KETTER AAN HET BINNENHOF Cornelis Hoen en zijn tractaat ...

advocaat van Hoen en diens vrouw - bracht daartegen in, dat Oem degene was die
Hoens naam aan het keizerlijke hof in discrediet had gebracht, dat Hoen vervolgens
inderdaad brieven van de Keizerlijke Majesteit had ontvangen maar dat hij deze
„mandements‟ naast zich neer had gelegd omdat zij niet in overeenstemming waren
met “het gemene recht en de privileges van Holland”. Hij wilde alleen voor het Hof in
Den Haag of voor de grote Raad van Mechelen terecht staan. Uit gehoorzaamheid had
hij de Keizer uiteindelijk wel zijn excusatie ende exceptie toegestuurd, maar Hoen
begreep dat dat zinloos was. Oem had zijn naam in zo‟n kwade reuk gebracht dat
niemand Hoen durfde te verdedigen. Toen Arndt van der Gout in een vergadering van
de Staten van Holland Hoen in bescherming had genomen, had Oem diens naam aan
de biechtvader van de Keizer doorgegeven.
Met zijn verwijzing naar “het gemene recht en de privileges van Holland” doelde
Hoen op het ius de non evocando, het recht dat bepaalde dat alle inwoners van
Holland niet buiten hun eigen graafschap mochten worden vervolgd. Filips van
Bourgondië had dat recht in 1452 aan Holland toegekend en het was daarna in het
grote Privilege van 1477 en in de voorrechtsbrief (1486) van Maximiliaan bevestigd.
Alleen was de reikwijdte van het privilege niet duidelijk. Terwijl de Staten van
Holland van mening waren dat ook van ketterij verdachte personen dit recht genoten,
stelde de Keizer in zijn edict van 1521 dat ketterij majesteitsschennis was (lèse
majesté divine) en dat een beroep op het ius de non evocando en de normale
gerechtelijke procedure in dat geval niet van kracht was.
In zijn uitspraak koos het Hof in december 1522/januari 1523 de zijde van Oem. Het
sprak uit quod curia non defert, dat het Hof niet ontvankelijk was. Hulst greep de
gelegenheid direct aan om Hoen hard aan te pakken. Hij liet hem arresteren, op
onzachtzinnige wijze naar Geertruidenberg, op de grens van Holland en Brabant,
vervoeren, en hem daar als crimineel in een gevangenis opsluiten.
Daarop grepen de verontwaardigde Staten van Holland in. Zij drongen bij
landvoogdes Margaretha op zijn onmiddellijke vrijlating aan. Ook al zou Hoen door
de lutherse secte besmet zijn, dan nog moest zijn zaak volgens de privileges van het
graafschap voor het Hof in Den Haag dienen. Nota bene op advies van de keizerlijke
raadslieden voldeed zij aan het verzoek van de Staten. In maart 1523 gaf zij bevel dat
Hoen direct moest worden vrijgelaten en onder veilige geleide naar Den Haag moest
worden teruggebracht, waar hij een onderkomen vond in de Voorpoort. Hulst en een
advocaat van het Hof dienden de zaak te heropenen volgens een nieuwe gerechtelijke
procedure tegen van ketterij verdachte personen. De kwestie had veel commotie
veroorzaakt, niet alleen bij de Staten maar ook bij Erasmus, die verontwaardigd
melding maakte van het lijden waaraan Hoen onderworpen was geweest en zich
vrolijk maakte over de afgang van Hulst.
Maanden lang gebeurde er niets. In juli dienden de belangrijkste steden van Holland
(Haarlem, Amsterdam, Delft en Gouda) een petitie bij de landvoogdes in, waarin zij
op voortgang van de zaak aandrongen. Een maand later probeerde Hulst nog eenmaal
Hoen uit Den Haag weg te krijgen. Die poging werd hem fataal.
Zijn compagnon Oem koos opnieuw de weg van het geweld. Geassisteerd door
dienaren van het Hof deed hij ‟s nachts een poging om Hoen en Gnapheus uit de
Voorpoort te schaken en met een wagen naar Gorinchem te brengen. Hoen en
Gnapheus riepen om hulp, waarna de bewaker Oem de toegang weigerde en hij van
zijn plan moest afzien.
Oems ongecontroleerde actie deed opnieuw een storm van protest in de Staten
opsteken. Bovendien besloot het Hof nu dat de tijd was gekomen om de politiek van
de Staten te steunen. Tijdens de vergadering van 14 augustus sprak Albert van Loo, de
17