
Vijf jaar Wisenten in het Kraansvlak | 25