De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

More documents

Recommendations

Info

Overzicht van een deel van de Dejaco-fabriek, gefotografeerd vanaf de 'tribune'. Op de 'tribune', van links naar rechts: (zittend) Arie Lamboo, Sanders, Anton Balvers, Koos van Dillen, Verlaat, Wim Vink (allen deksorteerders); (staand) Kees van Lochem (chef afdeling bosjesmachines), Jan Koedam (o.a. dekuitdeler), Goof de Jager. maart 1901: 'Op de Trio moesten 15 man verzuimen verleden vrijdag, wegens tekort komen van dek. Daar mag niets van gezegd worden, 't Beste is om als men tabak ontvangt al is ze nog zoo slecht, te zeggen: Die tabak is heel mooi. En kom je tekort, dan zegje maar: Meester neem mij niet kwalijk, ik weet het en gevoel het inderdaad dat ik gezondigd heb tegen uwe bevelen; ik weet dat het dek er royaal inzat maar ik heb het verprutst, met geweld heb ik het vernield en vertrokken. (...) 't Omblad is ook mooi en prachtig, nooit heb ik het nog zoo gezien, sterk als leer en royaal gewogen, kom ik nog tekort. O, meester ik zal het niet weer doen...' De angst voor mogelijk ontslag wegens het tekortkomen van dek was soms zo groot, dat sommige sigarenmakers heel ver gingen in hun poging problemen over het dek te ontlopen: 'Het gebeurde bij Dejaco dat ze, als ze veel dek tekortkwamen, flink in hun vingers sneden. Rtts..., met dat vlijmscherpe rollertje waarmee we werkten over die vinger. En dan kon je niet werken als sigarenmaker en ze brachten de tabak terug. Maar die werd op dat moment niet gewogen. Was de vinger weer goed en kwamen ze terug, dan kregen ze gewoon weer de volle mep dek en had men het probleem omzeild.' 21 De kwaliteit van de afgeleverde sigaren werd doorgaans nauwkeurig gecontroleerd. Er kon veel mis aan zijn: te licht ofte zwaar, te lang ofte kort, te vast of te luchtig, kuiltjes in de sigaar, geen mooie koppen. Mankeerde er in de ogen
van de baas of de meesterknecht wat aan, dan werd men al gauw 'voor zijn bakkie geroepen'. Hoewel het in de jaren '20 en '30 geen gebruik meer was sigaren af te keuren (het zogenaamde uitschot, waarvoor geen loon werd betaald), bleef de controle geen licht op te vatten aangelegenheid. 'De baas pakte een handje sigaren van je, duwde erop. Dat deed-ie om te zien of er kuiltjes inzaten. Als je bij het roken van een sigaar bij zo'n kuiltje komt, valt-ie daar in één keer in. Als er iets niet goed was kon de meesterknecht — ik werkte op de Cadena — goed uitpakken: "Je bent een knoeierd", zei-ie dan.' 22 Een Culemborgse sigarenmaker klaagde in het bondsblad van de Federatie in 1908 over de zogenaamde Oude Fabriek: 'Wanneer de sigaren worden nagezien, dan wordt men voor het onbeduidendste geroepen. (...) En als men dan aan den "Tribune" is wordt men voor knoeier of prutser uitgescholden.' 23 Sommige sigarenmakers werden zenuwachtig van de controles en hadden het gevoel dat de baas daar, wanneer hem dat uitkwam, op inspeelde: 'Ik verstond m'n vak dubbel en dwars, hoor. Maar als er bij Dejaco een slappe tijd was, stond ik elke morgen voor mijn bakkie. Dan werd ik zenuwachtig en ging er minder maken. Dus als-ie van mij bij slapte minder sigaren wou hebben, riep-ie me telkens. Op het laatst wist ik van de zenuwen niet meer hoe ik ze maken moest. Ik zei tegen hem: "Nu zijn ze 100% slechter dan eerst, 't zijn vodden die ik nu maak." Andere sigarenmakers dorst-ie niet te roepen. En als hij ze riep, kreeg hij vijftig sigaren meer van ze. En als-ie ze weer riep honderd. Die gingen nog harder aan het werk, die hadden lak aan 'm. Ik zat te rillen op m'n kistje. En als het druk was — ik ben roomskatholiek — en het was een katholieke zondag en je vroeg een dag vrij, zei hij: "Je vat 'm maar als het slap is." Dan kon je er net zoveel maken als je LEVENSPEIL 1850-1900 Omstreeks het midden van de 19de eeuw verdienden landarbeiders in Culemborg in de hooitijd en tijdens de aardappeloogst een loon van 70 a 75 cent per dag. Dit relatief hoge loon was het gevolg van het tekort aan werkkrachten gedurende de oogstperioden. In de winter liepen de verdiensten terug tot 30 a 37 cent per dag. 25 Over de lonen in de nijverheid bevatten de gemeenteverslagen de volgende gegevens: In 1850 bedroegen de daglonen in de stoelenmakerij ƒ0,50 tot ƒ1,20, terwijl het gemiddelde weekloon in de klompenmakerij op ƒ3,50 lag. Volgens dezelfde verslagen stegen in de jaren '50 van de vorige eeuw de maximumlonen in de nijverheid. Als maximumloon -wordt in 1853 ƒ 5,—aangegeven; tussen 1854 en 1857 f6,— en daarnaƒ7,—. De verslagen bevatten in de jaren '30 geen gegevens over de lonen in de afzonderlijke beroepen. Ongetwijfeld omdat de lonen in de glasfabriek van Van Hoytema er uitsprongen, worden deze vanaf de oprichting apart vermeld: Ze varieerden vanƒ5,-tot ƒ15,-. 26 De meestgenoemde weeklonen in 1866 zijn ƒ 5 ,— en ƒ 6,—; in 1871 ƒ6,—. Als de bedragen betrouwbaar zijn, lagen de hoogste lonen in de sigarennijverheid iets hoger dan in de stoelenmakerij, tóen de belangrijkste nijverheid in Culemborg. Een rapport van het Departement Culemborg van de Maatschappij tot Nut van het Algemeen, uit 1871, geeft enige aanvulling: 'Het hoogste loon van den handwerksman bedraagt f7,— per week, gemiddeld is zulks echter ƒ6,-. (...) In het jaar 1865 was de verdienste per uur 8 centen, in 1866 9 centen, terwijl zulks in 1868 is geklommen tot 10 centen, sedert dien tijd is geene verhoging geschied.' 27 Volgens het Departement was ondanks de stijging van de lonen de verhouding tot de
Page 3 and 4:
De sigarennijverheid in Culemborg M
Page 5 and 6:
Verantwoording Wie door Culemborg w
Page 7 and 8:
De fabrikanten 68 4 DE SIGARENMAKER
Page 9 and 10:
jes. Het wordt in beschaduwde kiemb
Page 11 and 12:
toback off tobackblaederen, achter
Page 13 and 14:
velijk voorƒ 105,— aan tabak. Er
Page 15 and 16:
INLEIDING De nijverheid in Culembor
Page 17 and 18:
tiaire sector samen. In dat jaar we
Page 19 and 20:
tale worden geïmporteerd.' 11 Omst
Page 21 and 22:
teitjenever, die vrijwel geheel in
Page 23 and 24:
Het maken van een sigaar Voordat ee
Page 25 and 26:
laadjes uit één zij. Afhankelijk
Page 27 and 28:
de omblaadjes en maakte je een bosj
Page 29 and 30: oud, soms ouder dan het bedrijf dus
Page 31 and 32: van de Culemborgers daarin? Uit het
Page 33 and 34: Tabel 3.2 Belastingaanslagen Culemb
Page 35 and 36: jaar. Beide compagnons brachten ied
Page 37 and 38: pectus, die in februari 1916 bij de
Page 39 and 40: kleine Culemborgse sigarenmakerij a
Page 41 and 42: Foto uit de hiervoor genoemde expor
Page 44 and 45: alleen voor binnenlands gebruik bes
Page 46 and 47: Een van de kleinere bedrijven, siga
Page 48 and 49: waarde met een bodem van ƒ15,—pe
Page 50 and 51: Tabel 3.7 Werkgelegenheid in 1916,
Page 52 and 53: Zoals uit de betonconstructie blijk
Page 54 and 55: Bezien we het aantal arbeidsplaatse
Page 56 and 57: MECHANISERING EN RATIONALISERING Ve
Page 58 and 59: van de modernste installaties; kant
Page 60 and 61: te houden, toen door betalingsachte
Page 62 and 63: steeds moeilijker om de goede naam
Page 64 and 65: in 1959. 96 Behalve de grootbedrijv
Page 66 and 67: De laatst overgebleven sigarenmaker
Page 68 and 69: vroegtijdig in de fabriek aanwezig
Page 70 and 71: als 'van bosjesmaker tot sigarenmag
Page 72 and 73: Goilberdingerstraat. 18 In een late
Page 74 and 75: minimale hoogte van de werkruimten,
Page 76 and 77: Plattegrond van de fabriek van Dres
Page 78 and 79: wel gezegd: "We gaan niet aan de ga
Page 82 and 83: kosten van levensonderhoud zeer ong
Page 84 and 85: een loon hebben kunnen halen vanƒ7
Page 86 and 87: De fabriek van Sjoer met het person
Page 88 and 89: den doorgepraat; men vond snel een
Page 90 and 91: Ook nam men wel vrijaf om een eigen
Page 92 and 93: gokker. Dan werd er potverdomme 's
Page 94 and 95: doken werd, maar dit zal zich voorn
Page 97 and 98: troon deed zich waarschijnlijk het
Page 99 and 100: naar toe te gaan en ze vroegen: "Wa
Page 101 and 102: quentie in het wisselen van werk en
Page 104 and 105: Hilversum 111 bestond nog niet Het
Page 106 and 107: van a tot z vertelde. Dan zat-ie da
Page 108 and 109: Men denkt bijvoorbeeld aan beter on
Page 110 and 111: ging ruw te keer. Des winteravonds,
Page 112 and 113: aden en gereedschappen over. Natuur
Page 114 and 115: REPERCUSSIES VAN DE STAKING De werk
Page 117 and 118: Liederen gezongen bij het driejarig
Page 119 and 120: Na 3 maanden strijd. Een deel van d
Page 121 and 122: Tabel 5.1 Aantal leden van de Culem
Page 123 and 124: af. Nieuwenhuijsen zou zich bezigho
Page 125 and 126: Gekleurd houten reclamebord van de
Page 127 and 128: Als bronnen voor dit overzicht hebb
Page 129 and 130: de oprichting van een sigarenmakeri
Page 131 and 132:
Muurschildering op de zijgevel van
Page 133 and 134:
Tabaksfabriek Gelria, aan de Tweede
Page 135 and 136:
Op 6 december ïgys legde een brand
Page 137 and 138:
geval was. De Provincie stuurde een
Page 139 and 140:
Jacobus Schuyt (Beverwijk, *17-6-18
Page 141 and 142:
J. KUYPERS J. Kuypers wordt vermeld
Page 143 and 144:
Nog in 1883 vroeg Middelbeek vergun
Page 145 and 146:
vaardigd); Meeuwtje (Panatela, lekk
Page 147 and 148:
Enkele jongens aan het werk in siga
Page 149 and 150:
spuitmiddel gebruikten. De sigaren
Page 151 and 152:
van Uden. De zaak wordt dan voortge
Page 153 and 154:
ontvingen zij jarenlang geen divide
Page 155 and 156:
Merken: het hoofdmerk was Cadena, e
Page 157 and 158:
drik Coenraad Dresselhuijs, Karel P
Page 159 and 160:
De drie directeuren van de Trio-sig
Page 161 and 162:
Gerrit Vermeulen trad op als gevolm
Page 163 and 164:
Bronnenoverzicht LITERATUUR Bedrijf
Page 165 and 166:
•Bevolkingsregister • Stukken b
Page 167 and 168:
13 Klep e.a.. De kohieren. 14 Sluyt
Page 169 and 170:
de ontwikkeling van de kosten van l
Page 171 and 172:
VERKOOP EN RECLAME 1 Vergelijk ook
Page 173 and 174:
Illustratieverantwoording Tenzij an
show all

De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?