KETTER AAN HET BINNENHOF Cornelis Hoen en zijn tractaat ...

Hoen stamde uit een aanzienlijke familie van welgeborenen uit het Westland. De
naam komt daar vanaf de late dertiende eeuw voor. De familienaam is waarschijnlijk
een patroniem, afgeleid van Hoensz. (zoon van Hoen) of Anthoenisz. (zoon van
Anthoen). In het licht van wat verderop in deze studie over de bronnen van Hoens
avondmaalsopvatting naar voren zal worden gebracht, is één gebeurtenis uit de
familiegeschiedenis te aardig om onvermeld te laten. Rond 1300 werd één van Hoens
voorvaders, Jan of Johan Hoen, aangesteld tot executeur testamentair van een zekere
Herman van Poelduinen. Deze liet een stuk land na dat tegen de tijd van een nieuwe
kruistocht naar het Heilige Land moest worden verkocht. Van de opbrengst diende een
kruisvaarder te worden uitgerust om de heidenen in de naam van Herman van
Poelduinen te bestrijden. Pas in 1422 werden de middelen voor een kruistocht tegen
de Boheemse Hussieten ingezet. Hendrik Hoen behoorde tot de kruisvaarders die
dankzij Van Poelduinens testament werden uitgerust.
Hoens vader Henrick overleed in 1502. In dat jaar erfde Hoen het stuk grond in
Beukelsdijk dat deze van de heren van Kralingen had gepacht. Tekenend voor Hoens
welstand is dat zijn naam verschillende malen voorkomt in de Haagse „Hofboeken‟
van 1512, waarin de klerken van de graaf nauwkeurig de huren en opbrengsten van de
grond en huizen in Den Haag en Haagambacht noteerden. Daaruit blijkt dat Hoen
verschillende stukken land in Den Haag en Eykenduynen pachtte. Uit het totale
bedrag aan belasting dat hij daarvoor betaalde wordt duidelijk dat Hoen bepaald niet
onbemiddeld was.
Aangezien Hoen klaarblijkelijk zijn leven lang in Den Haag heeft gewoond, mag
worden aangenomen dat hij daar ook de Latijnse school bezocht. De scholing daar
was in Hoens tijd nog volledig traditioneel. Pas in de jaren twintig van de zestiende
eeuw zou het humanisme de lesprogramma‟s van de Latijnse scholen in de
Nederlanden gaan domineren. In Den Haag doceerden vanaf die tijd geleerde
Latinisten als Jacobus Volcardus en de reeds genoemde Gnapheus, die in 1522 het
rectoraat op zich nam. Tot de leerlingen van Volcardus behoorden leden van de
toenmalige „jeunesse dorée‟ van de Hofstad: Viglius van Aytta (1507-1577), de latere
diplomaat, en de drie beroemde zonen van Nicolaes Everardi, de gecultiveerde
president van het Hof van Holland.
Volgens Gnapheus zou Hoen als “jong recruut” de banier van Phoebus, dat wil zeggen
van Apollo, de god van de poëzie, zijn gevolgd. Daaruit mogen we misschien
afleiden dat de studie van de (klassieke?) letteren Hoens speciale belangstelling had.
Het vervolg van Gnapheus‟ mededeling - dat Hoen het als volgeling van Apollo zo ver
bracht dat hij zou zijn gelauwerd - dienen we in ieder geval te laten voor wat zij is.
Vele neolatijnse dichters uit die tijd hadden immers de gewoonte om elkaar met de
titel van Poeta Laureatus te bedenken. Een gedicht van Hoens hand is niet
overgeleverd en zijn naam komt niet voor op de lijst van poëten die door keizer
Maximiliaan zijn gekroond.
Na zijn rechtenstudie in Leuven trad Hoen aan als advocaat bij het Hof van Holland,
toentertijd het hoogste provinciale rechtscollege. Het Hof is in 1428 bij de „Zoen van
Delft‟ tussen de Bourgondische hertog Filips de Goede en gravin Jacoba van Beieren
ontstaan. Vanaf 1434 kwam het Hof in de Rolzaal van het grafelijk kasteel aan het
Binnenhof bijeen. Daar het niet de gewoonte was dat iemand voor zijn dertigste in
publieke dienst trad, kan Hoen niet eerder als circa 1470 bij het Hof zijn gaan werken.
Hij bouwde een indrukwekkende staat van dienst op, want hij was in ieder geval nog
7