Natuurlijke plaagonderdrukking - SOHW
Natuurlijke plaagonderdrukking - SOHW
Natuurlijke plaagonderdrukking - SOHW
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Functionele AgroBiodiversiteit (FAB)<br />
voor natuurlijke plaagbeheersing<br />
Marian Vlaswinkel<br />
Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, Sector Akkerbouw,<br />
Groene Ruimte en Vollegrondsgroenten (PPO-AGV)<br />
22 oktober 2010<br />
Marian.vlaswinkel@wur.nl
Zó werkt plaagbeheersing in de praktijk<br />
95% van<br />
de praktijk
Waarom zijn we niet klaar?<br />
Gewasbescherming niet altijd afdoende<br />
Resistenties, beschikbare middelenpakket, “nieuwe”<br />
ziekten en plagen, kosten en risico‟s<br />
Neveneffecten op natuur en milieu ongewenst<br />
Kaderrichtlijn water, biodiversiteit<br />
Maatschappelijk verantwoord ondernemen<br />
imago<br />
Functionele Agrobiodiversiteit (FAB) als een<br />
bijdrage aan duurzame gewasgezondheid
<strong>Natuurlijke</strong> bestrijding van plagen<br />
In NL ongeveer 17.500 soorten insecten<br />
Ongeveer 100 landbouwkundige plagen van belang<br />
→ Er vindt een enorme regulatie plaats!<br />
Bewijs b.v.: breedwerkende gewasbeschermingsmiddelen<br />
die plagen veroorzaken<br />
Chemische gewasbescherming: zichtbaar, voorspelbaar,<br />
goedkoop, verzekeringspremie<br />
<strong>Natuurlijke</strong> plaagbeheersing uit beeld verdwenen, maar<br />
ook: de noodzakelijke randvoorwaarden uit het oog<br />
Positieve uitzondering: geïntegreerde fruitteelt!
Insecten in Nederland<br />
totaal ca. 17500<br />
dag- & nachtvlinders<br />
w antsen<br />
cicaden<br />
2250<br />
bijen, w espen, mieren e.d.<br />
Geschatte aantallen insectensoorten in NL<br />
totaal circa 17500<br />
bladluizen e.d.<br />
overige insecten<br />
1000<br />
4000<br />
4000 4500<br />
Maximaal 100<br />
plaagsoorten (0,5%)<br />
kevers<br />
vliegen en muggen
Functionele Agro-Biodiversiteit<br />
Kan natuur helpen om plagen te bestrijden?<br />
Afkomstig uit Engelse akkerrand<br />
projecten (jacht!) → „ beetle banks‟<br />
Correlaties tussen landschap<br />
rondom bedrijf en plaagdruk in het<br />
gewas<br />
Onderzoek naar mengteelten,<br />
ondergroei, en hagen<br />
Biologische landbouw, aanleg<br />
bloemenranden en kopakkers
Insectenplagen: beheersingstrategie<br />
3 stappen voor geïntegreerde aanpak:<br />
preventie<br />
vaststellen noodzaak tot ingrijpen<br />
ingreep<br />
in volgorde doorlopen<br />
samenhang van maatregelen!
Lange en korte termijn<br />
Preventie Uitgangsmateriaal<br />
Raskeuze<br />
Cultuurmaatregelen<br />
Monitoring en<br />
beoordeling<br />
Korte termijn Lange termijn<br />
Scouting, herkenning<br />
Vallen, vangplaten<br />
Schadedrempels<br />
Ingrijpen Chemische bestrijding<br />
Biologische bestrijding<br />
Mechanisch e.a.<br />
Hygiëne<br />
Vruchtwisseling<br />
Functionele Biodiversiteit<br />
Computermodellen<br />
Waarschuwingssystemen<br />
= preventie?
Functionele agro-biodiversiteit (FAB)<br />
Meer biodiversiteit (natuur)<br />
→ meer natuurlijke vijanden<br />
→ een betere, natuurlijke<br />
<strong>plaagonderdrukking</strong><br />
Relatief nieuw begrip, maar oude wijsheid (fruit!)<br />
Sluit goed aan bij beleid rond biodiversiteit in brede zin,<br />
en bij duurzame landbouw<br />
Geeft landbouw kans om imago op te poetsen
Recent onderzoek geeft onderbouwing<br />
(Eénjarige) bloemenranden om sluipwespen en zweefvliegen te<br />
stimuleren<br />
Ned. Instituut Oecologisch<br />
Onderzoek (NIOO)<br />
Wäckers & Winkler<br />
Sluipwespen en zweefvliegen veel effectiever met nectar<br />
Bloemensoorten verschillen in geschiktheid en toegankelijkheid<br />
van nectar (voor sluipwespen én voor vlinders)<br />
Keuze bloemensoorten stuurt het effect op sluipwespen en<br />
koolvlinders, maar over beperkte afstand → maatwerk
FAB in een notendop<br />
• loopkevers en spinnen overwinteren in akkerranden<br />
• in de lente trekken zij de gewassen in en vreten daar<br />
de eerste bladluiskolonies en rupsenplagen weg
Exponentiele groei<br />
zonder ingreep<br />
Rovers uit de randen<br />
vertragen de groei van<br />
bladluispopulaties<br />
Schadedrempel<br />
Lente<br />
akkerrand Bloemenrand<br />
Voorbeeld:<br />
bladluizen in graan<br />
Sluipwespen, zweefvliegen<br />
e.a. rovers ruimen de<br />
bladluisplaag verder op<br />
Zomer
<strong>Natuurlijke</strong> vijanden van plagen<br />
Sluipwespen Zweefvliegen + larven Gaasvliegen + larven
<strong>Natuurlijke</strong> vijanden van plagen<br />
Lieveheersbeestjes en hun larven Roofwantsen<br />
Minder bekend: de op de bodem levende rovers! (Vaak nachtactief)<br />
Spinnen Loopkevers Kortschildkevers
Onderzoek aan akkerranden in Nagele (O.B.S.)<br />
BIOdivers<br />
onderzoeksysteem<br />
met randen<br />
(12 ha, 21 % rand)<br />
BIOintensief<br />
contrôle systeem<br />
zonder randen<br />
(12 ha, 5 % rand)
Drie belangrijkste vragen onderzocht:<br />
Overwinteren<br />
rovers in de<br />
akkerranden?<br />
Winter<br />
Helpen rovers<br />
bladluisgroei<br />
te remmen?<br />
Lente<br />
Zorgen vijanden<br />
voor beheersing<br />
van de plaag?<br />
Zomer
% shoots infested with aphids<br />
% stengels met bladluizen<br />
Helpen natuurlijke vijanden om bladluisplagen te<br />
onderdrukken?<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
46%<br />
2002<br />
40%<br />
2003<br />
29%<br />
2004<br />
2005<br />
Bladluizen in zomertarwe<br />
Systeem zonder<br />
akkerranden<br />
BIOdivers systeem<br />
met akkerranden<br />
38% ← % onderdrukking t.o.v.<br />
het controle systeem
% stengels met bladluizen<br />
Helpen natuurlijke vijanden om bladluisplagen te<br />
onderdrukken?<br />
% shoots infested with aphids<br />
70<br />
60<br />
50<br />
40<br />
30<br />
20<br />
10<br />
0<br />
65%<br />
2002<br />
43%<br />
2003<br />
15%<br />
2004<br />
54%<br />
2005<br />
Bladluizen in aardappel<br />
Systeem zonder<br />
akkerranden<br />
BIOdivers systeem<br />
met akkerranden<br />
← % onderdrukking t.o.v.<br />
het controle systeem
FAB Hoeksche Waard<br />
Rotterdam<br />
Strijensas<br />
Dordrecht<br />
5 akkerbouw<br />
bedrijven<br />
300 hectare<br />
2005 -2007
FAB Hoeksche Waard<br />
Kreken, sloten<br />
Dijken<br />
Bosjes<br />
Boomgaarden<br />
2005<br />
Meerjarige graskruiden<br />
randen (overwintering)<br />
Eenjarige bloemenranden<br />
(nectar en<br />
stuifmeel aanbod)
Bodem fauna in grasranden (1 e jaar)<br />
Grote verschillen tussen bedrijven!! Oorzaken?<br />
100<br />
200<br />
500<br />
1000<br />
1500<br />
Aantallen per vangplek per 14 dagen<br />
Overige<br />
kevers<br />
Overige<br />
groepen<br />
Kleine<br />
kortschildkevers<br />
Grote<br />
loopkevers<br />
Grote<br />
kortschildkevers<br />
Kleine<br />
loopkevers<br />
Spinnen
Invloed bloemen en natuurlijke vijanden op bladluis<br />
aantal/blad<br />
2<br />
1<br />
0<br />
met bloemstroken<br />
controle<br />
1 2 3 4<br />
telling<br />
bladluizen<br />
Met eenjarige bloemstroken meer natuurlijke vijanden en<br />
minder bladluizen in gewas
Samenvattend<br />
Bladluisplagen in granen en consumptie aardappel<br />
kunnen meestal door natuurlijke vijanden worden<br />
onderdrukt<br />
In andere gewassen (b.v. kool) zijn we nog zoekende<br />
Functionele agrobiodiversiteit is geen wondermiddel<br />
voor alles !<br />
Functionele biodiversiteit betekent anders gaan kijken<br />
naar de beestjes in het gewas en naar de (on)kruiden<br />
op het bedrijf
FAB als een politiek troetelkindje ?<br />
FAB aantrekkelijk voor beleidsmakers! Minder<br />
gewasbescherming, schoner water, mooier<br />
landschap, recreatie, biodiversiteit, duurzame<br />
landbouw<br />
Hoge verwachtingen van resultaten<br />
(on)realistisch? FAB is een hulpmiddel, geen<br />
wondermiddel!
Wat kun je hiermee in de praktijk?<br />
Functionele biodiversiteit betekent anders gaan<br />
kijken naar het bedrijf en de omgeving, naar de<br />
beestjes in het gewas en de (on)kruiden op het<br />
bedrijf<br />
Ondernemers leren het meeste van zelf zien en<br />
ervaren wat er leeft en wat de effecten van<br />
natuurlijke plaagbeheersing zijn<br />
Werkvormen zoals excursies, demo‟s en leren in<br />
groepen zijn essentieel!
Dank voor uw aandacht<br />
Marian.vlaswinkel@wur.nl<br />
© Wageningen UR
Change language