LESMAPPEN BASISEDUCATIE.indd - De Dagen

10 / lesmap annie100
Artikel:
WAArom
WIj LAchen
Door: Coen Simon
Uit: Filosofiemagazine (2011)
Kent u die mop van Immanuel Kant?
Over een Indiër, een Engelsman en een flesje bier.
Coen Simon vertelt de mop, en legt uit waarom de mens
een schuddebuikend wezen is.
Je kunt nog tamelijk lang om capriolen van je eigen kinderen lachen
zonder dat ze het gevoel hebben te worden uitgelachen. Onze dochter
van krap vier jaar begint daar nu pas een gevoeligheid voor te ontwikkelen.
‘Je moet me niet uitlachen’, zegt ze soms als ik lach om haar
vrolijke onbezonnenheid, bijvoorbeeld als ze zomaar uit het niets een
dansje doet. Het verschil tussen een denigrerend uitlachen en een instemmend
lachen om de ontwapenende capriolen van kleine kinderen
is voor haar nog te subtiel.
Het is een subtiliteit die ook veel volwassenen ontgaat. En zeker niet
de domsten onder ons. Neem Thomas Hobbes (1588-1679), een van
de belangrijkste politiek filosofen uit de geschiedenis van de filosofie,
die van het lachen beweert dat het eigenlijk altijd een vorm van
uitlachen is.‘Plotselinge trots’ noemt hij het egoïstische gevoel dat tot
lachen leidt. Een trots die voortkomt uit de afgang van een ander. Hij
ziet dit ‘teken van kleingeestigheid’ vooral ‘bij mensen die zich ervan
bewust zijn dat zij maar over weinig bekwaamheden beschikken’.
Ik vermoed dat zijn conclusies al te veel zijn ingegeven door de tijd dat
hij als vroegwijs jongetje het voorwerp van spot was. Het is immers
bekend dat Hobbes zich door heel hard te leren wist te ontworstelen
aan het arme milieu waarin hij werd grootgebracht. En waar voetbal,
kattenkwaad en meisjes de belangrijkste gespreksonderwerpen zijn,
daar ben je algauw het pispaaltje als je eens een boek leest. En dat
deed de kleine Thomas meer dan eens, want op de leeftijd van mijn
dochter kon hij al lezen en schrijven, en op zijn zesde zelfs ook in het
Grieks en het Latijn.
Dat mijn dochter juist nu gevoelig begint te worden voor uitlachen zal
vast kloppen volgens de ontwikkelingspsychologie: hoe zelfbewuster,
hoe gemakkelijker het wordt jezelf als object en dus ook als doelwit te
zien. In haar geval wordt die gevoeligheid nog eens versterkt doordat
er thuis nogal wat wordt gelachen om het gedrag van haar twee jaar
jongere broertje, die denkt dat hij kan springen en kan praten, en die
nog weleens tegen een deurpost aan loopt. En als we om hém kunnen
lachen, dan kunnen we het ook om haar, zal ze misschien denken.
Het is niet zo verwonderlijk dat lachen en uitlachen zo vaak met
elkaar in verband worden gebracht, door zowel kleuters als filosofen,
want met lachen gaat ook altijd gêne of zelfs schaamte gepaard. >>>