De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

gokker. Dan werd er potverdomme 's maandags
niets anders gedaan dan gegokt. Daar ging de tijd
mee heen en 's avonds had je haast geeneen sigaar
gemaakt. Toen was ik nog vrijgezel, hoor. Maar
later, toen werkte ik ook nog bij Van Heusden,
werd het ook nog gedaan. Maar dan moetje uit
gaan kijken dat het je geen geld gaat kosten en je
maakte er ook nog zoveel minder.' 85
Door een veranderde opstelling van de fabrikanten
en door overkoepelende regelingen — vooral
waar het de arbeidsduur betrof— werden kort na
de Eerste Wereldoorlog de mogelijkheden tot
onregelmatig verzuim kleiner. Daarnaast zette
waarschijnlijk de beïnvloeding van de arbeiders
van de kant van de arbeidersbeweging krachtig
door.
Alle gegevens wijzen erop dat de sigarenfabrikanten
paal en perk wilden stellen aan de onregelmatige
arbeidsgewoonten. Hun werd deze
mogelijkheid geboden door de grote werkloosheid
die na afloop van de Eerste Wereldoorlog in
de Culemborgse sigarenmakerij ontstond; wellicht
was een regelmatiger arbeidspatroon ook
uit bedrijfseconomisch oogpunt meer gewenst.
Een Culemborgse sigarenmaker: 'Later, toen de
boel zogezegd moderner werd, en je bleef 's
maandags weg, zei de baas: "Dan pakje morgen
van mij ook nog maar een dag.'" 86 Bij de Dejacofabriek:
'Daar kon je niet wegblijven, dan ging je
de pijpenla uit.' 87
Ook al had men door drankmisbruik moeite om
te werken, men verscheen toch op het werk:
'Dan kwamen ze wel werken, ook al konden ze
geen hand voor hun ogen zien. Hadden ze een
sigaar gemaakt, deden ze die maar in hun sloof,
die dorsten ze er niet bij te leggen.' 88
De baas zelf, Nico de Jager, zag er op toe dat er
geen drank naar het werk werd meegenomen:
'Als Nico het niet vertrouwde, dan ging hij aan
het drinkkruikje, dat ze bij zich hadden, ruiken
en zat er dan jenever in, dan konden ze meteen
vertrekken; dat wil zeggen: ze werden niet ontslagen,
maar ze moesten weg en dan konden ze
de volgende dag weer terugkomen.' 89 Eén sigarenmaker
gooide Nico de Jager op een gegeven
moment diens eigen verleden, toen hij zelf een
ongeregeld leven als sigarenmaker leidde, voor
de voeten, toen hij door hem eruit werd gezet:
'Die sigarenmaker kwam op een morgen eens
een keer op de fabriek, maar hij was nog een
beetje half in de lorum. "Nou", zegt Nico, "d'r
uit!" Toen zegt die sigarenmaker tegen hem,
want ik zat er vlakbij: "Weet je nog dat we samen
in Hilversum hebben gewerkt? Hij [Nico
de Jager] had zelf ook altijd gezopen. Weet je
nog? En weetje ook nog dat mijn slechtste sigaar
beter was dan jouw beste?" 90 Maar hij moest er
uit, hoor.'
Door de werkloosheid waren de fabrikanten in
de gelegenheid minder gewenste sigarenmakers
te lozen:' Ik heb het bij Dejaco meegemaakt dat er
soms zo'n zestig man uit gingen, zó in één keer
gedaan. En dan was hij zo link; een week later
stond er een advertentie in de krant: "Volop sigarenmakers
gevraagd". En als je dan kwam, zei
hij: "Je bent net te laat; ik ben net bezet." Maar
dat was niet zo, hoor. Hij was zelf ook sigarenmaker
geweest, dus hij kende het klappen van de
zweep wel, hè.' 91 Dit beleid wordt bevestigd
door een andere sigarenmaker: 'Bij Dejaco was
het anders. Maar dat was een slechte, hoor. Bijvoorbeeld
als ze er acht of tien ontslagen hadden,
dan nam hij de volgende week twintig anderen.
Dat was om de angst er in te houden, hè.' 92 'Ze
konden er in die tijd genoeg krijgen.' 93 Ook de
Cadena ging harder optreden tegen verzuimende
sigarenmakers. Een voormalig bedrijfsleider: 'Ik
wou het niet hebben. Op een gegeven moment