De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden
MECHANISERING EN RATIONALISERING Verhoging van de arbeidsproduktiviteit kan in zo'n situatie uitkomst bieden. Het produktieproces, dat hoofdzakelijk uit handwerk bestond, bood voldoende ruimte voor mechanisering, die technisch uitvoerbaar bleek, en een rationelere bedrijfsvoering. We zien dan ook het aantal machines in de Nederlandse sigarennijverheid gedurende de jaren 30 sterk toenemen (tabel 3.10). De cijfers moeten met enige voorzichtigheid gelezen worden, want niet alle opgestelde machines waren ook werkelijk in gebruik. 74 De vakbeweging verzette zich fel tegen de mechanisering, die volgens haar mede verantwoordelijk was voor de geweldige toeneming van de werkloos- Pastel van Herman Heyenbrock, van omstreeks 1930, getiteld: 1-ste sigarenmachine in Nederland. Heyenbrock schreef hier zelf bij: 'Een sigarenmachine in werking. Rechts ziet men een mand met "binnengoed" staan, waarvan het meisje (rechts) telkens een hoeveelheid op een "oplegger" in de machine legt, die er een "pakje" van maakt. Het meisje, dat ongeveer in het midden staat, legt het "dekblad" in, die de machine om het "pakje" werkt, waarna de sigaar zoo goed als geheel gereed (links) uit de machine komt, alleen de punt moet er dan nog aangemaakt worden. Rechts op den voorgrond ziet men een meisje bezig met het uitzoeken der dekbladen.' heid in de branche. De bonden kregen hun zin, want in 1936 maakte een speciale wet verdere mechanisering voorlopig onmogelijk. In welke mate men in Culemborg machines toepaste, valt bij gebrek aan gegevens niet exact te
Tabel3.10 Mechanisering in de sigarennijverheid. soort machine bosjesmachines opdekmachines compleetmachines oprolmachines totaal Bron: Ercns & Van Icrscl. aantal in sept. 1931 -33 - - 260 393 april '34 295 9 ? 445 749 mei'35 442 ? 141 940 1523 mei '36 625 81 131 1060 1897 mei '38 676 80 96 1056 1908 zeggen. Het vermogen aan krachtwerktuigen in de bedrijfstak bedroeg te Culemborg in 1930 11 PK en groeide tot 132 PK in 1950. 75 De komst van de machine ging ten koste van arbeidsplaatsen. Dit valt op te maken uit het gemeenteverslag over 1935, waarin men een stijging van de produktie signaleert, maar daaraan toevoegt: 'Met deze stijging ging niet gepaard eene uitbreiding van het aantal werknemers, omdat hierin werd voorzien door verdere doorvoering van mechanisatie.' Bij de Cadena-sigarenfabriek installeerde de firma Hesser uit Stuttgart een ringmachine. Het gevolg was wel, dat de ringsters werden ontslagen. Een tiental stripen bosjesmachines namen andere arbeiders letterlijk het 'werk uit handen. 76 De firma Dejaco, met de merken Cuba Overal en Graaf Egbert, had midden in de Crisisjaren beslag weten te leggen op een gebouw plus terrein van de voormalige glashut van Van Hoytema aan het Veer. Na een verbouwing en nieuwbouw achter de Veerweg ontstond hier een modern, groot fabrieksgebouw, waar honderden mensen 'werk vonden. Tegelijkertijd werd het bedrijf gemoderniseerd en gemechaniseerd. Eerst verschenen de bosjesmachines, toen stripmachines, hydraulische persen, droogmachines en ringmachines. Er werden droogkamers gebouwd, voorzien
- Page 5 and 6: Verantwoording Wie door Culemborg w
- Page 7 and 8: De fabrikanten 68 4 DE SIGARENMAKER
- Page 9 and 10: jes. Het wordt in beschaduwde kiemb
- Page 11 and 12: toback off tobackblaederen, achter
- Page 13 and 14: velijk voorƒ 105,— aan tabak. Er
- Page 15 and 16: INLEIDING De nijverheid in Culembor
- Page 17 and 18: tiaire sector samen. In dat jaar we
- Page 19 and 20: tale worden geïmporteerd.' 11 Omst
- Page 21 and 22: teitjenever, die vrijwel geheel in
- Page 23 and 24: Het maken van een sigaar Voordat ee
- Page 25 and 26: laadjes uit één zij. Afhankelijk
- Page 27 and 28: de omblaadjes en maakte je een bosj
- Page 29 and 30: oud, soms ouder dan het bedrijf dus
- Page 31 and 32: van de Culemborgers daarin? Uit het
- Page 33 and 34: Tabel 3.2 Belastingaanslagen Culemb
- Page 35 and 36: jaar. Beide compagnons brachten ied
- Page 37 and 38: pectus, die in februari 1916 bij de
- Page 39 and 40: kleine Culemborgse sigarenmakerij a
- Page 41 and 42: Foto uit de hiervoor genoemde expor
- Page 44 and 45: alleen voor binnenlands gebruik bes
- Page 46 and 47: Een van de kleinere bedrijven, siga
- Page 48 and 49: waarde met een bodem van ƒ15,—pe
- Page 50 and 51: Tabel 3.7 Werkgelegenheid in 1916,
- Page 52 and 53: Zoals uit de betonconstructie blijk
- Page 54 and 55: Bezien we het aantal arbeidsplaatse
- Page 58 and 59: van de modernste installaties; kant
- Page 60 and 61: te houden, toen door betalingsachte
- Page 62 and 63: steeds moeilijker om de goede naam
- Page 64 and 65: in 1959. 96 Behalve de grootbedrijv
- Page 66 and 67: De laatst overgebleven sigarenmaker
- Page 68 and 69: vroegtijdig in de fabriek aanwezig
- Page 70 and 71: als 'van bosjesmaker tot sigarenmag
- Page 72 and 73: Goilberdingerstraat. 18 In een late
- Page 74 and 75: minimale hoogte van de werkruimten,
- Page 76 and 77: Plattegrond van de fabriek van Dres
- Page 78 and 79: wel gezegd: "We gaan niet aan de ga
- Page 80 and 81: Overzicht van een deel van de Dejac
- Page 82 and 83: kosten van levensonderhoud zeer ong
- Page 84 and 85: een loon hebben kunnen halen vanƒ7
- Page 86 and 87: De fabriek van Sjoer met het person
- Page 88 and 89: den doorgepraat; men vond snel een
- Page 90 and 91: Ook nam men wel vrijaf om een eigen
- Page 92 and 93: gokker. Dan werd er potverdomme 's
- Page 94 and 95: doken werd, maar dit zal zich voorn
- Page 97 and 98: troon deed zich waarschijnlijk het
- Page 99 and 100: naar toe te gaan en ze vroegen: "Wa
- Page 101 and 102: quentie in het wisselen van werk en
- Page 104 and 105: Hilversum 111 bestond nog niet Het
Tabel3.10 Mechaniser<strong>in</strong>g <strong>in</strong> de <strong>sigarennijverheid</strong>.<br />
soort mach<strong>in</strong>e<br />
bosjesmach<strong>in</strong>es<br />
opdekmach<strong>in</strong>es<br />
compleetmach<strong>in</strong>es<br />
oprolmach<strong>in</strong>es<br />
totaal<br />
Bron: Ercns & Van Icrscl.<br />
aantal <strong>in</strong><br />
sept. 1931<br />
-33<br />
-<br />
-<br />
260<br />
393<br />
april '34<br />
295<br />
9<br />
?<br />
445<br />
749<br />
mei'35<br />
442<br />
?<br />
141<br />
940<br />
1523<br />
mei '36<br />
625<br />
81<br />
131<br />
1060<br />
1897<br />
mei '38<br />
676<br />
80<br />
96<br />
1056<br />
1908<br />
zeggen. Het vermogen aan krachtwerktuigen <strong>in</strong><br />
de bedrijfstak bedroeg te <strong>Culemborg</strong> <strong>in</strong> 1930 11<br />
PK en groeide tot 132 PK <strong>in</strong> 1950. 75<br />
<strong>De</strong> komst <strong>van</strong> de mach<strong>in</strong>e g<strong>in</strong>g ten koste <strong>van</strong><br />
arbeidsplaatsen. Dit valt op te maken uit het gemeenteverslag<br />
over 1935, waar<strong>in</strong> men een stijg<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> de produktie signaleert, maar daaraan<br />
toevoegt: 'Met deze stijg<strong>in</strong>g g<strong>in</strong>g niet gepaard<br />
eene uitbreid<strong>in</strong>g <strong>van</strong> het aantal werknemers,<br />
omdat hier<strong>in</strong> werd voorzien door verdere doorvoer<strong>in</strong>g<br />
<strong>van</strong> mechanisatie.' Bij de Cadena-sigarenfabriek<br />
<strong>in</strong>stalleerde de firma Hesser uit Stuttgart<br />
een r<strong>in</strong>gmach<strong>in</strong>e. Het gevolg was wel, dat<br />
de r<strong>in</strong>gsters werden ontslagen. Een tiental stripen<br />
bosjesmach<strong>in</strong>es namen andere arbeiders letterlijk<br />
het 'werk uit handen. 76<br />
<strong>De</strong> firma <strong>De</strong>jaco, met de merken Cuba Overal en<br />
Graaf Egbert, had midden <strong>in</strong> de Crisisjaren beslag<br />
weten te leggen op een gebouw plus terre<strong>in</strong> <strong>van</strong><br />
de voormalige glashut <strong>van</strong> Van Hoytema aan het<br />
Veer. Na een verbouw<strong>in</strong>g en nieuwbouw achter<br />
de Veerweg ontstond hier een modern, groot<br />
fabrieksgebouw, waar honderden mensen 'werk<br />
vonden. Tegelijkertijd werd het bedrijf gemoderniseerd<br />
en gemechaniseerd. Eerst verschenen<br />
de bosjesmach<strong>in</strong>es, toen stripmach<strong>in</strong>es, hydraulische<br />
persen, droogmach<strong>in</strong>es en r<strong>in</strong>gmach<strong>in</strong>es.<br />
Er werden droogkamers gebouwd, voorzien
Change language