De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

gen te zijn. De bij Laan werkende sigarenmaker
Johan Wammes verdiende, toen hij in 1891 door
de Staatscommissie van 1890 werd gehoord, in
goede tijden ƒ 11,- a ƒ12,- in de week. Hij had
hogere inkomsten gekend, want zijn vrouw had
voorheen tabak gestript, werk dat haar, nadat de
fabriek hiervoor meisjes in dienst had genomen,
was ontnomen. Daarnaast, klaagt hij tegenover
de commissie:'.. .is [het] tegenwoordig niets dan
afslaan; vraagt men om opslag dan wordt men
ontslagen en broodeloos'. In mindere tijden
kwam hij tot ƒ7,— in de week. Met zijn loon was
hij de best verdienende sigarenmaker op het bedrijf.
De hoogste lonen in Culemborg schijnen
echter boven het zijne te zijn uitgekomen. Volgens
Wammes verdiende men bij Laan minder
dan op andere sigarenfabrieken in Culemborg
voor dezelfde soorten sigaren. 33 Waarschijnlijk
had hij bedrijven als Dresselhuijs & Nieuwenhuijsen
op het oog; in elk geval niet het bedrijf
van Van Emden, 'want daar werd in een brief die
arbeiders in 1891 aan hun baas schreven, geklaagd
dat sorteerders slechts ƒ4,— in de 'week
verdienden. 34
De 20-jarige sorteerder Aart van Laar verklaarde
voor de Staatscommissie dat hij bij Laan sinds
zijn l6de ƒ7,—vast weekgeld verdiende.
Rekening houdend met het feit dat de kosten
van levensonderhoud (vooral levensmiddelen)
sinds het midden van de jaren '70 gedaald waren
(uitgezonderd misschien de huren; Wammes betaalde
voor zijn uit twee vertrekken bestaande
woning in 1891 ƒ 1,10 per week), mogen we aannemen,
dat de levensstandaard van de sigarenmakers
in de periode tussen circa 1870 en circa
1890 is gestegen. 35
LONEN TUSSEN I9OO EN I94O
Voor zover onze gegevens strekken, lagen de lonen
van de best verdienende sigarenmakers in
Culemborg in de jaren vlak voor de Eerste Wereldoorlog
duidelijk hoger dan de hoogste lonen
omstreeks 1890. Terwijl het hoogste loon bij
Laan in 1891ƒ11,- à ƒ12,- bedroeg, ging de best
verdienende sigarenmaker van deze fabriek aan
de vooravond van de Eerste Wereldoorlog met
bijna ƒ30,- in de week naar huis. 36 Een andere
zeer goed verdienende sigarenmaker op dezelfde
fabriek bereikte weeklonen van ƒ 23,— tot ƒ26,—.
Hij maakte met behulp van een bosjesmaker
3500 a 4000 sigaren per week, dieƒ0,65 per 100
betaalden. Van zijn loon ging ƒ2,65 af voor zijn
bosjesmaker. 37
Deze lonen waren echter hoge uitzonderingen.
Een sigarenmaker, die naar eigen zeggen tot de
vlugsten behoorde, kwam bij Dresselhuijs &
Nieuwenhuijsen tot een loon van ƒ12,— à ƒ13,—per
week. Soms bracht hij het tot ƒ15,—, wat volgens
hem toen als een 'kapitaal' werd beschouwd.
Van handwerksigaren, die 55 tot 60 cent per 100
loonden, vervaardigde hij er 2300 a 2500 per
week. 38
De meest voorkomende lonen lagen kort voor
de Eerste Wereldoorlog op de grotere fabrieken
waarschijnlijk op ƒ7,50 a ƒ 10,-. Een veel gemaakte
handwerksigaar bij Laan, de nr. 11
(Figa), bracht 47,5 cent per 100 op. 39 Bij eenproduktie
van 1800 tot 2000 sigaren per week, wat
wel in de buurt van het gemiddelde zal hebben
gelegen, betekende dit een weekloon vanƒ8,50
tot ƒ9,50.
Voor doorsnee-vormwerksigaren werd bij Laan
vóór 1913 volgens de herinnering van een sigarenmaker
die er toen werkte, zeven stuiver per
honderd betaald. 40 Gemiddeld zal men hiermee