De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

Deze visie wordt door voormalige sigarenmakers
algemeen onderschreven, maar men moet
er rekening mee houden dat zij daarbij in het
algemeen de ongeschoolde, zij het wel geoefende,
arbeiders uit de meubelindustrie op het
oog hadden. Op basis van de aanwezige gegevens
kan als algemene conclusie worden gesteld,
dat men met sigarenmaken, werk dat men kan
beschouwen als geoefende arbeid, in Culemborg
minder verdiende dan met geschoolde arbeid,
maar meer dan met andere vormen van geoefende
arbeid ter plaatse en meer dan met ongeschoolde
arbeid.
In de periode tussen de twee wereldoorlogen
bleven de lonen in de Culemborgse sigarennijverheid
in vergelijking met de lonen in de sigarennij
verheid elders een middenpositie innemen.
In de CAO-regeling voor de sigarenindustrie,
die vijf plaatsklassen kende, was Culemborg
ingedeeld in de middengroep, die tevens de
grootste was. De verschillen tussen de klassen
werden in de loop van de periode teruggebracht.
Bij de CAO van 1920 lagen de lonen in de steden
Amsterdam, Rotterdam en Den Haag 10% hoger
dan in Culemborg, maar in 1938 bedroeg dit
verschil nog maar 1%. De verschillen met de
lonen in de laagste klasse (veelal de kleine Brabantse
dorpen) liepen minder terug: van 6% naar
4%. 54
ONREGELMATIGE ARBEIDSGEWOONTEN 55
'Aan de sjouw...' 'Hoewel nog jong zijnde,
schijnt hij het voorbeeld van de overige sigarenmakers
alhier — het zogenaamde maandaghouden
- al te willen volgen', rapporteerde de Culemborgse
politie in 1894 over eenjonge sigarenmaker.
56 Wanneer men maandaghield, bete-
kende dit dat men die dag vrijaf nam en dus
vrijwillig verzuimde. De Inspecteur van de Arbeid
van het district waaronder Culemborg viel,
stelde in 1891 vast dat het vrijwillig verzuim op
de maandag in de sigarennijverheid geen zeldzaamheid
was: 'Op maandag wordt in de sigarenmakerijen
weinig gewerkt.' 57
Een sigarenmaker die aan de vooravond van de
Eerste Wereldoorlog op de fabriek van Dresselhuijs,
aan de Lange Meent, als bosjesmaker begon,
geeft aan dat het maandaghouden daar toen
ook tot de gewoonte behoorde: 'Dan bleven ze
op maandag weg en kwamen ze op dinsdag weer
werken. In de tussentijd moesten de bosjesmakers,
die de sigarenmakers hadden, de zaak een
beetje voor ze opknappen.' 58 Het vrijwillig verlet
beperkte zich niet tot de maandag: 'Soms
kwamen ze de eerste drie dagen niet op de fabriek
en dan begonnen ze bijvoorbeeld op donderdag',
aldus een sigarenmaker. 59 Zelfs kwam
het voor dat men een week of nog langer van het
werk wegbleef.
Dit alles was een zaak van eigen geld van de sigarenmaker.
'Op de sigarenfabrieken hier waren
er, die, als ze een paar centen bij elkaar hadden
gespaard, een veertien dagen vrijnamen. Dat
kwam voor op de Cadena; dat was hier op elke
sigarenfabriek. Waren de centen op, dan gingen
ze weer aan het werk.' 60 Eén sigarenmaker, die in
de Eerste Wereldoorlog op de fabriek van Laan
als bosjesmaker werkte, had het wel uitzonderlijk
getroffen: 'Ik werkte daar bij een baas, dat
was een hele goeie baas. Eén keer per jaar nam hij
op eigen kosten twee weken vakantie en dan had
ik ook vakantie en ik werd door hem gewoon
doorbetaald.' 61
Degenen die 's maandags wel op het werk verschenen,
namen het werk op die dag vaak weinig
serieus. De gebeurtenissen van de zondag wer-