De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

voetvanoudheusden.nl
from voetvanoudheusden.nl More from this publisher
09.09.2013 Views

gokker. Dan werd er potverdomme 's maandags niets anders gedaan dan gegokt. Daar ging de tijd mee heen en 's avonds had je haast geeneen sigaar gemaakt. Toen was ik nog vrijgezel, hoor. Maar later, toen werkte ik ook nog bij Van Heusden, werd het ook nog gedaan. Maar dan moetje uit gaan kijken dat het je geen geld gaat kosten en je maakte er ook nog zoveel minder.' 85 Door een veranderde opstelling van de fabrikanten en door overkoepelende regelingen — vooral waar het de arbeidsduur betrof— werden kort na de Eerste Wereldoorlog de mogelijkheden tot onregelmatig verzuim kleiner. Daarnaast zette waarschijnlijk de beïnvloeding van de arbeiders van de kant van de arbeidersbeweging krachtig door. Alle gegevens wijzen erop dat de sigarenfabrikanten paal en perk wilden stellen aan de onregelmatige arbeidsgewoonten. Hun werd deze mogelijkheid geboden door de grote werkloosheid die na afloop van de Eerste Wereldoorlog in de Culemborgse sigarenmakerij ontstond; wellicht was een regelmatiger arbeidspatroon ook uit bedrijfseconomisch oogpunt meer gewenst. Een Culemborgse sigarenmaker: 'Later, toen de boel zogezegd moderner werd, en je bleef 's maandags weg, zei de baas: "Dan pakje morgen van mij ook nog maar een dag.'" 86 Bij de Dejacofabriek: 'Daar kon je niet wegblijven, dan ging je de pijpenla uit.' 87 Ook al had men door drankmisbruik moeite om te werken, men verscheen toch op het werk: 'Dan kwamen ze wel werken, ook al konden ze geen hand voor hun ogen zien. Hadden ze een sigaar gemaakt, deden ze die maar in hun sloof, die dorsten ze er niet bij te leggen.' 88 De baas zelf, Nico de Jager, zag er op toe dat er geen drank naar het werk werd meegenomen: 'Als Nico het niet vertrouwde, dan ging hij aan het drinkkruikje, dat ze bij zich hadden, ruiken en zat er dan jenever in, dan konden ze meteen vertrekken; dat wil zeggen: ze werden niet ontslagen, maar ze moesten weg en dan konden ze de volgende dag weer terugkomen.' 89 Eén sigarenmaker gooide Nico de Jager op een gegeven moment diens eigen verleden, toen hij zelf een ongeregeld leven als sigarenmaker leidde, voor de voeten, toen hij door hem eruit werd gezet: 'Die sigarenmaker kwam op een morgen eens een keer op de fabriek, maar hij was nog een beetje half in de lorum. "Nou", zegt Nico, "d'r uit!" Toen zegt die sigarenmaker tegen hem, want ik zat er vlakbij: "Weet je nog dat we samen in Hilversum hebben gewerkt? Hij [Nico de Jager] had zelf ook altijd gezopen. Weet je nog? En weetje ook nog dat mijn slechtste sigaar beter was dan jouw beste?" 90 Maar hij moest er uit, hoor.' Door de werkloosheid waren de fabrikanten in de gelegenheid minder gewenste sigarenmakers te lozen:' Ik heb het bij Dejaco meegemaakt dat er soms zo'n zestig man uit gingen, zó in één keer gedaan. En dan was hij zo link; een week later stond er een advertentie in de krant: "Volop sigarenmakers gevraagd". En als je dan kwam, zei hij: "Je bent net te laat; ik ben net bezet." Maar dat was niet zo, hoor. Hij was zelf ook sigarenmaker geweest, dus hij kende het klappen van de zweep wel, hè.' 91 Dit beleid wordt bevestigd door een andere sigarenmaker: 'Bij Dejaco was het anders. Maar dat was een slechte, hoor. Bijvoorbeeld als ze er acht of tien ontslagen hadden, dan nam hij de volgende week twintig anderen. Dat was om de angst er in te houden, hè.' 92 'Ze konden er in die tijd genoeg krijgen.' 93 Ook de Cadena ging harder optreden tegen verzuimende sigarenmakers. Een voormalig bedrijfsleider: 'Ik wou het niet hebben. Op een gegeven moment

zaten er twee die vroegen: "Kunnen we een middag snipperen?" Ik zeg: "Jazeker kan dat, maar niet meer terugkomen. Dat is er niet meer bij morgen. Dan blijf je snipperen, dat is nog veel beter." ' 94 Werden in de jaren dat de arbeidsmarkt relatief krap was, onregelmatige arbeidsgewoonten min of meer getolereerd^ in de jaren na de Eerste Wereldoorlog — een periode met een ruim arbeidsaanbod in de Culemborgse sigarenmakerij — was dit niet meer het geval. Met schorsing en ontslag traden de fabrikanten tegen vrijwillig verlet op. Wettelijke regeling van de arbeidsduur kwam pas met de Arbeidswet van 1919 tot stand, maar lokale of bovenlokale CAO'S konden ook in een bedrijf of bedrijfstak grenzen stellen aan de arbeidsduur. De eerste grootschalige CAO met betekenis voor de Culemborgse sigarennijverheid dateert van 1913. Deze bevatte echter geen bepalingen over de arbeidsduur. De eerste landelijke CAO in deze bedrijfstak, in 1920, deed dat wel. Omstreeks dezelfde tijd trad ook de wettelijke regeling van de arbeidsduur in werking, die de werkweek bepaalde op maximaal 45 uur, later weer verlengd tot 48 uur. We kunnen concluderen dat het uiteindelijk de Arbeidswet van 1919 is geweest die in Culemborg de mogelijkheden 'om maar raak te werken' sterk aan banden heeft gelegd. 95 Op zekere schaal zal het zijn voorgekomen dat de wet ont- De hal van Dejaco. Op de voorste rij, van links naar rechts: 2 Nol de Jong, 3 Goof Wammes; op de tweede rij, van links naar rechts: 1 Gijs Vermeulen, 2 Anton Veld, 3 Mudde of Kees Sielhorst, 4 Piet van Kessel; op de derde rij, van links naar rechts: 2 Kees van Stein, 6 Anton Pels, Henk van Zetten.

zaten er twee die vroegen: "Kunnen we een middag<br />

snipperen?" Ik zeg: "Jazeker kan dat, maar<br />

niet meer terugkomen. Dat is er niet meer bij<br />

morgen. Dan blijf je snipperen, dat is nog veel<br />

beter." ' 94<br />

Werden <strong>in</strong> de jaren dat de arbeidsmarkt relatief<br />

krap was, onregelmatige arbeidsgewoonten m<strong>in</strong><br />

of meer getolereerd^ <strong>in</strong> de jaren na de Eerste Wereldoorlog<br />

— een periode met een ruim arbeidsaanbod<br />

<strong>in</strong> de <strong>Culemborg</strong>se sigarenmakerij — was<br />

dit niet meer het geval. Met schors<strong>in</strong>g en ontslag<br />

traden de fabrikanten tegen vrijwillig verlet op.<br />

Wettelijke regel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de arbeidsduur kwam<br />

pas met de Arbeidswet <strong>van</strong> 1919 tot stand, maar<br />

lokale of bovenlokale CAO'S konden ook <strong>in</strong> een<br />

bedrijf of bedrijfstak grenzen stellen aan de arbeidsduur.<br />

<strong>De</strong> eerste grootschalige CAO met betekenis<br />

voor de <strong>Culemborg</strong>se <strong>sigarennijverheid</strong><br />

dateert <strong>van</strong> 1913. <strong>De</strong>ze bevatte echter geen bepal<strong>in</strong>gen<br />

over de arbeidsduur. <strong>De</strong> eerste landelijke<br />

CAO <strong>in</strong> deze bedrijfstak, <strong>in</strong> 1920, deed dat wel.<br />

Omstreeks dezelfde tijd trad ook de wettelijke<br />

regel<strong>in</strong>g <strong>van</strong> de arbeidsduur <strong>in</strong> werk<strong>in</strong>g, die de<br />

werkweek bepaalde op maximaal 45 uur, later<br />

weer verlengd tot 48 uur.<br />

We kunnen concluderen dat het uite<strong>in</strong>delijk de<br />

Arbeidswet <strong>van</strong> 1919 is geweest die <strong>in</strong> <strong>Culemborg</strong><br />

de mogelijkheden 'om maar raak te werken'<br />

sterk aan banden heeft gelegd. 95 Op zekere<br />

schaal zal het zijn voorgekomen dat de wet ont-<br />

<strong>De</strong> hal <strong>van</strong> <strong>De</strong>jaco. Op de voorste rij, <strong>van</strong> l<strong>in</strong>ks naar rechts: 2 Nol de Jong, 3 Goof Wammes; op de tweede rij, <strong>van</strong> l<strong>in</strong>ks naar rechts: 1<br />

Gijs Vermeulen, 2 Anton Veld, 3 Mudde of Kees Sielhorst, 4 Piet <strong>van</strong> Kessel; op de derde rij, <strong>van</strong> l<strong>in</strong>ks naar rechts: 2 Kees <strong>van</strong> Ste<strong>in</strong>,<br />

6 Anton Pels, Henk <strong>van</strong> Zetten.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!