De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

doken werd, maar dit zal zich voornamelijk hebben
beperkt tot kleine bedrijven.
Rol van de vakbonden. De georganiseerde arbeidersbeweging
kreeg onder de sigarenmakers in
Culemborg voor het eerst voet aan de grond aan
het eind van de jaren '8o. 96 Er werden regelmatig
vergaderingen met sprekers van elders belegd,
i mei werd gevierd en een afdeling van de SDB
(Sociaal-Democratische Bond) kwam tot stand.
Toen echter na enkele kleine stakingen in enkele
sigarenmakerijen in 1891 een groot conflict ontstond
over het recht van organisatie, dat werd
verloren, was er gedurende enige jaren weinig
activiteit. 97 In het midden van de jaren '90 werd
de draad weer opgepakt. Er ontstonden nu ook
organisaties van arbeiders op confessionele
grondslag. 98 In diverse bedrijfstakken kwamen
afdelingen van bonden op; na de eeuwwisseling
werd een SDAP-afdeling opgericht en consumentencoöperaties
kwamen van de grond. De
geheelonthoudersbeweging bracht onder meer
een geheelonthouderscafé, een toneelvereniging
(DOTO, Door Onthouding Tot Ontwikkeling),
een voetbalvereniging (Vriendenschaar) en een
zangvereniging (de Korenbloem). 99
Voor zover de arbeidersbeweging in haar verschillende
geledingen de arbeiderscultuur beïnvloedde,
oefende zij ook invloed uit op de arbeidsgewoonten,
al was deze invloed voornamelijk
indirect.
Directe invloed van de vakbonden was er wel bij
de totstandkoming van collectieve arbeidsovereenkomsten.
Zoals we zagen, lieten CAO'S weinig
ruimte voor onregelmatige arbeidsgewoonten.
Hieruit zou men kunnen afleiden dat de bonden
zich niet erg sterk hebben gemaakt voor de
verdediging van deze vrijheid. Het tegendeel
was zelfs het geval, zoals blijkt uit het feit dat in
Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van Dejaco werden
twee voetbalelftallen uit het personeel samengesteld. De
wedstrijd werd gespeeld op het toenmalige Vriendenschaarveld
aan de Westersingel.
Groningen bonden en ondernemers in de sigarennijverheid
samen streden tegen onregelmatige
arbeidsgewoonten onder de sigarenmakers
ter plaatse. Het verslag van de Kamer van Arbeid
voor de Voedings- en Genotsmiddelennijverheid
te Groningen van 1904 bericht over de bestrijding
van het maandaghouden: 'Van den
kant van den Sigarenmakersbond kan de patroon
op steun rekenen, want geen Maandaghouder of
hij, die zich verzet tegen stellige, welgemeende
bevelen van den patroon, behoeft aldaar aan te
kloppen om hulp, wanneer hem de arbeid om
die reden wordt ontnomen.' 100
Het valt buiten het bestek van dit boek om uitgebreid
in te gaan op de motieven van de vakbonden.
We volstaan hier met erop te wijzen dat het
arbeidsethos van de bonden slecht strookte met
onregelmatige arbeidsgewoonten. 101 Daarnaast
stond dit verschijnsel in een kwade reuk, omdat
het door de bonden als direct verbonden werd
gezien met drankmisbruik. Centraal stonden
voor de bonden materiële verbeteringen voor de
arbeiders.