De sigarennijverheid in Culemborg - Voet van Oudheusden

Bezien we het aantal arbeidsplaatsen in de sigarenindustrie,
dan valt op dat in Nederland ondanks
de depressie en de opkomende mechanisatie
de werkgelegenheid in de jaren '30 iets toenam:
van 25311 in 1930 naar 26838 in 1939.
Voor Culemborg gaat dit niet op. Hier liep het
aantal werknemers terug van 848 in 1930 via ca.
535 in 1934 naar 821 in 1939. 69 De werkloosheid
onder de sigarenmakers nam begin 1933 snel toe
en bereikte zomer 1935 een hoogtepunt. Na
1936 ging het weer beter en daalden de cijfers; in
december 1939 was de werkloosheid vrijwel geheel
verdwenen, wat te danken was aan de gestegen
vraag naar sigaren tijdens de mobilisatie. 70
De depressie laat zich ook uit andere gegevens
aflezen. De gemiddelde huwelijksleeftijd van sigarenmakers
in Culemborg vertoont in het tijdvak
1930-40 een stijging. Sedert het midden van
de 19de eeuw trouwden de sigarenmakers als ze
zo'n 25 jaar waren. In de Crisistijd stelden zij hun
huwelijk uit, waardoor de gemiddelde huwelijksleeftijd
steeg tot 28 jaar. 71
Voor de afzonderlijke resultaten van sigarenfabrieken
in Culemborg staan ons alleen de jaarverslagen
van de N v Vereenigde Hollandsche Sigarenfabrieken
ter beschikking, hoewel in deze vennootschap
ook bedrijven buiten Culemborg opgenomen
waren. Deze jaarverslagen bieden toch
enig houvast, omdat er Culemborgse ondernemers,
de familie Dresselhuijs, bij betrokken waren
en omdat een belangrijk deel van de plaatselijke
sigarennijverheid, zoals Trio, Dresselhuijs &
we de jaren op de voet volgen, ontstaat het beeld
dat geschetst wordt in tabel 3.9.
De fabrikanten hebben op verschillende manieren
getracht de Crisis het hoofd te bieden. Hoewel
de produktiekosten in de jaren '30 bestonden
uit vrijwel onbeïnvloedbare posten, probeerde
men toch op sommige uitgaven te bezuinigen.
We hebben het voorbeeld van het verpakkingsmateriaal
al gegeven. Minder loon betalen was
een andere mogelijkheid, maar betekende wel
een aanvaring met de bonden.
In 1934 protesteerden -winkeliers en bonden tegen
fabrikanten die voordeel trachtten te behalen
door zeer goedkope sigaren in de handel te
brengen, omdat '... dit hun slechts mogelijk is
door hunne arbeiders te laten werken tegen lagere
loonen en slechtere voorwaarden dan algemeen
in de sigarenindustrie gelden volgens het
daar bestaande Collectief Contract'. 72 Men
noemt speciaal vier bedrijven, waaronder dat
van de gebroeders Smit te Culemborg, wier fabriek
de Sujabo de populaire 3-cents-Vuurpijltjes
op de markt bracht. Er brak een staking uit die ca.
twintig weken duurde, maar die de fabriek niet
plat kreeg, omdat de directie de produktie
voortzette met behulp van een machine en enkele
onderkruipers. Eind juni 1938 ontstonden er
moeilijkheden bij Dejaco, omdat de directie zei
geen CAO-loon te kunnen betalen aan de makers
van de 3-cents-sigaartjes. De Jager stapte zelfs uit
het Verbond van Sigarenfabrikanten en ontsloeg
op 27 juni 140 arbeiders. 73 Uiteindelijk kwam er
Nieuwenhuijsen (Cadena), Cornelis Laan's Siga- toch een oplossing uit de bus. Deze voorbeelden
renfabriek en Van der Tak, onder de paraplu der zijn de symptomen van de afnemende rentabili-
VHS een plaats had gevonden. Uit de verslagen teit in het sigarenbedrijf.
komt naar voren dat de situatie in de jaren '30
niet echt hopeloos was, maar dat er sprake was
van afwisselend een slecht en een beter jaar, met
een tendens tot verbetering na 1936. Wanneer