De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
doken werd, maar dit zal zich voornamelijk hebben beperkt tot kleine bedrijven. Rol van de vakbonden. De georganiseerde arbeidersbeweging kreeg onder de sigarenmakers in Culemborg voor het eerst voet aan de grond aan het eind van de jaren '8o. 96 Er werden regelmatig vergaderingen met sprekers van elders belegd, i mei werd gevierd en een afdeling van de SDB (Sociaal-Democratische Bond) kwam tot stand. Toen echter na enkele kleine stakingen in enkele sigarenmakerijen in 1891 een groot conflict ontstond over het recht van organisatie, dat werd verloren, was er gedurende enige jaren weinig activiteit. 97 In het midden van de jaren '90 werd de draad weer opgepakt. Er ontstonden nu ook organisaties van arbeiders op confessionele grondslag. 98 In diverse bedrijfstakken kwamen afdelingen van bonden op; na de eeuwwisseling werd een SDAP-afdeling opgericht en consumentencoöperaties kwamen van de grond. De geheelonthoudersbeweging bracht onder meer een geheelonthouderscafé, een toneelvereniging (DOTO, Door Onthouding Tot Ontwikkeling), een voetbalvereniging (Vriendenschaar) en een zangvereniging (de Korenbloem). 99 Voor zover de arbeidersbeweging in haar verschillende geledingen de arbeiderscultuur beïnvloedde, oefende zij ook invloed uit op de arbeidsgewoonten, al was deze invloed voornamelijk indirect. Directe invloed van de vakbonden was er wel bij de totstandkoming van collectieve arbeidsovereenkomsten. Zoals we zagen, lieten CAO'S weinig ruimte voor onregelmatige arbeidsgewoonten. Hieruit zou men kunnen afleiden dat de bonden zich niet erg sterk hebben gemaakt voor de verdediging van deze vrijheid. Het tegendeel was zelfs het geval, zoals blijkt uit het feit dat in Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Dejaco werden twee voetbalelftallen uit het personeel samengesteld. De wedstrijd werd gespeeld op het toenmalige Vriendenschaarveld aan de Westersingel. Groningen bonden en ondernemers in de sigarennijverheid samen streden tegen onregelmatige arbeidsgewoonten onder de sigarenmakers ter plaatse. Het verslag van de Kamer van Arbeid voor de Voedings- en Genotsmiddelennijverheid te Groningen van 1904 bericht over de bestrijding van het maandaghouden: 'Van den kant van den Sigarenmakersbond kan de patroon op steun rekenen, want geen Maandaghouder of hij, die zich verzet tegen stellige, welgemeende bevelen van den patroon, behoeft aldaar aan te kloppen om hulp, wanneer hem de arbeid om die reden wordt ontnomen.' 100 Het valt buiten het bestek van dit boek om uitgebreid in te gaan op de motieven van de vakbonden. We volstaan hier met erop te wijzen dat het arbeidsethos van de bonden slecht strookte met onregelmatige arbeidsgewoonten. 101 Daarnaast stond dit verschijnsel in een kwade reuk, omdat het door de bonden als direct verbonden werd gezien met drankmisbruik. Centraal stonden voor de bonden materiële verbeteringen voor de arbeiders.
Ook in Culemborg was er pressie van de bonden op de arbeiders om onregelmatige arbeidsgewoonten op te geven en een in het algemeen meer geregeld leven te leiden. De eerder geciteerde meesterknecht op de Cadena: 'Er werd veel vergaderd door de bonden en dan kwamen de mensen luisteren. Ze werden gewoon bekeerd, omdat ze begrepen wat ze allemaal misdaan hadden. Die leiders van de bonden riepen de actieve bondsleden er toe op er aan te werken dat mensen eens een beetje in het gareel kwamen. Dan werd er gezegd dat ze aan het gezin moesten denken.' 102 Zoals hiervoor, in ' De fabrikanten', al is vermeld, liet sigarenfabriek Trio voor haar arbeiders, die vaak van buiten de stad kwamen, de Triowijk bouwen. In 1896 en 1899 werden de eerste twee fasen gerealiseerd: tweeëndertig arbeiderswoningen, een bakkerij en zes burgerwoonhuizen. In 1906 volgden nog veertig woningen. Tot slot bouwde timmerman H. C. van Glabbeek in 1909 drieëntwintig woningen. De foto toont de Triosingel in de jaren '60. Een vrouw van een klompenmaker, die destijds getuige was van een gelijksoortig optreden van de bonden in de Culemborgse klompennijverheid, was ermee ingenomen: 'Eerst werd er door de klompenmakers regelmatig tijd verspild, doordat ze zo van hun werk afliepen, maar met de vrijigheid was het afgelopen toen de bonden opkwamen. De opkomst van de bonden was een goede zaak, want ze zorgden ervoor dat de mannen aan het werk bleven.' 103 De betekenis van de arbeidersbeweging voor het terugdringen van een traditioneel arbeidspa-
- Page 44 and 45: alleen voor binnenlands gebruik bes
- Page 46 and 47: Een van de kleinere bedrijven, siga
- Page 48 and 49: waarde met een bodem van ƒ15,—pe
- Page 50 and 51: Tabel 3.7 Werkgelegenheid in 1916,
- Page 52 and 53: Zoals uit de betonconstructie blijk
- Page 54 and 55: Bezien we het aantal arbeidsplaatse
- Page 56 and 57: MECHANISERING EN RATIONALISERING Ve
- Page 58 and 59: van de modernste installaties; kant
- Page 60 and 61: te houden, toen door betalingsachte
- Page 62 and 63: steeds moeilijker om de goede naam
- Page 64 and 65: in 1959. 96 Behalve de grootbedrijv
- Page 66 and 67: De laatst overgebleven sigarenmaker
- Page 68 and 69: vroegtijdig in de fabriek aanwezig
- Page 70 and 71: als 'van bosjesmaker tot sigarenmag
- Page 72 and 73: Goilberdingerstraat. 18 In een late
- Page 74 and 75: minimale hoogte van de werkruimten,
- Page 76 and 77: Plattegrond van de fabriek van Dres
- Page 78 and 79: wel gezegd: "We gaan niet aan de ga
- Page 80 and 81: Overzicht van een deel van de Dejac
- Page 82 and 83: kosten van levensonderhoud zeer ong
- Page 84 and 85: een loon hebben kunnen halen vanƒ7
- Page 86 and 87: De fabriek van Sjoer met het person
- Page 88 and 89: den doorgepraat; men vond snel een
- Page 90 and 91: Ook nam men wel vrijaf om een eigen
- Page 92 and 93: gokker. Dan werd er potverdomme 's
- Page 97 and 98: troon deed zich waarschijnlijk het
- Page 99 and 100: naar toe te gaan en ze vroegen: "Wa
- Page 101 and 102: quentie in het wisselen van werk en
- Page 104 and 105: Hilversum 111 bestond nog niet Het
- Page 106 and 107: van a tot z vertelde. Dan zat-ie da
- Page 108 and 109: Men denkt bijvoorbeeld aan beter on
- Page 110 and 111: ging ruw te keer. Des winteravonds,
- Page 112 and 113: aden en gereedschappen over. Natuur
- Page 114 and 115: REPERCUSSIES VAN DE STAKING De werk
- Page 117 and 118: Liederen gezongen bij het driejarig
- Page 119 and 120: Na 3 maanden strijd. Een deel van d
- Page 121 and 122: Tabel 5.1 Aantal leden van de Culem
- Page 123 and 124: af. Nieuwenhuijsen zou zich bezigho
- Page 125 and 126: Gekleurd houten reclamebord van de
- Page 127 and 128: Als bronnen voor dit overzicht hebb
- Page 129 and 130: de oprichting van een sigarenmakeri
- Page 131 and 132: Muurschildering op de zijgevel van
- Page 133 and 134: Tabaksfabriek Gelria, aan de Tweede
- Page 135 and 136: Op 6 december ïgys legde een brand
- Page 137 and 138: geval was. De Provincie stuurde een
- Page 139 and 140: Jacobus Schuyt (Beverwijk, *17-6-18
- Page 141 and 142: J. KUYPERS J. Kuypers wordt vermeld
- Page 143 and 144: Nog in 1883 vroeg Middelbeek vergun
Ook <strong>in</strong> <strong>Culemborg</strong> was er pressie <strong>van</strong> de bonden<br />
op de arbeiders om onregelmatige arbeidsgewoonten<br />
op te geven en een <strong>in</strong> het algemeen<br />
meer geregeld leven te leiden. <strong>De</strong> eerder geciteerde<br />
meesterknecht op de Cadena: 'Er werd<br />
veel vergaderd door de bonden en dan kwamen<br />
de mensen luisteren. Ze werden gewoon bekeerd,<br />
omdat ze begrepen wat ze allemaal misdaan<br />
hadden. Die leiders <strong>van</strong> de bonden riepen<br />
de actieve bondsleden er toe op er aan te werken<br />
dat mensen eens een beetje <strong>in</strong> het gareel kwamen.<br />
Dan werd er gezegd dat ze aan het gez<strong>in</strong> moesten<br />
denken.' 102<br />
Zoals hiervoor, <strong>in</strong> ' <strong>De</strong> fabrikanten', al is<br />
vermeld, liet sigarenfabriek Trio voor<br />
haar arbeiders, die vaak <strong>van</strong> buiten de stad<br />
kwamen, de Triowijk bouwen. In 1896 en<br />
1899 werden de eerste twee fasen<br />
gerealiseerd: tweeëndertig<br />
arbeiderswon<strong>in</strong>gen, een bakkerij en zes<br />
burgerwoonhuizen. In 1906 volgden nog<br />
veertig won<strong>in</strong>gen. Tot slot bouwde<br />
timmerman H. C. <strong>van</strong> Glabbeek <strong>in</strong> 1909<br />
drieëntw<strong>in</strong>tig won<strong>in</strong>gen. <strong>De</strong> foto toont de<br />
Trios<strong>in</strong>gel <strong>in</strong> de jaren '60.<br />
Een vrouw <strong>van</strong> een klompenmaker, die destijds<br />
getuige was <strong>van</strong> een gelijksoortig optreden <strong>van</strong><br />
de bonden <strong>in</strong> de <strong>Culemborg</strong>se klompennijverheid,<br />
was ermee <strong>in</strong>genomen: 'Eerst werd er door<br />
de klompenmakers regelmatig tijd verspild,<br />
doordat ze zo <strong>van</strong> hun werk afliepen, maar met<br />
de vrijigheid was het afgelopen toen de bonden<br />
opkwamen. <strong>De</strong> opkomst <strong>van</strong> de bonden was een<br />
goede zaak, want ze zorgden ervoor dat de mannen<br />
aan het werk bleven.' 103<br />
<strong>De</strong> betekenis <strong>van</strong> de arbeidersbeweg<strong>in</strong>g voor het<br />
terugdr<strong>in</strong>gen <strong>van</strong> een traditioneel arbeidspa-
Change language