De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

naar toe te gaan en ze vroegen: "Waar kom je
vandaan?" "Bij Dresselhuijs." "Oh, kom maar
binnen." Als je maar zei dat je van Dresselhuijs
vandaan kwam, dat waren allemaal vakmensen,
hoor. Ik heb in Utrecht gewerkt bij Ypes & Posthumus.
Daar kreeg ik handwerk, knakken, en
dat beviel me en daarom ging ik daar graag naar
toe. Ik heb daar een maand of drie gewerkt, maar
ja, mijn moeder miste mij thuis en die had graag
dat ik weer hier kwam -werken. En ik ging weer
naar Dresselhuijs terug en ik kon meteen weer
beginnen. Ze wisten wat ik kon en dat ik een
handigejongen was. Die gaven me meteen al een
goed werkje en toen heb ik daar weer een tijd
gezeten. Maar ja, later, toen zit ik met een kameraad
en ik zeg: "We moesten naar Gouda gaan,
naar Napoleon, die maken allemaal die grote vorstenlanders,
dan heb je vanzelf goed loon." Napoleon,
dat was een fabriek, die maakte maar één
soort sigaren, allemaal vorstenlanders, geen sumatra's,
alleen vorstenlanders. Die sigaren hadden
een grote lengtemaat en toentertijd werd
voor die lengtematen extra betaald. Het betaalde
zestig cent voor de honderd. Voor tweeduizend
f 12,-. Ik maakte er altijd 2400 à 2500 in de week,
dus wij verdienden toen ƒ15,— in de week; dat
was veel hoor. Het was ruim vóór de Eerste Wereldoorlog,
ik was achttien. Later ben ik weer
teruggegaan, eerst weer naar diezelfde fabriek,
Dresselhuijs. Ik ging nooit omdat ik werkloos
was, ik maakte er een aardigheidje van. Ik zeg:
"Ik wil daar eens gaan werken." En dat kon
vroeger, hè. Ik was nieuwsgierig, ik had ondernemingszucht.
Ik wou beter werk hebben dan
wat ik op de fabriek waar ik het geleerd had
kreeg. Je werd daar alsjongmaatje behandeld. En
ik was er altijd op uit om wat te leren. Door op
verschillende plaatsen te werken leerde je dan
weer die sigaar te maken en dan weer dat model.
Zo leerde je je vak beter. Ik heb ook nog bij
Hillen, in Delft gewerkt en in IJsselmonde, bij
Rotterdam. Dat was ook vóór mijn trouwen.
We zijn ook een keer op reis geweest naar Amsterdam,
maar daar konden we niet binnenkomen.
Dat was toen we op de oude fabriek in
staking waren, in 1913. Maar in het algemeen
kon je overal werk krijgen, vooral als je van Kuilenburg
kwam. Sigarenmaken, dat was een trekvak.
Je had er ook boemelaars bij. In de sigarenmakerij
had je mensen die gingen overal heen,
die wilden overal werken.' 110
Tussen de sigarenmakers bestonden belangrijke
verschillen in de frequentie waarmee men van
woonplaats en werkgever wisselde. Aan de ene
kant stond een groep die weinig of niet mobiel
was; aan de andere kant was er een klein deel van
de sigarenmakers bij wie de mobiliteitsfrequentie
bijzonder hoog was. Deze 'echte reizigers',
zoals ze door oudere sigarenmakers wel worden
aangeduid, leidden een in hoge mate trekkend
bestaan. Ze trokken 'met hun zinkie onder de
arm het hele land door' en wisselden onderweg
soms het sigarenmaken af met nevenactiviteiten
als venten. 111 Tijdelijk vonden ze vaak een onderkomen
in een logement. Soms al na een heel
korte tijd zocht men het weer verderop: 'Dan
zaten ze bij wijze van spreken een paar dagen en
dan gingen ze met hun pet rond om wat op te
halen en dan gingen ze weer.' 112 In het bijzonder
bij deze groep lijken niet primair-economische
motieven bij het wisselen van werk een belangrijke
rol te spelen.
Het onderscheid tussen de groep 'echte reizigers'
en de overige sigarenmakers die op gezette tijden
in een andere plaats werk zochten, was vrij vaag,
zoals uit de woorden van een Culemborgse sigarenmaker
blijkt die tijdens de Eerste Wereldoorlog
in verschillende plaatsen werkte.