De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

Tabel 4.3 Vertrek uit Culemborg onder arbeiders tussen 1867 en 1901.
periode
1867-71
1872-76
1877-81
1882-86
1887-91
1892-96
1897-01
sigarenma kers
a*
12,0
10,0
12,0
11,3
37,0
22,8
33,2
b**
37,5
19,8
15,2
9,6
20,3
7,8
8,7
stoelenmakers
a*
2,3
2,4
2,3
1,3
2,8
3,2
2,4
b**
1,7
1,3
1,1
0,8
1,6
2,2
2,4
klompenmakers
* a Gemiddeld aantal vertrekkenden perjaar.
** b Gemiddeld percentage vertrekkenden per jaar van de beroepsbevolking van 16jaar en ouder binnen de beroepsgroep.
Nota bene: Wegens het ontbreken van voldoende gegevens zijn de vertrekkenden in de jaren 1869, '81 en '82 niet in de berekeningen verwerkt.
De totalen over deze periode zijn respectievelijk 656, 67 en 52.
Bron: gemeenteverslagen, vertrekregisters NAC.
tijdelijk een lijst bijgehouden van sigarenmakers
die van elders kwamen. Dit geeft aan dat zij als
een relatief vlottende groep werden beschouwd.
Uit een gedeeltelijke reconstructie van de verlorengegane
lijst kan worden opgemaakt dat van
de zesenveertig sigarenmakers die in de periode
van februari 1867 tot en met half december 1870
op de lijst werden ingeschreven, minstens de
helft eind '71 'weer naar elders vertrokken was. 108
Een belangrijke factor die de hogere vertrekcijfers
onder de sigarenmakers kan verklaren, is de
ontwikkeling op de arbeidsmarkt in deze bedrijfstak
tot omstreeks de Eerste Wereldoorlog.
Deze was expansiever dan de andere in de beschouwing
betrokken takken van nijverheid. 109
Hierdoor waren de mogelijkheden tot mobiliteit
ook ruimer. Sigarenmakers maakten van de
gunstige situatie op de arbeidsmarkt gebruik
door naar plaatsen te trekken waar er voor hen
mogelijkheden tot inkomstenverbetering lagen.
Het economisch motief was dan overwegend.
a*
1,0
1,2
1,0
0,5
2,6
3,2
2,0
b**
2,2
2,5
2,4
1,0
Tegelijk schiepen de omstandigheden in de sigarennij
verheid in deze periode ruimte voor mobiliteit
vanuit andere motieven. Dit blijkt uit het
navolgende vraaggesprek met een in 1894 geboren
Culemborgse sigarenmaker, die vanaf omstreeks
1910 regelmatig buiten Culemborg
werkte. Behalve het zoeken naar beter werk komen
nieuwsgierigheid, leergierigheid en plezier
in afwisseling van werkomgeving als motieven
naar voren.
Behoefte aan afwisseling. 'Ik ben weggegaan uit
onderzoek eigenlijk; ik wou alles maken. Ik had
op een gegeven moment een werkje bij Dresselhuijs;
dat beviel mij niet. Ik zeg: "Ik wil bolknakken
maken; ik wil grote sigaren maken." Vroeger
was het zo, we scheden er gewoon uit, omdat
je dadelijk weer aan het werk kon. Dat was niet
zoals nou. Ik ben hier op de Ouwe Keet, van
Dresselhuijs, twee keer uitgescheden. Ik zeg: "Ik
ga in Utrecht werken." Nou, ik hoefde er maar
4,2
5,1
3,0