De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

Ook nam men wel vrijaf om een eigen stukje
land te bewerken; of, als het de tijd ervoor was,
op vogelvangst te gaan. Een Culemborgse sigarenmaker:
'Ik werkte, dat was omstreeks het begin
van de Eerste Wereldoorlog, als bosjesmaker
bij een sigarenmaker, dat was een sijzenvanger.
In de herfst en de winter, in de periode van de
vogeltrek, nam hij geregeld een paar dagen vrij
om te gaan "sijzen". Vandaar had die man de
bijnaam "Ouwe Sijs".' 71
Gebeurtenissen die een belangrijke plaats innamen
in de cultuur van de arbeiders, droegen verder
bij tot onregelmatige arbeidsgewoonten,
omdat ze aanleiding vormden om vrijaf te nemen.
De jaarlijkse kermis, die in de zomer gehouden
werd, was een hoogtepunt. Er werd lang voor
gespaard. Op sommige bedrijven bestond nog in
de Eerste Wereldoorlog een pot die met de kermis
werd gedeeld. 72 Sommigen namen gedurende
de hele kermisweek vrijaf. 73 De kermis
ging gepaard met dansavonden, die op grote belangstelling
konden rekenen: 'De laatste kermisdag
was gisteren als altoos druk en rumoerig. Het
volk amuseerde zich op de bekende wijze en niet
in het minst op de volksbals in "Eendracht Maakt
Macht" en in het hotel "De Nieuwe Bak" en
andere dansgelegenheden gegeven, die tot zeer
laat in de morgen druk bezocht waren', meldde
de Culemborgsche Courant op donderdag 9 juli
1886. 74
Ook de markten, speciaal de grotere veemarkten
die in Culemborg werden gehouden, vormden
een aanleiding tot verzuim. Bij deze gelegenheden
kon de drank rijkelijk vloeien, wat het oogpunt
was waaruit de Culemborgsche Courant
het verloop van deze dagen beoordeelde. Zo kon
het feit dat er geen gevallen van openbare dronkenschap
op de grootste najaarsveemarkt, de zo-
genaamde 'beste markt', waren geconstateerd,
nieuws zijn: 'Kenmerkte de beste dag voorheen
zich door buitengewone dronkenschap, thans
was hij buitengewoon rustig, ja, zijn wij goed
ingelicht dan had dien dag zelfs geen enkele bekeuring
wegens openbaren dronkenschap
plaats', aldus de Culemborgsche Courant van 9
november 1879. 75
De gewone weekmarkten, die elke dinsdagmorgen
werden gehouden, konden evenzeer op belangstelling
rekenen. Een oud-klompenmaker
herinnert zich: 'Op dinsdagmorgen werd er dan
om 9 uur opgehouden om naar de markt te gaan.
Om een uur of 11 gingen we dan weer terug naar
de klompenmakerij, aan het werk.' 76
Een andere jaarlijks terugkerende gebeurtenis
die voor veel opwinding zorgde, was de loting
voor de nationale militie. De plaatselijke overheid
verzocht de cafés bij die gelegenheid
'.. .geen sterke drank aan lotelingen te verkopen,
opdat die dag geen dronkemans toonelen te zien
zijn'. 77 Maar dit verzoek had niet altijd het gewenste
resultaat, mede doordat ook vele nietlotelingen
zich bij het gebeuren betrokken voelden:
'Hoewel het aantal lotelingen ditjaar gering
in aantal was, (...) zoo bleef de daaraan verbonden
traditionele rustverstoring en dronkenschap
niet achterwege, hetgeen in hoofdzaak niet door
de lotelingen zelf maar meer door den aanhang
teweeg werd gebracht. Nadat zondagavond tegen
16 personen proces verbaal was opgemaakt
wegens burengerucht en dronkenschap, werd
op de daaraanvolgende lotingsdag tegen 18 personen
ter zake van openbare dronkenschap wederom
geverbaliseerd. Hierbij waren slechts 3
lotelingen en werden dien dag vier personen in
de arrestantenkamer opgesloten, waarvan twee
personen lotelingen waren', aldus de beschrijving
van de lotingsdag in 1886 in de Culemborgsche
Courant. 78